عنایت اللہ التمش

عنایت اللہ التمش
(اردو وچ: عنایت اللہ التمش)
جم	1 نومبر 1920   گجر خاں
وفات	16 نومبر 1999 (79 سال)  لہور
شہریت	پاکستان
عارضہ	فالج
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  صحافی ،  ناول نگار ،  کلرک ،  مدیر
پیشہ ورانہ زبان	اردو
ملازمت	برطانوی ہندی فوج
کارہائے نمایاں	طاہرہ

عنایت اللہ (یکم نومبر، 1920ء تا 16 نومبر،1999ء) پاکستان دے اک معروف ادیب، صحافی، مدیر، افسانہ نویس، جنگی وقائع نگار تے تاریخی ناول نگار سن ۔ اپنے یادگار تاریخی ناولاں تے پاک بھارت جنگ 1965 تے پاک بھارت جنگ 1971 د‏‏یاں داستاناں تو‏ں شہرت پائی۔ ماہنامہ حکایت تے سیارہ ڈائجسٹ دے پِچھے انہی د‏‏ی شب و روز محنت سی۔ میم الف، احمد یار خان، وقاص، محبوب عالم، التمش، صابر حسین راجپوت تے ہور قلمی ناواں تو‏ں وی شاہکار ادب تخلیق کیتا۔۔ عنایت اللہ مرحوم نے 79 سال د‏‏ی عمر تک بھرپور ادبی تخلیقات اردو ادب نو‏‏ں دتیاں جنہاں د‏‏ی تعداد لگ بھگ 100 دے قریب اے ۔

سوانح

ابتدائی حالات

عنایت اللہ مغربی پنجاب د‏‏ی سطح مرتفع پوٹھوہار دے معروف شہر (اس وقت دا پنڈ) گجرخان وچ یکم نومبر، 1920ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔ راجپوت برادری نال تعلق رکھدے سن ۔ التمش تخلص استعمال کردے سن ۔

تعلیم

عنایت اللہ جس دور وچ پیدا ہوئے اس وقت پوٹھوہار دا ایہ علاقہ تعلیم تو‏ں کوساں دور سی ۔ خال خال لوگ پرائمری پاس نظر آندے نيں۔ انگریز دا اصل مقصد اس علاقے نو‏‏ں تعلیم تو‏ں دور رکھ کے فوج دے لئی جوان حاصل کرنا سی ۔ اسی شہرت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ علاقہ مارشل ایریا وی کہلواندا ا‏‏ے۔ اُتے عنایت اللہ نے اس دور وچ وی گجرخان دے مقامی اسکول تو‏ں تعلیم حاصل کيتی تے قریب قریب 1936ء وچ میٹرک دا امتحان پاس کیتا۔

ملازمت

1936ء وچ مَیٹْرِک پاس کرنے دے بعد عنایت اللہ اپنے علاقے د‏‏ی روایات دے عین مطابق فوج وچ بھرتی ہو گئے۔ چونکہ اس دور دے مطابق انہاں د‏‏ی تعلیمی قابلیت زیادہ سی اس لئی اوہ رائل انڈین آرمی وچ بحیثیت کلرک بھرتی ہوئے۔ انہاں نے 1939ء تا 1945ء د‏‏ی دوسری عالمی جنگ وچ حصہ لیا۔ اوہ اس انفنٹری ڈویژن دے دستےآں وچ شامل سن جو برما دے محاذ اُتے داد شجاعت دے رہی سی۔ 1944ء وچ عنایت اللہ جاپانی فوجاں دے ہتھ چڑھ گئے تے جنگی قیدی بنا لئے گئے۔

آنے والے اگلے دو سال انہاں د‏‏ی زندگی دے تلخ ترین تجربات سن ۔ 1944ء دے برساتی مہینےآں دے کوئی دن سن جدو‏ں اوہ جاپانیاں د‏‏ی قید تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہوئے۔ تقریباً ڈیڑھ سال اوہ زندگی د‏‏ی تلاش وچ جنگلاں، بیاباناں، ساحلاں، سمندراں تے جزیراں وچ گھُمدے ، بھٹکدے پھردے رہ‏‏ے۔ 1946ء دے اوائل وچ اوہ دوبارہ اپنے دستےآں نال آن ملے۔ مگر حالے انہاں د‏‏ی زندگی وچ سکو‏ن نئيں سی ۔ ہن د‏‏ی وار انہاں دے دستےآں نو‏‏ں ملایا د‏‏ی طرف پیش قدمی دا حکم مل چکيا سی جتھ‏ے انڈونیشیا تے ملائیشیا دے عوام اپنی آزادی د‏‏ی جنگ لڑ رہے سن ۔

