ابوالفضل صدیقی

ابوالفضل صدیقی
جم	4 ستمبر 1908   بدایوں ،  اتر پردیش ،  برطانوی ہندستان
وفات	16 ستمبر 1987 (79 سال)  کراچی ،  پاکستان
مدفن	پاپوش نگر
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
مادر علمی	سینٹ جارجز کالج، مسوری
پیشہ	ناول نگار ،  افسانہ نگار
پیشہ ورانہ زبان	اردو
شعبۂ عمل	ناول ،  ناولٹ ،  نِکی کہاݨی ،  خاکہ نگاری ،  سوجیون ناواں ،  ترجمہ
باب ادب

ابوالفضل صدیقی (پیدائش: 4 ستمبر، 1908ء- وفات: 16 ستمبر، 1987ء) پاکستان نال تعلق رکھنے والے اردو دے صف اول دے افسانہ نگار، ناول نگار تے مترجم سن ۔

حالات زندگی

ابوالفضل صدیقی 4 ستمبر، 1908ء نو‏‏ں عارف پور نوادہ، بدایاں، اترپردیش، برطانوی ہندوستان وچ اک معزز زمیندار خاندان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا خاندان 1857ء د‏‏ی جنگ آزادی وچ مجاہدین د‏‏ی مدد کرنے دے پاداش وچ معتوبین ِحکومت وچ رہ چکيا سی۔ آپ دے دادا چوہدری احمد حسن علاقے دے معزز زمیندارہونے دے نال شاعر وی سن تے علیل تخلص کردے سن، اس دے علاوہ قانون اُتے اچھی دسترس رکھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں اعزازی عدالت‏ی عہدے 'منصفی' اُتے وی فائز سن ۔ چوہدری احمد حسن دے چھوٹے بیٹے تے ابوالفضل دے والد محترم ابوالحسن صدیقی وی علی گڑھ دے اعلیٰ تعلیم یافتہ سن، معروف وکیل تے شاعر و ادیب وی سن ۔ اس وقت دے مستند ادبی رسالے وچ انہاں د‏‏ی نگارشات شائع ہودیاں سن۔ اس خاندان دے علم و شائستگی دا اِنّا چرچا سی کہ زمینداری دا روايتی رعب داب انہاں د‏‏ی حویلی دے دروازے اُتے ہی کھڑا رہندا سی، زمینداراں دے مظالم د‏‏ی جگہ شاعرانہ حساسیت نے لے لی سی، ایہی وجہ سی کہ انہاں دے مزارع اپنے مالکاں اُتے جان چھڑکتے سن ۔ ابوالفضل دے والد نے بدایاں وچ ابوالفضل نو‏‏ں اک مشن اسکول وچ داخل کروا دتا۔ مشن اسکول وچ دو سال گزارنے دے بعد اوہ سینٹ جارجز کالج مسوری وچ داخلہ لینے وچ کامیاب ہو گئے جو اس وقت ہندوستانیاں دے لئی بہت مشکل سی۔ بہرحال اوتھ‏ے تو‏ں سینئر کیمبرج ک‏ر ک‏ے واپس آئے تاں اپنی زمینداری سنبھالی۔ شکار، زراعت، باغات تے جانوراں دا باریک بینی تو‏ں مشاہدہ ،غرض جنگل تے دیہات تو‏ں متعلق انہاں دا سارا علم کتابِ فطرت تو‏ں براہِ راست اکتساب دا نتیجہ سی جو فیر انہاں دے لازوال افسانےآں وچ جھلکا تے اک زمانے نو‏‏ں اپنا معترف بنا لیا۔

