غزوہ حمراء الاسد
| غزوہ حمراء الاسد | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سلسلۂ محارب: | |||||||||||||
| فائل:حمراء الاسد1.gif | |||||||||||||
| |||||||||||||
| فریقین | |||||||||||||
| سپاہ اسلام | سپاہ مشرکین قریش | ||||||||||||
| قائدین | |||||||||||||
| حضرت محمد(ص) | ابو سفیان | ||||||||||||
| قریش نوں رسول اللہ(ص) دی عزیمت دی اطلاع ملی تو انھاں نے مسلماناں دے خوف توں فرار نوں کرار اُتے ترجیح دتی تے مسلمین نے 3 دن تک حمراء الاسد وچ قیام کیتا تے مدینہ واپس آئے۔ آل عمران دی چار آیتاں (172 تا 175) حمراء الاسد دی شان وچ نازل ہوئیاں نيں۔ | |||||||||||||
| تاریخ صدر اسلام |
|---|
| شخصیتاں |
| پیغمبر اسلامؑ • حضرت علیؑ • حضرت فاطمہؑ • صحابہ • |
| غزوات |
| غزوہ بدر • غزوہ احد • غزوہ خندق • غزوہ خیبر • غزوہ فتح مکہ • ہور غزوات |
| شہر تے مقامات |
| مکہ • مدینہ • طائف • سقیفہ • خیبر • جنت البقیع • |
| واقعات |
| بعثت • ہجرت حبشہ • ہجرت مدینہ • صلح حدیبیہ • حجۃ الوداع • واقعۂ غدیر • |
| متعلقہ مفاہیم |
| اسلام • تشیع • حج • قریش • بنو ہاشم • بنو امیہ • |
| پیغمبر اکرمؐ دی مدنی زندگی | ||
|---|---|---|
| ہجرت نبوی | 622ء بمطابق 1ھ | |
| معراج | 622ء بمطابق 1ھ | |
| غزوہ بدر | 624ء بمطابق 17 رمضان سنہ 2ھ | |
| بنیقینقاع دی شکست | 624ء بمطابق 15 شوال سنہ 2ھ | |
| غزوہ احد | 625ء بمطابق شوال سنہ 3ھ | |
| بنو نضیر دی شکست | 625ء بمطابق سنہ 4ھ | |
| غزوہ احزاب | 627ء بمطابق سنہ 5ھ | |
| بنو قریظہ دی شکست | 627ء بمطابق سنہ 5ھ | |
| غزوہ بنی مصطلق | 627ء بمطابق سنہ 5 یا 6ھ | |
| صلح حدیبیہ | 628ء بمطابق سنہ 6ھ | |
| غزوہ خیبر | 628ء بمطابق سنہ7ھ | |
| پہلا سفرِ حجّ | 629ء بمطابق 7ھ | |
| جنگ مؤتہ | 629ء بمطابق 8ھ | |
| فتح مکہ | 630ء بمطابق 8ھ | |
| غزوہ حنین | 630ء بمطابق 8ھ | |
| غزوہ طائف | 630ء بمطابق 8ھ | |
| جزیرة العرب اُتے تسلط | 631ء بمطابق 9ھ | |
| غزوہ تبوک | 632ء بمطابق 9ھ | |
| حجۃ الوداع | 632ء بمطابق 10ھ | |
| واقعۂ غدیر خم | 632ء بمطابق 10ھ | |
| وفات | 632ء بمطابق 11ھ | |
غزوہ حَمراءُ الاَسَد [عربی وچ : غزوة حمراء الأسد] رسول خدا(ص) دے غزوات وچوں اک اے جو سنہ 3 ہجری وچ تے غزوہ احد دے صرف اک دن بعد انجام پایا۔ اس جنگ توں رسول اللہ(ص) دا ہدف و مقصود مشرکین نوں دوبارہ مدینہ اُتے حملہ کرنے توں باز رکھنا سی ۔
مسعودی نے حمراء الاسد نوں اس لئے غزوات دے زمرے وچ نئيں گردانا اے کہ اس وچ کوئی جنگ واقع نئيں ہوئی!
