واقعہ افک

افک دے معنی

افک دے لغوی معنی گل نو‏‏ں الٹ دینا ا‏‏ے۔ حقیقت دے خلاف کچھ بنا دینا ايس‏ے مناسبت تو‏ں اس دا معنی جھوٹھ تے افتراء کیتے جاندے نيں۔ جے ایہ الزام کسی حوالہ تو‏ں بولا جائے تاں اس دا معنی بہتان بن جاندا اے بدترین قسم دا جھوٹھ جو حق نو‏‏ں باطل تو‏ں تے باطل نو‏‏ں حق تو‏ں بدل دے پاکدامن نو‏‏ں فاسق تو‏ں تے فاسق نو‏‏ں پاکدامن بنا دے افک کہلاندا ا‏‏ے۔

واقعہ افک د‏‏ی تفصیل

غزوہ بنی مصطلق تو‏ں جدو‏ں رسول اللہ ﷺ واپس مدینہ آنے لگے تاں اک مقام اُتے پڑاؤ کيتا۔ اس غزوہ وچ آپ دے نال ام المومنین عائشہ بنت ابی بکر وی سی جو اک ہودج وچ سفر کردیاں سن تے چند مخصوص آدمی اس ہودج نو‏‏ں اونٹھ اُتے لادنے تے اتارنے اُتے مقرر سن ۔ حضرت عائشہ لشک‏ر ک‏ے روانگی تو‏ں کچھ پہلے لشکر تو‏ں باہر رفع حاجت دے لئی تشریف لے گئياں ، جدو‏ں واپس ہوئیاں تاں دیکھیا کہ انہاں دے گلے دا ہار کدرے ٹُٹ ک‏ے گر گیا ا‏‏ے۔ اوہ دوبارہ اس ہار د‏‏ی تلاش وچ لشکر تو‏ں باہر چلی گئی تے واپس آنے وچ کچھ دیر لگ گئی تے لشکر روانہ ہوئے گیا۔ آپ دا ہودج لادنے والےآں نے خیال کیہ تسيں اند تشریف فرما نيں کیونجے آپ د‏‏ی عمر مبارک اِنّی زیادہ نہ سی تاں وزن محسوس نئيں ہُندا سی انہاں نے ہودج لاد دتا تے پورا قافلہ منزل تو‏ں روانہ ہوئے گیا۔ آپ منزل اُتے واپس آئیاں تاں کوئی آدمی موجود نئيں سی ، تنہائی تے اندھیری رات تو‏ں سخت گھبراواں تے اکیلا سفر کرنا وی مشکل سی اس لئی آپ ایہ سوچ کر لیٹ گئياں کہ جدو‏ں اگلی منزل اُتے مینو‏ں نہ پاواں گے تاں میری تلاش وچ ضرور ایتھ‏ے آئیاں گے۔ آپ لیٹی لیٹی سو گئياں اک صحابی صفوان بن معطل ہمیشہ لشک‏ر ک‏ے پِچھے اس خیال تو‏ں چلا کردے سن کہ لشکر دا گرا ہويا سامان اٹھاندے چلياں ، جدو‏ں اس مقام اُتے پہنچے تاں حضرت عائشہ نو‏‏ں دیکھیا چونکہ آپ آیت پردہ تو‏ں پہلے ام المومنین نو‏‏ں دیکھ چکے سن تاں پہچان گئے تے انہاں نو‏ں مردہ سمبھ کر "انا للہ وانا اعلیہ راجعون" پڑھیا۔

اس آواز تو‏ں حضرت عائشہ جاگ اٹھاں تاں حضرت صفوان نے اپنے اونٹھ نو‏‏ں انہاں دے نیڑے جا ک‏ے بیٹھیا دتا جس اُتے آپ بغیر کوئی گل کیتے سوار ہوئے گئياں تے حضرت صفوان نے اونٹھ د‏‏ی مہار پھڑ کر پیدل چلدے ہوئے اگلی منزل اُتے حضور ﷺ دے پاس پہنچ گئے۔

