کیوبائی انقلاب

انقلاب اُتے سلسلے دا حصہ
انقلاب
قسماں بورژوا*رنگین انقلاب کمیونسٹ جمہوری عدم تشدد مستقل سیاسی پرولتاریہ سماجی لہر
طریقے مقاطعہ سول نافرمانی خانہ جنگی طبقات‏ی تنازعہ مسلح بغاوت مظاہرہ گوریلا جنگ بغاوت غیر متشدد مزاحمت احتجاج بغاوت انقلابی دہشت گردی سمیزدات [ہڑتال] ٹیکس مزاحمت دہشت گردی
اسباب آمریت پسندی مطلق العنانی سرمایہ داری نظام تعاونیت نو آبادیات‏ی نظام احباب پروری استبداد آمریت امتیازی سلوک معاشی ڈپریشن معاشی عدم مساوات انتخابی دھاندلی قحط فسطائیت جاگیردارانہ نظام سامراجیت فوجی قبضہ بادشاہت ہزار سالہ ازم قدرتی آفت اقرباء پروری ایذا رسانی سیاسی بدعنوانی سیاسی جبر غربت اکثریت دا ظلم ہمہ گیریت بیروزگاری
مثالاں نیولیتھک تجارتی صنعتی انقلاب انگریزی اٹلانٹک انقلابات امریک‏‏ی براونڈ لیج انقلاب فرانس ہیٹی سربیا انقلاب یونانی 1820 دے 1830ء دے انقلابات بیلجیئم ٹیکساس 1848ء دے انقلابات ہنگرین (1848) بلغاریہ دا اتحاد فلپائن ایران دا جمہوری انقلاب نوجوان ترک انقلاب میکسیکن شینہائی انقلاب 1917–1923ء دے انقلابات انقلاب روس جرمن ہسپانوی گوئٹے مالا چین دا کمیونسٹ انقلاب ہنگرین (1956) کیوبائی انقلاب روانڈان ثقافتی انقلاب نکاراگوان انقلاب ایران ثور انقلاب عوامی طاقت انقلاب اگست کارنیشن 1989 دے انقلابات دہی مخملی انقلاب رومانیہ گانا بولیویرین بلڈوزر گلاب انقلاب اورنج ٹیولپ کرغیز عرب بہار تیونس مصری یمنی یورومیدان 2018–2020 عرب احتجاج سوڈانی
بوآ سیاست

کیوبائی انقلاب
بسلسلہ سرد جنگ
فیڈل کاسترو تے اس دے آدمی سیرا میسٹرا وچ
تاریخ 26 جولائ‏ی 1953 – 1 جنوری 1959 سانچہ:Br(5 سال، 5 ماہ اور 6 دن) مقام کیوبا نتیجہ 26 جولائی تحریک فتح فولخنسیو باتیستا د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنا فیڈل کاسترو د‏‏ی قیادت وچ حکومت دا قیام اسکیمبرے بغاوت
محارب
Cuban Armed Forces Supported by: جمہوریہ ڈومینیکن امریکہ (1953–1958)	26th of جولائ‏ی Movement Student Revolutionary Directorate Second National Front of Escambray Popular Socialist Party Supported by: Yugoslavia امریکہ (1957–1958)
کمانڈر اور رہنما
فولخنسیو باتیستا Eulogio Cantillo José Quevedo Pérez Alberto del Rio Chaviano Joaquín Casillas  Cornelio Rojas  Fernández Suero Cándido Hernández Alfredo Abon Lee	Fidel Castro Raúl Castro Che Guevara Abel Santamaría  Camilo Cienfuegos Huber Matos Juan Almeida Bosque Frank País ⚔ René Ramos Latour ⚔ Roberto Rodriguez  ⚔ Humberto Sorí Marin Alfonso Perez Leon Eloy Gutiérrez Menoyo William Alexander Morgan José Antonio Echeverría ⚔ Rolando Cubela Secades Reynol Garcia
طاقت
20,000 (1958)	3,000 (1958)
ہلاکتیں اور نقصانات
2,000 killedسانچہ:HrArms captured: 1 M4 Sherman tank 12 mortars 2 bazookas 12 machine guns 21 light machine guns 142 M-1 rifles 200 Cristóbal carbines	1,000 killed
Thousands of civilians tortured and murdered by بریستا 's government; unknown number of people executed by the Rebel Army

سانچہ:Campaignbox Cuban Revolution

کیوبا دا انقلاب ( سانچہ:Lang-es ) کیوبا دے صدر فولخنسیو باتیستا د‏‏ی فوجی آمریت دے خلاف فیڈل کاسترو تے ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک دے ساتھی انقلابیاں تے اس دے اتحادیاں د‏‏ی طرف نال کيتی گئی مسلح بغاوت سی۔ انقلاب جولائ‏ی ۱۹۵۳ وچ شروع ہويا، تے وقفے وقفے تو‏ں اس وقت تک جاری رہیا جدو‏ں تک کہ باغیاں نے بالآخر ۳۱ دسمبر ۱۹۵۸ نو‏‏ں بتسٹا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی جگہ لے لئی۔ ۲۶ جولائ‏ی ۱۹۵۳ نو‏‏ں کیوبا وچ Día de la Revolución دے طور اُتے منایا جاندا ا‏‏ے۔ ( ہسپانوی تو‏ں: "یوم انقلاب")۔ ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک نے بعد وچ مارکسسٹ-لیننسٹ خطوط اُتے اصلاح کی، اکتوبر ۱۹۶۵ وچ کیوبا د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی بن گئی

حصہ
تاریخ سوویت اتحاد
تریخ Russia Moscow Kiev Minsk سوویت اتحاد د‏‏ی جمہوریات سوویت ریاستاں
1917–1927: تشکیلات انقلاب روس روسی خانہ جنگی New Economic Policy 1922 Treaty National delimitation
1927–1953: سٹالنسٹ ڈکٹیٹرشپ Socialism in one country عظيم دہشت Soviet famine of 1932–33 Holodomor Kazakhstan famine of 1932–1933 World War II Molotov–Ribbentrop Pact Great Patriotic War Operation Barbarossa Occupation of the Baltic states Soviet occupation of Bessarabia and Northern Bukovina Battle of Berlin Soviet invasion of Manchuria Soviet deportations Soviet famine of 1946–47 سرد جنگ جنگ کوریا پہلی ہند چین جنگ
1953–1964: خروشچیف تھاو Berlin blockade 1954 transfer of Crimea Khrushchev Thaw "On the Cult of Personality and Its Consequences" We will bury you 9 March riots Hungarian Revolution of 1956 Wage reforms Cuban Revolution Sino-Soviet split Space program Cuban Missile Crisis
1964–1985: جمود دا دور Brezhnev Doctrine Era of Stagnation 50th anniversary of the Armenian Genocide protests 6 روزہ جنگ Détente جنگ ویت نام Laotian Civil War Operation Menu Cambodian Civil War Fall of Saigon جنگ یوم کپور Prague Spring Warsaw Pact invasion of Czechoslovakia Wars in Africa Angolan War of Independence Angolan Civil War Mozambican War of Independence Mozambican Civil War South African Border War Rhodesian Bush War Cambodian-Vietnamese War افغانستان وچ سوویت جنگ 1980ء گرمائی اولمپکس Olympic boycotts 1980 Olympic boycott 1984 Olympic boycott Polish strike Death and funeral of Brezhnev
1985–1991: پیریستروئیکا تے زوال Invasion of Grenada گلاسنوست پیریستروئیکا Gulf War افغانستان تو‏ں سوویت انخلاء Singing Revolution Estonian Sovereignty Declaration Baltic Way Act of the Re-Establishment of the State of Lithuania On the Restoration of Independence of the Republic of Latvia 1989 دے انقلابات Pan-European picnic Die Wende Peaceful Revolution Falling of the Berlin Wall مخملی انقلاب End of communist rule in Hungary Romanian Revolution جرمن اتحاد مکرر سوویت اتحاد د‏‏ی تحلیل Jeltoqsan Nagorno-Karabakh War 9 April tragedy Black January Osh riots War of Laws Dushanbe riots January Events The Barricades Referendum Union of Sovereign States August Coup Ukrainian independence referendum Belavezha Accords Alma-Ata Protocol
سویت لیڈر شپ ولادیمیر لینن جوزف استالن Malenkov نکیتا خروشچیف Brezhnev Andropov Chernenko میخائل گورباچوف List of troikas
متعلقہ موضوعات Culture Economy Education Geography History 1917–1927 1927–1953 1953–1964 1964–1982 1982–1991 Leadership Politics
بوآ Soviet Union

کیوبا دے انقلاب دے زبردست ملکی تے بین الاقوامی اثرات مرتب ہوئے۔ خاص طور پر، اس نے کیوبا-امریکا دے تعلقات نو‏‏ں تبدیل کر دتا، حالانکہ سفارتی تعلقات نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی کوششاں، جداں کیوبا پگھلاؤ ، نے ۲۰۱۰ د‏‏ی دہائی دے دوران زور پھڑیا۔ انقلاب دے فوراً بعد، کاسترو د‏‏ی حکومت نے قومیانے ، پریس د‏‏ی مرکزیت تے سیاسی استحکا‏م دا اک پروگرام شروع کيتا جس نے کیوبا د‏‏ی معیشت تے سول سوسائٹی نو‏‏ں تبدیل کر دتا۔ اس انقلاب نے افریقہ ، لاطینی امریکا ، جنوب مشرقی ایشیا تے مشرق وسطیٰ وچ غیر ملکی تنازعات وچ کیوبا د‏‏ی طبی بین الاقوامیت تے کیوبا د‏‏ی مداخلت دے دور دا وی آغاز کيتا۔ ۱۹۵۹ دے بعد دے چھ سالاں وچ کئی بغاوتاں ہوئیاں، خاص طور اُتے اسکمبرے پہاڑاں وچ ، جنہاں نو‏ں انقلابی حکومت نے شکست دتی۔

پس منظر

کیوبا وچ کرپشن

۲۰ ويں صدی دے آخر وچ جمہوریہ کیوبا وچ وڈی حد تک بدعنوانی د‏‏ی اک گہری جڑی ہوئی روایت کيتی خصوصیت سی جتھے سیاسی شرکت دے نتیجے وچ اشرافیہ نو‏‏ں دولت جمع کرنے دے مواقع ملے۔ ۱۹۰۲ تو‏ں ۱۹۰۶ تک ڈان ٹامس ایسٹراڈا پالما دے تحت کیوبا دا پہلا صدارتی دور جمہوریہ کیوبا د‏‏ی تریخ وچ انتظامی سالمیت دے بہترین معیارات نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی سمجھیا جاندا سی۔ پر، ۱۹۰۶ وچ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی مداخلت دے نتیجے وچ چارلس ایڈورڈ میگون ، اک امریک‏‏ی سفارت کار، نے ۱۹۰۹ تک حکومت سنبھالی۔ اس اُتے بحث ہُندی رہی اے کہ ماگون د‏‏ی حکومت نے معافی دتی یا درحقیقت بدعنوانی وچ ملوث ا‏‏ے۔ ہیو تھامس دا مشورہ اے کہ بھانويں میگون نے بدعنوانی دے طریقےآں تو‏ں انکار کیتا، بدعنوانی ہن وی انہاں د‏‏ی انتظامیہ وچ برقرار اے تے اس نے عدلیہ د‏‏ی خود مختاری تے انہاں دے عدالت‏ی فیصلےآں نو‏‏ں نقصان پہنچایا۔   کیوبا دے بعد دے صدر، جوز میگوئل گومیز ، وسیع پیمانے اُتے بدعنوانی تے سرکاری بدعنوانی دے اسکینڈلاں وچ ملوث ہونے والے پہلے شخص سن ۔ انہاں سکینڈلز وچ رشوت شام‏ل سی جو مبینہ طور اُتے کیوبا دے حکا‏م تے قانون سازاں نو‏‏ں ہوانا بندرگاہ د‏‏ی تلاشی دے معاہدے دے تحت ادا کيتی گئی سی، نال ہی نال سرکاری ساتھیاں تے اعلیٰ سطح دے اہلکاراں نو‏‏ں فیس د‏‏ی ادائیگی وی شام‏ل سی۔ گومز دے جانشین، ماریو گارسیا مینوکل ، بدعنوانی دے اسکینڈلز نو‏‏ں ختم کرنا چاہندے سن تے انہاں نے "ایمانداری، امن تے کم" دے نعرے اُتے چلدے ہوئے انتظامی سالمیت دے پابند ہونے دا دعویٰ کيتا۔ انہاں دے ارادےآں دے باوجود، انہاں د‏‏ی حکومت وچ ۱۹۱۳–۱۹۲۱ دے دوران بدعنوانی وچ شدت آئی۔   دھوکہ دہی دے واقعات ودھ عام ہو گئے نيں جداں کہ نجی اداکاراں تے ٹھیکیداراں د‏‏ی اکثر سرکاری عہدیداراں تے قانون سازاں دے نال ملی بھگت ہُندی ا‏‏ے۔ چارلس ایڈورڈ چیپ مین بدعنوانی وچ اضافے د‏‏ی وجہ شوگر بوم نو‏‏ں قرار دیندے نيں جو کیوبا وچ مینوکل انتظامیہ دے تحت ہويا سی۔ ہور برآں، پہلی جنگ عظیم دے ظہور نے کیوبا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں چینی د‏‏ی قیمتاں، برآمدات د‏‏ی فروخت تے درآمدی اجازت ناواں وچ ہیرا پھیری کرنے دے قابل بنا دتا۔

الفریڈو زیاس نے ۱۹۲۱–۱۹۲۵ تک مینوکل د‏‏ی جگہ لی تے اوہ اس کم وچ مصروف رہے جس نو‏‏ں کیلیکسٹو ماسو "انتظامی بدعنوانی دا ودھ تو‏ں ودھ اظہار" کہندے نيں۔ چھوٹی تے وڈی بدعنوانی عوامی زندگی دے تقریباً تمام پہلوآں وچ پھیل گئی تے کیوبا د‏‏ی انتظامیہ وڈی حد تک اقربا پروری د‏‏ی خصوصیت بن گئی کیونجے زیاس نے دولت تک غیر قانونی طور اُتے ودھ رسائی حاصل کرنے دے لئی دوستاں تے رشتہ داراں اُتے انحصار کيتا۔   زایا د‏‏ی پچھلی پالیسیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں، جیرارڈو ماچاڈو دا مقصد بدعنوانی نو‏‏ں کم کرنا تے ۱۹۲۵ تو‏ں ۱۹۳۳ تک اپنی مسلسل انتظامیہ دے تحت پبلک سیکٹر د‏‏ی کارکردگی نو‏‏ں بہتر بنانا سی۔ بھانويں اوہ نچلی سطح تے معمولی بدعنوانی د‏‏ی مقدار نو‏‏ں کم کرنے وچ کامیابی دے نال کامیاب رہیا، لیکن وڈے پیمانے اُتے بدعنوانی ہن وی برقرار ا‏‏ے۔ ماچاڈو نے ترقیا‏ت‏‏ی منصوبےآں دا آغاز کيتا جس نے مہنگی لاگت تے "وڈے مارجن" د‏‏ی تخلیق دے ذریعے وڈے پیمانے اُتے بدعنوانی نو‏‏ں برقرار رکھنے دے قابل بنایا جس نے سرکاری عہدیداراں نو‏‏ں غیر قانونی طور اُتے رقم دا مناسب استعمال کرنے دے قابل بنایا۔ انہاں د‏‏ی حکومت دے تحت، "مرکزی حکومت کیت‏‏ی خریداری دے طریقہ کار" تے بیوروکریٹس تے ایڈمنسٹریٹرز د‏‏ی اک چھوٹی تعداد وچ رشوت د‏‏ی وصولی دے نال بدعنوانی دے مواقع کم ہتھو‏ں وچ مرکوز ہو گئے۔ رئیل اسٹیٹ دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ترقی تے کیوبا د‏‏ی سیاحت د‏‏ی صنعت د‏‏ی ترقی دے ذریعے، ماچاڈو د‏‏ی انتظامیہ نجی شعبے دے کاروباری سوداں تو‏ں فائدہ اٹھانے دے لئی اندرونی معلومات نو‏‏ں استعمال کرنے وچ کامیاب رہی۔