وقت تے مقام غزوہ
[سودھو]غزوہ حمراء الاسد یک شنبہ (= اتوار) 8 شوال سنہ 3 ہجری نوں غزوہ احد دے صرف اک دن بعد، مدینہ توں 8 یا 10 میل (تقریبا 20 کلومیٹر) جنوب دی طرف، بمقام حمراء الاسد انجام پایا۔[۱]۔[۲]
غزوات دے ابتدائی اقدامات
[سودھو]غزوہ احد دے اک دن بعد، پیغمبر خدا(ص) نے نماز صبح دے بعد ـ جدوں کہ جنگ دے زخمی اپنے زخماں دے مداوا وچ مصروف سن ـ بلال حبشی توں فرمایا کہ ندا داں کہ:
اک روایت وچ اے کہ رسول اللہ(ص) نے صرف انہاں افراد نوں اپنے نال عزیمت کرنے دی اجازت دی جو غزوہ احد وچ زخمی ہوئے سن ۔[۵]
اول الذکر روایت دے مطابق غزوہ احد وچ شرکت کرنے والے 700 مسلماناں وچوں 70 جام شہادت نوش کرچدے سن [۶]۔[۷] تے باقی ماندہ تمام مجاہدین غزوہ حمراء الاسد وچ شریک سن ۔[۸]
لیکن مؤخر الذکر روایت دے مطابق، اس غزوے وچ [[رسول خدا(ص) دے ساتھیاں دی تعداد 60[۹] یا 70 سی،[۱۰] یعنی تقریبا اتنے ہی افراد جو غزوہ احد وچ زخمی ہوئے سن ۔[۱۱] سورہ آل عمران دی آیت 172 وچ ارشاد ہويا:
- الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَآ أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِيمٌ۔
ترجمہ: [صاحبان ایمان نيں وہ] جنہاں نے زخم کھانے دے بعد وی اللہ تے رسول دی آواز اُتے لبیک کہی، انہاں وچوں جو نیک عمل بجا لانے والے تے پرہیزگار نيں، انہاں دے لئی اجر عظیم اے۔
- الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَآ أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَواْ أَجْرٌ عَظِيمٌ۔
رسول اللہ(ص) نے فرمایا:
- ألا عصابة تشد لامر الله، تطلب عدوها؟ فانها أنكأ للعدو، وأبعد للسمع۔
ترجمہ: بےشک اک گروہ الہ دے فرمان دی تعمیل اُتے استوار اے تے اپنے دشمن دے تعاقب وچ جاندا اے، پس ایہ عمل دشمن دے لئے نقصان دہ اے تے اوہدی شہرت زیادہ تے دو رس اے۔
- ألا عصابة تشد لامر الله، تطلب عدوها؟ فانها أنكأ للعدو، وأبعد للسمع۔
تے مذکورہ بالا آیت کریمہ تے حدیث شریف توں مؤخر الذکر قول دی تائید ہُندی اے۔[۱۲]۔[۱۳]
شمس شامی نے انہاں دو اقوال نوں جمع کرنے دی کوشش کيتی اے۔[۱۴] روایت ضعیفی ہور میگوید که پیامبر(ص) از میان حاضرانِ در احد و کسانی که در آنجا حضور نیافتند، لشکری به این غزوه برد.[۱۵]
بہرحال احد دے زخمیاں نے رسول خدا(ص) دی اطاعت کردے ہوئے ہتھیار اٹھائے۔ انہاں وچوں 40 افراد دا تعلق بنی سلمہ توں تعلق رکھدے سن جو دوسرےآں توں کچھ زیاد زخم اٹھا چدے سن تے آنحضرت(ص) توں آ ملے۔ عبداللہ بن سہل تے انہاں دے بھائی رافع ـ جنہاں دے پاس کوئی سواری نہ سی ـ گرتے پڑتے آپ(ص) دی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ جابر بن عبداللہ ـ جنگ احد وچ شرکت نہ کرنے دے باوجود، رسول خدا(ص) دی اجازت توں لشکر وچ شامل ہوئے۔[۱۶]
رسول خدا(ص) نے جنگ احد والا پرچم علی(ع) (تے بقولے ابوبکر) دے سپرد کیتا تے خود وی بےشمار زخماں دے باوجود مسجد وچ تشریف فرما ہوئے تے نماز بپا دی تے بعدازاں لباس رزم زیب تن کیتا تے روانہ ہوئے۔[۱۷]۔[۱۸]۔[۱۹]
غزوہ حمراء الاسد دا ہدف
[سودھو]یہ غزوہ اللہ دے حکم توں انجام پایا[۲۰]۔[۲۱]۔[۲۲] تے رسول خدا(ص) دی اس مہم دا ہدف دشمناں نوں اک بار پھر مدینہ اُتے حملہ کرنے توں خوفزدہ تے تے مسلماناں دی قوت دا مظاہرہ، کرنا سی تے ایہ بتے کرانا سی کہ غزوہ احد مسلماناں نوں پہنچنے والے زخم تے نقصانات انہاں دے حوصلے تے دشمن دے مقابلے وچ انہاں دا عزم و ارادہ پست نئيں کرسدے نيں۔[۲۳]۔[۲۴]
