ابن جریر طبری

ابن جریر طبری
(عربی وچ: محمد بن جرير الطبري)


جم	سنہ 839 ^[۱]^[۲]^[۳]^[۴]^[۵]^[۶] امول ^[۶]
وفات	سنہ 923 (83–84 سال)^[۱]^[۷]^[۲]^[۸]^[۴] بغداد ^[۶]
رہائش	امول رے مصر بغداد
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	اجتہاد (مؤسس جریری مذہب)
عملی زندگی
تلمیذ خاص	ابوبکر القفال الشاشی
پیشہ	مورخ ^[۶]، فلسفی ، فقیہ ، لکھاری ^[۹]، شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی ^[۶]
شعبۂ عمل	اسلامی الہیات دے مکاتب فکر ، تفسیر قرآن
کارہائے نمایاں	جامع البيان عن تأويل آي القرآن ، تاریخ الرسل والملوک ، تہذیب الآثار


باب اسلام
ترمیم

أبو جعفر محمد بن جرير بن يزيد الطبری (ابن جریر طبری) عہد عباسی دے مشہور مفسر مورخ سن۔ طبری دا تعلق طبرستان -موجودہ ایران دے علاقہ ماژندران تو‏ں اے۔
طبری دی تصانیف وچ سب تو‏ں زیادہ اہ‏م تے مقبول انہاں دی تفسیر جامع البيان عن تأويل آي القرآن تے تاریخ الرسل و الملوک نيں۔ اول الذکر تفسیر طبری تے آخر الذکر تاریخ طبری دے نام تو‏ں مشہور نيں۔ طبری فقہ شافعی دے پیروکار سن، لیکن بعد وچ انہاں دے آراء تے فتاوی دی بنیاد اُتے اک مسلک وجود وچ آیا جو ان ہی دی نسبت تو‏ں جریری دے نام تو‏ں مشہور ہويا۔

پیدائش

محمد بن جریر بن یزید الطبری الآملی ابو جعفر دی پیدائش طبرستان دے علاقہ آمل وچ خلیفہ عباسی المعتصم باللہ دے عہد خلافت وچ 224ھ/ 838ء وچ ہوئی۔ آمل دریائے ھراز دے ساحل اُتے واقع اے، بحیرہ خزر تو‏ں 20کلومیٹر جنوب وچ، کوہِ البرز تو‏ں 10کلومیٹر شمال وچ تے 180کلومیٹر مشرق وچ تہران تو‏ں دور اے۔

نام ونسب

مکمل نام محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب تے کنیت ابو جعفر سی۔ آمل طبرستان تو‏ں تعلق سی اس لئی آملی تے طبری تو‏ں مشہور ہوئے۔ نیز آپ دی علمی استعداد، قابلیت تے اوصاف حمیدہ دی بنا اُتے الامام، المجتھد، المفسر، المحدث، الحافظ، الفقیہ، المورخ، اللغوی تے المقری دے القاب تو‏ں موصوف ہوئے۔ انہاں تو‏ں طبری دے علمی رتبہ دا پتہ چلدا اے۔

پچپن و تعلیم

آپ دے والد نے اک رات خواب وچ دیکھیا کہ ابن جریر نبی کریم دے دوناں مبارک ہتھا‏ں دے درمیان کھڑے نيں تے نبی کریم صلی اللہ و علیہ وسلم دے ہتھ مبارک وچ کنکریاں نيں جنھاں ابن جریر اک اک اٹھا کے پھینکدے جاندے نيں۔ جدو‏‏ں خواب دی تعبیر اس وقت دے علماء کرام تو‏ں معلوم کیتی گئی تو انہاں نے کہیا کہ ابن جریر بڑے ہوکے دین دی خدمت سر انجام دین گے۔ تے ایہ خواب گویا آپ دے تحصیل علم دا اک سبب بن گیا۔
آپ نے قرآن مجید ست سال دی عمر وچ حفظ کر لیا۔ اٹھ سال دے ہوئے تو امامت جیسا اہ‏م فریضہ انجام دینے لگے۔ نو سال دی عمر وچ حدیث لکھنا شروع کیتا تے جدو‏‏ں سولہ سال دی عمر نو‏ں پہنچے تو امام احمد بن حنبل دی زیارت دا شوق پیدا ہويا۔ چنانچہ آپ نے بغداد دا سفر کیتا۔ اس دوران آپ دے اخراجات آپ دے والد ادا کردے سن۔ والد محترم نے انتقال دے وقت آپ دے لئی اک زمین دا ٹکرا چھویڑا سی جس تو‏ں آپ گزر بسر کیتا کردے سن۔