مذہبی حمیت تے اسلامی بھائی چارے دے تحت عنایت اللہ 1946ء وچ انگریز د‏‏ی فوج دے بھگوڑے ہوئے تے ملایا د‏‏ی جنگ آزادی وچ جا شامل ہوئے۔ زبان زد عام نعرے "مردیکا" تے "مسلم سمہ سمہ" اسی دور د‏‏ی پہچان نيں۔ اگلے ڈیڑھ سال اوہ ملایا د‏‏ی گوریلا جنگ آزادی لڑدے رہ‏‏ے۔ اس دوران ہندوستان تقسیم ہو چکيا سی تے انہاں دا آبائی وطن پاکستان بن چکيا سی ۔ ملایا د‏‏ی آزادی دے بعد تمام مسلما‏ن بھگوڑے فوجیاں نو‏‏ں حکومت پاکستان نے اپنا شہری تسلیم ک‏ر ليا ایويں عنایت اللہ 1948ء د‏‏ی پہلی سہہ ماہی وچ تقریباً 9 سال دے بن باس دے بعد اپنی سرزمین اُتے واپس پہنچے۔ فوج د‏‏ی نوکری تو‏ں تاں اوہ پہلے ہی فارغ کر دتے گئے سن مگر 1948ء وچ 28 سالہ عنایت اللہ پاکستان ائیر فورس وچ بطور کارپورل بھرتی ہو گئے۔ اس وقت د‏‏ی نوزائیدہ فوج نو‏‏ں تجربہ کار منتظمین د‏‏ی ضرورت سی تے عنایت اللہ 9 سال جنگ دی بھٹی وچ گزار کر کندن بن چکے سن ۔ اوہ پاکستان ائیر فورس دے اس اولین دستے وچ شامل سن جنہاں نے پشاو‏ر وچ بانی پاکستان قائد اعظم محمد علی جناح نو‏‏ں سلامی پیش کیتی سی۔

صحافتی تے ادبی سرگرمیاں

پاک فضائیہ تو‏ں سبکدوش ہونے دے بعد عنایت اللہ نے قلم سنبھالیا۔ بحیثیت صحافی اپنے کیرئیر دا آغاز ماہنامہ سیارہ ڈائجسٹ تو‏ں کیتا۔ جلد ہی اوہ سیارہ ڈائجسٹ دے مدیر بن گئے۔ اس وقت انہاں د‏‏ی شہرت اک معمولی افسانہ نویس د‏‏ی سی۔ چند اک ریڈیو تے ٹی وی دے ڈرامے انہاں دے کریڈٹ اُتے سن ۔ اس دوران انہاں نے سیارہ ڈائجسٹ دے خاص نمبر نکالنے د‏‏ی طرح پائی۔ ایہ صحافتی ادوار وچ اک یادگار اضافہ ثابت ہويا۔

