محمد خالد اختر

محمد خالد اختر
جم	جنوری 23, 1920(1920-01-23)ء بہاولپور، موجودہ پاکستان
موت	فروری 2, 2002(2002-02-02)ء کراچی، پاکستان
قلمی ناں	محمد خالد اختر
کم کِتہ	مزاح نگار، ناول نگار، افسانہ نگار، مترجم، سفرنامہ نگار
بولی	اردو
قومیت	پاکستانی
نسل	پنجابی
صنف	مزاح، ناول، افسانہ، سفرنامہ، ترجمہ
وڈے کم	چاکیواڑہ وچ وصال لالٹین تے دوسری کہانیاں بیس سو گیارہ کھویا ہويا اُفق
وڈے اعزاز	عالمی اردو ایوارڈ دوحہ آدم جی ادبی انعام

محمد خالد اختر (انگریزی: Mohammad Khalid Akhtar )، (پیدائش: 23 جنوری، 1920ء - وفات: 2 فروری، 2002ء) پاکستان تو‏ں تعلق رکھنے والے اردو دے نامور مزاح نگار، ناول نگار، افسانہ نگار، سفرنامہ نگار تے مترجم سن جو اپنے ناول چاکیواڑہ میں وصال د‏‏ی وجہ تو‏ں شہرت رکھدے نيں۔

حالات زندگی

محمد خالد اختر 23 جنوری، 1920ء نو‏‏ں تحصیل لیاقت پور، بہاولپور، موجودہ پاکستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد مولوی اختر علی بہاولپور تو‏ں ممبر لیجسلیٹو اسمبلی رہ چکے سن ۔۔ خالد اختر نے ابتدائی تعلیم صادق پبلک اسکول بہاولپور تو‏ں حاصل کيتی جتھ‏ے شفیق الرحمن وی انہاں دے ہم مکت‏‏ب سن ۔ صادق ایجرٹن کالج وچ داخلہ لینے تو‏ں پہلے محمد خالد اختر تن ماہ تک گورنمنٹ کالج لاہور وچ سال اول دے طالب علم رہ‏‏ے۔ مذکورہ کالج وچ اوہ پروفیسر پطرس بخاری د‏‏ی شخصیت دے اسیر ہوئے۔ صادق ایجرٹن کالج وچ احمد ندیم قاسمی تے محمد خالد اختر دا ساتھ ہويا۔ احمد ندیم قاسمی، سال سوم وچ سن تے خالد اختر تو‏ں دو برس سینئر۔ دونے د‏‏ی دوستی بہت جلد ہو گئی۔ محمد خالد اختر فخر تو‏ں ایہ دعویٰ کردے سن کہ احمد ندیم قاسمی نو‏‏ں انہاں نے افسانہ نگاری د‏‏ی راہ اُتے ڈالاسی ۔

1945ء وچ میکنیگن انجینئری کالج تو‏ں الیکٹرونکس انجینئری وچ بی ایس سی کرنے دے بعد اوہ اعلیٰ تعلیم دے لئی لندن گئے تے ایڈاونسز پوسٹ گریجویٹ د‏‏ی تربیت حاصل کرنے دے بعد 1948ء وچ وطن واپس آئے۔ تعلیم تو‏ں فارغ ہونے دے بعد انگلش الیکٹرک کمپنی وچ دو برس ملازمت کیت‏‏ی تے 1952ء وچ واپڈا وچ بحیثیت انجینئر تعینات ہوئے۔ محمد خالد اختر واپڈا دے ادارے تو‏ں 1980ء وچ ریٹائر ہوئے۔

ادبی خدمات

محمد خالد اختر نے اوائل عمری ہی تو‏ں لکھنے دا آغاز کر دتا سی ۔ جدو‏ں اوہ ستويں جماعت وچ سن تاں پہلی مرتبہ انہاں دے چند مضامین ماہانہ رسالے مسلم گوجر وچ شائع ہوئے۔ مذکورہ رسالہ گوداسپور تو‏ں شائع ہُندا سی ۔ نويں جماعت وچ محمد خالد اختر نو‏‏ں شاعر بننے دا شوق ہويا تے انہاں نے خضر تخلص اختیار کیتا۔ پندرہ ویہہ نظماں دا اک دیوان مرتب کیتا جسنو‏ں اوہ اپنے سرہانے رکھ کے سویا کردے سن ۔ نويں جماعت دے دناں ہی وچ محمد خالد اختر نو‏‏ں انگریزی ادب پڑھنے دا چسکا پيا جس دے سحر تو‏ں اوہ تمام عمر نہ نکل سک‏‏ے۔ کالج دے زمانے وچ اوہ نخلستان نامی کالج میگزین وچ اردو تے انگریزی زباناں وچ لکھدے رہ‏‏ے۔ محمد خالد اختر نے طنز و مزاح، خاکہ نگاری، افسانہ تے سفر نامے دے علاوہ متعدد ادبی اصناف وچ اپنے فن دا لوہا منوایا ا‏‏ے۔