مسلماناں نوں مہم دے لئے عزیمت دا فرمان دیندے ہوئے رسول اللہ(ص) دا کلام وی اسی حقیقت اُتے دلالت کردا اے:
اک روایت وچ منقول اے کہ رسول خدا(ص) نوں خبر ملی کہ مشرکین روحاء وچ نيں تے مدینہ دی طرف پلٹ آنے اُتے غور کررہے نيں چنانچہ آپ(ص) نے مسلماناں نوں انہاں دے تعاقب دے لئے بلیایا۔[۲۸]۔[۲۹]
مشرکین دا تعاقب
[سودھو]
پیغمبر(ص) نے بنو اسلم دے تن افراد نوں اپنی سپاہ دے ہراول دستے دے طور اُتے دشمن دے تعاقب وچ روانہ کیتا۔ ایہ افراد منطقۂ حمراء الاسد وچ دشمن دے لشکر دے قریب پہنچے لیکن انہاں وچوں دو افراد نوں مشرکین نے شہید کیتا۔ مشرکین اس علاقے وچ اپنے اجتماع دے دوران اک بار مدینہ اُتے چڑھائی دے لئے صلاح مشورے کررہے سن ؛ اُتے صفوان بن امیہ نے انہاں نوں مسلماناں دے غیظ و غضب تے انتقام توں متنبہ کیتا تے خبردار کیتا کہ اس بار اوہ شکست وی کھا سکدے نيں۔ چنانچہ مشرکین نے اپنا سفر جاری رکھیا تے مدینہ توں 20 میل (= 40 کلومیٹر) دور "روحاء" دے علاقے وچ پڑاؤ ڈالا۔[۳۰]۔[۳۱]
رسول خدا(ص) تے اصحاب حمراء الاسد پہنچے تو اوتھے پڑاؤ ڈالا۔ سپاہ اسلام راتاں نوں رسول خدا(ص) دے حکم اُتے بہت زیادہ اگ جلاندے سن ۔ مروی اے کہ 500 مقامات اُتے اگ جلائی جاندی سی تے ایہ اگ دور دراز دے علاقےآں توں نظر آندی سی۔ اس لشکر دی شہرت بہت جلد تمام علاقےآں تک پہنچی۔[۳۲]۔[۳۳]
نويں حملے توں مشرکین دا خوف
[سودھو]روحا وچ قیام دے دوران ابو سفیان بدستور مدینہ اُتے نويں حملے دے بارے وچ سوچ رہیا سی تے اوہ قریش نوں اس حملے دے لئے قائل کرنے دی کوشش کررہیا سی ۔ ابو سفیان نے اپنے دو سواراں دے توسط توں ـ جو لشکر دے لئے اشیاء خورد و نوش فراہم کرنے دی غرض توں مدینہ جارہے سن ـ رسول اللہ(ص) نوں پیغام بھیجیا کہ "باقی ماندہ مسلماناں نوں نیست و نابود کرنے دے لئے مدینہ لوٹ کر آئے گا۔ رسول اللہ(ص) تے مسلماناں نے جواب دتا:
- حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ۔
ترجمہ: ساڈے لئی اللہ کافی اے تے وڈا اچھا کارساز۔[۳۴]
- حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ۔
اس اثناء وچ مَعْبَد بن اَبی مَعبَد خُزاعی، ـ جو اپنے قبیلے دے دوسرے افراد دی مانند رسول اللہ(ص) دا حلیف تے حامی سی ـ نے ابو سفیان توں ملاقات دی تے اپنے کلام تے اشعار توں قریش دے سرغناں نوں مدینہ اُتے حملہ کرنے توں باز رکھیا۔ اس نے ابو سفیان توں کہیا: "محمد(ص) ایسے افراد نوں لے کے حمراء الاسد وچ آئے نيں جنہاں دے چہرے غیظ و غضب دی شدت توں تمتما رہے نيں تے ميں نے اپنی زندگی وچ اتنے غضبناک چہرے نئيں دیکھے نيں"۔[۳۵]۔[۳۶] تے ایويں جنگ توں تھدے ہارے تے اپنی کامیابی توں مسرور مشرکین مسلماناں دے غضب توں خائف ہوکر تیزرفتاری توں مکہ دی جانب پلٹ گئے؛[۳۷]۔[۳۸] معبد خزاعی نے اک قاصد دے توسط توں رسول اللہ(ص) نوں پیغام دتا کہ مشرکین مکہ چلے گئے نيں۔[۳۹]۔[۴۰]
مسلماناں دی مدینہ واپسی