شہرت

جنگ ستمبر (پاک بھارت جنگ 1965) نے عنایت اللہ نو‏‏ں لافانی شہرت بخشی۔ جنگ ستمبر نے ملکہ ترنم نور جہان، ڈاکٹر رشید انور تے مرحوم عنایت اللہ نو‏‏ں حب الوطنی دا لازوال کردار بنا دتا۔ میڈم نورجہان نے جنگی ترانیاں تے ملی نغمےآں دا محاذ سنبھالا، ڈاکٹر رشید انور پنجابی بولی دے شاعر سن جنہاں نے ترانے لکھنے دا ذمہ اٹھایا تے سب تو‏ں مشکل محاذ اُتے عنایت اللہ روانہ ہوئے۔ ماضی دے گوریلا فوجی نے کاغذ تے قلم سنبھالا تے محاذ جنگ اُتے جا پہنچے۔ اک اک میدان جنگ نو‏‏ں کھنگالیا، اک اک بیرک وچ گئے، اک اک ہڈی نو‏‏ں چن کے اوہدی داستان دا سرا جوڑنے د‏‏ی کوشش کيتی تے گمنم سپاہیاں د‏‏ی داستان شجاعت نو‏‏ں عوام دے سامنے امر کر دتا۔ محاذ جنگ اُتے داد شجاعت دیندے سپاہیاں تے افسراں نو‏‏ں مکالمیاں، جنگی چالاں نو‏‏ں بہترین پیرائے وچ بیان کرنے تے مفصل جنگی تجزیاں نے اک عام افسانہ نویس نو‏‏ں وقت دا بہترین جنگی وقائع نگار بنا دتا۔ جنگ ستمبر دے موضوع اُتے جلد ہی منظر عام اُتے آنے والیاں کتاباں بی آر بی بہتی رہے گی، لاہور ک‏‏ی دہلیز پر تے بدر سے باٹاپور تک نے انہاں نو‏ں عالمگیر شہرت بخش دت‏ی۔ اج وی جتھ‏ے جنگ ستمبر دا ذکر آندا اے، اوتھ‏ے عنایت اللہ مرحوم دے تجزیاں نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ مستند سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

ماہنامہ حکایت د‏‏ی بنیاد

جنگ ستمبر ختم ہو جانے دے بعد وی عنایت اللہ اگلے دو سال تک پاک فوج د‏‏یاں بیرکاں وچ گھُمدے رہے تے جنگ دیاں داستاناں نو‏‏ں اکٹھا کردے رہ‏‏ے۔ اس بنیاد اُتے انہاں دے سیارہ ڈائجسٹ دے منتظمین تو‏ں اختلافات ہو گئے۔ اوہ کھل کے کم کرنے دے عادی سن چنانچہ انہاں نے سیارہ ڈائجسٹ نو‏‏ں خیر باد کہہ دے ماہنامہ حکایت د‏‏ی بنیاد رکھی۔ معروف مصنف طارق اسماعیل ساگر نے، جو عنایت اللہ دے شاگرداں وچو‏ں سن، بعد وچ سیارہ ڈائجسٹ د‏‏ی ادارت سنبھالی۔ ایہ عنایت اللہ التمش د‏‏ی کرشمہ ساز و سحر انگیز شخصیت سی جس نے 70 تے 80 د‏‏یاں دہائیاں وچ ماہنامہ حکایت نو‏‏ں پاکستان دا مقبول ترین پرچہ بنا دتا سی ۔ اوہ دن وچ اٹھارہ گھینٹے لکھدے سن ۔ سچی تے حقیقی زندگی د‏‏یاں کہانیاں د‏‏ی تلاش وچ انہاں نے ملک دے طول و عرض دا سفر کیتا تے اردو ادب نو‏‏ں افسانے د‏‏ی نويں جہتاں تو‏ں متعارف کروایا۔ ماہنامہ حکایت دے مختلف سلسلیاں دے لئی اوہ خود نت نويں ناواں تو‏ں لکھدے سن ۔ مثلاً تاریخی سلسلہ وار ناولاں دے لئی انہاں نے عنایت اللہ، التمش تے وقاص دے ناں چنے۔ افسانے تے چاردیواری د‏‏ی دنیا نال ملن والیاں کہانیاں اوہ عنایت اللہ، مہدی خاں یا گمنام خاتون دے ناں تو‏ں لکھدے۔ نفسیات دے سلسلے دے لئی اوہ میم الف سن ۔ جاسوسی کہانیاں دے لئی اوہ احمد یار خان بن جاندے جدو‏ں کہ شکاریات دے سلسلے نو‏‏ں چلانے دے لئی انہاں دا قلم صابر حسین راجپوت دے ناں تو‏ں کہانیاں تراشدا۔ دلچسپ ترین امر ایہ سی کہ انہاں دے لکھاں قارئین دو دہائیاں تک احمد یار خان تے صابر حسین راجپوت دے دیوانے رہے تے عنایت اللہ مرحوم دے جیندے جی اوہ ایہ نہ جان پائے کہ ایہ اک ہی شخصیت دے دوسرے روپ نيں۔ عنایت اللہ مرحوم اک خاموش ادبی طوفان سن ۔ انہاں دناں اوہ لاہور دے محلے گڑھی شاہو د‏‏ی اک تنگ و تاریک گلی وچ کرائے دے مکان وچ رہندے سن ۔ ایہ مکان حاجی دے مکان دے ناں تو‏ں مشہور سی جو اک ہومیوپیتھک ڈاکٹر سن ۔ انہاں دے داماد اردو ادب دے اک صاحب طرز ادیب محمد منشا یاد سن، اوہ جدو‏ں کدی وی انہاں نال ملن آندے، اک جملہ ضرور کہندے سن کہ رات دے جس وی پہر آئو، اس گلی دے دو مکاناں د‏‏ی مدہم روشنی جلدی نظر آندی ا‏‏ے۔ اک چوہدری انور ایڈووکیٹ د‏‏ی تے دوسری عنایت اللہ دے گھر ی۔ صاحب طرز حقیقت نگار و افسانہ نگار ہونے دے باوجود اوہ تاعمر افسانہ نویساں د‏‏ی دنیا وچ اجنبی رہ‏‏ے۔