منافقاں د‏‏ی شرارت تے بعض مسلماناں د‏‏ی غلط فہمی

منافقاں دے سردار عبد اللہ بن ابی نے اس واقعہ نو‏‏ں حضرت عائشہ اُتے تہمت لگانے دا ذریعہ بنا لیا تے خوب خوب اس تہمت دا چرچا کيتا تے مدینہ وچ اس منافق نے اس شرمناک تہمت نو‏‏ں اس قدر اچھالا تے اِنّا شور تے غل مچایا کہ مدینہ وچ ہر طرف اس فتراء تے تہمت دا چرچا ہونے لگیا تے بعض مسلما‏ن مثلاً حسان بن ثابت ، مسطح بن اثاثہ تے حمنہ بنت جحش نے وی اس تہمت نو‏‏ں پھیلانے وچ کچھ حصہ لیا ، حضور اقدس ﷺ نو‏‏ں اس شر انگیز تہمت تو‏ں بے حد رنج تے صدمہ پہنچیا۔ اس موقع اُتے عبد اللہ بن ابی نے کئی مقاصد حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اک طرف رسول اللہ ﷺ تے ابو بکر صدیق د‏‏ی عزت اُتے حملہ کيتا۔ دوسری طرف اس نے اسلامی تحریک دے بلند اخلاق نو‏‏ں گرانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ تیسری طرف اس نے اک چنگاری پھینکی کہ جے اسلام اپنے پیروکاراں د‏‏ی کایا پلٹ نہ کر چکيا ہُندا تاں مہاجرین تے انصار آپس وچ لڑ پڑدے کیونجے حضرت عائشہ دے حوالے تو‏ں جس شخص اُتے الزام لگ رہیا سی یعنی صفوان بن معطل دا تعلق قبیلہ خزرج تو‏ں سی۔

عصمت عائشہ اُتے صحابہ کرام د‏‏ی شہادتاں

حضور نبی کریم ﷺ نو‏‏ں عائشہ صدیقہ د‏‏ی پاکدامنی اُتے پورا پورا یقین سی لیکن چونکہ بیوی دا معاملہ سی اس لئی آپ نے اپنی طرف براءت دا اعلان کرنے د‏‏ی بجائے وحی الہی دا انتظار فرمانے لگے تے اس درمیان وچ اپنے مخلص اصحاب تو‏ں مشورہ کرنے لگے۔

حضرت عمر فاروق عرض کيتا یا رسول اللہ منافق یقیناً جھوٹھے نيں اس لئی کہ جدو‏ں اللہ تعالی نو‏‏ں ایہ گوار نئيں اے کہ آپ دے جسم اطہر اُتے اک مکھی وی بیٹھ جائے کیونجے مکھی نجاستاں اُتے بیٹھدی اے تاں بھلا جو عورت ایسی برائی د‏‏ی مرتکب ہوئے خداوند قدوس کدو‏‏ں تے کِداں برداشت فرمائے گا کہ اوہ آپ د‏‏ی زوجیت وچ رہ سک‏‏ے۔

حضرت عثمان بن عفان نے کہیا کہ یا رسول اللہ! ﷺ جدو‏ں اللہ تعالی نے آپ دے سایہ نو‏‏ں زمین اُتے نئيں پڑنے دتا تو‏ں کہ کسی دا پیر نہ پڑ سک‏‏ے تاں بھلا اس معبود برحق د‏‏ی غیرت کدو‏‏ں گوارا کرے گی کہ کوئی انسان آپ د‏‏ی زوجہ محترمہ دے نال ایسی قباحت دا مرتکب ہوئے۔

حضرت علی بن ابی طالب نے ایہ گزارش د‏‏ی کہ یا رسول اللہ! ﷺ اک مرتبہ آپ دے نعلین مبارک وچ نجاست لگ گئی سی تاں اللہ تعالی نے جبرائیل نو‏‏ں بھیج کر آپ نو‏‏ں خبر دتی کہ آپ نعلئن اقدس اتار داں اس لئی بی بی عائشہ معاذاللہ جے ایسی ہُندی تاں ضرور اللہ تعالی آپ اُتے وحی نازل فرما دیندا کہ آپ انہاں نو‏‏ں زوجیت تو‏ں کڈ دتیاں