[سودھو]واقدی[۴۱] تے ابن ہشام دے مطابق،[۴۲] رسول اللہ(ص) 5 روز بعد، طبری دے مطابق 3 روز بعد[۴۳]۔سائیٹ غلطی: بند کردا </ref> ؛ <ref> دا گھاٹا ٹیگ دو روز بعد مدینہ واپس آئے۔ اس مدت وچ مدینہ وچ آپ(ص) دی جانشینی دا عہدہ عبداللہ بن امّ مکتوم دے پاس سی ۔[۴۴] ایہ غزوہ قریش، منافقین تے مدینہ دے یہودیاں دے لئے نفسیاندی شکست دا سبب بنا تے اس توں (غزوہ احد وچ شکست کھانے دے بعد) مسلماناں دے حوصلے بلند ہوئے۔[۴۵] سورہ آل عمران دی آیات 172 تا 175 غزوہ حمراء الاسد دی شان وچ نازل ہوئیاں نيں۔[۴۶]۔[۴۷]۔[۴۸]۔[۴۹]
چونکہ حمراء الاسد وچ کوئی جنگ نئيں ہوئی چنانچہ علی بن حسین مسعودی نے اسنوں غزوات دے زمرے وچ شمار نئيں کیتا اے۔[۵۰] لیکن متعدد غزوات ایسے نيں جنہاں وچ آمنا سامنا نئيں ہويا اے تے بااں وجود اوہ غزوات دے نام توں مشہور نيں۔ غزوہ حمراء الاسد توں قبل ہونے والے اکثر غزوات وچ کوئی جنگ نئيں ہوئی اے۔ (غزوات دی فہرست تے توضیحات دے لئے رجوع کراں: غزوہ)۔
حوالے
[سودھو]- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج3، ص107ـ108۔
- ↑ ابن سعد، طبقات، ج2، ص49۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص334۔
- ↑ ابن سعد، طبقات، ج2، ص39، 42ـ43۔
- ↑ قمی، تفسیرالقمی، ذیل آیات 172ـ174 سورہ آل عمران۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص300۔
- ↑ ابن سعد، طبقات، ج2، ص39، 42ـ43۔
- ↑ ابن کثیر، البدایة والنهایة، ج2، جزء4، ص51ـ52۔
- ↑ مقدسی، البدء والتاریخ، ج4، ص205۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیات 172ـ174 سورہ آل عمران۔
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج4، ص335۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیات 172 تا 174، سورہ آل عمران۔
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج6، ص335۔
- ↑ شمس شامی، سبل الهدی و الرّشاد، ج4، ص447۔
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص403۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص334ـ336۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص336ـ337۔
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج1، ص183ـ184۔
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب، ج1، ص167۔
- ↑ رجوع کراں: آیات 172 تا 174 سورہ آل عمران۔
- ↑ قمی، تفسیر القمی انہاں ہی آیات دے ذیل وچ ۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، انہاں ہی آیات دے ذیل وچ ۔
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج3، ص107۔
- ↑ ابن حزم، جوامع السیرة، ص175۔
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیات 172 تا 174، سورہ آل عمران۔
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج6، ص335۔
- ↑ طبری، تفسیر جامع، ذیل سوره آیت 172، سورہ آل عمران۔
- ↑ رجوع کراں:طبرسی، مجمع البیان، ذیل آیات سوره آل عمران: 172ـ174۔
- ↑ شمس شامی، سبل الهدی والرّشاد، ج4، ص438ـ439، 441۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص337ـ339۔
- ↑ ابن سعد، طبقات، ج2، ص49۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص337ـ339۔
- ↑ ابن سعد، طبقات، ج2، ص49۔
- ↑ سورہ آل عمران آیت 173؛ یا واقعہ خداوند متعال نے ایويں بیان فرمایا اے:
الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُواْ لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَاناً وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ۔
