ڈاکٹر شہباز ملک
| شہباز ملک | |
| |
| پہلا پنجابی پی ایچ ڈی | |
| جمݨ تریخ : | 3 اپریل 1937ء |
| جمݨستھان : | لاہور، پنجاب |
| مرن تریخ : | 11 نومبر، 2024ء |
| کم : | ہیڈ آف پنجابی ڈیپارٹمنٹ پنجاب یونیورسٹی |
| گُݨ : | پنجابی لکھاری |
| دستخط : | 
|
ڈاکٹر شہباز ملک، پنجابی زبان دے اک معلم، لکھاری، ادیب تے پارکھ سی۔ اوہ پاکستان وچ پنجابی زبان وچ پی ایچ ڈی کرن والے پہلے شخص نیں۔ پنجاب یونیورسٹی اورینٹل کالج لہور دے شعبہ پنجابی دے سربراہ سن۔ اوہناں نے پنجابی زبان تے ادب اُتے 40 کتاباں لِکھیاں۔ حکومت پاکستان نے اوہناں دے کماں اُتے 2003ء وچ پرائڈ آف پرفارمنس (Pride of Performance) دتا تے 2016 وچ ستارہ امتیاز دتا گیا تے 23 فروری 2018 وچ حکومت پنجاب ولوں پرائیڈ آف پنجاب[۱] دتا گیا۔
جیون تے کم
[سودھو]شہباز ملک دے پیو دادے دا تعلق ننگلیاں تحصیل پسرور، ضلع سیالکوٹ پنجاب توں سی، فیر اوہ لہور منتقل ہو گئے۔ شہباز ملک 3 اپریل 1937ء نوں سلطان پورا، لہور وچ ملک محمد دین دے گھر جمے۔ اوہناں دی ماں دا ناں رمضان بی بی سی۔ اٹھ بَھیݨ بھھراواں وچ اوہناں دا نمبر 7 واں سی۔ اوہناں دے والد پہلاں سرکاری ملازم سن، ملازمت چھڈݨ مگروں لکڑاں دا ٹال پالیا تے اوتھے شہباز دی ایہ ذمے داری سی کہ اوہناں دے بیلیاں نوں اخبار پڑھ کے سݨاؤݨ۔ 1942 چ ایم سی پرائمری سکول کوچہ محمدی لہور وچ پہلی جماعت وچ پڑھن لگ گئے تے ایتھے اوہناں دے استاد محمد رمضان سی۔ 1946ء وچ چوتھی جماعت پاس کرن مگروں اقبال ہائی سکول گڑھی شاہو لہور وچ داخلہ لیا۔ 1954 وچ میٹرک پاس کیتا۔ سکول وچ اوہ بزم ادب دے پروگرام وچ اپݨا حِصا پاؤندے سن۔ 1950ء وچ ہوائی حملے توں بچاء تے 1955 چ فرسٹ ایڈ دی سکھلائی کیتی۔
1956ء وچ پہلا ڈراما تویت دے ناں نال ڈاکٹر فقیر محمد فقیر دے میگزین پنجابی وچ چھپیا جد اوہ حلے 20 ورھے دے سن،[۲] 10یا۔ اردو افسانے چودہویں صدی وچ تے پنجابی لکھتاں مہینا وار پنجابی وچ لکھے۔ پہلا افسانہ "پیار دا پھٹ" مہینا وار پنجابی وچ اگست، ستمبر 1958ء دے ميگزین وچ چھپیا۔ ڈراما تویت ایسے میگزین ایسے ورے چھپی۔ 1959 وچ پہلا تنقیدی آرٹیکل پنجابی لہور دے مارچ، اپریل دے شمارے وچ چھپیا۔ 1959ء وچ پنجابی فاضل دا امتحان پنجاب یونیورسٹی توں پاس کیتا۔ 1960ء وچ اپݨا ادبی ناں شہباز ملک رکھ لیا۔ پنجند پنجابی کالج دے ناں نال پنجابی ادیب عالم فاضل پڑھاؤݨ دا ادارہ بݨایا تے ایتھے دو ورھے تک پڑھایا۔ 1961ء توں ریڈیو پاکستان لاہور توں پروگرام کیتے تے 13 اپریل 1961ء نوں پہلا پنجابی افسانا پڑھیا۔ پنجابی پرھیا دے ناں نال پنجابی بولی تے ادب لئی اک سنگت بنائی۔ مہینا وار پنجابی ادب لہور وچ بطَور نائب مدیر کم کیتا تے ریڈیو پاکستان لہور توں "جمہور دی آواز" دے ناں نال کالم وی نشر کیتے۔ پدھرے راہ دے ناں نال پہلی کتاب فاضل پنجابی دے حوالے نال علمی تے ادبی کتاب لکھی۔ 1962 چ اجوکی کہاݨی دے ناں نال محمد آصف خاں تے خالد لاہوری نال رل کے پنجابی افسانیاں دی پاکستان وچ پہلی چوݨ چھپی۔ ایسے ورھے چانݨ دے ناں نال کھوج پرکھ تے پہلی کتاب چھاپی تے سوکھے پینڈے وی ایسے ورھے چھپی۔ ایسے ورھے سوکھے پینڈے چھپی۔ 1964 چ مڈلے لوک راج دیاں جوناں وچ آئے پر جت نہ سکے۔ 25 اپریل 1965ء نوں عصمت شاہین نال اوناں د ویاہ ہویا۔ 1965 وچ ای کنہیا لال کپور دی گرمکھی کتاب تل پھل نوں شاہ مُکھی لپی وچ التھیا۔ 1966ء وچ انٹر دا نتارا ہویا تے ریڈیو پاکستان دے واہی بیجی دے پروگرام وچ کم کرن لگے۔ 1967 وچ اوہناں دی "کتاب سو سیانے اکو مت" چھپی۔ 1968 وچ بی اے کیتا تے اوہناں دی کتاب سو سیانے اکو مت نوں پاکستان رائٹر گلڈ نے انعام دتا۔ 1968ء وچ ای اوہناں دے دو گیتاں نوں پہلا تے دوجا انعام مِلیا۔ 1970 چ اوہناں نے زندگی میگزین وچ کالم لکھے۔ 1971 چ ایم اے پہلے سال دے نتارے وچ پہلے نمبر تے آؤݨ اُتے علامہ علاؤالدین صدیقی میرٹ سکالرشپ ملیا۔ 1972ء وچ ایم اے پنجابی پہلے درجے وچ تے یونیورسٹی ولوں دوجی پوزیشن تے مرداں وِچوں پہلے نمبر تے پاس کیتا۔
1972-73ء وچ مہینا وار لہراں دے مدیر پاروں کم کیتا۔ 1973ء وچ کھوج پرکھ تے کتاب پکی روٹی چھاپی۔ 1976ء وچ پنجاب یونیورسٹی چ تھوڑے ویلے لئی استاد لگے۔ 1 مارچ 1977 نوں شعبہ پنجابی پنجاب یونیورسٹی دے دو ورھے لئی چیرمین بنائے گئے۔ 1977 وچ کتاب پنجابی لسانیات چھپی۔ 1978 وچ شعبہ پنجابی دا میگزین کھوج جاری کِیتا۔ 1979ء وچ کتاب نتارے چھپی تے ایسے ورھے بھارت پھرن لئی گئے تے اوتھے امرتا پریتم نال اوہناں دی گل بات ہوئی جیہڑی ناگ منی وچ چھپی۔ ایسے ورے ای اوہ اکادمی ادبیات پاکستان دے مِمبر بنے۔ 1980ء وچ اوہناں نے بی اے پنجابی آپشنل دی نصابی کتاب "ادبی مہکاں" تے "چونواں پنجابی ادب" ہور سنگیاں نال رل کے بنائی۔ 1983ء وچ اکادمی ادبیات پاکستان ولوں بلائی گئی چوتھی اہل قلم کانفرنس وچ شرکت کیتی۔ پنجابی ادبی تاریخ دے نويں ورقے دے سرنانویں نال پنجابی زبان دے اوہناں لکھاریاں بارے دسیا جیہناں بارے تریخ وچ نئیں لبھدا تے ایہ اوہناں نے کالماں دی شکل وچ امروز اخبار وچ لِکھیا۔ ایہدے تے 27 آرٹیکل لکھے گئے۔