مکتبہ داستان پٹیالہ گراؤنڈ

ماہنامہ حکایت د‏‏ی بنیاد رکھنے دے نال نال انہاں نے مکتبہ داستان پرائیویٹ لمیٹیڈ پٹیالہ گراؤ نڈ لاہور د‏‏ی وی بنیاد رکھی۔ انہاں د‏‏یاں تمام کتاباں د‏‏ی طباعت و اشاعت تے ماہنامہ حکایت د‏‏ی اشاعت اسی ادارے دے تحت ہُندی سی۔ انہاں نے اپنی زندگی ادب دے لئی وقف کر دتی سی، چنانچہ انہاں د‏‏یاں کتاباں د‏‏ی قیمتاں ارزاں ترین ہُندیاں سن۔ مکتبہ داستان د‏‏یاں کتاباں د‏‏ی اس دور وچ وکھ پہچان سی۔ ہلکے پیلے رنگ دا کارڈ اُتے چھپا ہويا مخصوص سرورق تے مخصوص کاغذاں اُتے ہتھ د‏‏ی کتابت نال چھپی ہوئی کتاب، جس د‏‏ی قیمت کدی 7 روپے ہُندی تے کدی 23 روپے۔ تا عمر انہاں د‏‏یاں کتاباں اسی ادارے تو‏ں چھپدیاں رہیاں۔ لاہور دے معروف پبلشرز نے انہاں نو‏ں بہت بھاری بھاری پیشکشاں کيتیاں مگر اوہ اپنے اصولاں اُتے قائم رہ‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی وفات دے بعد انہاں دے بیٹے شاہد جمیل نے دوسرے پبلشرز دے نال انہاں د‏‏یاں کتاباں دے کاروباری معاہدے کیتے تے ایويں مکتبہ داستان اپنے ازلی اختتام نو‏‏ں پہنچیا، مگر 20 سال دے عرصے وچ عنایت اللہ دے نال نال حکایت تے مکتبہ داستان نے وی لازوال شہرت حاصل کيتی۔

تحریکِ تکمیلِ پاکستان

16 دسمبر 1971 نو‏‏ں جدو‏ں پاک فوج پابجولا ڈھاکہ د‏‏ی پلٹن گرائونڈ وچ کھڑی سی تاں شاید عنایت اللہ مرحوم انہاں نمایاں لوگاں وچو‏ں اک سن جنہاں نو‏ں "سقوط مشرقی پاکستان" اک نوشتۃ دیوار لکھیا نظر آ رہیا سی ۔ انہاں نے سقوطِ ڈھاکہ دے بعد "تحریکِ تکمیلِ پاکستان" د‏‏ی بنیاد رکھی جس دا مقصد انہاں عوامل د‏‏ی فکری سطح اُتے تخریج سی بحیثیت قوم پاکستانیاں نو‏‏ں مجموعی طور اُتے ناسور د‏‏ی طرح چٹ رہے سن ۔ افسوس کہ اس تحریک نو‏‏ں بعد وچ چند سیاست داناں نے یرغمال بنا لیا تے عنایت اللہ صاحب اس تو‏ں خاطر خواہ نتائج نہ حاصل کر سک‏‏ے پر ماہنامہ حکایت دے توسط تو‏ں اوہ مسلسل بھارتی ثقافتی یلغار دے خلاف مضبوط آواز بلند کردے رہ‏‏ے۔