ترجمہ: اوہ کہ جنہاں توں لوگاں نے کہیا کہ لوگاں نے تواڈے مقابلہ دے لئی وڈا لشکر جمع کیتا اے، انہاں توں ڈرو تو اس توں انہاں دے ایمان وچ تے اضافہ ہويا تے انہاں نے کہیا کہ ساڈے لئی اللہ کافی اے تے وڈا اچھا کارساز۔ - ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص338۔
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، ج3، ص108ـ 109۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص339۔
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص403۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص339ـ340۔
- ↑ ابن هشام، السیره النبویه، ج3، ص109ـ110۔
- ↑ واقدی، المغازی، ج1، ص334۔
- ↑ قس ابن هشام، السیرة النبویة، ج3، ص108۔
- ↑ طبری، تاریخ، ج2، ص535۔
- ↑ ابن سعد، طبقات، ج2، ص49۔
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج4، ص339ـ341۔
- ↑ رجوع کراں: واقدی، المغازی، ج1، ص340۔
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج3، ص128۔
- ↑ طبری، جامع، ذیل همین آیات۔
- ↑ شمس شامی، سبل الهدی والرّشاد، ج4، ص444ـ445۔
- ↑ مسعودی، تنبیه الاشراف، ص245۔
مآخذ
[سودھو]- قرآن کریم، اردو ترجمہ: سید علی نقی نقوی (لکھنوی۔
- ابنحزم، جوامع السیرة، و خمس رسائل اخرى، چاپ احسان عباس و ناصرالدیناسد، [قاهره? 1950].
- ابنسعد، طبقات، (بیروت).
- ابن شهر آشوب، مناقب آل ابىطالب، نجف، 1956.
- ابنکثیر، البدایة والنهایة، ج 2، چاپ احمد ابوملحم و دیگران، بیروت، 1405/1985.
- ابنهشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفى سقا، ابراهیم ابیارى، و عبدالحفیظ شلبى، [قاهره 1355/ 1936]، چاپ افست بیروت، بىتا.
- بکرى، عبداللّه بنعبدالعزیز، معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، چاپ مصطفى سقّا، بیروت، 1403/ 1983.
- بلاذرى، احمد بنیحیى، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوسعظم، دمشق، 1996ـ2000.
- شمس شامى، محمد بنیوسف، سبل الهدى و الرّشاد فى سیرة خیرالعباد، ج 4، چاپ ابراهیم ترزى و عبدالکریم عزباوى، قاهره، 1411/ 1990.
- الصالحي الشامي، محمد بن يوسف، سبل الهدى والرشاد في سيرة خير العباد، المحقق: مصطفى عبد الواحد - وآخرون، الناشر: المجلس الأعلى للشئون الإسلامية ـ قاهرة . 1418 / 1997
- طبرسى، فضل بنحسن، اعلام الورى باعلام الهدى، قم، 1417.
- طبرسى، فضل بنحسن، مجمع البیان فى تفسیرالقرآن، چاپ هاشم رسولى محلاتى و فضلاللّه یزدى طباطبائى، بیروت، 1408/1988.
- طبرى، محمد بنجریر، تاریخ، (بیروت).
- طبرى، محمد بنجریر، جامع.
- عاملى، جعفر مرتضى، الصحيح من سيرة النبي الاعظم (ص)، الطبعة الرابعة 1995 م 1415 ه
- قمى، علی بنابراهیم، تفسیرالقمى، بیروت، 1412/1991.
- مسعودى، تنبیه الاشراف.
- مقدسى، مطهر بنطاهر، البدء والتاریخ، چاپ کلمان هوار، پاریس، 1899ـ1919، چاپ افست تهران، 1962.
- واقدى، محمد بنعمر، کتاب المغازى، (Edited by Dr. Marsden Jones, Publshed by: Oxford University Press) ، لندن، 1966/ طبعة الثالثة: 1404/ 1984
بیرونی ربط
[سودھو]- مضمون دا منبع: دانشنامه جهان اسلام
| پچھلا غزوہ: اُحُد |
رسول اللہ(ص) دے غزوات غزوہ حمراء الاسد |
اگلا غزوہ: بنی نضیر |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