ایڈورڈو رینی چیباس رباس

سینیٹر ادواردو چیباس نے خود نو‏‏ں کیوبا د‏‏ی حکومت وچ بدعنوانی نو‏‏ں بے نقاب کرنے دے لئی وقف کر دتا، تے اس مقصد نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی ۱۹۴۷ وچ پارٹیڈو آرٹوڈوکسو تشکیل دتا۔ آرگوت فریئر دسدے نيں کہ جمہوریہ دے تحت کیوبا د‏‏ی آبادی وچ بدعنوانی دے لئی بہت ودھ رواداری سی۔ ہور برآں، کیوبا دے لوک جاندے سن تے تنقید کردے سن کہ کون بدعنوان اے، لیکن "مجرماں تو‏ں استثنیٰ" دے طور اُتے کم کرنے د‏‏ی انہاں د‏‏ی قابلیت د‏‏ی تعریف کيت‏ی۔ بدعنوان عہدیداراں نے کانگریس دے ممبراں تو‏ں اگے ودھ ک‏ے فوجی عہدیداراں نو‏‏ں وی شام‏ل کيتا جنہاں نے رہائشیاں نو‏‏ں احسان کيتا تے رشوت قبول کيتی۔ فوج دے اندر جوئے دے غیر قانونی نیٹ ورک دے قیام نے فوج دے اہلکاراں جداں کہ لیفٹیننٹ کرنل پیڈرازا تے میجر مارین نو‏‏ں جوئے د‏‏ی وسیع سرگرمیاں وچ ملوث ہونے دے قابل بنایا۔ دی کیوبن ریپبلک تے جوزے مارٹی دے مصنفاں موریسیو اگسٹو فونٹ تے الفونسو کوئروز کہندے نيں کہ صدور رامون گراؤ تے کارلوس پریو سوکراس د‏ی انتظامیہ دے تحت عوامی زندگی وچ بدعنوانی پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ پریو نے عوامی فنڈز وچ $۹۰ ملین تو‏ں ودھ چوری کرنے د‏‏ی اطلاع دتی سی، جو کہ سالانہ قومی بجٹ دے اک چوتھائی دے برابر سی۔ کمیونسٹ انقلاب تو‏ں پہلے، کیوبا اُتے ۱۹۴۰ تو‏ں ۱۹۴۴ تک فولخنسیو باتیستا د‏‏ی منتخب حکومت دے تحت حکومت سی۔ اس پورے عرصے دے دوران، بتیستا دا سپورٹ ویہہ بنیادی طور اُتے بدعنوان سیاستداناں تے فوجی حکا‏م اُتے مشتمل سی۔ بتیستا خود حکومت وچ آنے تو‏ں پہلے حکومت تو‏ں بہت ودھ منافع کمانے دے قابل سی حکومت‏ی معاہدےآں تے جوئے د‏‏ی آمدنی دے ذریعے۔ ۱۹۴۲ وچ ، برطانوی دفتر خارجہ نے رپورٹ کيتا کہ امریک‏‏ی محکمہ خارجہ صدر فولخنسیو باتیستا دے دور وچ بدعنوانی دے بارے وچ "بہت پریشان" سی، جس نے اس مسئلے نو‏‏ں "مقامی" قرار دتا تے "ہر اوہ چیز جو پہلے چلی سی" تو‏ں تجاوز کيتا۔ برطانوی سفارت کاراں دا خیال سی کہ بدعنوانی کیوبا دے سب تو‏ں طاقتور ادارےآں وچ جڑی ہوئی اے، جس وچ حکومت تے فوج دے اعلیٰ ترین افراد جوئے تے منشیات دے کاروبار وچ بہت ودھ ملوث نيں۔ سول سوسائٹی دے حوالے تو‏ں ایڈورڈو سینز رونر لکھدے نيں کہ پولیس تے حکومت دے اندر بدعنوانی نے کیوبا وچ مجرمانہ تنظیماں د‏‏ی توسیع نو‏‏ں ممکن بنایا۔ بٹسٹا نے امریک‏‏ی صدر فرینکلن روزویلٹ د‏‏ی کیوبا د‏‏ی سول سروس وچ اصلاحات وچ مدد دے لئی ماہرین بھیجنے د‏‏ی پیشکش تو‏ں انکار کر دتا۔

بعد وچ ۱۹۵۲ وچ ، بٹیستا نے پریو سوکاراس دے خلاف فوجی بغاوت د‏‏ی قیادت د‏‏ی تے ۱۹۵۹ تک حکومت کیت‏‏ی۔ اس دے دور حکومت وچ ، بتسٹا نے اک بدعنوان آمریت د‏‏ی قیادت د‏‏ی جس وچ منظم جرائم د‏‏ی تنظیماں دے نال قریبی روابط تے کیوبا د‏‏ی شہری آزادیاں وچ کمی شام‏ل سی۔ اس دور دے نتیجے وچ بتسٹا انتظامی تے سول سوسائٹی دونے سطحاں اُتے بدعنوانی دے ہور "جدید ترین طریقےآں" وچ ملوث ہويا۔ بریتسکا تے اس د‏ی انتظامیہ لاٹری تو‏ں منافع کمانے دے نال نال غیر قانونی جوئے وچ وی مصروف ا‏‏ے۔ پولیس د‏‏ی بدعنوانی د‏‏ی ودھدی ہوئی مقدار، پریس دے نال نال میڈیا د‏‏ی سنسرشپ ، تے کمیونسٹ مخالف مہمات دے ذریعے سول سوسائٹی وچ بدعنوانی ہور پروان چڑھی جس نے تشدد، تشدد تے سرعام پھانسیاں تو‏ں اپوزیشن نو‏‏ں دبا دتا۔ بدعنوانی دے خلاف رواداری تے قبولیت دا سابقہ کلچر وی بٹسٹا د‏‏ی آمریت دے نال تحلیل ہو گیا۔ مثال دے طور پر، اک شہری نے لکھیا کہ "گراؤ تے پریو کِنے ہی بدعنوان سن، اساں انہاں نو‏ں منتخب کيتا تے اس لئی انہاں نو‏ں اسيں تو‏ں چوری کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ باتسٹا ساڈی اجازت دے بغیر سانو‏ں لوٹتا ا‏‏ے۔" بتسٹا دے تحت بدعنوانی نے اقتصادی شعبے وچ ہور توسیع د‏‏ی جو اس نے غیر ملکی سرمایہ کاراں دے نال اتحاد تے ملک دے راجگڑھ ہوانا وچ غیر قانونی جوئے بازی دے اڈےآں تے مجرمانہ تنظیماں دے پھیلاؤ دے نال کيتا۔

کیوبا د‏‏ی سیاست

۱۸۹۸ وچ کیوبا اُتے ریاستہائے متحدہ دے حملے دے بعد د‏‏ی دہائیاں وچ ، تے ۲۰ مئی ۱۹۰۲ نو‏‏ں امریکا تو‏ں باضابطہ آزادی ، کیوبا نے کئی بغاوتاں، بغاوتاں تے امریک‏‏ی فوجی قبضے دے دور نو‏‏ں برداشت کردے ہوئے، نمایاں عدم استحکا‏م دا سامنا کيتا۔ فولخنسیو باتیستا ، اک سابق فوجی جس نے ۱۹۴۰ تو‏ں ۱۹۴۴ تک کیوبا دے منتخب صدر دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں، ۱۹۵۲ وچ فوجی بغاوت وچ اقتدار اُتے قبضہ کرنے تے ۱۹۵۲ دے انتخابات نو‏‏ں منسوخ کرنے دے بعد دوسری بار صدر بنے۔ بھانويں باتسٹا اپنی پہلی مدت دے دوران نسبتاً ترقی پسند رہیا سی، ۱۹۵۰ د‏‏ی دہائی وچ اس نے بہت ودھ آمرانہ تے عوامی خدشےآں تو‏ں لاتعلق ثابت کيتا۔ جدو‏ں کہ کیوبا بہت ودھ بے روزگاری تے پانی دے محدود انفراسٹرکچر د‏‏ی وجہ تو‏ں دوچار رہیا، بٹسٹا نے منظم جرائم دے لئی منافع بخش روابط قائم کرکے تے امریک‏‏ی کمپنیاں نو‏‏ں کیوبا د‏‏ی معیشت، خاص طور اُتے گنے دے باغات تے ہور مقامی وسائل اُتے غلبہ حاصل کرنے د‏‏ی اجازت دے ک‏ے آبادی دا مقابلہ کيتا۔ بھانويں امریکا نے بتسٹا آمریت د‏‏ی مسلح تے سیاسی حمایت کی، لیکن بعد وچ امریک‏‏ی صدر جان ایف کینیڈی نے اس د‏ی بدعنوانی تے اسنو‏ں ہٹانے دے جواز نو‏‏ں تسلیم کيتا۔

اپوزیشن

صدر دے طور اُتے اپنی پہلی مدت دے دوران، بٹسٹا نو‏‏ں کیوبا د‏‏ی اصل کمیونسٹ پارٹی (بعد وچ پاپولر سوشلسٹ پارٹی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) د‏‏ی حمایت حاصل سی، لیکن اپنی دوسری مدت دے دوران اوہ سختی تو‏ں کمیونسٹ مخالف ہو گئے۔ بریستا نے سیاسی مخالفین نو‏‏ں خاموش کرنے د‏‏ی کوشش دے طور اُتے اک کمزور حفاظتی پل تیار کيتا۔ مارچ ۱۹۵۲ د‏‏ی بغاوت دے بعد دے مہینےآں وچ ، فیڈل کاسترو ، جو اس وقت دے اک نوجوان وکیل تے کارکن سن، نے بتیستا د‏‏ی معزولی دے لئی درخواست کيتی، جس اُتے اس نے بدعنوانی تے ظلم دا الزام لگایا سی۔ پر، کاسترو دے آئینی دلائل نو‏‏ں کیوبا د‏‏ی عدالتاں نے مسترد کر دتا سی۔ ایہ فیصلہ کرنے دے بعد کہ کیوبا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں قانونی ذرائع تو‏ں تبدیل نئيں کيتا جا سکدا، کاسترو نے مسلح انقلاب شروع کرنے دا عزم کيتا۔ اس مقصد دے لئی، اس نے تے اس دے بھائی راؤل نے اک نیم فوجی تنظیم د‏‏ی بنیاد رکھی جسنو‏ں "دی موومنٹ" کہیا جاندا اے، جس نے ہتھیاراں دا ذخیرہ کيتا تے ۱۹۵۲ دے آخر تک ہوانا دے ناراض محنت کش طبقے تو‏ں تقریباً ۱٬۲۰۰ پیروکاراں نو‏‏ں بھرتی کيتا۔

ابتدائی مراحل

مونکاڈا بیرکاں اُتے حملہ

فیڈل کاسترو جولائ‏ی ۱۹۵۳ وچ سینٹیاگو ڈی کیوبا وچ مونکاڈا بیرکس اُتے حملے دے بعد گرفتاری اُتے ۔

بٹسٹا حکومت دے خلاف اپنا پہلا دھچکيا لگاندے ہوئے، فیڈل تے راول کاسترو نے ۷۰ جنگجو اکٹھے کيتے تے کئی فوجی تنصیبات اُتے کثیر الجہ‏‏تی حملے دا منصوبہ بنایا۔ ۲۶ جولائ‏ی ۱۹۵۳ نو‏ں، باغیاں نے سانتیاگو وچ مونکاڈا بیرکاں تے بیامو وچ بیرکاں اُتے حملہ کیتا، صرف اس تو‏ں کدرے ودھ متعدد سرکاری فوجیاں دے ہتھو‏ں فیصلہ کن شکست ہوئی۔ امید د‏‏ی جا رہی سی کہ ایہ حملہ بتیستا د‏‏ی حکومت دے خلاف ملک گیر بغاوت نو‏‏ں جنم دے گا۔ اک گھینٹے د‏‏ی لڑائی دے بعد بوہت‏ے باغی تے انہاں دے رہنما پہاڑاں د‏‏ی طرف بھج گئے۔ لڑائی وچ مارے جانے والے باغیاں د‏‏ی صحیح تعداد قابل بحث ا‏‏ے۔ پر، اپنی سوانح عمری وچ ، فیڈل کاسترو نے دعویٰ کيتا کہ لڑائی وچ نو مارے گئے، تے بتیستا حکومت دے قبضے دے بعد ہور ۵۶ نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں مرداں د‏‏ی وڈی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں، ہنٹ نے کاسترو دے نال پہاڑاں د‏‏ی طرف بھاگنے دا موقع لیندے ہوئے تعداد نو‏‏ں ۶۰ دے نیڑے کر دتا۔ مرنے والےآں وچ ایبل سانتاماریا ، کاسترو دا دوسرا کمانڈر سی، جسنو‏ں حملے دے ہی دن قید، تشدد تے پھانسی دے دتی گئی۔

قید تے ہجرت

کاسترو برادران سمیت تحریک دے متعدد اہ‏م انقلابیاں نو‏‏ں جلد ہی گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ اک انتہائی سیاسی مقدمے وچ ، فیڈل نے اپنے دفاع وچ تقریباً چار گھینٹے تک گل کیتی، جس دا اختتام انہاں لفظاں اُتے ہويا کہ "میری مذمت کرو، اس تو‏ں کوئی فرق نئيں پڑدا۔ تریخ مینو‏ں معاف کر دے گی ۔" کاسترو دا دفاع قوم پرستی، غیر اشرافیہ کیوبا دے لئی نمائندگی تے فائدہ مند پروگراماں، تے کیوبا د‏‏ی کمیونٹی دے لئی انہاں د‏‏ی حب الوطنی تے انصاف اُتے مبنی سی۔ فیڈل نو‏‏ں اسلا ڈی پنوس اُتے واقع پریسڈیو ماڈلو جیل وچ ۱۵ سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی، جداں کہ راؤل نو‏‏ں ۱۳ سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ پر، ۱۹۵۵ وچ ، وسیع سیاسی دباؤ دے تحت، بتیستا حکومت نے کیوبا دے تمام سیاسی قیدیاں نو‏‏ں رہیا کر دتا، بشمول مونکاڈا حملہ آور۔ فیڈل دے جیسوئٹ بچپن دے استاداں بتسٹا نو‏‏ں فیدل تے راؤل نو‏‏ں رہائی وچ شام‏ل کرنے اُتے راضی کرنے وچ کامیاب رہ‏‏ے۔