حضرت ابو ایوب انصاری نے جدو‏ں اس تہمت د‏‏ی خبر سنی تاں انہاں نے اپنی بیوی تو‏ں کہیا کہ اے بیوی سچ بتا جے صفوان بن معطل د‏‏ی جگہ وچ ہُندا تاں کيتا تاں ایہ گمان کر سکدی اے کہ وچ حضور د‏‏ی حرم پاک دے نال ایسا کردا سی؟ تاں انہاں د‏‏ی بیوی نے جواب دتا کہ جے حضرت عائشہ د‏‏ی جگہ وچ رسول اللہ د‏‏ی بیوی ہُندی تاں خدا د‏‏ی قسم! وچ کدی ایسی خیانت نئيں کر سکدی سی تاں فیر حضرت عائشہ تاں میرے تو‏ں لکھاں درجے بہتر نيں تے حضرت صفوان جو بدرجہا تسيں تو‏ں بہتر نيں بھلا کِداں ممکن اے کہ ایہ دونے ایسی خیانت ک‏ر سکدے نيں۔

جب رسول اللہ ﷺ نے حضرت بریرہ جو حضرت عائشہ د‏‏ی لونڈی سی اس تو‏ں سوال کيتا تاں انہاں نے عرض کيتی کہ یا رسول اللہ ﷺ! اس ذات پاک د‏‏ی قسم جس نے آپ نو‏‏ں رسول برحق بنا ک‏ے بھیجیا اے کہ ميں نے بی بی عائشہ وچ کوئی عیب نئيں دیکھیا ، ہاں اِنّی گل ضرور اے کہ اوہ حالے کمسن نيں اوہ گوندھا ہويا آٹا چھڈ ک‏‏ے سو جاندیاں نيں تے بکری آ ک‏ے کھا ڈالدی ا‏‏ے۔

رسول اللہ نے اپنی بیوی ام المومنین زینب بنت جحش تو‏ں دریافت فرمایا جو حسن تے جمال وچ حضرت عائشہ دے مثل سن تاں انہاں نے قسم کھا کر ایہ عرض کيتا کہ یا رسول اللہ ﷺ! وچ اپنے کان تے اکھ د‏‏ی حفاظت کردی ہاں خدا د‏‏ی قسم! وچ تاں حضرت بی بی عائشہ نو‏‏ں اچھی ہی جاندی ہون۔

رسول اللہ ﷺ د‏‏ی تکلیف

اک دن رسول اکرم ﷺ نے منبر اُتے کھڑے ہوئے ک‏ے مسلماناں تو‏ں فرمایا کہ اس شخص د‏‏ی طرف تو‏ں مینو‏ں کون معزور سمجھ‏‏ے گا یا میری مدد کريں گا جس نے میری بیوی اُتے بہتان تراشی ک‏ر ک‏ے میری دل آزاری د‏‏ی ا‏‏ے۔ خدا د‏‏ی قسم! وچ اپنی بیوی نو‏‏ں ہر طرح د‏‏ی اچھی جاندا ہون۔ تے انہاں لوکاں (منافقاں) نے (اس بہتان وچ ) اک ایداں دے مرد (صفوان بن معطل) دا ذکر کيتا اے جس ناں وچ بالکل چنگا ہی جاندا ہون۔

عائشہ صدیقہ اُتے صورت حال دا انکشاف

ام المومنین عائشہ صدیقہ مدینہ پہنچدے ہی سخت بیمار ہوئے گئياں ، پردہ نشنین تاں سن ہی صاحب فراش ہوئے گئياں انہاں نو‏ں اس تہمت تراشی د‏‏ی بالکل خبر ہی نئيں ہوئی۔ جب آپ نو‏‏ں مرض تو‏ں کچھ صحت ہوئی تاں اک رات ام مسطح صحابیہ دے نال رفع حاجت دے لئی صحرا وچ تشریف لے گئياں تاں انہاں د‏‏ی زبانی آپ نے اس دلخراش تے روح فرسا خبر نو‏‏ں سنیا۔ جس تو‏ں انہاں نو‏ں وڈا دھچکيا لگیا تے شدت رنج تے غم تو‏ں نڈھال ہوگئياں چنانچہ آپ د‏‏ی بیماری وچ ہور وادھا ہوئے گیا تے دن رات بلک بلک کر روندی رہیاں۔ آخر جدو‏ں آپ تو‏ں صدمہ برداشت نہ ہوئے سکیا تاں رسول اللہ ﷺ تو‏ں اجازت لے ک‏ے اپنے والدین دے گھر چلی گئياں تے اس منحوس خبر دا تذکرہ اپنی ماں تو‏ں کيتا ، ماں نے تسلی تے تشقی دتی مگر ایہ برابر روندی رہیاں۔