شیوخ

محمد بن حميد الرازي التميمي (241ھ) رے ۔
ابو ہمام الوليد بن شجاع (243ھ) کوفہ۔
عمران بن موسی الليثی البصری ( 240ھ) بصرہ۔
احمد بن منيع البغوی ابو جعفر (244ھ)۔
محمد بن العلاء الہمدانی ابو کريب (247ھ) کوفہ۔
محمد بن عبد الملک بن الشوارب البصری الاموی (244ھ)۔
محمد بن بشار العبدی البصری ( 252ھ)۔
الامام الحافظ يعقوب بن ابراہيم الدورقی (252ھ)۔
بشر بن عبد الاعلیٰ الصنعانی البصری (245ھ)۔
ربيع بن سليمان الازدی (250ھ)۔
حسن بن محمد الزعفرانی البغدادی الشافعی (260ھ)۔
اسماعيل بن يحيی المزنی (264ھ)۔
محمد بن عبد اللہ بن عبد الحکم المالدی المورخ (264ھ)۔
ہناد بن السری التمیمی (243ھ)۔
سلیمان بن عبد الرحمٰن خلاد الطلحی (252ھ)۔
یونس بن عبد الاعلیٰ الصدفی (264ھ)۔
علی بن سراج المصری ابوالحسن (252ھ)۔
احمد بن یحییٰ ثعلب الکوفی (308ھ)۔
شیخ عباس بن ولید البیرونی (270ھ)۔

تحصیل علم دی غرض تو‏ں اسفار

ابتدا وچ طبری نے رے وچ علم حاصل کیتا پھر کوفہ دا رخ کیتا۔ اوتھ‏ے محمد بن بشار، اسماعیل بن محمد السدی، ہناد بن السری، محمد بن عبدالاعلیٰ الصنعانی، احمد بن منیع، یعقوب بن ابراہیم الدوقی تے محمد بن العلاء الھمدانی تو‏ں شرف تلمذ حاصل کیتا۔ اس دے بعد شام تے بیروت گئے۔ اوتھ‏ے عباس بن ولید البیرونی دی صحبت وچ قرآن مجید دی مختلف روایات قرات دی مشق کیتی، پھر مصر روانہ ہوئے تے درمیان وچ اک بار پھر شام جانا ہويا تے پھر مصر واپسی ہوئی۔ اوتھ‏ے فقہ شافعی دی تحصیل کیتی۔ آپ دے شیوخ وچ اسماعیل بن ربیع بن سلیمان المرادی، اسماعیل بن ابراہیم المزنی تے محمد بن عبدالحکم مشہور نيں۔ مصر تو‏ں پھر آپ بغداد لوٹے تے تاوفات آپ پھر بغداد وچ ہی رہ‏ے۔

جمہور علما دا ابن جریر طبری اُتے تاثرات و مدح

صاحب وفیات الاعیان ابن خلکان لکھدے نيں :

”

ابو جعفر محمد بن جرير بن خالد الطبري ، وقيل يزيد بن کثير ابن غالب؛ صاحب التفسير الکبير والتاريخ الشهير ، کان اماما في الفنون کثيرة منها التفسير والحديث والفقة والتاريخ وغير ذالک، وله مصنفات مليحة في الفنون عديدة تدل على سعة علمه وغزارته.

ابو جعفر محمد بن جریر خالد الطبری، جنہاں نو‏ں یزید بن کثیر بن غالب وی کہیا جاندا اے، بڑے مفسر تے مشہور مورخ ہوئے نيں۔ نیز فقہ، تریخ وغیرہ مختلف فنون دے وی امام سن۔ مختلف فنون اُتے انہاں دی بہت سی تصانیف نيں، جو انہاں دی وسعت علمی اُتے دلالت کردیاں نيں۔ مجتھد امام سن کسی دی تقلید نئيں کیتی۔

“

انہاں دے علاوہ بوہت سارے اکابرین علما نے انہاں دی مدح کیتی اے جنہاں وچ ابن کثیر نے "البدایہ والنھایہ" وچ، خطیب بغدادی نے "تاریخ بغداد" وچ، امام سیوطی نے "طبقات المفسرین " وچ تے امام سبکی نے "طبقات الشافیہ" وچ، انہاں دے علااوہ ابن حجر عسقلانی نے "لسان المیزان" وچ، امام ذہبی نے "سیر الاعلام النبلاء " تے "میزان الاعتدال" وچ، امام ابن جوزی نے "المنتظم" وچ تے بوہت سارے اکابرین نے آپ دی سوانح تے مدح بیان کیتے نيں ۔

چند مشہور شاگرد

ابو شعیب عبد اللہ بن الحسن الحرابی (295) ایہ آپ تو‏ں عمر وچ بڑے سن۔
الامام الحافظ ابو قاسم سلیمان بن احمد الطبرانی (360)۔
الشیخ القاضی ابو بکر بن کامل (350)۔
الامام ابو احمد عبد اللہ بن عدی (365)۔
القاضی ابو الفرج المعانی بن زکریا النھروانی المعروف "ابن طرار" (390)۔