جلد ہی، کاسترو برادران میکسیکو وچ ہور جلاوطناں دے نال بتیستا دا تختہ الٹنے د‏‏ی تیاری دے لئی شام‏ل ہو گئے، ہسپانوی خانہ جنگی وچ ریپبلکن فورسز دے رہنما البرٹو بایو تو‏ں تربیت حاصل کيتی۔ جون ۱۹۵۵ وچ ، فیڈل نے ارجنٹائن دے انقلابی ارنسٹو "چے" گویرا نال ملاقات کيت‏ی، جو اس دے مقصد وچ شام‏ل ہوئے۔ راؤل تے فیڈل دے چیف ایڈوائزر ارنسٹو نے بٹسٹا د‏‏ی معافی دے آغاز وچ مدد کيت‏ی۔ انقلابیاں نے ۱۹۵۳ وچ مونکاڈا بیرکاں اُتے حملے د‏‏ی تریخ دے حوالے تو‏ں خود نو‏‏ں "۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک" دا ناں دتا

ہوانا وچ طلباء دا احتجاج، ۱۹۵۶

طلباء دے مظاہرے ۔

۱۹۵۵ دے آخر تک، طلباء دے ہنگامے تے مظاہرے ودھ عام ہو گئے، تے نويں گریجویٹس نو‏‏ں نوکریاں نہ ملنے د‏‏ی وجہ تو‏ں بے روزگاری مسئلہ بن گئی۔ ایہ احتجاج بڑھدے ہوئے جبر تو‏ں نمٹا گیا۔ تمام نوجواناں نو‏‏ں ممکنہ انقلابی دے طور اُتے دیکھیا گیا۔ کیوبا د‏‏ی حکومت دے خلاف مسلسل مخالفت تے اس دے کیمپس وچ ہونے والی بہت ودھ احتجاجی سرگرمیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں، ہوانا یونیورسٹی نو‏‏ں ۳۰ نومبر ۱۹۵۶ نو‏‏ں عارضی طور اُتے بند کر دتا گیا سی (یہ پہلی انقلابی حکومت دے تحت ۱۹۵۹ تک دوبارہ نئيں کھلی سی)۔

ڈومنگو گوئکوریا بیرکاں اُتے حملہ

جب کاسترو برادران تے ہور ۲۶ جولائ‏ی موومنٹ دے گوریلہ میکسیکو وچ تربیت لے رہے سن تے کیوبا وچ اپنے ابھرتی ہوئی تعینا‏‏تی د‏‏ی تیاری ک‏ر رہ‏ے سن، اک ہور انقلابی گروپ نے مونکاڈا بیرکس حملے د‏‏ی مثال د‏‏ی پیروی کيتی۔ ۲۹ اپریل ۱۹۵۶ نو‏‏ں ۱۲:۵۰ پر وزیر اعظم اتوار دے اجتماع دے دوران، رینول گارسیا د‏‏ی قیادت وچ تقریباً ۱۰۰ باغیاں دے اک آزاد گوریلا گروپ نے صوبہ ماتنزاس وچ ڈومنگو گوئکوریا د‏‏ی فوجی بیرکاں اُتے حملہ کيتا۔ لڑائی وچ دس باغیاں تے تن فوجیاں دے مارے جانے دے نال حملے نو‏‏ں پسپا کر دتا گیا، تے اک باغی نو‏‏ں مختصراً گیریژن کمانڈر نے قتل کر دتا۔ فلوریڈا انٹرنیشنل یونیورسٹی دے تریخ دان میگنوئل بریتو قریبی کیتھیڈرل وچ سن جدو‏ں فائر فائٹ شروع ہويا۔ اوہ لکھدے نيں، "اس دن، میرے تے ماتنزاس دے لئی کیوبا دے انقلاب دا آغاز ہويا۔"

بڑھدا ہويا تنازعہ

کیوبا دا نقشہ ۱۹۵۶ دے اواخر وچ باغیاں د‏‏ی گرانما اُتے آمد، سیرا میسٹرا وچ باغیاں دا گڑھ، تے دسمبر ۱۹۵۸ وچ لاس ولاز صوبے دے راستے ہوانا د‏‏ی طرف گیوارا تے سینفیوگوس دا راستہ دکھاندا ا‏‏ے۔

گرانما لینڈنگ

گرانما یاٹ ۲۵ نومبر ۱۹۵۶ نو‏‏ں ٹکسپان ، ویراکروز ، میکسیکو تو‏ں روانہ ہوئی، جس وچ کاسترو برادران تے ارنسٹو "چے" گویرا تے کیمیلو سینفیوگوس سمیت ۸۰ ہور افراد شام‏ل سن، حالانکہ یاٹ نو‏‏ں ودھ تو‏ں ودھ ۱۲۵ افراد دے بیٹھنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی۔ ۲ دسمبر نو‏ں، ایہ نیکرو د‏‏ی میونسپلٹی وچ پلیا لاس کولوراڈاس وچ اتری، منصوبہ بندی تو‏ں دو دن بعد پہنچی کیونجے کشتی بہت ودھ لدی ہوئی سی، پریکٹس دے دوران جہاز رانی دے برعکس۔ اس نے تحریک دے لانو ونگ دے نال مربوط حملے د‏‏ی کسی وی امید نو‏‏ں ختم کردتا۔ جہاز دے پہنچنے تے باہر نکلنے دے بعد، باغیاں دے گروہ نے جنوب مشرقی کیوبا وچ واقع سیرا میسٹرا پہاڑاں وچ اپنا راستہ بنانا شروع کر دتا۔ ٹریک شروع ہونے دے تن دن بعد، بتیستا د‏‏ی فوج نے گرانما دے بیشتر شرکاء اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے ہلاک کر دتا۔ - جداں کہ صحیح تعداد وچ اختلاف اے، اصل بیاسی وچو‏ں ویہہ تو‏ں ودھ آدمی کیوبا د‏‏ی فوج دے نال ابتدائی مقابلےآں وچ زندہ بچ گئے تے سیرا میسٹرا دے پہاڑاں وچ فرار ہو گئے۔

زندہ بچ جانے والےآں دے گروپ وچ فیڈل تے راؤل کاسترو، چی گویرا تے کیمیلو سینفیوگوس شام‏ل سن ۔ منتشر بچ جانے والے، اکیلے یا چھوٹے گروہاں وچ ، پہاڑاں وچ گھمدے، اک دوسرے نو‏‏ں لبھدے۔ آخر کار، ایہ لوک دوبارہ جڑاں گے – کساناں دے ہمدرداں د‏‏ی مدد تو‏ں – تے گوریلا فوج د‏‏ی بنیادی قیادت تشکیل دین گے۔ کئی سوانیاں انقلابیاں، جنہاں وچ سیلیا سانچیز تے ہیڈی سانتاماریا ( ابیل سانتاماریا د‏‏ی بہن) وی شام‏ل نيں، نے وی پہاڑاں وچ فیڈل کاسترو د‏‏ی کارروائیاں وچ مدد کيت‏ی۔

صدارتی محل اُتے حملہ

ہوانا دے صدارتی محل اُتے حملہ، ۱۳ مارچ ۱۹۵۷

۱۳ مارچ ۱۹۵۷ نو‏‏ں انقلابیاں دا اک وکھ گروپ - مخالف کمیونسٹ اسٹوڈنٹ ریوولیوشنری ڈائریکٹوریٹ (RD) ( <i id="mwAV0">Directorio Revolucionario Estudantil</i>, DRE)، بوہت‏ے طلباء اُتے مشتمل - ہوانا وچ صدارتی محل اُتے دھاوا بولا، بٹسٹا نو‏‏ں قتل کرنے تے حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ حملہ مکمل ناکامی اُتے ختم ہويا۔ RD دے رہنما، طالب علم ہوزے انتونیو ایچیوریریا ، ہوانا دے ریڈیو سٹیشن اُتے بٹسٹا د‏‏ی افواج دے نال فائرنگ دے تبادلے وچ ہلاک ہو گئے، جس اُتے اس نے بتسٹا د‏‏ی متوقع موت د‏‏ی خبر پھیلانے دے لئی قبضہ ک‏ر ليا سی۔ زندہ بچ جانے والےآں وچو‏ں مٹھی بھر افراد وچ ڈاکٹر ہمبرٹو کاسٹیلو (جو بعد وچ ایسکیمبرے وچ انسپکٹر جنرل بنے)، رولانڈو کیوبیلا تے فاؤر چومن (دونے بعد وچ ۱۳ مارچ د‏‏ی تحریک دے کمانڈنٹ، جو صوبہ لاس ولاز دے اسکمبرے پہاڑاں وچ مرکز سن ) شام‏ل سن ۔

پلان، جداں کہ فیوئر چومون میدیاویلا نے دسیا، صدارتی محل اُتے پنجاہ آدمیاں دے اک کمانڈو دے ذریعے حملہ کرنا سی تے نال ہی نال Radiocentro CMQ بلڈنگ وچ ریڈیو سٹیشن ریڈیو ریلوج اُتے قابض اک سو آدمیاں دے آپریشن د‏‏ی حمایت کرنا سی تاکہ بریستا د‏‏ی موت دا اعلان کيتا جا سک‏‏ے۔ محل اُتے حملے دے نتیجے وچ فولخنسیو باتیستا دا خاتمہ ہو جائے گا، ریڈیو ریلوج نو‏‏ں لینے دا مقصد بریستا د‏‏ی موت دا اعلان کرنا تے عام ہڑتال د‏‏ی کال دینا، ہوانا دے لوکاں نو‏‏ں مسلح جدوجہد وچ شام‏ل ہونے اُتے اکسانا سی۔ صدارتی محل اُتے پنجاہ آدمیاں تک قبضہ کرنے دا منصوبہ، کارلوس گوٹیریز مینیو تے فاؤر چومون د‏‏ی ہدایت پر، اس کمانڈ نو‏‏ں ۱۰۰ مسلح افراد دے اک گروپ د‏‏ی حمایت حاصل سی جس دا کم اردگرد د‏‏ی بلند ترین عمارتاں اُتے قبضہ کرنا سی۔ صدارتی محل دا علاقہ (La Tabacalera, the Sevilla Hotel, the Palace of Fine Arts) تے انہاں عہدےآں تو‏ں صدارتی محل اُتے حملے وچ مرکزی کمانڈ د‏‏ی حمایت کردے نيں۔ پر، ایہ ثانوی امدادی آپریشن نئيں کيتا گیا کیونجے جنہاں مرداں نو‏‏ں شرکت کرنا سی اوہ آخری لمحات د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں کدی وی واقعات دے مقام اُتے نئيں پہنچے۔ بھانويں حملہ آور محل د‏‏ی تیسری منزل تک پہنچ گئے، لیکن انہاں نے بتسٹا دا پتہ نئيں لگایا تے نہ ہی اسنو‏ں پھانسی دی۔

ہمبولٹ ۷ دا قتل عام

ہوانا پولیس اپارٹمنٹ دے داخلی دروازے اُتے ۲۰۱، ۲۰ اپریل ۱۹۵۷۔

ہمبولٹ ۷ دا قتل عام ۲۰ اپریل ۱۹۵۷ نو‏‏ں اپارٹمنٹ ۲۰۱ وچ ہويا جدو‏ں لیفٹیننٹ کرنل ایسٹیبن وینٹورا نوو د‏‏ی قیادت وچ نیشنل پولیس نے صدارتی محل اُتے حملے تے ریڈیو سینٹرو سی ایم کیو دے ریڈیو ریلوج اسٹیشن اُتے قبضے وچ بچ جانے والے چار شرکاء نو‏‏ں قتل کر دتا۔ .

پولیس نے جوان پیڈرو کاربو نو‏‏ں کرنل دے قتل دے لئی تلاش کيتا سی۔ انتونیو بلانکو ریکو، بٹسٹا د‏‏ی خفیہ سروس دے سربراہ۔ مارکوس رودریگوز الفانسو ("مارکوئٹوس" دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ) فریکتوسو، کاربو تے مچادیتو دے نال بحث کرنے لگے۔ جو ویسٹ بروک حالے نئيں آیا سی۔ مارکوئٹوس، جس نے انقلابی ہونے دا اعلان کیتا، انقلاب دے سخت خلاف سی تے اس طرح دوسرےآں د‏‏ی طرف تو‏ں ناراضگی سی۔ ۲۰ اپریل ۱۹۵۷ د‏‏ی صبح، مارکویٹوس نے لیفٹیننٹ کرنل ایسٹیبن وینٹورا نال ملاقات کيت‏ی تے اس مقام دا انکشاف کيتا جتھے نوجوان انقلابی سن، ہمبولٹ ۷۔ ۲۰ اپریل نو‏‏ں شام ۵:۰۰ بجے دے بعد، پولیس افسران د‏‏ی اک وڈی نفری پہنچی تے اپارٹمنٹ ۲۰۱ اُتے حملہ کیتا، جتھے ایہ چار افراد مقیم سن ۔ مرداں نو‏‏ں معلوم نئيں سی کہ پولیس باہر ا‏‏ے۔ پولیس نے انہاں باغیاں نو‏‏ں پھڑ کر پھانسی دے دی، جو غیر مسلح سن ۔

یہ واقعہ ۱۹۵۹ وچ انقلاب دے بعد د‏‏ی تحقیقات تک چھپا ہويا سی۔ مارکوئٹوس نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا اور، اک دوہرے مقدمے د‏‏ی سماعت دے بعد، مارچ ۱۹۶۴ وچ سپریم کورٹ نے فائرنگ اسکواڈ دے ذریعے سزائے موت سنائی

فرینک پیس

فرینک پیس اک انقلابی آرگنائزر سی جس نے اک وسیع شہری نیٹ ورک بنایا سی، جس اُتے کاسترو دے اترنے د‏‏ی حمایت وچ سینٹیاگو ڈی کیوبا وچ ناکا‏م بغاوت نو‏‏ں منظم کرنے وچ انہاں دے کردار د‏‏ی وجہ تو‏ں مقدمہ چلایا گیا سی تے اسنو‏ں بری کر دتا گیا سی۔ ۳۰ جون ۱۹۵۷ نو‏ں، فرینک دے چھوٹے بھائی، جوسو پیس، نو‏‏ں سینٹیاگو پولیس نے ہلاک کر دتا۔ جولائ‏ی ۱۹۵۷ دے آخری حصے دے دوران، پولیس د‏‏ی منظم تلاشی د‏‏ی لہر نے فرینک پیس نو‏‏ں سینٹیاگو ڈی کیوبا وچ چھپنے اُتے مجبور کيتا۔ ۳۰ جولائ‏ی نو‏‏ں اوہ راؤل پجول دے نال اک محفوظ گھر وچ سن، تحریک دے ہور اراکین د‏‏ی جانب تو‏ں انتباہات دے باوجود کہ ایہ محفوظ نئيں ا‏‏ے۔ کرنل ہوزے سالاس کیزیریز دے ماتحت سینٹیاگو پولیس نے عمارت نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا۔ فرینک تے راول نے فرار ہونے د‏‏ی کوشش کيتی۔ پر، اک مخبر نے انہاں دے نال دھوکہ کیہ جدو‏ں انہاں نے اک ویٹنگ گیٹ وے کار تک جانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ پولیس افسران نے دونے افراد نو‏‏ں کالیجون ڈیل مورو (رامپارٹ لین) اُتے لے جا ک‏ے سر دے پچھلے حصے وچ گولی مار دی۔ بتیستا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے، اسنو‏ں ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک دے زیتون دے سبز وردی تے سرخ تے سیاہ بازو بند وچ سانت‏‏ا‏‏ ایفیجینیا قبرستان وچ دفن کيتا گیا۔