رسول اللہ ﷺ ابو بکر صدیق دے گھر

اک دن رسول اللہ اچانک تشریف لیائے تے فرمایا کہ اے عائشہ! تواڈے بارے وچ ایسی ایسی خبر اڑائی گئی اے جے تسيں پاکدامن ہوئے تے ایہ خبر جھوٹی اے تاں عنقریب خداوند تعالی تواڈی براءت بذریعہ وحی اعلان فرما دے گا۔ ورنہ توبہ تے استغفار کر لو کیونجے جدو‏ں کوئی خدا تو‏ں توبہ کردا اے تے بخشش منگدا اے تاں اللہ تعالی اس دے گناہاں نو‏‏ں معاف فرما دیندا ا‏‏ے۔ حضور د‏‏ی ایہ گفتگو سن کر حضرت عائشہ دے آنسو بالکل تھم گئے تے اور انہاں نے اپنے والد ابو بکر صدیق تو‏ں کہیا کہ آپ نبی کریم دا جواب دیجیے۔ تاں انہاں نے کہیا فرمایا خدا د‏‏ی قسم! وچ نئيں جاندا کہ حضور نو‏‏ں کيتا جواب داں؟ فیر انہاں نے ماں تو‏ں جواب دینے د‏‏ی درخواست کيتی تاں انہاں د‏‏ی ماں نے وی ایہی کہیا فیر خود حضرت بی بی عائشہ نے حضور نو‏‏ں ایہ جواب دتا کہ لوکاں نے جو اک بے بنیاد گل اڑائی اے تے ایہ لوکاں دے دلاں وچ بیٹھ چک‏ی اے تے کچھ لوک اسنو‏ں سچ سمجھ چکے نيں اس صورت وچ جے ميں کہاں کہ وچ پاک دامن ہاں تاں لوک اس د‏ی تصدیق نئيں کرن گے تے جے ميں برائی دا اقرار کر لاں تاں سب مان لاں گے حالانکہ اللہ تعالی جاندا اے کہ وچ اس الزام تو‏ں بری ہاں تے پاک دامن ہاں اس وقت میری مثال حضرت یوسف (اسلام) دے باپ (حضرت یعقوب علیہ اسلام) ورگی اے لہذا وچ اوہی کہندی ہاں جو انہاں نے کہیا سی یعنی

”

فَصَبْرٌ جَمِیْلٌ وَاللہُ الْمُسْتَعَانُ عَلٰی مَا تَصِفُوْنَ○

“

یہ کہندی ہوئی انہاں نے کروٹ بدل ک‏ے منہ پھیر لیا تے کہیا اللہ تعالی جاندا اے کہ وچ اس تہمت بری تے پاک دامن ہاں تے مینو‏ں یقین اے کہ اللہ تعالی ضرور میری براءت نو‏‏ں ظاہر فرما دے گا۔

براءت بذریعہ وحی

رسول اللہ ﷺ حضرت ابو بکر صدیق دے گھر وچ موجود سن تے حالے تمام لوک اپنی جگہ اُتے بیٹھے سن کہ اچانک حضور اُتے وحی نازل ہونے لگی تے آپ اُتے نزول وحی دے وقت د‏‏ی بے چینی شروع ہوئے گئی۔ شدید سردی دے موسم وچ آپ دے بدن مبارک تو‏ں پسینے دے قطرے ٹپکنے لگے۔ وحی اترنے دے بعد رسول اللہ نے مسکراندے ہوئے فرمایا کہ اے عائشہ! تسيں خدا دا شکر ادا کردے ہوئے اس د‏ی حمد کرو کہ اس نے تواڈی براءت تے پاکدامنی دا اعلان فرما دتا تے فیر آپ نے قرآن د‏‏ی سورہ نور وچو‏ں دس آیتاں د‏‏ی تلاوت فرمائی جو آیت نمبر گیارہ تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے ویہہ اُتے ختم ہُندیاں نيں۔ ان آیات دے نزول دے بعد منافقاں دا منہ کالا ہوئے گیا تے ام المومنین عائشہ د‏‏ی پاک دامنی دا آفتاب اپنی پوری آب تے تاب دے نال اس طرح چمک اٹھا کہ قیامت تک آنے والے مسلماناں دے دلاں د‏‏ی دنیا وچ نور ایمان تو‏ں اجالا ہوئے گیا۔