1 فروری 1982ء نوں مولوی احمد یار دے فکر و فن اُتے مقالہ لِکھن اُتے اوہناں نوں پاکستان وچ پنجابی وچ پہلی پی ایچ ڈی دی ڈگری دتی گئی۔ ایسے ورھے پنجابی یونیورسٹی پٹیالا دے پنجابی پرویشکا (گرمکھی) دے امتحان وچ پہلی پوزیشن نال پاس کرن تے یونیورسٹی ایوارڈ لیا۔ 24مئی 1983ء توں اخبار نوائے وقت دے ادبی صفحے اُتے "مُون٘ہ آئی گل" دے ناں نال 9 پنجابی کالم لِکھے۔ پنجاب یونیورسٹی دے ہوسٹل سپریڈنٹ لگ گئے۔ 1985ء وچ نیو کیمپس لاہور چلے گئے۔ 1985 وچ ای کتاب گویڑ چھاپی۔
1991ء وچ اکادمی ادبیات پاکستان اسلام آباد نے اوہناں دی کتاب پنجابی کتابیات چھاپی۔ 1992 چ عبداجبار اثر نے جس ڈاکٹر شہباز ملک دے ناں نال ڈاکٹر شہباز ملک دے کماں تے نظماں تے لکھتاں چھاپیاں۔ ایہ پہلا پراگا سی، مگروں ہور وی لکھے گئے۔ پنجاب حکومت نے نے 1994ء وچ پنجابی کتابیات لِکھن اُتے ایوارڈ تے شیلڈ انعام وچ دتے۔ 23 مارچ 2003ء نوں حکومت پاکستان ولوں پنجابی زبان لئی خِدمات دے صِلے وچ شہباز ملک نوں پرائڈ آف پرفارمنس دتا گیا۔ 24 اکتوبر 2004ء نوں اوہناں دی بیوی عصمت شاہین لمبا چِر روگی رہن تے گردے کم نہ کرن باجھوں فَوت ہوگئی۔ شہباز ملک 2007ء وچ حج تے گئے۔
وفات
[سودھو]پروفیسر ڈاکٹر شہباز ملک 11 نومبر، 2024ء نوں لاہور وچ فَوت ہوگئے۔
کتاباں
[سودھو]
|
|
|
|
|
|
آرٹیکل
[سودھو]ڈاکٹر شہباز ملک نے کُل 350 آرٹیکل لکھے جیہناں وچ 119 میگزیناں لئی 38 کتاباں لئی تے 193 اخباراں لئی لکھے گئے۔
ایڈیٹر
[سودھو]- پنجابی ادب
- لہراں
- مجلہ تحقحق
- اورینٹل کالج میگزین
- کھوج (رسالہ)
انعام
[سودھو]- پرائیڈ آف پنجاب 2018
- ستارہ امتیاز 2016
- پرائڈ آف پرفارمنس 2003
- علامہ علاؤالدین صدیقی میرٹ سکالرشپ 1971
- پنجابی پرویشکا 1982
- ودیا کمپیر ادبی پروگرام، ریڈیو، گریجویٹ ایوارڈ 1984
- دہالیوال ایوارڈ ساہت اکیڈیمی لدھیاݨا 1994
- دو قومی گیت 1967
کتاباں اُتے انعام
[سودھو]- سو سیانے اکو مت (گلڈ ایوارڈ 1967)
- جنگنامہ مقبل تے پنجابی مرثیہ (گلڈ ایوارڈ 1974)
- پنجابی لسانیات (گلڈ ایوارڈ 1967)
- نتارے (گلڈ ایوارڈ 1979)
- مولوی احمد یار فکر تے فن (ہجری ایوارڈ 1984)
- پنجابی ادبی جائزے (جام ورک ایوارڈ 1989)
- پنجابی کتابیات (شاہ عبدالطیف بھٹائی ایوارڈ 1991)
- پنجابی ادب تے منزل پاکستان (مسعود کھدر پوش ایوارڈ 1995)
نگران آرٹیکل
[سودھو]- ایم اے (پنجابی): 21
- پی ایچ ڈی (پنجابی):[۳] 10
باہرلے جوڑ
[سودھو] |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: شہباز ملک |
حوالے
[سودھو]- ↑ پرائڈ آف پنجاب
- ↑ شہباز دیاں گلاں، ڈاکٹر میاں ظفر مقبول صفحہ 210
- ↑ روپ رنگ، ڈاکٹر شہباز ملک صفحہ 9