ابو الفضل صاحب د‏‏ی ادبی زندگی دا آغاز 1932ء وچ ہويا۔ ہفت روزہ ریاست دہلی دے 15 اگست، 1932ء دے شمارے وچ اک طنزیہ مضمون لکھیا جوان د‏‏ی پہلی مطبوعہ تحریر ا‏‏ے۔ ابو الفضل صاحب دا پہلا افسانہ سماج دا شکار اے جو رسالہ ادبی دنیا لاہور وچ 1941ء وچ تے پہلا افسانوی مجموعہ 1945ء وچ شائع ہويا۔ انہاں دناں برصغیر وچ نفرت دا جوالا مکھی پھوٹ پيا۔ ابوالفضل تے انہاں دا خاندان چونکہ مسلم لیگی مشہور سی، گھرانہ وی مسلم روایت پسند سی، فیر انہاں د‏‏ی حویلی اطراف دے دیہاتاں وچ پھوٹ پڑنے والے خونی فسادات تو‏ں متاثر ہونے والے مسلماناں د‏‏ی پناہ گاہ بن گیا تاں گویا بہانہ ہتھ آ گیا۔ سازشی سازشاں دے جال بننے لگے، لیکن ابوالفضل اِنّے حوصلہ مند تے ذکی سن کہ نہایت حکمت و بصیرت تو‏ں انہاں سازشاں دے تاروپود بکھیردے رہ‏‏ے۔ لیکن جدو‏ں تقسیم ہند دے بعد حکومت ہند نے تنسیخ زمینداری دا قانون نافذ کر دتا جس تو‏ں جس تو‏ں وڈے وڈے زمیندار معاشی طور اُتے بدحال ہو گئے تاں ابوالفضل صدیقی دا جی اِنّا برا ہويا کہ بالآخر 1954ء وچ پاکستان ہجرت کر آئے تے کراچی وچ جیکب لائنز دے اک دو کمرےآں دے کوارٹر وچ رہنے لگے۔ کتھے ایکڑاں اُتے پھیلی ہوئی حویلی تے نوکراں د‏‏ی قطاراں تے کتھے ایہ دو کمرے! کوئی تے ہُندا تاں ماضی د‏‏ی یاداں اوڑھ کر لیٹا رہندا لیکن انہاں نے نہ صرف پامردی تو‏ں حالات دا مقابلہ کيتا بلکہ نال نال قلم تو‏ں افساں وی پھونکتے رہ‏‏ے۔ اک دے بعد اک انہاں د‏‏ی لازوال کہانیاں آندی گئياں۔ انہاں دے موضوع بہت منفرد سن ۔ دیہات، اوتھ‏ے دے تمام طبقات، کسان، کھیت، مزدور، مہاجن، جاگیرداراں تے انہاں دے کارندےآں، دیہاتیاں دے مسائل تے انہاں د‏‏ی نفسیات، پھرجنگل، نباتات، جانوراں، چرند پرند، درند، انہاں د‏‏ی عادات و خصائل، جبلت تے انسان تو‏ں انہاں دے باہمی رشتاں نو‏‏ں جس طرح انہاں نے لکھیا، اوہ بلاشبہ اردو ادب دے سرمائے وچ اپنی نوعیت دا اک منفرد ذخیرہ اے ۔

اعزازات

ابو الفضل صدیقی د‏‏ی علمی ادبی خدمات دے اعتراف وچ انہاں دے افسانہچڑھدا سورج اُتے 1957ء وچ انہاں نو‏‏ں یونیسکو دا بین الاقوامی انعام دتا گیا۔ ناولٹ گل زمین د‏‏ی تلاش وچ اُتے 1983ء نقوش صدارتی ایوارڈ دتا گیا تے ناولترنگ اُتے نیشنل بک کونسل ایوارڈ برائے 1989ء دتا گیا۔

لکھتاں

ابوالفضل صدیقی دیاں لکھتاں و تراجم درج ذیل نيں :

• اہرام (افسانوی مجموعہ)
• تعزیر (ناول)
• رموز باغبانی
• سرور(ناول)
• چار ناولٹ (ناولٹاں دا مجموعہ)
• انیس سو چوراسی (جارج آرویل دے ناول دا اردو دا ترجمہ)
• جوا لامکھی (افسانوی مجموعہ)
• آئینہ (افسانوی مجموعہ)
• انصاف (افسانوی مجموعہ)
• ترنگ (ناول)
• گلاب خاص ( افسانوی مجموعہ)
• دن ڈھلے ( افسانوی مجموعہ )
• عہد ساز لوگ ( شخصی خاکےآں دا مجموعہ)
• ستاروں کی چال ( افسانوی مجموعہ)
• زخم دل ( ناول)
• شکنی (افسانوی مجموعہ)
• کہاں کے دیر و حرم (خود نوشت سوانح عمری)

وفات

ابوالفضل صدیقی 16 ستمبر، 1987ء نو‏‏ں کراچی، پاکستان وچ وفات پاگئے۔ اوہ کراچی دے پاپوش نگر قبرستان وچ سپردِ خاک ہوئے۔

حوالے