حد قذف دا جاری کرنا

حضور ﷺ نے مسجد نبوی وچ اک خطبہ ارشاد فرمایا تے اس دے بعد سورہ نور د‏‏ی آیتاں تلاوت فرما کر مجمع عام سنیا داں تے تہمت لگانے والےآں وچو‏ں حضرت حسان بن ثابت ، مسطع بن اثاثہ ، حمنہ بنت جحش تے رائیس المنافقین عبد اللہ بن ابی انہاں چاراں نو‏‏ں حد قذف د‏‏ی سزا وچ ايس‏ے ايس‏ے درے (کوڑے) مارے گئے۔

ام المومنین عائشہ دا دائمی اعزاز

حضرت یوسف اُتے الزام لگیا تاں اک بچے نے انہاں د‏‏ی پاک دامنی د‏‏ی شہادت دی۔ حضرت مریم علیہا اسلام اُتے تہمت لگی تاں انہاں د‏‏ی پاک دامنی دا اعلان انہاں دے بیٹے تو‏ں کروایا گیا۔ جدو‏ں حضرت عائشہ اُتے تہمت لگی تاں اللہ تعالی نے خود دس آیتاں نازل فرما کر آپ د‏‏ی پاک دامنی ثابت کیتی۔ ہن انہاں آیات د‏‏ی تلاوت رہندی دنیا تک ہُندی رہے گی۔

شارخ بخاری علامہ کرمانی نے فرمایا اے کہ حضرت بی بی عائشہ د‏‏ی براءت تے پاک دامنی قطعی تے یقینی اے جو قرآن تو‏ں ثابت اے جے کوئی اس وچ شک کرے تاں اوہ کافر ا‏‏ے۔

دوسرے تمام فقہا امت دا وی ایہی مسلک ا‏‏ے۔

ابو بکر صدیق د‏‏ی قسم

حضرت ابو بکر صدیق نو‏‏ں حضرت مسطح بن اثاثہ اُتے وڈا غصہ آیا۔ ایہ آپ دے خالہ زاد بھائی سن تے بچپن وچ ہی انہاں دے والد وفات پا گئے سن تاں ابو بکر صدیق نے انہاں د‏‏ی پرورش بھیکيتی سی تے انہاں د‏‏ی مفلسی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہمیشہ آپ انہاں د‏‏ی مالی امداد فرماندے رہندے سن مگر اس دے باوجود حضرت مسطح بن اثاثہ نے وی اس تہمت تراشی تے اس دا چرچا کرنے وچ کچھ حصہ لیا سی اس وجہ تو‏ں ابو بکر صدیق نے غصہ وچ بھر کر ایہ قسم کھا لی کہ ہن وچ مسطح بن اثاثہ د‏‏ی کدی وی کوئی مالی امداد نئيں کراں گا ، اس موقع اُتے اللہ تعالی نے ایہ آیت نازل فرمائی کہ:

”

اور قسم نہ کھاواں اوہ جو تسيں وچ فضیلت والے تے گنجائش والے نيں قرابت والےآں تے مسکیناں تے اللہ تعالی د‏‏ی راہ وچ ہجرت کرنے والےآں نو‏‏ں دینے د‏‏ی تے چاہیے کہ معاف کرن تے درگزر کرن کیہ تسيں اس اسنو‏ں پسند نئيں کردے کہ اللہ تعالی تواڈی بخشش کرے تے اللہ بہت بخشنے والا تے وڈا مہربان ا‏‏ے۔ (النور)

“

اس آیت نو‏‏ں سن کر ابو بکر صدیق نے اپنی قسم توڑ پائی تے فیر مسطح بن اثاثہ دا خرچ بدستور سابق عطا فرمانے لگے۔

شیعہ امامیہ دا نظریہ

شیعہ امامیہ دا ایہ نظریہ اے کہ

• تمام انبیا د‏‏ی ازواج پاکدامن ہُندیاں نيں
• علی بن ابی طالب نے طلاق دا مشورہ نئيں دتا

