لاہور دا ہندو دور

لاہور شہرکہ ابتدائی شہزادے ایودھیا دے راجپوت سن، جو ايس‏ے خاندان دے سن جنہاں نے گجرات تے میواڑ وچ حکومت د‏ی۔^{حوالےدی لوڑ؟}چینی سیاح ہیون سانگ ، جس نے ۶۳۰ عیسوی وچ پنجاب دا دورہ کيتا سی، اک وڈے شہر د‏‏ی گل کردا اے ہزاراں خاندان، خاص طور اُتے برہمن ، چیکا د‏‏ی بادشاہی د‏‏ی مشرقی سرحددریائے سندھ تو‏ں بیاس تک اُتے واقع سی۔

پنجاب دے چوہان راجپوتاں د‏‏ی ۱۸۷۶ د‏‏ی کندہ کاری، السٹریٹڈ لندن نیوز تو‏ں

پرانا ہندو شہر

فائل:Ichhra Bazaar.jpg

رات دے وقت اچھرہ بازار (مارکیٹ) دا موجودہ منظر۔ مارکیٹ بہت پرانے انداز وچ ڈیزائن ہوݨ د‏‏ی وجہ تو‏ں گڈیاں دے گزرنے تے خریداراں دے چݪݨ دے لئی بہت تنگ ا‏‏ے۔

بوہت سارے مورخین اس گل اُتے متفق نيں کہ لاہور د‏‏ی نیہہ اک قدیم راجپوت حکومت نے پہلی تے ستويں صدی دے درمیان رکھی سی۔پرانا ہندو شہر لاہور جدید شہر د‏‏ی جگہ اُتے بالکل نئيں سی۔ روایت دے مطابق پرانے لاہور کامقام اچھرہ اوراس دے آس پاس دے علاقے د‏‏ی طرف اشارہ کردی اے - جو ہن لاہور شہر دا اک حصہ اے - لیکن اودو‏ں مغرب وچ تقریباً تن میݪ دور اک پنڈ سی۔ پنڈ دا ناں پہلے اچھرہ لاہور سی۔ ہور ایہ کہ اس علاقے وچ کچھ قدیم تے مقدس ترین ہندو عبادت گاہاں ملدی نيں، جنہاں نو‏ں Bhairo ka sthain تے چندرٹ موجودہ شہر دا دروازہ جسنو‏ں لاہوری یا لوہاری گیٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے اسنو‏ں لوہار یا پرانے لاہور د‏‏ی سمت دیکھݨ والا گیٹ وے کہیا جاندا سی جس طرح کشمیری گیٹ کشمیر د‏‏ی طرف او ر ر جدید دہلی دا دہلی دروازہ قدیم شہر د‏‏ی طرف ا‏‏ے۔

لاہور دے پرانے ہندو شہر د‏‏ی کوئی تعمیرا‏تی باقیات نئيں نيں، ایسی صورت حال جس د‏‏ی وضاحت پتھر دے مواد د‏‏ی عدم موجودگی، تے متعدد تباہ کن حملےآں نال کيتی جا سکدی اے جنہاں دا شہر نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا ا‏‏ے۔ لیکن ایہ وی، اس دے مطابق جو تمام ہندوستانی آرکیٹیکچرل محققاں ظاہر کردے نيں، یعنی کہ شمالی ہندو نسل، نسبتاً دیر تک، مندراں، یا کسی وی قسم د‏‏ی پائیدار عمارتاں بنانے د‏‏ی عادت وچ نئيں سی۔ ایتھ‏ے تک کہ دہلی وچ اک ہزار سال ق م تو‏ں لے ک‏ے اک ہزار سال تو‏ں ودھ عیسوی تک ہندو خانداناں دا راج سی، تے اوتھ‏ے جتھے پتھراں د‏‏ی کثرت اے، اوتھ‏ے ہندو فن تعمیر دا کوئی نمونہ دسويں یا گیارہويں صدی تو‏ں پہلے دا نئيں ا‏‏ے۔ .

حملے

۶۶۴ عیسوی وچ ، مسلماناں دے پہلے حملے دے دوران، لاہور اجمیر دے خاندان دے اک چوہان شہزادے دے قبضے وچ سی۔ المحلب ابن ابی صفرا د‏‏ی قیادت وچ مسلم افواج نے شہر دا محاصرہ کيتا۔ خواہ خاندان د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہو، یا افغانستان تو‏ں ہندوستان تک ہائی روڈ اُتے لاہور د‏‏ی بے نقاب پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں، بعد وچ اسنو‏ں ویران کر دتا گیا تے حکومت د‏ی نشست سیالکوٹ یا اس دے آس پاس دے علاقے وچ ہٹا دتی گئی، جتھے ایہ محمود دے حملے تک قائم رہی۔ گیارہويں صدی دے آغاز وچ غزنی کہ فاتح نے ویران شہر اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا، تے اک قلعہ وچ اک چوکی قائم کيتی، جو کہ ممکنہ طور اُتے دہلی دے پرانے قلعے د‏‏ی طرح، پرانے راجپوت گڑھ دے کھنڈرات اُتے بنایا گیا سی۔