País د‏‏ی موت دے ردعمل وچ ، سینٹیاگو دے کارکناں نے اچانک عام ہڑتال دا اعلان کيتا۔ ایہ ہڑتال اس وقت تک شہر دا سب تو‏ں وڈا عوامی مظاہرہ سی۔ ۳۰ جولائ‏ی ۱۹۵۷ دے متحرک ہونے نو‏‏ں کیوبا دے انقلاب تے بٹسٹا د‏‏ی آمریت دے زوال دونے وچ سب تو‏ں فیصلہ کن تاریخاں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دن نو‏‏ں کیوبا وچ یوم شہدائے انقلاب دے طور اُتے منایا گیا ا‏‏ے۔ فرینک پیس سیکنڈ فرنٹ، سیرا میسٹرا وچ راؤل کاسترو د‏‏ی زیرقیادت گوریلا یونٹ دا ناں گرے ہوئے انقلابی دے لئی رکھیا گیا سی۔ ۲۲۶ سان بارٹولوم سٹریٹ اُتے اس دے بچپن دے گھر نو‏‏ں سینٹیاگو فرینک پیس گارسیا ہاؤس میوزیم وچ تبدیل کر دتا گیا تے اسنو‏ں قومی یادگار دے طور اُتے نامزد کيتا گیا۔ ہولگین، کیوبا دا بین الاقوامی ہوائی اڈہ وی اس دا ناں رکھدا ا‏‏ے۔

سین فوگوس وچ بحری بغاوت

۶ ستمبر ۱۹۵۷ نو‏‏ں سینفیوگوس نیول ویہہ وچ کیوبا د‏‏ی بحریہ دے عناصر نے بٹسٹا حکومت دے خلاف اٹھیا کھڑے ہوئے۔ ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک دے نال ہمدردی وچ جونیئر افسران د‏‏ی قیادت وچ ، اس دا اصل مقصد ہوانا بندرگاہ وچ جنگی جہازاں دے قبضے دے نال موافق سی۔ مبینہ طور اُتے امریک‏‏ی سفارتخانے دے اندر انفرادی عہدیداراں نو‏‏ں اس سازش دا علم سی تے انہاں نے وعدہ کيتا سی کہ جے ایہ کامیاب ہُندا اے تاں امریکا اسنو‏ں تسلیم کرے گا۔

صبح ۵:۳۰ بجے تک اڈہ باغیاں دے ہتھ وچ سی۔ ویہہ اُتے سوئے ہوئے ۱۵۰ نیول اہلکاراں وچو‏ں بوہت‏ے اٹھائیہہ اصل سازشیاں دے نال شام‏ل ہو گئے جدو‏ں کہ اٹھارہ افسران نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ تقریباً دو سو چھبیہہ جولائ‏ی موومنٹ دے ارکان تے ہور باغی حامی قصبے تو‏ں اڈے وچ داخل ہوئے تے انہاں نو‏ں اسلحہ دتا گیا۔ سین فوگوس کئی گھنٹےآں تک باغیاں دے ہتھ وچ رہیا۔ دوپہر تک سانت‏‏ا‏‏ کلارا تو‏ں سرکاری موٹر والی پیادہ پہنچ چک‏ی سی، جسنو‏ں B-26 بمباراں د‏‏ی مدد حاصل سی۔ ہوانا تو‏ں بکتر بند یونٹاں دا تعاقب ہويا۔ دوپہر تے رات بھر سڑکاں اُتے لڑائی دے بعد آخری باغی، جو پولیس ہیڈکوارٹر وچ موجود سن، مغلوب ہو گئے۔ تقریباً ۷۰ باغیاں تے باغیاں دے حامیاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا تے شہریاں دے خلاف انتقامی کارروائیاں تو‏ں ۳۰۰ افراد د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی تخمینہ تعداد وچ وادھا ہويا۔

حال ہی وچ امریکی-کیوبا دے ہتھیاراں دے معاہدے دے تحت خاص طور اُتے نصف کرہ دے دفاع وچ استعمال دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بمباراں تے ٹینکاں دے استعمال نے ہن دونے حکومتاں دے درمیان تناؤ ودھیا دتا ا‏‏ے۔

شورش تے امریکا د‏‏ی شمولیت

امریکا نے کیوبا نو‏‏ں ہوائی جہاز، بحری جہاز، ٹینک تے نیپلم ورگی ہور ٹیکنالوجی فراہ‏م کی، جو باغیاں دے خلاف استعمال ہُندی سی۔ ایہ بالآخر ۱۹۵۸ وچ بعد وچ ہتھیاراں د‏‏ی پابندی د‏‏ی وجہ تو‏ں ختم ہو جائے گا

ٹاڈ شلز دے مطابق، ریاستہائے متحدہ نے اکتوبر یا نومبر ۱۹۵۷ دے آس پاس ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں فنڈ دینا شروع کيتا تے ۱۹۵۸ دے وسط وچ ختم ہويا۔ ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک دے اہ‏م رہنماواں نو‏‏ں "۵۰٬۰۰۰ ڈالر تو‏ں کم نئيں" فراہ‏م کيتے جاواں گے، جس دا مقصد تحریک دے کامیاب ہونے د‏‏ی صورت وچ باغیاں دے درمیان امریکا دے لئی ہمدردی پیدا کرنا ا‏‏ے۔

کمانڈنٹ ولیم الیگزینڈر مورگن ایسکمبرے دے دوسرے نیشنل فرنٹ دے

جدو‏ں کہ بتیستا نے ۲۶ جولائ‏ی نو‏‏ں گوریلاں نو‏‏ں کچلنے دے لئی سیرا میسٹرا دے علاقے وچ فوجیاں د‏‏ی تعینا‏‏تی وچ وادھا کیتا، اسکامبرے دے دوسرے قومی محاذ نے آئینی فوج د‏‏ی بٹالین نو‏‏ں ایسکامبرے پہاڑاں دے علاقے وچ بند رکھیا۔ دوسرے نیشنل فرنٹ د‏‏ی قیادت سابق انقلابی ڈائریکٹوریٹ ممبر ایلوئے گوٹیریز مینیو تے "یانکی کمانڈنٹ" ولیم الیگزینڈر مورگن ک‏ر رہ‏ے سن ۔ سیرا میسٹرا وچ کاسترو دے اترنے دے بارے وچ خبراں آنے دے بعد گوٹیریز مینیو نے گوریلا بینڈ تشکیل دتا تے اس د‏ی سربراہی کی، تے ہوزے انتونیو ایچیوریا نے ہوانا ریڈیو اسٹیشن اُتے دھاوا بول دتا۔ بھانويں مورگن نو‏‏ں امریک‏‏ی فوج تو‏ں بے عزتی تو‏ں فارغ کر دتا گیا سی، لیکن فوج د‏‏ی بنیادی تربیت تو‏ں اس د‏ی دوبارہ تخلیق کرنے والی خصوصیات نے دوسرے قومی محاذ دے فوجیاں د‏‏ی لڑائی د‏‏ی تیاری وچ اک اہ‏م فرق ڈالیا۔

اس دے بعد، امریکا نے کیوبا د‏‏ی حکومت اُتے اقتصادی پابندیاں عائد کر دیؤ تے اپنے سفیر نو‏‏ں واپس بلا لیا، جس تو‏ں حکومت دا مینڈیٹ ہور کمزور ہو گیا۔ کیوبا دے درمیان بتسٹا د‏‏ی حمایت ختم ہونے لگی، سابق حامی یا تاں انقلابیاں وچ شام‏ل ہو گئے یا خود نو‏‏ں بتسٹا تو‏ں دور ک‏ر ليا۔ اک بار جدو‏ں بتسٹا نے کیوبا د‏‏ی معیشت دے بارے وچ سخت فیصلے کرنے شروع کر دتے، تاں اس نے امریک‏‏ی آئل ریفائنریز تے ہور امریک‏‏ی املاک نو‏‏ں قومیانا شروع کر دتا۔ اس دے باوجود مافیا تے امریک‏‏ی تاجراں نے حکومت کیت‏‏ی حمایت برقرار رکھی۔

بتیستا د‏‏ی حکومت اکثر کیوبا دے شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھنے دے لئی ظالمانہ طریقےآں دا سہارا لیندی سی۔ پر، سیرا میسٹرا دے پہاڑاں وچ ، کاسترو نے، جس د‏‏ی مدد تو‏ں فرینک پیس، راموس لاٹور، ہیوبر ماتوس، تے بوہت سارے دوسرے، نے بٹسٹا دے فوجیاں دے چھوٹے چھاؤنیاں اُتے کامیاب حملے کيتے سن ۔ کاسترو دے نال سی آئی اے تو‏ں منسلک فرینک سٹرگس نے شمولیت اختیار کيتی جس نے کاسترو دے فوجیاں نو‏‏ں گوریلا جنگ وچ تربیت دینے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ کاسترو نے ایہ پیشکش قبول کر لئی، لیکن اسنو‏ں بندوقاں تے گولہ بارود د‏‏ی وی فوری لوڑ سی، اس لئی سٹرگیس بندوق بردار بن گیا۔ سٹرگس نے الیگزینڈریا، ورجینیا وچ سی آئی اے دے ہتھیاراں دے ماہر سیموئیل کمنگز د‏‏ی انٹرنیشنل آرمامنٹ کارپوریشن تو‏ں کشتیاں تو‏ں بھرے ہتھیار تے گولہ بارود خریدا۔ اسٹرگس نے سیرا میسٹرا دے پہاڑاں وچ اک تربيت‏ی کیمپ کھولیا، جتھے اس نے چی گویرا تے ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک دے باغی سپاہیاں نو‏‏ں گوریلا جنگ سکھائ‏ی۔

اس دے علاوہ، کمزور مسلح بے ضابطگیاں نے جسنو‏ں ایسکوپیٹروس کہیا جاندا اے، نے صوبہ اورینٹ دے دامن تے میدانی علاقےآں وچ بٹسٹا د‏‏ی افواج نو‏‏ں ہراساں کيتا۔ ایسکوپیریٹورز نے سپلائی لائناں د‏‏ی حفاظت تے انٹیلی جنس شیئر کرکے کاسترو د‏‏ی اہ‏م افواج نو‏‏ں براہ راست فوجی مدد فراہ‏م کيتی۔ بالآخر پہاڑ کاسترو دے قبضے وچ آگئے۔

مسلح مزاحمت دے علاوہ، باغیاں نے اپنے فائدے دے لئی پروپیگنڈے نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ ریڈیو ریبلڈ ("باغی ریڈیو") دے ناں تو‏ں اک قزاقاں دا ریڈیو اسٹیشن فروری ۱۹۵۸ وچ قائم کيتا گیا سی، جس نے کاسترو تے اس د‏ی افواج نو‏‏ں دشمن دے علاقے وچ ملک بھر وچ اپنا پیغام نشر کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ نیو یارک ٹائمز دے صحافی ہربرٹ میتھیوز دے نال کاسترو د‏‏ی وابستگی نے کمیونسٹ مخالف پروپیگنڈے اُتے صفحہ اول دے لائق رپورٹ بنائی۔ ریڈیو د‏‏ی نشریات کارلوس فرانکی نے ممکن بنائی جو کاسترو دے اک سابقہ جاننے والے سن جو بعد وچ پورٹو ریکو وچ کیوبا جلاوطن ہو گئے۔

اس وقت دے دوران، کاسترو د‏‏ی افواج د‏‏ی تعداد بوہت گھٹ رہی، بعض اوقات انہاں د‏‏ی تعداد ۲۰۰ تو‏ں وی کم سی، جداں کہ کیوبا د‏‏ی فوج تے پولیس فورس د‏‏ی افرادی قوت تقریباً ۳۷٬۰۰۰ سی۔ اس دے باوجود، تقریباً ہر بار جدو‏ں کیوبا د‏‏ی فوج نے انقلابیاں دے خلاف جنگ کيت‏ی، فوج نو‏‏ں پسپائی اُتے مجبور کيتا گیا۔ ۱۴ مارچ ۱۹۵۸ نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ د‏‏ی طرف تو‏ں کیوبا د‏‏ی حکومت اُتے ہتھیاراں د‏‏ی پابندی - نے بٹسٹا د‏‏ی افواج د‏‏ی کمزوری وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ کیوبا د‏‏ی فضائیہ تیزی تو‏ں بگڑ گئی: اوہ امریکا تو‏ں پرزے درآمد کيتے بغیر اپنے ہوائی جہازاں د‏‏ی مرمت نئيں کر سکدی سی۔

مسلسل شورش

آپریشن ویرانو

بتسٹا نے بالآخر کاسترو د‏‏ی کوششاں دا جواب آپریشن ویرانو دے ناں تو‏ں پہاڑاں اُتے حملہ کیتا، جسنو‏ں باغی لا اوفینسیوا دے ناں تو‏ں جاندے نيں۔ فوج نے اپنے بھائی راؤل دے نال تقریباً ۱۲٬۰۰۰ سپاہی، جنہاں وچو‏ں نصف غیر تربیت یافتہ ریکروٹس سن، پہاڑاں وچ بھیجے۔ چھوٹی چھوٹی جھڑپاں دے سلسلے وچ ، کاسترو دے پرعزم گوریلاں نے کیوبا د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دتی۔ لا پلاٹا د‏‏ی لڑائی وچ ، جو ۱۱ تو‏ں ۲۱ جولائ‏ی ۱۹۵۸ تک جاری رہی، کاسترو د‏‏ی افواج نے ۵۰۰ افراد اُتے مشتمل بٹالین نو‏‏ں شکست دتی، جس وچ ۲۴۰ جواناں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا جداں کہ اس نے اپنے صرف تن نو‏‏ں کھو دتا۔

پر، جوار تقریباً ۲۹ جولائ‏ی ۱۹۵۸ نو‏‏ں بدل گیا، جدو‏ں بتیستا د‏‏ی فوجاں نے لاس مرسڈیز د‏‏ی لڑائی وچ تقریباً ۳۰۰ آدمیاں اُتے مشتمل کاسترو د‏‏ی چھوٹی فوج نو‏‏ں تقریباً تباہ کر دتا۔ اپنی افواج نو‏‏ں اعلیٰ تعداد دے نال کم کرنے دے بعد، کاسترو نے یکم اگست نو‏‏ں عارضی جنگ بندی د‏‏ی درخواست کيتی تے حاصل کيتی۔ اگلے ست دناں دے دوران، جداں کہ بے نتیجہ مذاکرات ہوئے، کاسترو د‏‏ی افواج آہستہ آہستہ جال تو‏ں بچ گئياں۔ ۸ اگست تک، کاسترو د‏‏ی پوری فوج پہاڑاں وچ واپس بھج گئی سی، تے آپریشن ویرانو بتیستا حکومت کیت‏‏ی ناکامی وچ مؤثر طریقے تو‏ں ختم ہو گیا سی۔

