اپیندر ناتھ اشک

اپیندر ناتھ اشک
(ہندی وچ: उपेन्द्रनाथ अश्क)
جم	14 دسمبر 1910   جلندھر
وفات	19 جنوری 1996 (86 سال)  الہ آباد
شہریت	برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰) بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–)
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  ڈراما نگار
پیشہ ورانہ زبان	ہندی ،  پنجابی ،  اردو
اعزازات
سنگیت ناٹک اکادمی اوارڈ

اوپندرناتھ اشک उपेन्द्रनाथ अश्क
جم	اوپندرناتھ دسمبر 14, 1910(1910-12-14) جالندھر، ہندوستان
موت	جنوری 19, 1996(1996-01-19) الہ آباد، اترپردیش، بھارت
قلمی ناں	اشک
کم کِتہ	شاعر ، ناول نگار
قومیت	ہندوستانی
نسل	پنجابی
صنف	ناول نگاری، ڈراما نگاری، افسانہ نگاری
وڈے کم	گرتی دیواریں پلنگ قفس پرواہے
وڈے اعزاز	سنگیت ناٹک اکیڈمی ایوارڈ

اُپیندر ناتھ اشک (1910–1996) )پنجاب دے ہندی لکھاریاں چوں سبھ توں ودھ ساہت-روپاں وچّ لکھن والا اے۔

اشک نے اپنی شروعات اک پنجابی شاعر دے طور اتے کیتی فیر اردو چ لکھن لگا ، پر بعد چ منشی پریم چند دے آکھن اتے ہندی چ لکھن لگ پیا ۔

جم تے تعلیم

اشک دا جم 24 دسمبر 1910 نوں جالندھر وکھے پنڈت مادھورام اتے ماں ممتا دے گھر ہویا۔ 1930 تک لاہور، پاکستان چ رہیا، بعد چ ہندستان جا وسیا۔

اشک نے ڈی.اے.وی. کالج `چوں بی.اے. پاس کیتی اتے لاہور توں وکالت دی ڈگری حاصل کیتی پر ساہت پرتے ودھیرے رجھان صدقہ پریکٹس نہیں کیتی۔

مڈھلا جیون

اشک دا جنم بھارتی پنجاب دے نگر جالندھر وچّ ہویا۔ جالندھر وچّ مڈھلی سکھیا لیندے سمیں 11 سال دی عمر توں ہی اوہ پنجابی وچّ تکبندی کرن لگا سی۔ گریجئیشن دے بعد اس نے نے پڑھاؤن دا کم شروع کیتا اتے قانون دا امتحان پاس کیتا۔

اشک نے اپنا ساہتی جیون اردو لکھاری وجوں شروع کیتا سی پر بعد وچّ اوہ ہندی دے لکھاری دے روپ وچّ ہی مشہور ہوئیا۔ 1932 وچّ منشی پریمچندر دی صلاحَ اتے اوس نے ہندی وچّ لکھنا شروع کیتا۔ 1933 وچّ اوس دا دوجا کہانی مجموعہعورت دی فطرت شائع ہویا جسدا دیباچہ منشی پریمچند نے لکھیا۔ اوس دا پہلا شعری مجموعہ پربھات پردیپ 1938 وچّ شائع ہویا۔ بمبئی وسوں دوران اشک نے فلماں دی کہانیاں، پٹکتھاواں، سنواد اتے گیت لکھے اتے تنّ فلماں وچّ کم وی کیتا پر چمک-دمک والی زندگی اوس نوں راس نہی آئی۔ 19 جنوری 1996 نوں اشک دی موت ہوگئی۔ اوس نوں 1972 دے سوویت لینڈ نہرو انعام نال وی نوازیا گیا۔

اپیندرناتھ اشک نے ساہت دی عامَ طور تے ساریاں ودھاواں(صنفاں) وچّ لکھیا اے، پر اوس دی مکھ پہچان اک کہانی کار وجوں ہی اے۔ شاعری، ڈرامہ، یاد، ناول، کہانی، تنقید وغیرہ دے مدان وچّ اوہ خوب سرگرم رہیا۔ عامَ طور تے ہر صنف وچّ اوس دیاں اک-دو اہم اتے الیکھنی رچناواں ہون اتے وی اوہ مکھ طور تے کہانی کار ہن۔ اوس نے پنجابی وچّ وی لکھیا اے، ہندی-اردو وچّ پریمچند توں مگرلے کتھا-ساہت وچّ اوس دا خاص حصہ اے۔ جویں ساہت دی کسے اک صنف نال اوہ بجھکے نہیں رہے اسے طرحاں کسے ودھا(صنف) وچّ اک ہی رنگ دیاں رچناواں وی اوہناں نے نہیں کیتیاں۔ سماج وادی روایت دا جو روپ اشک دے ناولاں وچّ ملدا اے اوہ اوس پاتراں(کرداراں) راہیں پیدا ہندا اے جنہاں نوں اوس نے اپنی تجربہ کار سوچ اتے وچتر بیانی سٹائل راہیں پیش کیتا اے۔ اشک دے انسانی چنتن دے پکھ نوں ویکھ کے ایہی سر نکلدا اے کہ اوس نے اپنے پاتراں(کرداراں) نوں شلپی دی بریک نظر نال تراشیا اے، جسدی اک - اک ریکھا توں اسدی محنت دا پرمان پرتکھ ہندا اے۔