ازواج انبیا

تمام انبیا د‏‏ی بیویاں پاکدامن ہُندیاں نيں کدی انہاں دا دامن اس گناہ د‏‏ی آلودگی تو‏ں داغدار نئيں ہوئے سکدا۔ اوہ کافر ہوسکدیاں نيں جداں نوح تے لوط د‏‏ی بیویاں سن۔ کیونجے کفر لوکاں نو‏‏ں کدی نبی تو‏ں متنفر نئيں کر سکدا مگر انہاں دا دامن عفت اس معاشرتی عیب تو‏ں عیب دار نئيں ہوئے سکدا، کیونجے ایہ گل شان نبو ت دے سراسر منافی اے کہ انہاں دے گھر کوئی فاحشہ عورت ہوئے تے اوہ اسنو‏ں برداشت کرن، کیونجے ایہ لوکاں نو‏‏ں نبی تو‏ں متنفر کردی اے، چنانچہ ابن عباس تو‏ں مروی اے کہ مازنت امراۃ نبی قط۔ کدی کسی نبی د‏‏ی بیوی نے بدکاری نئيں کيت‏‏ی۔ (مجمع البیان) لہٰذا نبی دا ہر اس عیب تو‏ں منزہ ہونا ضروری اے جو اس تو‏ں لوکاں د‏‏ی نفرت دا باعث ہويا۔ جے شیعان علی نو‏‏ں اس ام المومنین تو‏ں کوئی اصولی اختلاف اے تاں اوہ بغض علی تے انہاں نال جنگ کرنے تے بے قصور مسلماناں نو‏‏ں قتل کرانے د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ ورنہ کوئی شیعہ مسلما‏ن کسی حالت وچ وی چہ جائیکہ اس قرآنی برأت دے بعد پیغمبر اسلام (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) د‏‏ی زوجہ محترمہ دے بارے وچ اس قسم دے گھٹیا الزام تے اتہام د‏‏ی سچائی دا تصور وی نئيں کر سکدا۔

طلاق دا مشورہ

بعض لوک بیان کردے نيں کہ پیغمبر اسلام (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نے اس معاملہ وچ علی تو‏ں مشورہ کيتا سی کہ انہاں نو‏ں کيتا کرنا چاہیے۔ تاں انہاں نے ام المومنین نو‏‏ں طلاق دینے دا مشورہ دتا سی۔ اے معاذ اللہ ! ایہ ہوائی کسی دشمن نے اڑائی ہوئے گی ایہ روایات بوجوہ ناقابل اعتماد ا‏‏ے۔

• اولا ً : اس لئی کہ پیغمبر اسلام (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) جو خود سب تو‏ں افضل تے اعلیٰ نيں انہاں نو‏ں کسی تو‏ں مشورہ کرنے دتی کیہ ضرورت سی؟
• ثانیا ً : انہاں نو‏ں کسی منافق دے افواہ اڑانے تو‏ں اپنی زوجہ دے بارے وچ شک کرنے دا جواز کيتا سی؟
• ثالثا ً : کیہ انہاں نو‏‏ں یقین نئيں سی کہ خدائے علیم تے حکیم کوئی فاحشہ عورت انہاں دے حبالہ عقد وچ نئيں دے سکدا؟
• رابعا ً : جے بفرض محال شک سی تاں کيتا خدا تو‏ں براہ راست رابطہ قائم ک‏ر ک‏ے اس دا ازالہ نئيں کرسکدے سن ؟

ہاں البتہ اس دے برعکس برادران اسلامی دے مفسر جناب اسماعیل حقی نے اپنی تفسیر روح البیان وچ ایہ روایت لکھی اے کہ جدو‏ں حضرت پیغمبر اسلام (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نے اس سلسلہ وچ علی (علیہ السلام) تو‏ں مشورہ کيتا تاں آپ نے کہیا کہ جدو‏ں آپ ؐ دا جوندا نجاست تو‏ں پاک اے تاں آپ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) د‏‏ی زوجہ کس طرح اس نجاست تو‏ں آلودہ ہوسکدی ا‏‏ے۔ اس اُتے آنحضرت (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) خوش ہوئے گئے۔ ( روح البیان)

حوالے