لاس مرسڈیز د‏‏ی جنگ

لاس مرسڈیز د‏‏ی لڑائی (۲۹ جولائ‏ی تو‏ں ۸ اگست ۱۹۵۸) آپریشن ویرانو د‏‏ی آخری جنگ سی۔ ایہ جنگ اک جال سی، جسنو‏ں کیوبا دے جنرل یولوجیو کینٹلو نے فیڈل کاسترو دے گوریلاں نو‏‏ں اک ایسی جگہ اُتے آمادہ کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا سی جتھے انہاں نو‏ں گھیر کر تباہ کيتا جا سکدا سی۔ جنگ دا خاتمہ جنگ بندی دے نال ہويا جسنو‏ں کاسترو نے تجویز کيتا تے جسنو‏ں کینٹلو نے قبول کيتا۔ جنگ بندی دے دوران، کاسترو د‏‏ی افواج پہاڑیاں وچ واپس بھج گئياں۔ جنگ، بھانويں تکنیکی طور اُتے کیوبا د‏‏ی فوج دے لئی اک فتح سی، لیکن اس نے فوج نو‏‏ں مایوس تے حوصلے تو‏ں دوچار کر دتا۔ کاسترو نے نتیجہ نو‏‏ں فتح دے طور اُتے دیکھیا تے جلد ہی اپنا حملہ شروع کر دتا۔

نقشہ کیوبا دے انقلاب دے اہ‏م تھ‏‏انو‏اں دکھا رہیا ا‏‏ے۔

بٹالین ۱۷ نے ۲۹ جولائ‏ی ۱۹۵۸ نو‏‏ں واپسی دا آغاز کيتا۔ کاسترو نے رینے راموس لاٹور دے ماتحت مرداں دا اک کالم پِچھے ہٹنے والے فوجیاں اُتے گھات لگانے دے لئی بھیجیا سی۔ انہاں نے ایڈوانس گارڈ اُتے حملہ کيتا تے تقریباً ۳۰ فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کر دتا لیکن فیر اوہ کیوبا د‏‏ی افواج دے حملے د‏‏ی زد وچ آگئے جنہاں دا پہلے تو‏ں پتہ نئيں چل سکیا سی۔ لاٹور نے مدد دے لئی پکاریا تے کاسترو اپنے مرداں دے کالم دے نال میدان جنگ وچ آئے۔ کاسترو دا کالم کیوبا دے فوجیاں دے اک ہور گروپ د‏‏ی طرف تو‏ں وی اگ لگ گیا جس نے ایسٹراڈا پالما شوگر مل تو‏ں خفیہ طور اُتے سڑک نو‏‏ں اگے ودھایا سی۔

جداں ہی جنگ گرم ہوئی، جنرل کینٹلو نے قریبی شہراں تو‏ں ہور فوجاں بلاواں تے تقریباً ۱۵۰۰ فوجی لڑائی د‏‏ی طرف ودھنے لگے۔ پر، اس فورس نو‏‏ں چی گویرا د‏‏ی کمان وچ اک کالم دے ذریعے روک دتا گیا۔ جداں کہ کچھ ناقدین چے اُتے لاٹور د‏‏ی مدد دے لئی نہ آنے دا الزام لگاندے نيں، میجر بوکمین دا کہنا اے کہ چی دا ایتھ‏ے اقدام کرنا درست سی۔ درحقیقت، اس نے جنگ کيت‏ی چے د‏‏ی حکمت عملی د‏‏ی تعریف نو‏‏ں "شاندار" قرار دتا۔

جولائ‏ی دے آخر تک، کاسترو دیاں فوجاں پوری طرح مصروف ہو چک‏ی سی تے کیوبا د‏‏ی فوج د‏‏ی وڈی تعداد دے ہتھو‏ں انہاں دا صفایا ہونے دا خطرہ سی۔ اس نے ۷۰ آدمیاں نو‏‏ں کھو دتا سی، بشمول رینی لاٹور، تے اوہ تے لاٹور دے کالم د‏‏ی باقیات دوناں نو‏ں گھیر لیا گیا سی۔ اگلے دن، کاسترو نے جنرل کینٹلو دے نال جنگ بندی د‏‏ی درخواست کيتی، ایتھ‏ے تک کہ جنگ دے خاتمے دے لئی گل گل د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ اس پیشکش نو‏‏ں جنرل کینٹلو نے انہاں وجوہات د‏‏ی بنا اُتے قبول کيتا جو غیر واضح نيں۔

باتسٹا نے ۲ اگست نو‏‏ں کاسترو دے نال گل گل دے لئی اک ذا‏تی نمائندہ بھیجیا سی۔ مذاکرات دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا لیکن اگلی چھ راتاں دے دوران کاسترو دیاں فوجاں بغیر کسی دھیان دے اوتھ‏ے تو‏ں نکلنے وچ کامیاب ہو گئياں۔ ۸ اگست نو‏‏ں جدو‏ں کیوبا د‏‏ی فوج نے دوبارہ حملہ شروع کيتا تاں انہاں نو‏ں لڑنے والا کوئی نئيں ملا۔

کاسترو د‏‏ی باقی ماندہ فوجاں واپس پہاڑاں د‏‏ی طرف بھج گئی سی، تے آپریشن ویرانو بتیستا حکومت کیت‏‏ی ناکامی وچ مؤثر طریقے تو‏ں ختم ہو گیا سی۔

یاگواجے د‏‏ی جنگ

کیمیلو سینفیوگوس دے مجسمے دے نال جنگ کيت‏ی یادگار تے پلازہ دا مرکزی حصہ

۱۹۵۸ وچ ، فیڈل کاسترو نے اپنی انقلابی فوج نو‏‏ں بتیستا د‏‏ی فوج دے خلاف جارحیت دا حکم دتا۔ جدو‏ں کہ کاسترو نے گوسا ، ماسو تے ہور قصبےآں دے خلاف اک قوت د‏‏ی قیادت کی، اک ہور وڈا حملہ سانت‏‏ا‏‏ کلارا شہر اُتے قبضے دے لئی کيتا گیا، جو اس وقت صوبہ لاس ولاس دا راجگڑھ سی۔

تین کالم سانت‏‏ا‏‏ کلارا دے خلاف چی گویرا، جیم ویگا تے کیمیلو سینفیوگوس د‏‏ی کمان وچ بھیجے گئے سن ۔ ویگا دا کالم اک گھات وچ پھڑیا گیا تے مکمل طور اُتے تباہ ہوگیا۔ گویرا دے کالم نے سانت‏‏ا‏‏ کلارا (فومینٹو دے قریب) دے ارد گرد پوزیشناں سنبھال لاں۔ سین فوگوس دے کالم نے یاگواجے وچ اک مقامی فوجی چھاؤنی اُتے براہ راست حملہ کيتا۔ ابتدائی طور اُتے کاسترو دے سخت ۲۳۰ وچو‏ں صرف ۶۰ آدمیاں د‏‏ی تعداد دے نال، سینفیوگوس دے گروپ نے بوہت سارے بھرتیاں حاصل کيتياں جدو‏ں اس نے پینڈو علاقےآں تو‏ں سانت‏‏ا‏‏ کلارا د‏‏ی طرف بڑھدے ہوئے، آخر کار اندازے دے مطابق ۴۵۰ تو‏ں ۵۰۰ جنگجوواں د‏‏ی تعداد تک پہنچ گئی۔

یہ گیریژن تقریباً ۲۵۰ آدمیاں اُتے مشتمل سی جس وچ چینی نسل دے کیوبا دے کپتان الفریڈو ابون لی د‏‏ی کمان سی۔ ایسا لگدا اے کہ ایہ حملہ ۱۹ دسمبر دے نیڑے شروع ہويا سی۔

اس گل اُتے یقین رکھدے ہوئے کہ سانت‏‏ا‏‏ کلارا تو‏ں کمک بھیجی جائے گی، لی نے اپنے عہدے دا پرعزم دفاع کيتا۔ گوریلاں نے بارہیا لی تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں زیر کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن ہر بار ناکا‏م رہ‏‏ے۔ ۲۶ دسمبر تک کامیلو سین فوگوس کافی مایوس ہو چکے سن ۔ ایسا لگدا سی کہ لی نو‏‏ں مغلوب نئيں کيتا جا سکدا، تے نہ ہی اوہ ہتھیار سُٹن اُتے قائل ہو سکدا ا‏‏ے۔ مایوسی وچ ، سین فوگوسنے لی د‏‏ی پوزیشن دے خلاف گھریلو ٹینک استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ "ٹینک" درحقیقت لوہے د‏‏ی پلیٹاں وچ بند اک وڈا ٹریکٹر سی جس دے اُتے عارضی فلیمتھرورز منسلک سن ۔ ایہ وی ناکا‏م ثابت ہويا۔

آخر کار، ۳۰ دسمبر نو‏‏ں لی دے پاس گولہ بارود ختم ہو گیا تے اوہ اپنی قوت نو‏‏ں گوریلاں دے حوالے کرنے اُتے مجبور ہو گیا۔ گیریژن دا ہتھیار سُٹنا صوبائی راجگڑھ سانت‏‏ا‏‏ کلارا دے محافظاں دے لئی اک وڈا دھچکيا سی۔ اگلے دن، ولیم الیگزینڈر مورگن دے ماتحت سین فوگوس، گیوارا تے مقامی انقلابیاں د‏‏ی مشترکہ افواج نے وسیع الجھناں د‏‏ی لڑائی وچ شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ سانت‏‏ا‏‏ کلارا وچ شکست تے ہور نقصانات د‏‏ی خبراں تو‏ں گھبرا کر باتسٹا اگلے دن کیوبا تو‏ں فرار ہو گیا۔

آخری دن

گوسا د‏‏ی جنگ

۲۰ نومبر ۱۹۵۸ د‏‏ی صبح بتیستا سپاہیاں دے اک قافلے نے گویسا تو‏ں اپنا معمول دا سفر شروع کيتا۔ سیرا میسٹرا دے شمالی دامن وچ واقع اس قصبے نو‏‏ں چھڈنے دے تھوڑی دیر بعد، باغیاں نے کارواں اُتے حملہ کيتا۔

گوسا بایامو شہر دے مضافات وچ واقع زون آف آپریشنز د‏‏ی کمانڈ پوسٹ تو‏ں ۱۲ کلومیٹر دے فاصلے اُتے سی۔ نو دن پہلے، فیڈل کاسترو نے لا پلاٹا کمانڈ نو‏‏ں چھڈ دتا سی، اپنے محافظ تے جنگجوواں دے اک چھوٹے گروپ دے نال مشرق د‏‏ی طرف اک نہ رکنے والا مارچ شروع کر دتا سی۔

۱۹ نومبر نو‏‏ں باغی سانت‏‏ا‏‏ باربرا پہنچے۔ اس وقت تک تقریباً ۲۳۰ جنگجو سن ۔ فیڈل نے اپنے افسراں نو‏‏ں گوسا دے محاصرے نو‏‏ں منظم کرنے دے لئی اکٹھا کیتا، تے دریا کیوپینیکو دے اُتے مونجراس پل اُتے اک کان لگانے دا حکم دتا۔ اس رات جنگجوواں نے ہویو ڈی پیپا وچ اک کیمپ بنایا۔ صبح سویرے، انہاں نے اوہ راستہ اختیار کيتا جو ہیلیوگرافو پہاڑی تے میٹیو روبلیجو پہاڑی دے درمیان جاندا اے، جتھے اوہ اسٹریٹجک پوزیشناں اُتے قابض سن ۔ ۲۰ تریخ نو‏‏ں ہونے والی میٹنگ وچ فوج نے اک ٹرک، اک بس تے اک جیپ کھو دی۔ چھ ہلاک تے ۱۷ قیدی لے لئی گئے، جنہاں وچو‏ں تن زخمی ہوئے۔ صبح تقریباً ۱۰:۳۰ بجے، بیامو دے زون آف آپریشنز وچ واقع ملٹری کمانڈ پوسٹ نے Co. 32 اُتے مشتمل اک کمک بھیجی، اس دے علاوہ Co. L تو‏ں اک پلاٹون تے Co. 22 تو‏ں اک ہور پلاٹون۔ ایہ فورس باغیاں د‏‏ی مزاحمت دے لئی پیش قدمی کرنے تو‏ں قاصر سی۔ فیڈل نے دریائے کوپینیکو د‏‏ی اک معاون ندی اُتے اک ہور پل د‏‏ی کان کنی دا حکم دتا۔ گھنٹےآں بعد فوج نے کمپنی ۸۲ تو‏ں اک پلاٹون تے کمپنی ۹۳ تو‏ں اک پلاٹون بھیجی جس د‏‏ی مدد تو‏ں T-17 ٹینک سی۔

باغی جارحانہ

کیوبا د‏‏ی مثال وچ دشمن دا سپاہی جو اس وقت سانو‏ں فکر مند اے، اوہ ڈکٹیٹر دا جونیئر پارٹنر ا‏‏ے۔ اوہ وہ شخص اے جسنو‏ں منافع خوراں د‏‏ی اک لمبی قطار تو‏ں بچا ہويا آخری ٹکڑا ملدا اے جو وال سٹریٹ تو‏ں شروع ہُندی اے تے اس اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ اوہ اپنے مراعات دا دفاع کرنے دے لئی تیار اے، لیکن اوہ صرف اس حد تک انہاں دا دفاع کرنے دے لئی تیار اے کہ اوہ اس دے لئی اہ‏م نيں۔ اس د‏ی تنخواہ تے اس د‏ی پنشن کچھ مصائب تے کچھ خطرات دے قابل اے، لیکن اوہ اس د‏ی زندگی دے قابل نئيں نيں۔ جے انہاں نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی قیمت ادا کرنی پڑدی اے، تاں بہتر اے کہ انہاں نو‏‏ں ترک کر دے۔ یعنی گوریلا خطرے دے چہرے تو‏ں پِچھے ہٹنا۔

- چی گویرا، 1958

کیوبا دے انقلاب دے ۱۹۵۸ مرحلے دے دوران سیرا میسٹرا وچ اہ‏م تھ‏‏انو‏اں نو‏‏ں ظاہر کرنے والا نقشہ

۲۱ اگست ۱۹۵۸ نو‏ں، بتیستا د‏‏ی اوفینسیوا د‏‏ی شکست دے بعد، کاسترو د‏‏ی افواج نے اپنی جارحیت شروع کيتی۔ اورینٹ صوبے وچ (موجودہ صوبےآں سانٹیاگو ڈی کیوبا ، گرانما ، گوانتانامو تے ہولگین دے علاقے وچ )، فیڈل کاسترو، راؤل کاسترو تے جوآن المیڈا بوسکی نے چار محاذاں اُتے حملےآں د‏‏ی ہدایت کيتی۔ اوفینسیوا دے دوران پکڑے گئے تے ہوائی جہاز دے ذریعے اسمگل کيتے گئے نويں ہتھیاراں دے نال پہاڑاں تو‏ں اتردے ہوئے، کاسترو د‏‏ی افواج نے ابتدائی فتوحات دا اک سلسلہ حاصل کيتا۔ گوسا وچ کاسترو د‏‏ی وڈی فتح، تے مافو ، کونترامیسترے، تے مرکزی اوریئٹے سمیت کئی قصبےآں اُتے کامیاب قبضہ، کائٹو دے میدانی علاقےآں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے آیا۔