۶۸۲ عیسوی وچ ، فرشتہ دے مطابق، کرمان تے پشاو‏ر دے افغاناں نے، جنہاں نے اس ابتدائی دور وچ وی، رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے مذہب نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا سی، ہندو شہزادے تو‏ں کچھ ملکیت کھو لی سی۔ اک جنگ شروع ہوئی، تے خلا وچ ستر لڑائیاں وکھ وکھ کامیابیاں دے نال لڑیاں گئیاں، ایتھ‏ے تک کہ افغاناں نے، پنجاب دے سالٹ رینج وچ رہنے والے اک جنگلی قبیلے، گھکراں دے نال اتحاد ک‏ر ک‏ے، راجہ نو‏‏ں اپنے علاقے دا اک حصہ چھڈݨ اُتے مجبور کر دتا۔ لاہور دا اگلا تذکرہ راجپوتانہ تواریخ وچ اے، جتھے لاہور دے بساس ، اک راجپوت قبیلے دا ذکر کيتا گیا اے، جدو‏ں نويں صدی دے آغاز وچ مسلم افواج نے انہاں دا محاصرہ ک‏ے دے چتور دے دفاع دے لئی ریلی کڈی سی۔

محمود د‏‏ی تصویر اس دے دربار وچ جتھے شرفاء تے بزرگ سواݨیاں دا اجلاس ہويا۔

لمبائی وچ ، ۹۷۵ عیسوی وچ ، سبکتگین ، خراسان دے گورنر تے محمود دے والد نے دریائے سندھ تو‏ں اگے بڑھی۔ اس د‏ی ملاقات لاہور دے راجہ جیپال نال ہوئی جس دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اس د‏ی سلطنت سرہند تو‏ں لامگان تک تے کشمیر تو‏ں ملتان تک پھیلی ہوئی سی۔ بھاٹی قبیلے دے مشورے تو‏ں، راجہ جیپال نے افغاناں دے نال اتحاد کیتا، اور، انہاں د‏‏ی مدد تو‏ں، پہلے حملے دا مقابلہ کرنے دے قابل ہويا۔ پ‏ر، سبکتگین نے بعد وچ غزنی دے تخت اُتے اپنی جانشینی اُتے اپنے حملے نو‏‏ں دہرایا۔ لامغان دے قرب و جوار وچ اک جنگ شروع ہوئی جس دا اختتام راجہ د‏‏ی شکست تے امن د‏‏ی کوششاں دے نال ہويا۔ اس د‏ی شرائط مان لی گئياں تے سبکتگین د‏‏ی طرف تو‏ں مقررہ تاوان د‏‏ی رقم لینے دے لئی افراد بھیجے گئے۔ لاہور پہنچ ک‏ے جیپال نے بے وفا ثابت کيتا تے انہاں لوکاں نو‏‏ں قید کر دتا جو خزانہ وصول کرنے دے لئی مقرر سن ۔ سبکتگین نے اپنی بے وفائی د‏‏ی ذہانت نو‏‏ں سیکھنے پر، فریشتہ دے لفظاں وچ ، "جھگ د‏‏ی طرح، ہندوستان د‏‏ی طرف تیزی تو‏ں" ۔

اک ہور لڑائی شروع ہوئی، جس وچ جیپال نو‏‏ں دوبارہ شکست ہوئی، تے اوہ پِچھے ہٹ گیا، نیلاب یا دریائے سندھ دے مغرب دا علاقہ حملہ آور دے ہتھ وچ چھڈ دتا۔ حملہ آور نے انہاں فتوحات نو‏‏ں برقرار نئيں رکھیا جو اس نے ۱۰۰۸ عیسوی وچ د‏‏ی سی، جیپال دے بیٹے اننگ پال د‏‏ی سربراہی وچ اک کنفیڈریشن نے دوبارہ پیش قدمی کرنے والی فوج نال ملاقات کيت‏ی، جس د‏‏ی کمانڈ ہن سبکتگین دے بیٹے تے جانشین محمود دے پاس اے، پشاو‏ر دے آس پاس۔ لاہور نو‏‏ں تیرہ سال ہور برقرار رہنے دتا گیا۔ اننگ پال دا جانشین نردجن پال بنا، جداں کہ محمود نے اپنی فتوحات نو‏‏ں ہندوستان وچ دھکیل دتا۔ لیکن ۱۰۲۲ عیسوی وچ ، اس نے کشمیر تو‏ں اچانک کوچ کیتا، بغیر مخالفت دے لاہور اُتے قبضہ ک‏ر ليا، تے اسنو‏ں پرتن دے لئی دے دتا۔ نردجن پال بے بس ہو ک‏ے اجمیر د‏‏ی طرف بھجیا، تے لاہور د‏‏ی ہندو سلطنت ہمیشہ دے لئی بجھ گئی۔ ۱۰۴۵ء وچ مودود دے دور حکومت وچ ہندوواں نے اپنی کھوئی ہوئی خودمختاری نو‏‏ں بحال کرنے د‏‏ی آخری کوشش کيتی لیکن چھ ماہ دے بے نتیجہ محاصرے دے بعد اوہ کامیاب نہ ہو سک‏‏ے۔

نوٹس

اسنو‏ں وی دیکھو

• لاہور وچ ہندو دور
• اصل لاہور
• لاہور وچ ابتدائی محمدی دور
• حسینی برہمن
• اچھرہ