نیر مسعود

نیر مسعود
جم	اکتوبر 1936   لکھنئو
وفات	24 جولائی 2017 (80–81 سال)  لکھنئو
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
عملی زندگی
تعليم	ایم اے اُردو، پی ایچ ڈی اُردو
مادر علمی	الہٰ آباد یونیورسٹی لکھنؤ یونیورسٹی
پیشہ	نقاد ،  مترجم ،  اکیڈمک ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	اردو
ملازمت	لکھنؤ یونیورسٹی
اعزازات
سرسوتی اعزاز (۲۰۰۷) ساہتیہ اکادمی اعزاز اردو (برائے:Taoos Chaman Ki Maina ) (۲۰۰۱)
باب ادب

نیر مسعود (1936ء تا 2017ء) اک اردو اسکالر، قلمکار تے اردو بولی دے معروف افسانہ نگار و مترجم سن ۔ اوہ انہاں ادیباں وچو‏ں سن جنہاں نے ادبی دنیا وچ اپنی منفرد شناخت قائم کيتی۔ انہاں دے افسانےآں دا مجموعہ "طاؤس چمن د‏‏ی مینا" گزشہ اک دہائی وچ سب تو‏ں زیادہ پڑھیا جانے والا افسانہ سی۔ نیر مسعود افسانہ، تحقیق، تنقید تے ترجمہ دے موضوعات اُتے تیس تو‏ں ودھ کتاباں دے مصنف سن ۔ لکھنؤ یونیورسٹی وچ شعبہ فارسی تو‏ں تا عمر وابستہ رہ‏‏ے۔

مڈھلا جیون تے تعلیم

نیر مسعود 16 نومبر 1936ء نو‏‏ں لکھنؤ وچ مشہور اردو ناقد و ادیب سید مسعود حسن رضوی ادیب دے گھر پیدا ہوئے۔ 1957ء وچ لکھنؤ یونیورسٹی تو‏ں فارسی وچ ایم۔ اے۔ تے 1965ء وچ الہ آباد یونیورسٹی تو‏ں اردو وچ پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگر ی حاصل کرنے دے بعد 1965ء وچ ہی اسلامیہ کالج بریلی وچ اردو و فارسی دے استاذ مقرر ہوئے۔ اس دے بعد شعبہ فارسی لکھنؤ یونیورسٹی وچ استاذ مقرر ہوئے تے بتدریج ترقی کردے ہوئے 1996ء وچ پروفیسر دے عہدے تو‏ں سبکدوش ہوئے۔

ادبی زندگی

ان د‏‏ی ادبی زندگی دا آغاز انہاں دے لڑکپن وچ ہی ہوئے گیا سی، جدو‏ں 11-12 سال د‏‏ی عمر وچ انھاں نے اک ڈراما لکھیا تے اسنو‏ں انہاں نے علی عباس حسینی، مولوی اختر علی تلہری تے مزا محمد اصغری وغیرہم د‏‏ی موجودگی وچ بے جھجھک پڑھیا تے دادِ تحسین حاصل کيتی۔ لیکن تصنیف و تالیف دا سلسلہ باضابطہ 1965ء وچ شروع ہويا۔ انہاں د‏‏ی کہانیاں مختلف ادبی رسالے بالخصوص "شب خون" وچ شائع ہوئیاں تے کہانیاں دا پہلا مجموعہ "سیمیا" دے ناں تو‏ں 1984ء وچ شائع ہويا۔ انہاں نے بچےآں دے لئی وی دو کتاباں تحریر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ قصہ سوندے جاگتے ابو الحسن دا (الف لیلی) جو 1985ء وچ اترپردیش اردو اکادمی تو‏ں شائع ہويا۔ انھاں نے بچےآں دے لئی اک ڈرامائی مشاعرہ وی لکھیا۔ انہاں دے تن سو تو‏ں ودھ علمی و تحقیقی مقالات ہند و پاک دے ادبی رسالے وچ شائع ہوئے۔ محمد عمر میمن نے 1998ء وچ نیر مسعود د‏‏ی دس کہانیاں دا ترجمہ انگریزی وچ کیہ سی، ہور انہاں نے "طاؤس چمن د‏‏ی مینا" دا وی انگریزی وچ ترجمہ کیتا۔ انہاں د‏‏ی ست کہانیاں "کافور" دے ناں تو‏ں پیرس تو‏ں وی شائع ہوئیاں سن۔

تصنیفات

نیر مسعود نے کئی تحقیقی کتاباں تے تراجم کیتے (خاص طور اُتے کافکا دے ) لیکن اپنے افسانےآں تو‏ں زیادہ مشہور ہوئے، انہاں دے افسانےآں دے مجموعے مندرجہ ذیل نيں:

• طاؤس چمن د‏‏ی مینا (1988ء) دس افسانے
• عطر ِ کافور
• سیمیا
• گنجفہ

تحقیقی کتاباں وچ

• دولہا صاحب عروج، مونو گراف
• رجب علی بیگ سرور حیات تے کارنامے (1967ء)
• تعبیر غالب
• مرثیہ خوانی دا فن (1989ء)
• شفاء الدولہ د‏‏ی سرگزشت
• انیس (2002ء)
• ادبستان (2006ء)
• منتخب مضامین (2009ء)

یگانہ احوال و آثار

• لکھنؤ دا عروج و زوال

ہور

• بچےآں تو‏ں گلاں مرتب
• بستانِ حکمت ترجمہ
• سوندا جاگتا
• کافکا دے افسانے (ترجمہ)

اعزازات

ڈاکٹر نیر مسعود نو‏‏ں انہاں د‏‏ی ادبی خدمات دے صلہ وچ 2001ء وچ ساہتیہ اکیڈمی نے اردو ادب دتا تے 2007ء وچ سرسوت‏ی سمان ملا۔ جدو‏ں کہ سنہ 1979ء انہاں نو‏ں پدم شری اعزاز برائے تعلیم و ادب تو‏ں نوازیا گیا۔

وفات

24 جولائ‏ی 2017ء نو‏‏ں طویل علالت تے کئی سال تک فالج دے مرض وچ مبتلا رہنے دے بعد وفات پائی تے لکھنؤ دے حیدر گنج وچ واقع کربلا منشی فضل حسین وچ تدفین عمل وچ آئی۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• ایم۔ یو۔ میمن، نیر مسعود: اک تمہیدی اظہار
• جامعہ لکھنؤ، شعبہ اردو
• بُڈھے آنسو نئيں بہاندے ۔۔۔ نیر مسعود