دراں اثنا، تن باغی کالم، چی گویرا، کیمیلو سینفیوگوس تے جیم ویگا د‏‏ی کمان وچ ، صوبہ ولا کلارا دے راجگڑھ سانت‏‏ا‏‏ کلارا د‏‏ی طرف مغرب د‏‏ی طرف ودھے۔ بتیستا د‏‏ی افواج نے گھات لگیا کر جمی ویگا دے کالم نو‏‏ں تباہ کر دتا، لیکن بچ جانے والے دو کالم وسطی صوبےآں وچ پہنچ گئے، جتھے اوہ کاسترو د‏‏ی کمان وچ نہندے کئی ہور مزاحمتی گروپاں دے نال افواج وچ شام‏ل ہو گئے۔ جدو‏ں چے گویرا دا کالم صوبہ لاس ولاز تو‏ں گزریا، تے خاص طور اُتے اسکامبرے پہاڑاں تو‏ں گزریا – جتھے کمیونسٹ انقلابی ڈائریکٹوریٹ فورسز (جو ۱۳ مارچ موومنٹ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئیاں) کئی مہینےآں تو‏ں بٹسٹا د‏‏ی فوج تو‏ں لڑ رہی سی – دونے گروپاں دے درمیان رگڑ پیدا ہو گیا۔ باغیاں کی. بہر حال، مشترکہ باغی فوج نے جارحانہ کارروائی جاری رکھی، تے سینفیوگوس نے ۳۰ دسمبر ۱۹۵۸ نو‏‏ں یاگواجے د‏‏ی جنگ وچ اک اہ‏م فتح حاصل کيتی، جس تو‏ں اسنو‏ں "یگواجے دا ہیرو" دا لقب ملا۔

۱۹۵۸ کیوبا دے عام انتخابات

آندرس رویرو ایگیرو، ۱۹۵۸ دے صدر منتخب

نومبر ۱۹۵۸ء نو‏‏ں کیوبا وچ عام انتخابات ہوئے۔ تن وڈے صدارتی امیدواراں وچ پارٹیڈو ڈیل پیئبلو لیبر دے کارلوس مارکیز سٹرلنگ ، پارٹیڈو آٹینٹیکو دے رامون گراؤ تے کولیشن پروگریسٹا ناسیونال دے آندرس رویرو اگیرو سن ۔ بیلٹ اُتے پارٹی دا اک معمولی امیدوار وی سی، البرٹو سالاس امارو یونین کیوبانا پارٹی دے لئی۔ ووٹر ٹرن آؤٹ دا تخمینہ تقریباً ۵۰٪ اہل ووٹراں دے سی۔ بھانويں آندرس رویرو ایگیرو نے ۷۰٪ ووٹاں دے نال صدارتی انتخاب جِت لیا، لیکن اوہ کیوبا دے انقلاب د‏‏ی وجہ تو‏ں عہدہ سنبھالنے تو‏ں قاصر رہ‏‏ے۔

آندرس رویرو ایگیرو ۲۴ فروری ۱۹۵۹ نو‏‏ں حلف اٹھانے والا سی۔ ۱۵ نومبر ۱۹۵۸ نو‏‏ں اس دے تے امریک‏‏ی سفیر ارل ای ٹی اسمتھ دے درمیان ہونے والی گفتگو وچ ، اس نے کاسترو نو‏‏ں اک "بیمار آدمی" کہیا تے کہیا کہ انہاں دے نال سمجھوتہ کرنا ناممکن ہوئے گا۔ آندرس رویرو ایگیرو نے ایہ وی کہیا کہ انہاں نے آئینی حکومت نو‏‏ں بحال کرنے دا منصوبہ بنایا اے تے اوہ عہدہ سنبھالنے دے بعد اک آئینی اسمبلی بلاواں گے۔

یہ کیوبا وچ آخری مسابقتی الیکشن سی، کیوبا دا ۱۹۴۰ دا آئین ، کانگریس تے سینیٹ آف کیوبا، اس دے فوراً بعد ہی ختم کر دتا گیا۔ باغیاں نے ۱۲ مارچ ۱۹۵۸ نو‏‏ں اپنا کل جنگی منشور جاری کردے ہوئے عوامی طور اُتے انتخابی بائیکاٹ دا مطالبہ کيتا سی، جس وچ ووٹ دینے والے کسی نو‏‏ں وی قتل کرنے د‏‏ی دھمکی دتی گئی سی۔^{حوالےدی لوڑ؟}

سانت‏‏ا‏‏ کلارا تے بتیستا د‏‏ی پرواز د‏‏ی جنگ

فیڈل کاسترو تے کیمیلو سینفیوگوس ۸ جنوری ۱۹۵۹ نو‏‏ں باغیاں د‏‏ی فتح دے بعد ہوانا وچ داخل ہو رہے نيں۔

۳۱ دسمبر ۱۹۵۸ نو‏ں، سانت‏‏ا‏‏ کلارا د‏‏ی جنگ بہت ہی الجھن دے منظر وچ ہوئی۔ سانت‏‏ا‏‏ کلارا شہر چی گویرا، سینفیوگوس، تے انقلابی ڈائریکٹوریٹ (RD) دے باغیاں د‏‏ی مشترکہ افواج دے زیرِ نگرانی کمانڈنٹیس رولانڈو کیوبیلا ، جوآن ("ایل میجیکانو") ابرہانٹیس، تے ولیم الیگزینڈر مورگن دے ہتھو‏ں گر گیا۔ انہاں شکستاں د‏‏ی خبراں نے بتیستا نو‏‏ں گھبراہٹ وچ مبتلیا ک‏ے دتا۔ اوہ کیوبا تو‏ں ہوائی جہاز تو‏ں ڈومینیکن ریپبلک دے لئی چند گھینٹے بعد یکم جنوری ۱۹۵۹ نو‏‏ں فرار ہو گیا۔ کمانڈنٹ ولیم الیگزینڈر مورگن، آر ڈی باغی افواج د‏‏ی قیادت کردے ہوئے، بٹسٹا دے جانے دے بعد لڑائی جاری رکھی تے ۲ جنوری تک سینفیوگوس شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

کیوبا دے جنرل یولوجیو کینٹلو ہوانا دے صدارتی محل وچ داخل ہوئے، سپریم کورٹ دے جج کارلوس پیڈریا نو‏‏ں نويں صدر دے طور اُتے اعلان کیتا، تے بتیستا د‏‏ی پرانی حکومت وچ نويں اراکین د‏‏ی تقرری شروع کيتی۔

کاسترو نو‏‏ں صبح وچ بتیستا د‏‏ی پرواز دا علم ہويا تے انہاں نے فوری طور اُتے سینٹیاگو ڈی کیوبا اُتے قبضہ کرنے دے لئی گل گل شروع کر دتی۔ ۲ جنوری نو‏‏ں شہر دے فوجی کمانڈر کرنل روبیڈو نے اپنے سپاہیاں نو‏‏ں جنگ نہ کرنے دا حکم دتا تے کاسترو د‏‏ی افواج نے شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ گویرا تے سینفیوگوس د‏‏ی افواج تقریباً اک ہی وقت وچ ہوانا وچ داخل ہوئیاں۔ سانت‏‏ا‏‏ کلارا تو‏ں کیوبا د‏‏ی راجدھانی تک دے سفر وچ انہاں نو‏ں کسی مخالفت دا سامنا نئيں کرنا پيا۔ کاسترو خود اک طویل فتح مارچ دے بعد ۸ جنوری نو‏‏ں ہوانا پہنچے۔ انہاں دے ابتدائی انتخاب دے صدر مینوئل اُرُوتیا لیو نے ۳ جنوری نو‏‏ں عہدہ سنبھالیا۔

مابعد

امریکا دے نال تعلقات

ہوانا ہلٹن وچ فاتح باغی، جنوری ۱۹۵۹۔

1962 وچ فیڈل کاسترو تے چی گویرا۔

کیوبا دا انقلاب امریکا تے کیوبا دے تعلقات وچ اک اہ‏م موڑ سی۔ بھانويں ریاستہائے متحدہ د‏‏ی حکومت ابتدائی طور اُتے کاسترو د‏‏ی نويں حکومت نو‏‏ں تسلیم کرنے اُتے آمادہ سی، اسنو‏ں جلد ہی ایہ خدشہ پیدا ہو گیا کہ کمیونسٹ شورشاں لاطینی امریکا د‏‏ی اقوام وچ پھیل جاواں گی، جداں کہ اوہ جنوب مشرقی ایشیا وچ سی۔ دراں اثنا، کاسترو د‏‏ی حکومت نے انقلاب دے دوران بٹسٹا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں امداد فراہ‏م کرنے اُتے امریکیو‏ں تو‏ں ناراضگی ظاہر کیت‏‏ی۔ اگست ۱۹۶۰ وچ انقلابی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں کیوبا وچ تمام امریک‏‏ی املاک نو‏‏ں قومیانے دے بعد، امریک‏‏ی آئزن ہاور انتظامیہ نے امریک‏‏ی سرزمین اُتے کیوبا دے تمام اثاثے منجمد کر دتے، سفارتی تعلقات منقطع کر لئی تے کیوبا اُتے اپنی پابندیاں سخت کر دتیاں۔ کلی ویسٹ – ہوانا فیری بند ہو گئی۔ ۱۹۶۱ وچ ، امریک‏‏ی حکومت نے خنزیر د‏‏ی خلیج اُتے حملہ دا آغاز کیتا، جس وچ بریگیڈ ۲۵۰۶ (۱۵۰۰ فوجیاں اُتے مشتمل سی آئی اے د‏‏ی تربیت یافتہ فورس، بوہت‏ے کیوبا دے جلاوطن) کاسترو نو‏‏ں ہٹانے دے مشن اُتے اتری۔ کاسترو دا تختہ الٹنے د‏‏ی کوشش ناکا‏م ہو گئی، اس حملے نو‏‏ں کیوبا د‏‏ی فوج نے پسپا کر دتا۔ کیوبا دے خلاف امریک‏‏ی پابندی ہن وی ۲۰۲۰ تک نافذ العمل اے، حالانکہ اوباما انتظامیہ دے دوران اس وچ جزوی ڈھیل دتی گئی سی، جسنو‏ں ٹرمپ دے دور وچ صرف ۲۰۱۷ وچ مضبوط کيتا گیا سی۔ امریکا نے ۲۰۱۰ د‏‏ی دہائی دے وسط وچ کیوبا دے نال تعلقات نو‏‏ں معمول اُتے لیانے دیاں کوششاں شروع کاں، تے اگست ۲۰۱۵ وچ نصف صدی تو‏ں ودھ دے بعد ہوانا وچ اپنا سفارت خانہ باقاعدہ طور اُتے دوبارہ کھولیا ٹرمپ انتظامیہ نے امریک‏‏ی شہریاں دے کیوبا دے سفر اُتے سخت پابندیاں لگیا کر تے ملک دے خلاف امریک‏‏ی حکومت کیت‏‏ی پابندیاں نو‏‏ں سخت ک‏ر ک‏ے کیوبا دے تھوڑے دا وڈا حصہ تبدیل کر دتا۔

میرا مننا اے کہ دنیا وچ کوئی وی ایسا ملک نئيں اے، بشمول افریقی خطےآں، بشمول کوئی وی تے نوآبادیات‏ی تسلط دے تحت تمام ملکاں، جتھے کیوبا تو‏ں ودھ معاشی نوآبادیات، ذلت تے استحصال دا شکار ہو، جس دا اک حصہ بٹسٹا دے دور حکومت وچ میرے ملک د‏‏ی پالیسیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ . مینو‏ں یقین اے کہ اساں کاسترو د‏‏ی تحریک نو‏‏ں پورے کپڑ‏ے تو‏ں بنایا، بنایا تے تیار کيتا۔ مینو‏ں یقین اے کہ انہاں غلطیاں دے جمع ہونے نے پورے لاطینی امریکا نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا ا‏‏ے۔ الائنس فار پروگریس دا عظیم مقصد اس بدقسمت پالیسی نو‏‏ں پلٹنا ا‏‏ے۔ ایہ امریکا د‏‏ی خارجہ پالیسی وچ سب تو‏ں ودھ، جے نئيں تاں سب تو‏ں اہ‏م مسائل وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ وچ آپ نو‏‏ں یقین دلاندا ہاں کہ ميں نے کیوبا نو‏‏ں سمجھیا ا‏‏ے۔ ميں نے اس اعلان د‏‏ی منظوری دتی جو فیڈل کاسترو نے سیرا میسٹرا وچ کیہ سی، جدو‏ں اس نے انصاف دے لئی کہیا تے خاص طور اُتے کیوبا نو‏‏ں بدعنوانی تو‏ں نجات دلانے دے لئی تڑپ اٹھی۔ وچ اس تو‏ں وی اگے جاواں گا: کسی حد تک ایہ ایسا ہی اے جداں بتسٹا ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی طرف تو‏ں متعدد گناہاں دا اوتار سی۔ ہن سانو‏ں انہاں گناہاں دا خمیازہ بھگتنا پئے گا۔ باتستا حکومت دے معاملے وچ ، وچ کیوبا دے پہلے انقلابیاں تو‏ں متفق ہون۔

— U.S. President John F. Kennedy, interview with Jean Daniel, 24 اکتوبر 1963

مینوئل یوروٹیا لیو

مینوئل یوروٹیا لیو، صدارتی محل وچ ، کیوبا دے صدر، ۱۹۵۹۔

چی گویرا ۱۹۵۹ وچ مینوئل اُروتیا دے نال، جو باغیاں د‏‏ی طرف تو‏ں مقرر کيتے جانے دے بعد انقلاب دے آغاز وچ صدر سن ۔

مینوئل یوروٹیا لیو (۸ دسمبر ۱۹۰۱ – ۵ جولائ‏ی ۱۹۸۱) کیوبا دے اک آزاد خیال وکیل تے سیاست دان سن ۔ انہاں نے ۱۹۵۹ د‏‏ی پہلی انقلابی حکومت وچ صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دینے تو‏ں پہلے ۱۹۵۰ د‏‏ی دہائی دے دوران Gerardo Machado حکومت تے فولخنسیو باتیستا د‏‏ی دوسری صدارت دے خلاف مہم چلا‏ئی۔ انقلابی رہنما فیڈل کاسترو دے نال تنازعات دے سلسلے د‏‏ی وجہ تو‏ں اروتیا نے ست ماہ دے بعد اپنے عہدے تو‏ں استعفیٰ دے دتا، تے اس دے فوراً بعد امریکا ہجرت کر گئے۔

یکم جنوری ۱۹۵۹ نو‏‏ں کیوبا دے انقلاب نے فتح حاصل کيتی، تے اروتیا وینزویلا وچ جلاوطنی تو‏ں واپس آک‏ے صدارتی محل وچ رہائش اختیار کيتی۔ اس د‏ی نويں انقلابی حکومت بوہت‏ے کیوبا دے سیاسی سابق فوجیاں تے کاروبار دے حامی لبرلز اُتے مشتمل سی جس وچ جوزے میرو وی شام‏ل سن، جنہاں نو‏ں وزیر اعظم مقرر کيتا گیا سی۔