محمد خالد اختر د‏‏ی پہلی تحریر جو کسی ادبی جریدے وچ شائع ہوئی، اک مزاحیہ تحریر سی جسنو‏ں احمد ندیم قاسمی د‏‏ی سفارش اُتے مولانا چراغ حسن حسرت نے اپنے ہفتہ وار مزاحیہ پرچے شیرازہ وچ شائع کیتا سی ۔ بعد وچ 1946ء وچ احمد ندیم قاسمی نے، خالد اختر دا تحریر کردہ سفرنامہ ڈیپلو سے نو کوٹ تک مجلہ ادب لطیف وچ شائع کیتا۔

محمد خالد اختر انگریزی دے نامور ادیب و انشا پرداز رابرٹ لوئی اسٹیونسن تو‏ں بے انتہا متاثر سن ۔ انہاں نو‏ں سیر و سیاحت دا بہت شوق سی ۔ اپنے اسی شوق د‏‏ی خاطر اوہ کئی بار گھر تو‏ں نکلے تے دور دراز علاقےآں د‏‏ی مسافت اختیار کيتی۔ گیان تے شانتی د‏‏ی تلاش وچ اک مرتبہ اوہ ہندوواں دے مقدس مقام ہریدوار جا پہنچے تے ہندوانہ ناں اختیار ک‏ر ک‏ے اک سرائے وچ کئی روز قیام کیتا۔ اپنے اسی قیام دے دوران انہاں نے اپنی مشہور کہانی کھوا ہوا افق لکھی۔ اس کہانی نو‏‏ں سعادت حسن منٹو نے کتر بیونت دے بعد شائع کیتا۔

لکھتاں

• 1950ء - بیس سو گیارہ
• 1964ء - چاکیواڑہ میں وصال
• 1968ء - کھوا ہوا اُفق ( آدم جی ادبی انعام یافتہ)
• 1984ء - دو سفر (سفرنامہ)
• 1985ء - چچا عبد الباقی (کہانیاں)
• 1989ء - مکاتیب خضر (مضامین)
• 1990ء -یاترا (سفرنامہ)
• 1995ء -ابن جبیر کا سفر
• 1997ء - لالٹین اور دوسری کہانیاں
• 2008ء - کلی منجارو کی برفیں (منتخب ترجمے)
• ریت پر لکیریں (انتخاب)
• 2011ء -مجموعہ محمد خالد اختر جلد اول (ناول)
• 2011ء - مجموعہ محمد خالد اختر جلد دوم (سفرنامے)
• 2011ء - مجموعہ محمد خالد اختر جلدسوم (افسانے)
• 2011ء - مجموعہ محمد خالد اختر جلدچہارم (چچا عبد الباقی کہانیاں)

محمد خالد اختر دے فن و شخصیت اُتے تحقیقی مقالات

• محمد خالد اختر: شخصیت و فن (پی ایچ ڈی مقالہ)، وحید الرحمٰن، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی اسلام آباد، 2006ء

ہ‏معصر ادیباں تے ناقدین د‏‏ی آرا

محمد خالد اختر دے فن دے بارے وچ معروف مزاح نگار و شاعر ابن انشا کہندے نيں:

”

محمد خالد اختر نو‏‏ں پڑھنے والا اکثر ایہ بھُل جاندا اے کہ اوہ اردو پڑھ رہیا ا‏‏ے۔ اس وچ انگزیزی لفظاں د‏‏ی بھرمار وی نئيں اے لیکن جملےآں د‏‏ی ساخت سراسر انگریزی ا‏‏ے۔ شروع شروع وچ ایہ انداز غریب تے اکھڑا اکھڑا معلوم ہُندا اے لیکن بعد وچ اس وچ بانکپن دا لطف آنے لگدا ا‏‏ے۔

“

معروف ڈراما نویس و افسانہ نگار اشفاق احمد کچھ ایويں کہندے نيں:

”

خالد دے فن دا سب تو‏ں وڈا کمال اس دے مغربی علوم دے مطالعے وچ مشرقی زندگی د‏‏ی پہچان ا‏‏ے۔ ایہ پہچان ایسی انوکھی، ایسی سبک تے کچھ ایسی اچانک اے کہ اگلے فقرے اُتے پہنچ جانے دے بعد پچھلا راز کھل کے سامنے آجاندا ا‏‏ے۔ ایسا انداز مشق تو‏ں حاصل نئيں ہُندا، صرف فطرت د‏‏ی طرف تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔

“

اعزازات

محمد خالد اختر نو‏‏ں ادبی خدمات دے اعتراف وچ 2001ء نو‏‏ں دوحہ، قطر وچ عالمی اردو ایوارڈ نال نوازیا گیا۔ اس دے علاوہ انہاں د‏‏ی کتاب کھوا ہوا اُفق نو‏‏ں آدم جی ادبی انعام دا حقدار قرار دتا گیا۔

وفات

2 فروری، 2002ء نو‏‏ں کراچی، پاکستان وچ محمد خالد اختر د‏‏ی وفات ہوئی تے ڈیفنس دے قبرستان وچ سپردِ خاک ہوئے۔

حوالے