ساہتی جیون

اشک نے ساہتی جیون دی شروعات پنجابی شاعری توں کیتی۔ بعد چ اردو چ لکھن لگا پر بعد چ منشی پریم چند دے آکھن اتے ہندی چ لکھن لگ پیا ۔ اس دی پہلی نظم 1926 چ شائع ہوئی۔ اس دا پہلا ہندی کہانیوں دا مجموعہ "جدائی کی شام کے گیت" لاہور توں چھپیا۔ ہندستان چ وکھ وکھ اخباراں تے رسالےآں چ لکھدے رہے۔ 1941 توں 1945 تک آل انڈیا ریڈیو چ رہے ۔ بمبئی چ رہن مگروں فلم ول آئے تے کئی فلماں دی کہانیاں تے اسکرین پلے لکھے۔ اس دے علاوہ دوستوفسکی تے او نیل دیاں لکھتاں دے ترجمے وی کیتے۔ کجھ چر مگروں الہ آباد آ وسے۔ اوتھے "نیلاب پرکاش" دے ناں توں اشاعتی ادارہ قائم کیتا۔ اوپندر ناتھ اشک اپنی لکھتاں چ پنجاب دی روز دے پینڈو جیون دی عکاسی بڑے خوبصورت انداز چ کردے نیں۔ اشک افسانےآں چ پاپی، کونپل، پلنگ تے ڈرامےآں چ چھٹا بیٹا، انجو دیدی تے قید بوہت مشہور ہوئے ۔

اشک دے ساہتی روپ

86 سال دی لمی عمر چ اپیندر ناتھ اشک نے اک سو توں ودھ کتاباں ہندی پاٹھکاں نوں پردان کیتیاں۔

ناول نگار

مڈھلے طور تے اشک اک شاعر سی پر اس دی پہلی چھپی کتاب ایک رات کا نرک اک ناول سی۔ ستاروں کے کھیل، گرتی دیواریں، گرم راخ، بڑی بڑی آنکھیں، پتھر ال پتھر دے نال ہی اشک نے شہر میں گھومتا آئینہ، چیتن، ایک ننھی قندیل، باندھو نہ نانوَ، نمشا، چندرا دے ناں وی جدید ہندی ناول دے اتہاس وچّ درج ہن۔ چھوٹے بڑے لوگ، دھولا گھاٹ کی چھایا میں اتے نیلا مجھے معاف کر دو ناول وی پاٹھکاں ولوں صلاحے گئے ہن۔ گونجدا پنجاب، پنجابی سبھیاچار، میلے-تیوہار، رہُ-ریتاں اپیندر ناتھ اشک دے ناولاں دی خاصیت اے۔ ہڈّ بیتی نوں دلچسپ قصہ بنا کے کلا نال ناول چ ڈھالنا اشک دی خوبی رہی اے۔ پنجاب دے لوک-گیت، سٹھنیاں، بجھارتاں اشک دے ناولاں وچّ گندیاں ہوئیاں ہن۔

کہانی کار

ناول وانگ کہانی دے کھیتر `چ وی اشک نے اہم یوگدان پایا اے۔ پنجرہ، جدائی کی شام کا گیت، کالے صاحبَ، بینگن کا پودا، پلنگ، کہانی لیکھکا اور جیہلم کے سات پل تکّ کتھا سنسار وچّ اشک نے اک موڑ قایم کیتا۔بشنیاں، دو دھارا، آکاش چاری، روبداب، واسنا کے سور جہے کہانی محموعےآں توں بعد اشک دے ابال اور انی کہانیاں، پلنگ، چاچا رام دتا، دوردرشی لوگ جہے مجموعے چھپے ہن۔ میری سریشٹھ کہانیاں، لوک پرء کہانیاں، میری چرچت کہانیاں اشک دے کجھ ہور سنکلن ہن جنہاں دا ملانکن پاٹھکرماں چ کیتا جاندا اے۔ اشک نے لمیاں تے چھوٹیاں، چرچت تے اثردار، وواد پیدا کردیاں بہت کہانیاں لکھیاں۔ سماجی دمبھ اتے دوگلی پرورتی نوں اس نے اپنے پاتراں راہیں بخوبی ننگا کیتا اے۔