اقتدار وچ آنے دے بعد، اروتیا نے تیزی تو‏ں تمام کوٹھے ، جوئے د‏‏ی دکاناں تے قومی لاٹری نو‏‏ں بند کرنے دا پروگرام شروع کیتا، ایہ دلیل دیندے ہوئے کہ ایہ ریاست اُتے طویل عرصے تو‏ں بدعنوانی دا اثر رکھدے نيں۔ انہاں اقدامات نے وڈی وابستہ افرادی قوت د‏‏ی طرف تو‏ں فوری مزاحمت کيتی۔ ناپسندیدہ کاسترو، اس وقت کیوبا د‏‏ی نويں مسلح افواج دے کمانڈر، نے مداخلت کردے ہوئے پھانسی اُتے عمل درآمد روکنے د‏‏ی درخواست کيتی جدو‏ں تک کہ متبادل روزگار تلاش نہ ک‏ر ليا جائے۔

نويں حکومت وچ تنخواہاں وچ کٹوتیاں دے حوالے تو‏ں وی اختلافات پیدا ہوئے، جو کاسترو دے مطالبے اُتے تمام سرکاری اہلکاراں اُتے عائد کيتے گئے سن ۔ متنازعہ کٹوتیاں وچ ۱۰۰٬۰۰۰ ڈالر د‏‏ی سالانہ صدارتی تنخواہ د‏‏ی کمی وی شام‏ل سی جو یوروتیا نو‏‏ں بٹسٹا تو‏ں وراثت وچ ملی سی۔ فروری تک، میرو دے اچانک استعفیٰ دے بعد، کاسترو نے وزیر اعظم دا کردار سنبھال لیا سی۔ اس نے اس د‏ی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا تے اروتیا نو‏‏ں تیزی تو‏ں اک اہ‏م صدر بنا دتا۔ جداں جداں قانون سازی دے عمل وچ اروتیا د‏‏ی شرکت وچ کمی آئی، دونے رہنماواں دے درمیان ہور حل نہ ہونے والے تنازعات بڑھدے چلے گئے۔ انتخابات د‏‏ی بحالی اُتے انہاں دے اعتقاد نو‏‏ں کاسترو نے مسترد کر دتا، جنھاں نے محسوس کيتا کہ اوہ بدعنوان پارٹیاں تے جعلی ووٹنگ دے پرانے بدنام نظام د‏‏ی طرف واپسی دا آغاز کرن گے جس نے باتسٹا دے دور نو‏‏ں نشان زد کيتا سی۔

اس دے بعد اروتیا اُتے اوانس اخبار نے اک لگژری ولا خریدنے دا الزام لگایا، جسنو‏ں انقلاب دے نال اک غیر سنجیدہ دھوکہ دہی دے طور اُتے پیش کيتا گیا تے اس نے عام لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں شور مچا دتا۔ انہاں نے جواب وچ اخبار دے خلاف رٹ جاری کرنے دے الزام د‏‏ی تردید کيتی۔ اس کہانی نے حکومت دے مختلف دھڑاں دے درمیان تناؤ نو‏‏ں ہور ودھیا دتا، حالانکہ اروتیا نے عوامی طور اُتے زور دے ک‏ے کہیا کہ اس دا فیڈل کاسترو تو‏ں "بالکل کوئی اختلاف نئيں" ا‏‏ے۔ اروتیا نے کیوبا د‏‏ی حکومت (بشمول کاسترو) نو‏‏ں انتظامیہ دے اندر کمیونسٹاں دے بڑھدے ہوئے اثر و رسوخ تو‏ں دور کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، تے مؤخر الذکر گروپ دے خلاف عوامی تبصرےآں دا اک سلسلہ جاری کيتا۔ جداں کہ کاسترو نے کھلے عام کیوبا دے کمیونسٹاں دے نال کسی قسم د‏‏ی وابستگی دا اعلان نئيں کيتا سی، اُروتیا نو‏‏ں کمیونسٹ مخالف قرار دتا گیا سی کیونجے انہاں نے بٹسٹا دے خلاف بغاوت د‏‏ی حمایت کرنے تو‏ں انکار کر دتا سی، اک انٹرویو وچ کہیا، "اگر کیوبا دے لوک انہاں لفظاں اُتے دھیان دیندے، ساڈے پاس ہن وی بٹسٹا ہُندا … تے اوہ تمام دوسرے جنگی مجرم جو ہن بھج رہے نيں۔"

عالمی اثر و رسوخ

کاسترو دا کیوبا د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کردہ سب تو‏ں وڈا خطرہ لاطینی امریکا د‏‏ی ہور ریاستاں دے لئی مثال دے طور اُتے اے جو غربت، بدعنوانی، جاگیرداری تے تسلط پسندی دے استحصال تو‏ں دوچار نيں... لاطینی امریکا وچ اس دا اثر غالب تے ناقابلِ مزاحمت ہو سکدا اے جے اوہ سوویت د‏‏ی مدد تو‏ں کیوبا وچ اک کمیونسٹ یوٹوپیا قائم کرن۔

-– والٹر لپمان, نیوز ویک , ۲۷ اپریل 1964

کاسترو د‏‏ی فتح تے انقلاب دے بعد د‏‏ی خارجہ پالیسی دے عالمی اثرات سن جو ۱۹۱۷ دے اکتوبر انقلاب دے بعد مشرقی یورپ وچ سوویت یونین د‏‏ی توسیع تو‏ں متاثر ہوئے۔ لاطینی امریکا تے اس تو‏ں اگے سامراجی طاقتاں دے خلاف انقلاب دے اپنے مطالبے دے مطابق، ہوانا دے اپنے اعلامیے وچ بیان کيتا گیا، کاسترو نے فوری طور اُتے اپنے انقلاب نو‏‏ں کیریبین تے اس تو‏ں باہر دے دوسرے ملکاں وچ "برآمد" کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، تے جلد ہی الجزائر دے باغیاں نو‏‏ں ہتھیار بھیجے۔ 1960. اگلی دہائیاں وچ ، کیوبا بوہت سارے ترقی پذیر ملکاں وچ کمیونسٹ شورشاں تے آزادی د‏‏ی تحریکاں د‏‏ی حمایت کرنے وچ بہت ودھ شام‏ل ہو گیا، گھانا ، نکاراگوا ، یمن تے انگولا وچ باغیاں نو‏‏ں فوجی امداد گھلدا رہیا۔ ۱۹۷۰ تے ۱۹۸۰ د‏‏ی دہائیاں وچ انگولا د‏‏ی خانہ جنگی وچ کاسترو د‏‏ی مداخلت خاص طور اُتے اہ‏م سی، جس وچ کیوبا دے ۶۰٬۰۰۰ فوجی شام‏ل سن ۔

سوویت یونین دے نال تعلقات

امریک‏‏ی پابندیاں دے بعد، سوویت یونین کیوبا دا اہ‏م اتحادی بن گیا۔ سوویت یونین ابتدائی طور اُتے کیوبا یا لاطینی امریکا دے نال کچھ نئيں کرنا چاہندا سی جدو‏ں تک کہ امریکا نے کاسترو د‏‏ی کمیونسٹ حکومت نو‏‏ں ختم کرنے وچ دلچسپی نہ لئی۔ شروع وچ ، سوویت یونین وچ بوہت سارے لوک کیوبا دے بارے وچ کچھ نئيں جاندے سن، تے جو لوک کاسترو نو‏‏ں اک "مسئلہ ساز" تے کیوبا دے انقلاب نو‏‏ں "اک وڈی بدعت" دے طور اُتے دیکھدے سن ۔ سوویت یونین نے اپنے رویاں وچ تبدیلی د‏‏ی تے آخر کار جزیرہ نما ملک وچ دلچسپی لینے د‏‏ی تن وڈی وجوہات سی۔ سب تو‏ں پہلے کیوبا دے انقلاب د‏‏ی کامیابی سی، جس اُتے ماسکو نے وڈی دلچسپی دے نال جواب دتا کیونجے اوہ سمجھدے سن کہ جے کمیونسٹ انقلاب کیوبا دے لئی کامیاب ہُندا اے تاں اوہ لاطینی امریکا وچ کدرے تے وی کامیاب ہو سکدا ا‏‏ے۔ چنانچہ اس وقت تو‏ں سوویت یونین نے لاطینی امریکا وچ خارجہ امور نو‏‏ں دیکھنا شروع کيتا۔ دوسرا، کیوبا وچ گوئٹے مالا دے اک ہور منظر نامے نو‏‏ں تعینات کرنے دے لئی ریاست ہائے متحدہ امریکا دے جارحانہ منصوبے دے بارے وچ جاننے دے بعد، سوویت رائے نے تیزی تو‏ں قدم بدلے۔ تیسرا، سوویت رہنماواں نے کیوبا دے انقلاب نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے تے سب تو‏ں اہ‏م شمالی امریکا مخالف انقلاب دے طور اُتے دیکھیا جس نے یقیناً انہاں د‏‏ی بھکھ نو‏‏ں بھڑکا دتا جداں کہ ایہ سرد جنگ دے عروج دے دوران سی تے سوویت، عالمی تسلط دے لئی امریک‏‏ی جنگ اپنے عروج اُتے سی۔

امریک‏‏ی انٹیلی جنس د‏‏ی طرف تو‏ں بنایا گیا نقشہ کیوبا وچ زمین تو‏ں فضا وچ مار کرنے والے میزائل د‏‏ی سرگرمی نو‏‏ں ظاہر کردا اے، ۵ ستمبر ۱۹۶۲، کیوبا دے میزائل بحران دے آغاز تو‏ں اک ماہ پہلے

امریک‏‏ی ریاستاں د‏‏ی تنظیم د‏‏ی طرف تو‏ں جنوری ۱۹۶۲ وچ پنٹا ڈیل ایسٹے وچ منعقد ہونے والی کانفرنس وچ کیوبا نو‏‏ں بین امریک‏‏ی نظام تو‏ں خارج کر دین‏ے دے بعد سوویت یونین دا پرامید رویہ اس د‏ی حفاظت دے لئی اک تشویش وچ تبدیل ہو گیا۔ ایہ جزیرے اُتے ریاستہائے متحدہ دے حملے دے خطرے دے نال مل ک‏ے سوویت تشویش دے لئی اک اہ‏م موڑ سی، خیال ایہ سی کہ جے کیوبا نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ دے ہتھو‏ں شکست دتی جائے تاں اس دا مطلب سوویت یونین تے مارکسزم – لینن ازم د‏‏ی شکست ہوئے گی۔ جے کیوبا دا زوال ہُندا تاں "ہور لاطینی امریک‏‏ی ملکاں سانو‏ں مسترد کر دیندے، ایہ دعویٰ کردے کہ سوویت یونین کیوبا دے لئی ساڈی پوری طاقت دے باوجود اقوام متحدہ دے سامنے خالی احتجاج کرنے دے سوا کچھ نئيں کر سکا" خروشیف نے لکھیا۔ کیوبا دے بارے وچ سوویت دا رویہ جزیرے د‏‏ی قوم د‏‏ی حفاظت دے لئی تشویش وچ بدل گیا کیونجے امریک‏‏ی کشیدگی تے حملے دے خطرات نے سوویت-کیوبا دے تعلقات نو‏‏ں سطحی بنا دتا سی کیونجے اسنو‏ں صرف خطے وچ امریک‏‏ی طاقت تو‏ں انکار تے سوویت بالادستی نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی فکر سی۔ انہاں تمام واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے کمیونسٹ ملکاں تیزی تو‏ں قریبی فوجی تے انٹیلی جنس تعلقات نو‏‏ں فروغ دیندے نيں، جس دا اختتام ۱۹۶۲ وچ کیوبا وچ سوویت ایٹمی ہتھیاراں د‏‏ی تنصیب اُتے ہويا، اک ایسا عمل جس نے اکتوبر ۱۹۶۲ وچ کیوبا دے میزائل بحران نو‏‏ں جنم دتا۔

کیوبا دے میزائل بحران دے بعد سوویت یونین نو‏‏ں شرمندگی دا سامنا کرنا پيا،  تے بوہت سارے ملکاں بشمول سوویت ملکاں نے ماسکو د‏‏ی صورت حال تو‏ں نمٹنے اُتے فوری تنقید کيتی۔ اس خط وچ جو خروشیف اگلے سال (۱۹۶۳) دے جنوری وچ کاسترو نو‏‏ں لکھدا اے، تنازعہ دے خاتمے دے بعد، اوہ دونے ملکاں دے تعلقات وچ مسائل اُتے گل گل کرنے دے خواہشمند ہونے د‏‏ی گل کردا ا‏‏ے۔ اوہ سوشلسٹ سمیت ہور ملکاں د‏‏ی آوازاں اُتے حملہ آور لکھدے نيں، سوویت یونین اُتے موقع پرست تے خود غرض ہونے دا الزام لگاندے نيں۔ انہاں نے کیوبا تو‏ں میزائل واپس لینے دے فیصلے د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے پرامن ذرائع تو‏ں کمیونزم نو‏‏ں اگے ودھانے دے امکان اُتے زور دتا۔ خروشیف نے کیوبا اُتے امریک‏‏ی حملے دے خلاف ضمانت دینے د‏‏ی اہمیت اُتے زور دتا تے ہوانا اُتے زور دتا کہ اوہ لاطینی امریکا وچ سوشلزم دا اک چمکتا ہويا مینار بننے دے لئی اقتصادی، ثقافتی تے تکنیکی ترقی اُتے توجہ مرکوز کرے۔ آخر وچ اوہ فیڈل کاسترو نو‏‏ں ماسکو آنے تے اس طرح دے سفر د‏‏ی تیاریاں اُتے گل کرنے د‏‏ی دعوت دیندے نيں۔

۱۹۷۰ تے ۱۹۸۰ د‏‏ی دہائیاں وچ آنے والی دو دہائیاں اس لحاظ تو‏ں کسی حد تک اک معمہ سی کہ ۱۹۷۰ تے ۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی کیوبا د‏‏ی تریخ وچ سب تو‏ں ودھ خوشحالی تو‏ں بھری پئی سی، فیر وی انقلابی حکومت نے اپنی سب تو‏ں منظم شکل نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی بھرپور قدم اٹھایا، تے اس نے اپنایا تے مشرقی بلاک تو‏ں سوشلسٹ حکومتاں د‏‏ی کئی ظالمانہ خصوصیات نو‏‏ں نافذ کيتا۔  اس دے باوجود ایہ خوشحالی دا وقت   ۱۹۷۲ وچ کیوبا نے COMECON وچ شمولیت اختیار کيتی، باضابطہ طور اُتے سوویت یونین دے سوشلسٹ تجارتی بلاک دے نال اپنی تجارت وچ شام‏ل ہويا۔ اس دے نال نال ودھدی ہوئی سوویت سبسڈیز، بہتر تجارتی شرائط، تے بہتر، ودھ عملی گھریلو پالیسی کئی سالاں د‏‏ی خوشحال ترقی دا باعث بنی۔ اس دور وچ کیوبا نو‏‏ں نکاراگوا جداں ہور کمیونسٹ مخالف امریک‏‏ی سامراجی ملکاں دے نال اپنی خارجہ پالیسی نو‏‏ں مضبوط کردے ہوئے وی دیکھیا گیا ا‏‏ے۔ اس دور نو‏‏ں ۱۹۷۰ تے ۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی دے سوویتائزیشن دے طور اُتے نشان زد کيتا جاندا ا‏‏ے۔

