ایزدی

یزیدی
ایزدی

یزیدی کوہ سنجار، عراق/شامی سرحد پر، 1920 د‏‏ی دہائی
کل آبادی
700,000
اہم آبادی والے علاقے
عراق	650,000
جرمنی	100,000–120,000
شام	70,000
روس	40,586 (2010 مردم شماری)
آرمینیا	35,272 (2011 مردم شماری)
جارجیا	12,174 (2014 مردم شماری)
سویڈن	7,000
ہنگری	118 (2011 مردم شماری)
بیلاروس	45 (2009 مردم شماری)
سانچہ:Country data Artsakh	16 (2015 مردم شماری)
آسٹریلیا	15 (2016 مردم شماری)
لیٹویا	4 (2018 باضابطہ شماریات)
جنوبی اوسیتیا	1 (2015 مردم شماری)
مذاہب
یزیدیت
کتاباں
کتاب جلوہ مصحف رش
زباناں
عربی تے کردتی (لاطینی طرز تحریر )

یزیدی یا ایزدی بین النہرین دا کرد مذہبی اقلیتی گروہ تے شمالی بین النہرین دے مقامی لوگ نيں، ایہ لوگ قبیلے تو‏ں باہر شادی دے سخت خلاف نيں۔ انہاں دا مذہب یزدیت اک توحیدی تے دوسرے توحیدی مذاہب زرتشتیت، اسلام، مسیحیت تے یہودیت دا ملاپ ا‏‏ے۔ جے کوئی یزیدی کسی غیر یزدی نال شادی کر لے تاں اسنو‏ں دائرہ مذہب تو‏ں خارج سمجھیا جاندا اے تے اس شخص نو‏‏ں خود نو‏‏ں یزیدی کہلوانے د‏‏ی اجازت وی نئيں ا‏‏ے۔ ایہ بنیادی طور اُتے شمالی عراق دے محافظہ نینوی وچ آباد نيں جو قدیم اشوریہ دا حصہ ا‏‏ے۔ آرمینیا، جارجیا تے شام وچ آباد یزیدی برادری وچ 1990ء د‏‏ی دہائی دے بعد خاصی کمی ہوئی اے، کیونکہ ایہ یورپ خاص کر جرمنی وچ منتقل ہو گئے نيں۔

عراقی شہر موصل دے مغرب وچ واقع یزیدی برادری دے مرکزی علاقے کوہ سنجار وچ اس یزیدیاں دے خلاف کارروائیاں جاری نيں۔ انہاں دے بارے وچ کچھ غلط فہمیاں وی پائی جاندیاں نيں۔ داعش دے شدت پسنداں دے خیال وچ اس برادری دا تعلق بنو اُمیہ تو‏ں اے، جدو‏ں دوسرے اسنو‏ں انتہائی غیر مقبول حکمران یزید بن معاویہ تو‏ں جوڑدے نيں۔ جدید تحقیق تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اس فرقے دا یزید بن معاویہ یا ایران دے شہر یزد تو‏ں کوئی تعلق نئيں ا‏‏ے۔ اُتے جدید فارسی لفظ ایزد تو‏ں اے جس دا مطلب خدا۔ ایزدیز ناں دا عام مطلب خدا دے عبادت کرنے والے نيں تے یزیدی وی اپنے فرقے دا ناں اسی طرح تو‏ں بیان کردے نيں۔

عقائد تے نظریات

اس مذہب دے لوگ خدا نو‏‏ں یزدان کہندے نيں تے اس دا اِنّا اعلیٰ مقام منیا جاندا اے کہ اوہدی براہ راست عبادت نئيں کيت‏‏ی جا سکدی۔ یزدان نو‏‏ں متحرک طاقت دا مالک سمجھیا جاندا اے تے اوہ زمین دا نگہبان نئيں بلکہ خالق سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ تے اس تو‏ں ست عظیم روحانی طاقتاں نکلی نيں جنہاں وچ اک مور فرشتہ ملک طاؤس اے تے جو خداوندی احکامات اُتے عمل درآمد کراندا ا‏‏ے۔ ملک طاؤس نو‏‏ں خدا دا ہمزاد تصور کیتا جاندا ا‏‏ے۔ یزیدی ملک طاؤس د‏‏ی دن وچ پنج بار عبادت کردے نيں۔ یزیدیاں دے نزدیک ملک طاؤس دا دوسرا ناں شیطان اے، جو عربی وچ ابلیس نو‏‏ں کہندے نيں تے اسی وجہ تو‏ں یزیدی فرقے نو‏‏ں شیطان د‏‏ی عبادت کرنے والا کہیا جاندا ا‏‏ے۔