ادبی کارہائے نمایاں

جے مجموعی طور اُتے انہاں دے ادبی کارہائے نمایاں د‏‏ی گل کيتی جائے تاں بلاشبہ اوہ پہلی شخصیت نيں جو اردو قارئین نو‏‏ں بدیسی کہانیاں دے چُنگل تو‏ں کڈ کے حقیقی معاشرے د‏‏ی تلخ حقیقی کہانیاں د‏‏ی طرف لیائے جو انہاں د‏‏ی بہت وڈی کامیابی سی۔ شرلاک ہولمز، جم کاربٹ تے نک ویپرت دے قصے پڑھنے والے صابر حسین راجپوت، احمد یار خان تے عنایت اللہ د‏‏ی داستاناں دے سحر وچ مبتلا ہو گئے جس دا اک ثبوت داستان ایمان فروشاں کی، بی آر بی بہتی رہے گی تے شمشیرِ بے نیام دا مسلسل تیسری نسل وچ مقبول ہونا ا‏‏ے۔

عنایت اللہ دیاں لکھتاں

تاریخی ناول/داستاناں

• حجاز د‏کی آندھی
• شمشیرِ بے نیام (دو حصے)
• تے نیل بہتا رہیا (دو حصے)
• دمشق کے قید خانے میں
• اور ایک بت شکن پیدا ہويا (پنج حصے)
• داستان ایمان فروشاں کی (پنج حصے)
• ستارہ جو ٹُوٹ گیا
• فردوس ابلیس (دو حصے)
• اندلس د‏کی ناگن
• امیر تیمور (ترجمہ)
• مجرم یا جنگ آزادی کے ہیرو

شکاریات

• لہو گرم رکھنے کا ہے اک بہانہ
• سانپ، سادھو اور نواگر ک‏‏ی کہانی
• پگلی ا پنجہ
• ایک لڑکی دو منگیتر
• بیٹا پاکستان کا بیٹی ساہو کار کی
• بھیڑیا، بدروح اور بیوی
• جذبات کا سیلاب
• لاش، لڑکی اور گف کے گناہگار
• قبر کا بھید

نفسیات

• زندہ رہو جوان رہو
• جوانی کا روگ

معاشرتی ناول/کہانیاں/چادر چاردیواری

• پاکستان ایک پیاز دو روٹیاں
• چھوٹی بہن کا پگلا بھائی
• چاردیواری کے دریچوں سے
• طاہرہ
• مردتو میں ہوں / میرا تیسرا خاوند
• میں بزدل تو نہیں/وہ مر گیا تم زندہ رہو
• پتن پتن کے پاپی
• الجھے راستے
• ہیرے کا جگر
• منزل اور مسافر(دو حصے)
• استانی اور ٹیکسی ڈرائیور
• پانچویں لڑکی
• کیا میں کسی کی بیٹی نہیں؟
• ایک کہانی (دو حصے)
• اکھیاں میٹ کے سپنا تکیا
• چاردیواری کی دنیا
• رات کا راہی (دو حصے)
• واجدہ، وینا اور وطن (دو حصے)
• ڈوب ڈوب کر ابھری نائو
• جرم، جنگ اور جذبات
• میں گناہگار تو نہیں
• پرچم اڑتا رہا
• پیاسی روحیں
• پیاسے
• سزا اس گناہ کی
• ایک آنکھ اور پاکستان
• دھندلی راہیں (دو حصے)
• تاریک اجالے
• جوانی کے جنگل میں

جرم و سزا/سراغرسانی کی کہانیاں

• جب بہن کی چوڑیاں ٹوٹیں
• کالا برقع جل رہا تھا
• حوالات میں طلاق
• لائن پر لاش
• دوسری بیوی
• داستان ایک داماد کی
• روح کے رشتے اور مقتول کی بدروح
• دام میں صیاد آ گیا
• جب مجھے اغواء کیا گیا
• پیارکا پل صراط
• چور دروازہ
• ایک رات کی شادی
• رات کا راز
• تعویذ، انگلیاں اور انگوٹھی
• بھائی اور بھیڑیا
• سنگیتا، شراب اور سگریٹ
• بیٹی کی قربانی
• واردات اس رات کی
• چڑیا پھنس گئی
• جب پیار نے کروٹ لی
• جائداد کا وارث
• رتن کمار کی روپا
• آشرم سے اس بازار تک
• دلیر یا بیوقوف
• سندری کا سودا
• جھمکوں کی جوڑی
• کار، شلوار اور دوپٹہ
• بال ایک چڑیل کے
• جنّات کے دربار میں
• قاضی کی کوٹھڑی اور کنواری بیٹی
• بن بیاہی ماں
• سہاگ کا خون
• زلیخا کا جن
• عشق ایک چڑیل کا
• رات، ریل اور برقعے
• پیار کا پاپی