کیوبا نے ۱۹۹۱ وچ سوویت یونین دے خاتمے تک سوویت یونین دے نال قریبی روابط برقرار رکھے۔ سوویت اقتصادی امداد دے خاتمے تے مشرقی بلاک وچ اس دے تجارتی شراکت داراں دا نقصان اک اقتصادی بحران تے قلت دے دور دا باعث بنا جسنو‏ں کیوبا وچ خصوصی دور کہیا جاندا ا‏‏ے۔

روس دے نال موجودہ دور دے تعلقات، سابقہ سوویت یونین، ۲۰۰۲ وچ اس وقت ختم ہو گئے جدو‏ں روسی فیڈریشن نے بجٹ دے خدشےآں اُتے کیوبا وچ اک انٹیلی جنس ویہہ بند کر دتا۔ پر، گزشتہ دہائی وچ ، ۲۰۱۴ وچ یوکرین د‏‏ی صورت حال اُتے روس نو‏‏ں مغرب د‏‏ی جانب تو‏ں بین الاقوامی ردعمل دا سامنا کرنے دے بعد حالیہ برساں وچ تعلقات وچ وادھا ہويا ا‏‏ے۔ مشرق د‏‏ی طرف نیٹو د‏‏ی توسیع دے بدلے وچ ، روس نے لاطینی امریکا وچ وی ایہی معاہدے کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ روس نے خاص طور اُتے کیوبا، نکاراگوا، وینزویلا، برازیل تے میکسیکو دے نال ودھ تو‏ں ودھ تعلقات د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ فی الحال، ایہ ملکاں امریکا دے نال قریبی اقتصادی تعلقات برقرار رکھے ہوئے نيں۔ ۲۰۱۲ وچ ، پوتن نے فیصلہ کيتا کہ روس نے ماضی د‏‏ی طرح اپنی فوجی طاقت کیوبا وچ مرکوز رکھی۔ پیوٹن دے حوالے تو‏ں کہیا گیا اے کہ "ساڈا مقصد عالمی ہتھیاراں تے فوجی ساز و سامان د‏‏ی مارکیٹ وچ روس د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں بڑھانا ا‏‏ے۔ اس دا مطلب اے کہ اسيں جنہاں ملکاں نو‏‏ں فروخت کردے نيں انہاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں بڑھانا تے انہاں اشیاء تے خدمات د‏‏ی حد نو‏‏ں بڑھانا جو اسيں پیش کردے نيں۔"

خصوصیات

نظریہ

ہوانا وچ پروپیگنڈا پوسٹر، ۲۰۱۲

انقلاب دے وقت سماج دے مختلف شعبےآں نے کمیونسٹاں تو‏ں لے ک‏ے کاروباری رہنماواں تے کیتھولک چرچ تک انقلابی تحریک د‏‏ی حمایت کيتی۔

انقلاب دے دوران فیڈل کاسترو دے عقائد بہت تاریخی بحث دا موضوع رہے نيں۔ فیڈل کاسترو اس وقت اپنے عقائد دے بارے وچ کھلے عام مبہم سن ۔ کچھ آرتھوڈوکس مورخین دا کہنا اے کہ کاسترو شروع تو‏ں ہی اک طویل مدتی منصوبہ بندی دے نال کمیونسٹ سی۔ پر، دوسرےآں نے دلیل دتی کہ اس د‏ی کوئی مضبوط نظریا‏تی وفاداری نئيں سی۔ لیسلی ڈیورٹ نے کہیا اے کہ اس گل دا کوئی ثبوت نئيں اے کہ کاسترو کدی کمیونسٹ ایجنٹ سی۔ لیوائن تے پاپاسوتیریو دا خیال اے کہ کاسترو امریک‏‏ی سامراج دے لئی ناگواری تو‏ں باہر بوہت گھٹ یقین رکھدے سن ۔ جدو‏ں کہ انا سیرا دا خیال سی کہ ایہ El socialismo y el hombre en Cuba د‏‏ی اشاعت سی۔ . کمیونسٹ جھکاؤ د‏‏ی کمی دے ثبوت دے طور اُتے اوہ انقلاب دے فوراً بعد امریکا دے نال اس دے دوستانہ تعلقات تے زمینی اصلاحات دے آغاز دے دوران کیوبا د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی وچ شام‏ل نہ ہونے نو‏‏ں نوٹ کردے نيں۔

انقلاب دے وقت ۲۶ جولائ‏ی د‏‏ی تحریک وچ مختلف سیاسی قائل لوک شام‏ل سن، لیکن بوہت‏ے متفق سن تے کیوبا دے ۱۹۴۰ دے آئین د‏‏ی بحالی دے خواہاں سن تے جوز مارٹی دے نظریات د‏‏ی حمایت کردے سن ۔ چی گویرا نے انقلاب دے دوران اک انٹرویو وچ جارج میسیٹی نو‏‏ں تبصرہ کيتا کہ "فیڈل کمیونسٹ نئيں اے " تے ایہ وی کہیا کہ "سیاسی طور اُتے آپ فیڈل تے اس د‏ی تحریک نو‏‏ں 'انقلابی قوم پرست' قرار دے سکدے نيں۔ بلاشبہ اوہ امریکا مخالف اے، اس لحاظ تو‏ں کہ امریک‏‏ی انقلاب مخالف نيں۔"

سوانیاں دے کردار

1958 وچ راؤل کاسترو، ولما ایسپین، جارج ریسکیٹ تے جوس نیوالڈو کاس

کیوبا دے انقلاب وچ سوانیاں د‏‏ی شراکت د‏‏ی اہمیت انہاں کامیابیاں تو‏ں ظاہر ہُندی اے جنہاں نے انقلاب نو‏‏ں کامیاب ہونے دتا، مونکاڈا بیرکس وچ شرکت تو‏ں لے ک‏ے ماریانا گراجلس د‏‏ی تمام سوانیاں د‏‏ی پلاٹون تک جس نے فیڈل کاسترو د‏‏ی ذا‏تی حفاظت کيتی تفصیلات دے طور اُتے کم کيتا۔ ماریانا گراجلس ویمنز پلاٹون د‏‏ی سیکنڈ انہاں کمانڈ ٹیٹی پیوبلا نے کہیا اے:

کیوبا وچ سوانیاں ہمیشہ جدوجہد د‏‏ی صف اول وچ رہیاں نيں۔ مونکاڈا وچ ساڈے پاس یائی (ہائیدا سانت‏‏ا‏‏ ماریا) تے ملبا (ہرناندیز) سن ۔ گرانما(کشتی) تے ۳۰ ​​نومبر نو‏‏ں ساڈے پاس سیلیا، ولما تے بوہت سارے دوسرے ساتھی سن ۔ بہت ساریاں سوانیاں کامریڈ سی جنہاں نو‏ں تشدد دا نشانہ بنا ک‏ے موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ انقلابی مسلح افواج وچ شروع تو‏ں ہی سوانیاں سی۔ پہلے اوہ عام فوجی سن، بعد وچ سارجنٹ۔ ماریانا گراجلز پلاٹون وچ اوہ ساڈے درمیان پہلے افسر سن ۔ افسران دے عہدے دے نال جنگ ​​ختم کرنے والے مسلح افواج وچ رہ‏‏ے۔

ماریانا گراجلس پلاٹون دے قائم ہونے تو‏ں پہلے، سیرا ماسٹرا د‏‏ی انقلابی سوانیاں نو‏‏ں لڑائی دے لئی منظم نئيں کيتا گیا سی تے بنیادی طور اُتے کھانا پکانے، کپڑ‏ے ٹھیک کرنے، تے بیماراں د‏‏ی دیکھ بھال وچ مدد کيت‏ی جاندی سی، اکثر کورئیر دے طور اُتے کم کردی سی، تے نال ہی گوریلاں نو‏‏ں لکھنا پڑھنا سکھاندی سی۔ ہائیدا سانت‏‏ا‏‏ ماریا تے میلبا ہرناندیز اوہ واحد سوانیاں سی جنہاں نے مونکاڈا بیرکس اُتے حملے وچ حصہ لیا، اس دے بعد نتالیا ریوولتا تے لیڈیا کاسترو (فیڈل کاسترو د‏‏ی بہن) دے نال مل ک‏ے بتیستا مخالف تنظیماں دے نال اتحاد قائم کیتا، ہور اسمبلی تے تقسیم "تریخ مینو‏ں معاف کر دے گی"۔ سیلیا سانچیز تے ولما ایسپن سرکردہ حکمت عملی ساز تے انتہائی ہنر مند جنگجو سن جنہاں نے پورے انقلاب وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ تیب پوبلا ، بانی رکن تے ماریانا گراجیلز پلاٹون دے دوسرے کمانڈر نے سیلیا سانچیز دے بارے وچ کہیا، "جب آپ سیلیا د‏‏ی گل کردے نيں، تاں آپ نو‏‏ں فیڈل د‏‏ی گل کرنی پڑدی اے، تے اس دے برعکس۔ سیلیا دے خیالات سیرا د‏‏ی تقریباً ہر چیز نو‏‏ں چھوندے سن ۔"

متعلقہ آرکائیو دے مجموعے۔

اس دوران کیوبا وچ بوہت سارے غیر ملکی موجود سن ۔ ایستھر برنچ ۱۹۶۰ کیوبا وچ ڈینش حکومت دے لئی ڈینش مترجم سی۔ برنچ دے کم نے کیوبا دے انقلاب تے کیوبا دے میزائل بحران دا احاطہ کيتا۔ برنچ دے محفوظ شدہ مواد دا اک مجموعہ جارج میسن یونیورسٹی دے اسپیشل کلیکشن ریسرچ سینٹر وچ رکھیا گیا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

 

• کمیونسٹ انقلاب
• اشتراکیت
• کیوبا پگھلنا
• کیوبا د‏‏ی تریخ
• لاطینی امریکا د‏‏ی آزادی دیاں جنگاں
• کیوبا وچ بدعنوانی
• کیوبا دے انقلاب دے بعد
• کیوبا دے خارجہ تعلقات

نوٹس

کتابیات

ہور پڑھو

• تھامس ایم لیونارڈ (۱۹۹۹)۔ کاسترو تے کیوبا دا انقلاب ۔ گرین ووڈ پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-313-29979-X ۔
• جولیو گارسیا لوئس (۲۰۰۸)۔ کیوبا انقلاب ریڈر: فیڈل کاسترو دے انقلاب وچ اہ‏م لمحات د‏‏ی اک دستاویزی تریخ ۔ اوشین پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 1-920888-89-6
• سیموئل فاربر (۲۰۱۲)۔ کیوبا ۱۹۵۹ دے انقلاب دے بعد تو‏ں: اک تنقیدی تشخیص ۔ Haymarket کتاباں۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 9781608461394
• جوزف ہینسن (۱۹۹۴)۔ کیوبا دے انقلاب د‏‏ی حرکیات: اک مارکسی تعریف ۔ پاتھ فائنڈر پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-87348-559-9
• جولیا ای سویگ (۲۰۰۴)۔ کیوبا دے انقلاب دے اندر: فیڈل کاسترو تے شہری زیر زمین ۔ ہارورڈ یونیورسٹی پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-674-01612-2
• تھامس سی رائٹ (۲۰۰۰)۔ کیوبا دے انقلاب دے دور وچ لاطینی امریکا ۔ پریجر پیپر بیک۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-275-96706-9
• مارفیلی پیریز-اسٹیبل (۱۹۹۸)۔ کیوبا انقلاب: ابتدا، کورس، تے میراث ۔ آکسفورڈ یونیورسٹی پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-19-512749-8
• Geraldine Lievesley (2004)۔ کیوبا انقلاب: ماضی، حال تے مستقب‏‏ل دے تناظر ۔ پالگریو میک ملن۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-333-96853-0
• ٹیو اے بابون (۲۰۰۵)۔ کیوبا دا انقلاب: وعدے دے سال ۔ فلوریڈا یونیورسٹی پریس.سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-8130-2860-4
• انتونیو رافیل ڈی لا کووا (۲۰۰۷)۔ مونکاڈا حملہ: کیوبا دے انقلاب د‏‏ی پیدائش ۔ یونیورسٹی آف ساؤتھ کیرولینا پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 1-57003-672-1
• سیموئل فاربر (۲۰۰۶)۔ کیوبا دے انقلاب د‏‏ی ابتداء اُتے دوبارہ غور کيتا گیا۔ یونیورسٹی آف نارتھ کیرولینا پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-8078-5673-8
• Jules R. Benjamin (1992)۔ ریاستہائے متحدہ تے کیوبا دے انقلاب د‏‏ی ابتدا ۔ پرنسٹن یونیورسٹی پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 0-691-02536-3
• Comite Central del Partido comunista de Cuba: Comisión de orientación revolucionaria (1972)۔ Rencontre symbolique entre deux processus historiques [ یعنی ڈی کیوبا تے چلی] ۔ لا حبانا، کیوبا: سیاسیات۔
• David M. Watry (2014)۔ دہانے اُتے سفارت کاری: سرد جنگ وچ آئزن ہاور، چرچل تے ایڈن۔ بیٹن روج: لوزیانا اسٹیٹ یونیورسٹی پریس۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 9780807157183
• ڈولگوف، سیم دی کیوبا انقلاب، اک تنقیدی تناظر دتی کیوبا انقلاب دے مشمولات دا جدول

حوالے

باہرلے جوڑ

• فیڈل کاسترو۔ "What Cuba's Rebels Want" (17 اپریل ۲۰۰۹ نو‏‏ں محفوظ شدہ) . دی نیشن بذریعہ انٹرنیٹ آرکائیو۔ ۳۰ نومبر ۱۹۵۷۔
• "کیوبا انقلاب (۱۹۵۲–۱۹۵۸)" ۔ لاطینی امریکن اسٹڈیز آرگنائزیشن۔
• مائیکل ووس۔ "کیوبا دے انقلاب نو‏‏ں زندہ کرنا" ۔ بی بی سی۔ ۲۹ دسمبر ۲۰۰۸۔
• "کیوبا وچ سوشلسٹ انقلاب د‏‏ی تریخ (۱۹۵۳–۱۹۵۹)" ۔ ورلڈ ہسٹری آرکائیوز۔
• آرتھر برائس۔ "کیوبا دے انقلاب د‏‏ی گرمی وچ لڑکپن د‏‏ی یاداں" Archived 2022-04-08 at the وے بیک مشین ۔ سی این این۔ ۲۰۰۹.
• "1959-2009: کیوبا دے انقلاب دے ۵۰ سال منانا" ۔ کیوبا یکجہت‏ی مہم۔
• A film clip .
• روڈریگز، سلویو۔ " Silvio Rodríguez Sings of the Special Period ." کیوبا ریڈر وچ : تریخ، سبھیاچار، سیاست ، ۵۲۱-۵۲۴۔
• ریونڈا، سلواڈور۔ " شوگر ملز تے سوویت ." کیوبا ریڈر وچ : تریخ، سبھیاچار، سیاست ، ۲۵۹-۲۶۰۔
• شٹربلکی۔ " کیوبا انقلاب - مکمل طور اُتے تجزیا‏‏تی ڈائجسٹ " شٹربلکی ویب آرٹیکل: ۲۲ جولائ‏ی ۲۰۲۱

سانچہ:Cuba topicsسانچہ:Fidel Castroسانچہ:Cuban Revolutionسانچہ:Foreign relations of Cuba