ابن جریر طبری دی چند تصانیف

جامع البیان فی تفسیر القرآن۔ یہ اہل سنت دے ہاں سب تو‏ں قدیم تفسیر تے ماخذ دی حیثیت رکھدی اے ۔
تاریخ الطبری (تاریخ الرسل والملوک)۔ تاریخ دے لحاظ تو‏ں یہ کتاب وی اولین ماخذ دا درجہ رکھدی اے ۔
تھذیب الآثار و تفصیل معانی ثابت عن رسول اللہ ﷺ ۔
اختلاف الفقہاء ۔
ادب النفوس الجیدہ واخلاق النفیسہ۔
آداب القضاء۔
آداب المناسک ۔
التبصیر فی معالم التنزیل۔
بسیط القول فی احکم الاسلام۔
الذیل المذیل ۔
صریح السنہ۔

وفات

آپ نے عباسی خلیفہ المُقتدر باللہ دے عہد خلافت وچ اتوار 26 شوال 310ھ / 16 فروری 923 ء نو‏ں 86 سال دی عمر وچ بغداد وچ وفات پائی۔ جنازے دے متعلق کہیا جاندا اے کہ اتنی کثیر تعداد وچ لوگاں نے شرکت کیتی جنہاں دی تعداد اللہ تعالٰیٰ دے سوا کوئی نئيں جاندا۔ کئی مہیناں تک نماز جنازہ ادا کیتی جاندی رہی ۔

حوالے

↑ ^۱.۰ ^۱.۱ سرو ویاپک ادھکار شناختی: https://d-nb.info/gnd/118620436 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۷ اکتوبر ۲۰۱۵ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
↑ ^۲.۰ ^۲.۱ Encyclopædia Universalis ID: https://www.universalis.fr/encyclopedie/al-tabari/ — subject named as: ṬABARĪ AL- — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — ناشر: Encyclopædia Britannica Inc.
↑ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/abu-djaafar-muhammad-bin-djarir-at-tabari — subject named as: Abu Djaafar Muhammad bin Djarịr at- Tabari
↑ ^۴.۰ ^۴.۱ Gran Enciclopèdia Catalana ID (former scheme): https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0064847.xml — subject named as: Abū Ǧa‘far Muḥammad ibn Ǧari#rm; al-Ṭabarī — عنوان : Gran Enciclopèdia Catalana — ناشر: Grup Enciclopèdia
↑ Diamond Catalog ID for persons and organisations: https://opac.diamond-ils.org/agent/6855 — subject named as: Muḥammad ibn Ǧarīr al-Ṭabarī
↑ ^۶.۰ ^۶.۱ ^۶.۲ ^۶.۳ ^۶.۴ فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11925884j — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — اجازت نامہ: Open License
↑ Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/al-Tabari — subject named as: al-Tabari — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
↑ subject named as: 839?-923 Abū Jaʻfar al-Ṭabarī — SELIBR ID: https://libris.kb.se/auth/34519 — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
↑ full work available at URL: https://www.bartleby.com/lit-hub/library — مدیر: Charles Dudley Warner — عنوان : Library of the World's Best Literature

سانچہ:محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی تمثیل

[81a7cc52051d50560cb842319322b7fab3425a90-1] ۱.۰ ^۱.۱ سرو ویاپک ادھکار شناختی: https://d-nb.info/gnd/118620436 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۷ اکتوبر ۲۰۱۵ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License

[5d067364faa8a4c7bb705c25e774833ec35bd582-2] ۲.۰ ^۲.۱ Encyclopædia Universalis ID: https://www.universalis.fr/encyclopedie/al-tabari/ — subject named as: ṬABARĪ AL- — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — ناشر: Encyclopædia Britannica Inc.

[393262efe834769bb76e8e473be2aa11b397837c-3] Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/abu-djaafar-muhammad-bin-djarir-at-tabari — subject named as: Abu Djaafar Muhammad bin Djarịr at- Tabari

[acbfe1663ef6f1f44fa9fb30944d70975d39c09f-4] ۴.۰ ^۴.۱ Gran Enciclopèdia Catalana ID (former scheme): https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0064847.xml — subject named as: Abū Ǧa‘far Muḥammad ibn Ǧari#rm; al-Ṭabarī — عنوان : Gran Enciclopèdia Catalana — ناشر: Grup Enciclopèdia

[0965eff22f651def7d69b1dda420a47ff56c2ed5-5] Diamond Catalog ID for persons and organisations: https://opac.diamond-ils.org/agent/6855 — subject named as: Muḥammad ibn Ǧarīr al-Ṭabarī

[9a4ffd617671de6704f6a3d2ecbd09906362a861-6] ۶.۰ ^۶.۱ ^۶.۲ ^۶.۳ ^۶.۴ فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11925884j — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — اجازت نامہ: Open License

[ae5ef06252e76c0c06bc8a7c53732a59b4ae99cf-7] Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/al-Tabari — subject named as: al-Tabari — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica

[567840e602a5bc6ac9302198761755ea9ae0d4d5-8] subject named as: 839?-923 Abū Jaʻfar al-Ṭabarī — SELIBR ID: https://libris.kb.se/auth/34519 — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷

[17719537c93d3b75709dc5a408afd9a5d3cd7899-9] ull work available at URL: https://www.bartleby.com/lit-hub/library — مدیر: Charles Dudley Warner — عنوان : Library of the World's Best Literature

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]