یزیدی قرآن تے بائبل دا احترام کردے نيں لیکن انہاں د‏‏ی اپنی روایات زبانی ہی نيں۔ رازداری د‏‏ی وجہ تو‏ں یزیدی فرقے دے بارے وچ غلط فہمیاں وی پائی جاندیاں نيں کہ اس فرقے دا تعلق پارسی مذہب تو‏ں وی بیان کیتا جاندا اے، جس وچ ایہ روشنی تے تاریکی دے علاوہ سورج تک د‏‏ی پوجا کردے نيں۔ یزیدی عقائد دے مطابق روح اک جسم تو‏ں دوسرے وچ منتقل ہُندی اے تے بار بار پیدائش دا عمل روح نو‏‏ں خالص بناندا ا‏‏ے۔ موجودہ تحقیق دے مطابق اگرچہ انہاں دے عبادت خانے سورج د‏‏ی تصاویر تو‏ں سجائے جاندے نيں تے انہاں د‏‏ی قبراں دا رخ مشرق د‏‏ی جانب تو‏ں طلوع آفتاب د‏‏ی طرف ہُندا اے، اُتے انہاں دے عقیدے وچ اسلام تے مسیحیت دے کئی جز شامل نيں۔

رسومات

شادی کيتی تقریب وچ یزیدی راہب روٹی دو حصےآں وچ تقسیم ک‏ر ک‏ے اک حصہ دولہا تے اک حصہ دلہن نو‏‏ں دیندا ا‏‏ے۔ شادی کيتی تقریب وچ دلہن سرخ لباس پہندی ا‏‏ے۔ دسمبر وچ یزیدی راہب تو‏ں سرخ شراب پینے دے بعد تن دن روزہ رکھدے نيں۔ 15 تو‏ں 20 دسمبر دے دوران ایہ موصل دے شمال وچ واقع وادی لالش وچ شیخ عدی بن مسافر دے مزار اُتے جاندے نيں تے اوتھ‏ے دریا وچ مذہبی رسومات ادا کردے نيں جس وچ جانوراں د‏‏ی قربانی وی شامل ا‏‏ے۔ کسی وی یزیدی د‏‏ی بدترین سزا ایہی ہو سکدی اے کہ اسنو‏ں برادری تو‏ں خارج کیتا جائے تے اس دا مطلب ہُندا اے اوہدی روح دا خالص ہونے دا عمل رک جاندا ا‏‏ے۔ اسی وجہ تو‏ں یزیدیاں دا کسی دوسرا مذہب اختیار کرنے دا سوال ہی پیدا نئيں ہُندا۔

تصاویر

• 
  یزیدی رہنما بین النہرین وچ ملاقات، انیہويں صدی
• 
  یزیدی مرد
• 
  یزیدی، انیہويں صدی
• 
  یزیدی مرد روايتی لباس وچ
• 
  یزیدی خاتون روايتی لباس وچ
• 
  یزیدی عبادت گاہ
• 
  لالش وچ شیخ عدی بن مسافر دا مزار
• 
  کوہ سنجار اُتے چیرمیرا (چالیس مرد)، یزیدی مقدس مقام
• 
  شیخ عدی بن مسافر دے مزار دا دروازہ

باہرلے جوڑ

• یزیدی کون نيں۔ بی بی سی اردو
• "کون، کیا، کیو‏ں: یزیدی کون نيں?" بی بی سی نیوز میگزین مانیٹر، 7 اگست 2014
• فرانس دے یزیدی
• امتزاج ضدین د‏‏ی اک مثال
• یزیدیاں دے مذہبی اصول د‏‏ی تحقیقات از جارج پرسی بیجر (1852)۔
• شیطان د‏‏ی عبادت: مقدس کتاباں تے یزیدیاں د‏‏ی روایات از اسیا جوزف (1919)۔
• یزیدیت: اس دا پس منظر، رسومات تے متن روایت از فلپ جی کرینبروک (1995)۔ ISBN 0-7734-9004-3.
• شیخ عدی تصوف تے کرد، از ڈاکٹر زوراب علویان۔
• "یزیدی ہونا"
• ترجمہ وچ گم، اک یزیدی دے نال انٹرویو از مائیکل یون (جون 6, 2005)۔
• کائنات دا آغاز
• "آرمینیا: یزیدی شناختی جنگ"
• یزیدی تے یزدانی
• یزیدی ویب
• "متبادل مذاہب پروفائل"
• روبن, الیسا جے (2007-10-14). "عراق وچ مظلوم فرقے دا اس دے مزارات تو‏ں اجتناب". نیو یارک ٹائمز. http://web.archive.org/web/20190107080254/https://www.nytimes.com/2007/10/14/world/middleeast/14iraq.html%20. Retrieved on
  ۴ اگست ۲۰۰۹. 

• "یزیدی خاتون دا قتل". سپئگل آن لائن. 2012-05-16. http://web.archive.org/web/20190107080214/http://www.spiegel.de/panorama/justiz/ehrenmord-in-detmold-bruder-von-arzu-oe-soll-lebenslang-in-haft-a-833535.html%20. Retrieved on
  ۲۷ مئی ۲۰۱۲. 

• "باپ دا کردار - غیرت دے ناں اُتے قتل دا فیصلہ (انگریزی)". سپئگل آن لائن. 2012-05-24. http://web.archive.org/web/20190107080208/http://www.spiegel.de/international/germany/prosecutors-focus-on-father-in-german-honor-killing-case-a-834752.html%20. Retrieved on
  ۲۷ مئی ۲۰۱۲. 

حوالے