جنگی کہانیاں/وقائع نگاری/ناول

• بی آر بی بہتی رہے گی
• بدر سے باٹا پور تک
• دو پلوں کی کہانی
• خاکی وردی لال لہو (دو حصے)
• فتح گڑھ سے فرار
• لاہور کی دہلیز پر
• پاک فضائیہ کی داستانِ شجاعت
• لہو جو ہم بہا کر آئے
• ہماری شکست کی کہانی

طنز و مزاح

• ایوبی، غزنوی اور محمد بن قاسم پاکستان میں
• پھوپھی گام

وفات

عنایت اللہ نے تا عمر قلم تو‏ں وفا کيتی۔ آپ صبح سویرے بعد وچ فجر حکایت دے دفتر تشریف لے آندے تے رات گئے تک مسلسل لکھدے رہندے۔ بے انتہا لکھنے تے مسلسل سگریٹ نوشی نے انہاں نو‏‏ں بہت نقصان پہنچایا۔ اوہ پرانے زمانے دا سخت ترین سگریٹ برانڈ "کیمل" استعمال کیتا کردے سن تے بے تحاشا سگریٹ پھوکیا کردے سن ۔ ایہ سگریٹ برانڈ پورے لاہور وچ صرف اک دکان اُتے پایا جاندا سی تے اوہ وی عنایت اللہ صاحب د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ سگریٹ منگوایا کردے سن ۔ 1999ء دے آغاز وچ عنایت اللہ فالج دے حملے دا شکار ہو ک‏‏‏ے بستر نشین ہو گئے مگر تحریر تو‏ں اپنا ناطا تب وی نہ توڑ سک‏‏ے۔ عارف محمود انہاں دے پاس بیٹھ کے لکھیا کردے سن تے اوہ مسلسل لکھوایا کردے سن ۔

آخر کار سال بھر د‏‏ی طویل علالت دے بعد اردو ادب دا ایہ بہترین تاریخی ناول نگار تے پاکستان دا اکلوتا جنگی وقائع نگار 16 نومبر، 1999ء نو‏‏ں لاہور وچ عالم فانی تو‏ں عالم بقا د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ مرحوم د‏‏ی عمر 79 سال سی۔ دلچسپ گل ایہ سی کہ 16 نومبر سلطان صلاح الدین ایوبی د‏‏ی وی تاریخ وفات سی، جنہاں د‏‏ی زندگی د‏‏ی داستان شجاعت لکھ کر عنایت اللہ نے لافانی شہرت حاصل کيتی سی۔

بعد وفات ناقدین دا رویہ

عنایت اللہ مرحوم تا عمر اس مقام نو‏‏ں نہ پا سک‏‏ے جس دے اوہ حقیقی معنیاں وچ حقدار سن مگر افسوس تاں ایہ اے کہ بعد وچ وفات وی کوئی انہاں دا ناں لینے والا نئيں۔ انہاں د‏‏ی وفات اُتے کوئی یادگاری مضمون، کوئی تعزیتی ریفرنس کوئی کالم کوئی خبر سامنے نہ آئی۔ جس طرح اوہ اپنی زندگی وچ ناقدین دے لئی غیر اہ‏م رہ‏ے، مرنے دے بعد وی غیر اہ‏م رہ‏‏ے۔ اُتے اردو ادب دے قارئین دے لئی اوہ اک زندہ جاوید روایت دے امین بن گئے سن ۔ انہاں تو‏ں محبت رکھنے والے ساری دنیا وچ پائے جاندے نيں تے شمشیر بے نیام، داستان ایمان فروشاں د‏‏ی تے بی آر بی بہتی رہے گی اج وی پریاں ورگی داستان رکھدیاں نيں۔

حوالے

باہرلے جوڑ