ڈرامہ نگار

ناٹک کار اشک دا دبدبا پنجاب چ اتے پورے دیس چ وی منیا جاندا رہا کیونکہ اس نے ریڈیو لئی، کورس لئی، پاٹھک لئی اتے تھیٹر لئی کئی درجن ناٹکاں، اکانگیاں(اک ایکٹ پلے) دی رچنا کیتی۔ 1937 چ جےَ پراجی توں بعد سورگ دی جھلک، چھٹھا بیٹا، پینترے، قید اور اوڈان، بھنور، انجو دیدی ناٹک چرچت رہے۔ الگّ الگّ راستے (بدلیا روپ)، لوٹا ہوا دن، بڑے کھلاڑھی، سات پل جہے ناٹکاں توں اڈّ اکانگی سنسار `چ چرواہے، دیوتاؤ کی چھایا میں، پردہ اٹھاؤ پردہ گراؤ، اندھی گلی، صاحبَ کو زکام ہے، پکا گانا، سوکھی ڈالی جہے اکانگی سنکلناں توں لے کے نئے رنگ ایکانکی، لکشمی کا سواگت، سریشٹ ایکانکی، طوفان سے پہلے، اندھی گلی، مکھڑا بدل گیا نامی رچناواں وچّ پروارک، سماجک، راجنیتک تے آرتھک وینگ سرجے گئے ہن۔

اپیندر ناتھ اشک بھاوک پر کھلھی، کھرھوی گلّ کرن والے ساہتکاراں چوں سی۔ سنکیت دا اوہ پردھان سمپادک سی۔ کملیشور اتے مارکنڈے اس نال سمپادک وجوں کم کردے سن۔

شاعر

کویتا دے کھیتر وچّ اشک دیاں اک درجن توں ودھ کتاباں ہن۔ 1937 چ پرات پردیپ توں شروع کر کے ارمیاں، برگد کی بیٹی، دیپ جلیگا، چاندنی اور اجگر، سڑکوں پے ڈھلے سائے، خوجا ہوا پربھا منڈل، ادرش ندی، پیلی چونچ والی چڑیاں کے نام، سورگ لوک تل پر ہے، ایک دن آکاش نے کہا اتے جدید شاعرشامل ہن۔ اشک نے کجھ لکھتاں، کتاباں دا ترجمہ وی کیتا۔ مضمون نگار اشک نوں اس دے بولی گیان اتے سٹائل، شلپ لئی وی یاد کیتا جاندا اے۔کھونے اور پانے کے بیچ، استاد دی جگہ خالی ہے، چھوٹی سی پہچان، کچھ دوسروں کے لیئے نامی رچناواں وچّ ہاسرس، وینگ- کٹاخش، اتے چنتن وی شامل اے۔

ساکشاتکار اور وچار، کہانی دے ارد- گرد، گرتی دیواریں، درشٹی پرتِ درشٹی، آمنے سامنے، ہم کہیں آپ کہیں، ووادوں کے گھیرے میں کجھ ہور الیکھیوگ کتاباں ہن۔ اشک دا وچار اتے اس دی سوچ صاف سی۔ لاگ لپیٹ توں بناں گلّ کرن دی کلا وی اس کول سی۔

پرتندھ ایکانکی، نئے رنگ ایکانکی، کاوَ سنکلن تے کہانیاں دے کئی سنکلن اس نے سمپادت کر کے نیلابھ پرکاشن توں وی چھپوائے۔ اشک دا بہتا ساہت نیلابھ پرکاشن توں ہی چھپیا، جس دا کم اس دی بیوی کوشلیا اشک دیکھدی رہی۔ چہرے انیک، آسماں اور بھی ہے، زیادہ اپنی کم پرائی، ریکھائیں اور چتر، پرتوں کے آر پار، شکایتیں اور شکایت تے فلمی جیون کی جھلکیاں سمیت، اشک دیاں پستکاں کئی دسحدے ماپدیاں ہن۔ پریت نگر وچّ گربخش سنگھ دے سدے تے اردو تے پنجابی پریتلڑی دا کم ویکھدیاں اشک نے بڑی بڑی آنکھیں، جیہا سفل ناول وی سرجیا۔ پنجابی جن-جیون، پینڈو تے شہری پنجاب، پنجابی کردار اشک دیاں لکھتاں `چ مونہوں بولدے ہن۔ لاہور، جالندھر، امرتسر، دلی، الہٰ آباد بارے تاں اس نے کھلھ کے چرچہ کیتی ہی اے۔

لکھتاں

افسانہ

• عورت کی فطرت
• پلنگ
• قفس
• پرواہے
• کونپل اور دوسرے افسانے

ڈرامے

• پاپی
• چھٹا بیٹا
• انجو دیدی
• قید بہت
• بھنور
• اڑان
• الگ الگ راستے

ناول

• گرتی دیواریں
• ستاروں کے کھیل
• گرم راکھ
• بڑی بڑی آنکھ

شاعری

• دیپ جلے گا
• چاندنی رات اور اجگر

انعام

اشک نے اکادمی پرسکار (1976)، شرومنی لیکھک پرسکار (1976)، سوویت لینڈ نہرو پرسکار (1980)، ایفرو ایشیائی لوٹس پرسکار (1983)، بھارتی صدر ولوں پدم بھوشن، دلی سرکار دا سلانہ پرسکار، سنگیت ناٹک اکادمی ایوارڈ تے اکادمی فیلوشپ حاصل کیتے۔

موت

اوپندر ناتھ اشک 19جنوری 1996 نوں الہ آباد، اترپردیش، ہندستان میں 85 سال دی عمر چ فوت ہو گئیا۔

حوالے

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد