جنوبی ہند دی تریخ
تریخ ہند | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
جنوب ایشیائی پتھر دا زمانہ (50,000–3000 ق م) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کانسی دا زمانہ (3000–1300 ق م)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
لوہے دا زمانہ (1200–230 ق م)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Classical period (230 BCE–1279عیسوی)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
متأخر قرون وسطی دور (1206–1596)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ہندوستان (1526–1858)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نوآبادیاتی ہندوستان (1510–1961)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ہور ریاستاں (1102–1947)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
سری لنکا دی مملکتاں
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تریخ بلحاظ ملک |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جنوبی ہند دی تریخ اس خطے وچ متعدد خانداناں تے سلطنتاں دے عروج و زوال دی تریخ 4 ہزار سال توں زیادہ چل رہی اے۔ تریخ تاں پہلے بستیاں دے متعدد نمونے جنوبی ہند دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔ اگرچہ جنوبی ہند دی قدیم تریخ دا کوئی تحریری ریکارڈ نئيں ملیا اے ، لیکن آثار قدیمہ دی کھدائیاں دے کھنڈرات توں پتہ چلدا اے کہ مسیح دی پیدائش توں سیکڑاں سال پہلے اس خطے وچ رہتل ترقی ہوئی سی۔ موریا شہنشاہ اشوکا نے پورے برصغیر وچ اپنی تسلط بڑھاندے ہوئے دکن دے متعدد علاقےآں نوں فتح کرلیا۔ ایہ خطے دی تحریری تریخ دا آغاز اے۔ تریخ دے مختلف مراحل اُتے ستواہانہ ، چلوکیا ، پیلب ، راشٹرکوٹہ ، چیری ، ، چولا ، پنڈیا ، کاکاتیا تے ہویسل خانداناں جنوبی بھارت وچ انہاں دے غلبے پھیل گیا. ایہ ساری ریاستاں ہمیشہ آپس وچ لڑی رہندی نيں۔ بعدازاں ، جدوں مسلم افواج نے شمالی ہندوستان توں جنوبی ہندوستان اُتے حملہ کيتا تاں انہاں نے وی انہاں دے خلاف فوجی آپریشن شروع کيتا۔ وجیاناگرا سلطنت مسلم جارحیت دے جواب وچ سامنے آئی۔ ایہ سلطنت پورے جنوبی ہندوستان اُتے اپنا دعوی قائم کرنے وچ کامیاب رہی تے دکن اُتے مغل حملے دے خلاف اک وڈی رکاوٹ بن گئی۔ جدوں سولہويں صدی وچ یورپی طاقتاں نے اس خطے اُتے حملہ کرنا شروع کيتا تاں ، اس نويں پریشانی دا مقابلہ کرنے دی طاقت ہن جنوبی سلطنتاں تک ہی محدود نئيں رہی۔ اس دے نتیجے وچ آہستہ آہستہ پورا جنوبی ہندوستان برطانوی حکمرانی وچ آگیا۔ برطانوی حکومت نے جنوبی ہند دے بیشتر حصےآں نوں مدراس صدارت توں منسلک کردتا۔ بقیہ علاقےآں نوں آزاد برطانیہ توں منحصر آبائی ریاستاں وچ تقسیم کيتا گیا اے۔ ہندوستان دی آزادی دے بعد ، جنوبی ہندوستان نوں بولی دی بنیاد اُتے آندھرا پردیش ، کرناٹک ، کیرالہ تے تمل ناڈو وچ تقسیم کيتا گیا سی۔
جنوبی ہندوستان دی تریخ چار ہزار سال اُتے محیط اے جس دے دوران اس خطے وچ متعدد خانداناں تے سلطنتاں دا عروج تے زوال دیکھیا گیا۔
تریخ تاں پہلے دور
[سودھو]جنوبی ہندوستان وچ میسو لیتھک دا دور 2500 ق م تک رہیا۔ خیال کيتا جاندا اے کہ اس خطے وچ مائکرو لیتھ دی پیداوار 6000 توں 3000 ق م دے درمیان اے۔ نوئلیتھک دا دور 2500 توں 1000 ق م تک رہیا۔ غالبا میگلیتھھک مقبراں توں اس دے بعد لوہا دور دا آغاز ہويا۔ ضلع تیرونیلویلی وچ تے شمالی ہندوستان وچ اڈیچنالور وچ تقابلی کھدائیاں توں ایہ انکشاف ہويا اے کہ مغربی ثقافتاں شمالی ہندوستان توں جنوبی ہندوستان وچ گھس گئياں۔ [۱]
تریونیلیلی ضلع وچ تے اڈیچنالور وچ تے شمالی ہندوستان وچ دی جانے والی تقابلی کھدائیاں نے میگیلیتھک سبھیاچار دے جنوب دی طرف نقل مکانی دا ثبوت فراہم کیہ اے۔ [۲] وادی کرشنا تنگبھدرہ [۳] وی جنوبی ہندوستان وچ میگلیتھھک سبھیاچار دا اک مقام سی۔
آہنی دور
[سودھو]جنوبی ہندوستان وچ آئرن ایج دے ابتدائی تھاںواں ہالور ، کرناٹک تے اڈیچنالور ، تمل ناڈو نيں [۴] تقریبا 1200 ق م وچ ۔ ابتدائی خطوطی ثبوت 5 ويں صدی ق م وچ کاندھ - براہمی تے تمل-براہمی لکھاوٹاں دی شکل وچ ، بدھ مت دے جنوب دی طرف پھیلاؤ دی عکاسی کردے ہوئے ظاہر ہونا شروع ہوئے گئے نيں۔
ابتدائی تحریری مواد پنجويں صدی ق م وچ لکھیا گیا سی۔ ایہ نوشتہ جات ، تمل - براہمی اسکرپٹ وچ لکھے گئے ، دکن وچ بدھ مت دے پھیلاؤ دی نشاندہی کردے نيں۔
قدیم دور
[سودھو]قدیم جنوبی ہندوستان دی تریخ نگاری دے عنصر دی حیثیت توں دستاویزات لکھنے یا لکھنے وچ زیادہ مدد نئيں ملدی اے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ مسیح دی پیدائش توں سیکڑاں سال پہلے اس خطے وچ رہتل پروان چڑھی سی۔ اگرچہ اس دے کچھ آثار مل گئے نيں ، لیکن آثار قدیمہ دی کھدائی توں حاصل ہونے والے آثار قدیمہ دی کھوج مسیح دی پیدائش دے فورا بعد ہی صدیاں دے طور اُتے شناخت کيتی گئی نيں۔ غالبا جنوبی ہند دی سب توں قدیم تاریخی ریاست پرتیپال پورہ دی ریاست اے۔ اس ریاست دی ابتدا موجودہ آندھرا پردیش دے گنٹور ضلع دے بھٹی پرالو وچ 5 ويں صدی ق م وچ ہوئی سی۔ اک نوشتہ دے مطابق ، بادشاہ کبیرا نے بھٹی پرالو وچ 230 ق م دے نیڑے حکومت کيتی۔ اس دے بعد سول بادشاہاں نے اس خطے اُتے حکومت کيتی۔ بھٹی پرالو لکھیا ہويا لکھیا ہويا برہمی سی۔ اسکرپٹ بعد وچ جنوب وچ تلگو تے تامل اسکرپٹ وچ تقسیم ہوگئی۔ [۵][۶][۷][۸] اشوکا (304 ق م - 232 ق م) دے دور وچ جنوبی ہندوستان وچ تن تمل خاندان سن جنہاں نوں چولا ، چیر تے پانڈیا کہیا جاندا سی۔ اگرچہ ایہ ریاستاں اشوکا دی سلطنت دا حصہ نئيں سن ، لیکن انہاں نے موریان سلطنت دے نال خیر سگالی برقرار رکھی۔ ایہ تِناں ریاستاں اک نال " تمل الام " یا "تمل لینڈ" دے ناں توں مشہور نيں۔ [۹] جنوبی ہندوستان 2500 ق م تک میسی لیتھک وچ رہیا۔ مائکرو لیتھ دی پیداوار 6000 توں 3000 ق م دی مدت دے لئی تصدیق شدہ اے۔ نوئلیتھک دا دورانیہ 2500 ق م توں لے کے 1000 ق م تک رہیا ، اس دے بعد آئرن ایج ، جس دی خصوصیات میگھیلیتھھک دفن نيں۔ تریونیلیلی ضلع وچ تے اڈیچنالور وچ تے شمالی ہندوستان وچ دی جانے والی تقابلی کھدائیاں نے میگیلیتھک سبھیاچار دے جنوب دی طرف نقل مکانی دا ثبوت فراہم کیہ اے۔ [۱۰] وادی کرشنا تنگبھدرہ [۱۱] وی جنوبی ہندوستان وچ میگلیتھھک سبھیاچار دا اک مقام سی۔
قدیم تریخ
[سودھو]دستاویزات تے نوشتہ جات دی شکل وچ ثبوت قدیم جنوبی ہندوستان دی تریخ وچ اکثر ظاہر نئيں ہُندے نيں۔ اگرچہ ایہ نشانیاں موجود نيں کہ تریخ کئی صدیاں ق م وچ اے ، لیکن ساڈے پاس عام دور دی ابتدائی صدیاں توں ہی مستند آثار قدیمہ دے ثبوت موجود نيں۔
اشوکا (304–232 ق م) دے دور وچ چولا ، چیرا تے پانڈیا دی تن تامل سلطنتاں جنوب وچ حکومت کر رہی سن۔
ستاواہانا
[سودھو]ستاواہن سلطنت [۱۲] اک بھارتی شاہی سلسلہ سی ۔ جو آندھرا پردیش دے امراوندی دے نال ہی مہاراشٹر وچ جنار (پونے) تے پراٹھیتھن (پیٹھن) توں سی۔سلطنت دا علاقہ 300 ق م توں ہندوستان دے بیشتر حصے اُتے محیط سی۔ اگرچہ اس تنازعہ دا اختتام کدوں ہويا اس دے بارے وچ کچھ تنازعہ موجود اے ، لیکن سب توں زیادہ آزادانہ تخمینے دسدے نيں کہ ایہ 220 عیسوی تک ، تقریبا، 450 سال تک جاری رہیا۔ ساتواہناں نوں ملک وچ امن قائم کرنے دا سہرا دتا جاندا اے ، جو موریان سلطنت دے خاتمے دے بعد غیر ملکیوں دے حملے دی مزاحمت کردے رہے۔
وسطی تے جنوبی ہندوستان وچ موجودہ مدھیہ پردیش ، مہاراشٹرا ، چھتیس گڑھ تے آندھرا پردیش وچ ستہاوانہ خاندان دا راج سی۔ اوہ آندھرا ، آندھراورتیہ تے ستکارنی دے ناں توں وی جانیا جاندا سی۔ پہلے ستواہن موریان سلطنت دے جاگیردار سن ۔ 232 ق م وچ شہنشاہ اشوکا دی موت دے بعد ، انہاں نے آزادی دا اعلان کيتا۔ ستاوہان خاندان دے گوتمیپترا ستکرنی ہندوستان دے پہلے مقامی بادشاہ سن جنھاں نے اپنی تصویر دے نال اپنا سکہ جاری کيتا۔ ایہ خیال شمال مغرب دے ہندؤ یونانی بادشاہاں نے لیا سی۔ کرنے ستاواہنا دی شراکت بودھ آرٹ تے فن تعمیر وی خاص طور اُتے قابل ذکر اے . انہاں نے دریائے کرشنا دے مشہور اسٹوپا تعمیر کیتے۔ خاص طور اُتے نوٹ کرنا آندھرا پردیش وچ امراوندی تے نگرجناکونڈا اسٹوپا نيں۔ نگرجناکونڈہ وچ اک مشہور بودھ یونیورسٹی قائم کيتی گئی سی۔ آچاریہ ناگرجنا اس یونیورسٹی وچ پڑھاندے سن ۔ پراکرت ، ساتاھوہان سلطنت دی سرکاری بولی سی۔ اس سلطنت دا زوال تیسری صدی عیسوی وچ شروع ہويا۔ بعد وچ متعدد خانداناں نے چھوٹو ، اکشباکو تے دکن دے پلہب تے کرناٹک دے کدامبا سمیت سلطنت نوں نگل لیا۔
ستہاوانہ خاندان نے موریان خاندان دی جاگیرداری دے طور اُتے آغاز کيتا ، لیکن اس دے زوال دے نال ہی آزادی دا اعلان کيتا۔ اوہ ہندو مذہب دی سرپرستی دے لئی جانے جاندے نيں۔ ستیہ واہناس ہندوستان دی پہلی ریاستاں وچوں اک سی جنہاں نے اپنے حکمراناں دے ابھرے ہوئے سککاں نوں جاری کيتا۔ انہاں نے اک ثقافتی پل تشکیل دتا تے تجارت دے نال نال نظریات تے سبھیاچار نوں ہند گنگٹک میدان توں ہندوستان دے جنوبی سرے تک تے منتقل کرنے وچ وی اہم کردار ادا کيتا۔
انہاں نوں اپنی حکمرانی قائم کرنے دے لئی شنگاں تے فیر مگدھ دے کانواس دا مقابلہ کرنا پيا۔ بعد وچ ، انہاں نے ساکاں ، ییواناں تے پہلوآں جداں غیر ملکی حملہ آوراں دے خلاف ہندوستان دے اک بہت وڈے حصے دی حفاظت دے لئی اک اہم کردار ادا کيتا۔ خاص طور اُتے انہاں دی جدوجہد مغربی کھشتراپاں دے نال اک طویل عرصے تک جاری رہی۔ ستہواہنا خاندان دے عظیم حکمران گوتمی پترا ستاکارنی تے سری یجنا ستکارنی مغربی کشتراپ جداں غیر ملکی حملہ آوراں نوں شکست دینے تے انہاں دی توسیع نوں روکنے وچ کامیاب رہے سن ۔ تیسری صدی عیسوی وچ سلطنت چھوٹی ریاستاں وچ تقسیم ہوگئی۔
پانڈیا
[سودھو]پانڈیا بادشاہی تن قدیم تامل سلطنتاں وچوں اک سی (باقی دو ریاستاں چولا تے چیری ریاسدیاں سن)۔ انہاں نے تامل ملک اُتے زمانے دے زمانے توں لے کے پندرہويں صدی دے آخر تک حکومت کيتی۔ پہلے انہاں دا راجگڑھ کورکئی سی ، جو برصغیر پاک و ہند اُتے واقع سب توں جنوبی ساحل سی۔ بعد وچ انہاں دا راجگڑھ مدورائی منتقل کردتا گیا۔ پانڈیا مملکت دا ذکر سنگم ساہتیہ (100-200 ء) تے اے وقت دے یونانی تے رومن دستاویزات وچ ہُندا اے۔
کالمرا حملے دے دوران سنگم ادب دا قدیم پانڈیا شاہی فراموش کردتا گیا سی۔ کدونگن دی سربراہی وچ چھیويں صدی دے پہلے نصف حصے وچ اس خاندان نوں دوبارہ قائم کيتا گیا۔ کلوروس نوں تمل ملک توں بے دخل ہونا پيا تے پانڈیا دا راجگڑھ مدورائی وچ قائم ہويا۔ نويں صدی وچ چولاں دے عروج دے نال ، انہاں دا زوال اک بار فیر شروع ہويا۔ اس دوران اوہ چولاں دے نال جھڑپاں وچ وی شامل ہوگئے۔ انہاں نے جنگ وچ چولا سلطنت نوں شکست دینے دے لئی سنہالیاں تے کیریالیاں دے نال اتحاد قائم کيتا۔ آخر پانڈیاں نوں تیرہويں صدی دے آخر وچ کھوئی ہوئی شان نوں دوبارہ حاصل کرنے دا موقع ملا۔ جاٹاورمان سندر پانڈیان (1251 ء) نے اپنی سلطنت نوں تلگو ملک تک ودھایا تے سری لنکا اُتے حملہ کيتا تے جزیرے دے نصف حصے اُتے فتح حاصل کيتی۔ جنوب مشرقی ایشین سمندری سلطنت سببیجیا تے انہاں دے جانشیناں دے پانڈیاواں دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ دی پوری تریخ پانڈیا دے مسلمان حملہ آوراں دے نال انہاں دی جدوجہد دی گواہی دیندا پالاوا ، چولا سلطنت ، ہویسل تے آخر وچ دہلی سلطنت . سولہويں صدی وچ مدورائی سلطانی دے قیام توں ، پانڈیا بادشاہی ناپید ہوگئی۔ پانڈیا ادب تے تجارت دے علمبردار سن ۔ انہاں نے جنوبی ہندوستان دے ساحل اُتے ہندوستان تے سری لنکا دے وچکار موندی دی کاشت نوں کنٹرول کيتا۔ ایہ فن قدیم دنیا دے بہترین موتیاں وچوں اک سی۔
پانڈیا تن قدیم تامل خانداناں وچوں اک سی ( چولا تے چیرا ہور دو نيں) جنہاں نے تامل ملک اُتے تاریخی دور توں لے کے 15 ويں صدی دے آخر تک حکمرانی کيتی۔ انہاں نے ابتدائی طور اُتے جزیرہ نما ہندوستان دے جنوب مشرقی حصے اُتے واقع اک بندرگاہ کورکئی توں حکومت کیتی تے بعد دے اوقات وچ مدورائی منتقل ہوگئے۔ پانڈیا دا سنگم لٹریچر (ص 400 ق م- 300 ء) دے نال نال اس عرصے دے دوران یونانی تے رومن ذرائع نے وی ذکر کيتا اے۔
کالمرا حملے دے دوران سنگم ادب دا قدیم پانڈیا شاہی فراموش سی۔ کدوگن دی سربراہی وچ چھیويں صدی دے اوائل وچ ایہ سلطنت دوبارہ قائم ہوئی۔ کلوروس نوں تمل ملک توں بے دخل ہونا پيا تے پانڈیا دا راجگڑھ مدورائی وچ قائم ہويا۔ نويں صدی وچ چولاں دے عروج دے نال ، انہاں دا زوال اک بار فیر شروع ہويا۔ اس دوران اوہ چولاں دے نال جھڑپاں وچ وی شامل ہوگئے۔ انہاں نے جنگ وچ چولا سلطنت نوں شکست دینے دے لئی سنہالیاں تے کیریالیاں دے نال اتحاد قائم کيتا۔ تیرہويں صدی دے آخر وچ پانڈیا نوں کھوئی ہوئی عظمت دوبارہ حاصل کرنے دا موقع ملا۔ جاٹاورمان سندر پانڈیان (1251 ء) نے اپنی سلطنت نوں تلگو ملک تک ودھایا تے سری لنکا اُتے حملہ کيتا تے جزیرے دے نصف حصے اُتے فتح حاصل کيتی۔ سریویجایا ، جنوب مشرقی ایشیاء دی سمندری سلطنتاور پانڈیا نے اپنے جانشیناں دے نال تجارتی تعلقات قائم کیتے۔ پانڈیا دی پوری تریخ پلہب ، چولا سلطنت ، ہویسل تے آخر وچ دہلی سلطنت دے مسلمان حملہ آوراں دے نال اپنی جدوجہد دی گواہ اے۔ سولہويں صدی وچ مدورائی سلطانی دے قیام توں ، پانڈیا بادشاہی ناپید ہوگئی۔ پانڈیا ادب تے تجارت دے علمبردار سن ۔ انہاں نے جنوبی ہندوستان دے ساحل اُتے ہندوستان تے سری لنکا دے وچکار موندی دی کاشت نوں کنٹرول کيتا۔ ایہ فن قدیم دنیا دے بہترین موتیاں وچوں اک سی۔
چولا
[سودھو]چولا خاندان انہاں تن خانداناں وچوں اک اے جس نے قدیم زمانے توں ہی جنوبی ہندوستان اُتے حکمرانی کيتی اے۔ مسیح دی پیدائش دے فورا بعد صدیاں وچ ، چولاں دا سب توں مشہور بادشاہ کریکال چولا سی ۔ انہاں نے پانڈیا تے چیر نوں شکست دے کے اپنا تسلط قائم کيتا۔ اُتے ، چولہ سلطنت دا زوال چوتھی صدی وچ شروع ہويا۔ اس وقت کلروس آندھرا پردیش توں اترے تے انہاں نے قائم ریاستاں اُتے قبضہ کيتا تے اگلے 300 سال تک تقریبا پورے جنوبی ہندوستان اُتے حکمرانی کيتی۔
وجئےالیا نے 650 ء وچ سینجاور اُتے قبضہ کرکے چولہ چولہ خاندان نوں دوبارہ قائم کيتا۔ انہاں نے اپنا راجگڑھ سینجاور وچ قائم کيتا۔ اس دے بیٹے آدتیہ پالووراج اول نے ناقابل شکست شکست دتی تے چولہ بادشاہی نوں ٹنڈیمنڈلم تک ودھیا دتا۔ چولہ سلطنت دا مرکز کانچی ( کانچی پورم ) تے سینجاور سی۔ راجاراولا چولا ریاست چولا دے بہترین بادشاہاں وچوں اک سن ۔ انہاں نے 975 ء توں 1014 ء تک حکومت کيتی۔ اس دی افواج نے تروانانت پورم وچ چیر بحریہ نوں شکست دتی تے سریلنکا ميں انورادھاپورا تے اتر پردیش اُتے قبضہ کيتا۔ پہلے راجندر چولا نے سری لنکا اُتے پوری فتح کرلئی تے بنگال اُتے حملہ کيتا۔ اس نے بحری فوج دے کامیاب مہم چلائے تے مالائی ، برما تے سوماترا دے متعدد علاقےآں نوں فتح کيتا۔ چولا سلطنت تیرہويں صدی وچ زوال شروع ہوئی تے 1279 وچ معدوم ہوگئی۔ چول فن تعمیر دے علمبردار سن ۔ قدیم دراوڈیان مندر دی فن تعمیر دی بہترین مثال چولا نيں۔ انہاں دے فن تعمیر دی قابل ذکر مثال وچوں اک سینجاور دا برہدیشور مندر اے ، جو ہن اقوام متحدہ دے عالمی ورثہ وچوں اک اے۔
چیرا خاندان
[سودھو]قدیم زمانے توں لے کے پندرہويں صدی تک جنوبی ہندوستان وچ چیر خاندان اک قدیم تامل خانداناں وچوں اک اے۔ قدیم چیرا نے ہندوستان وچ موجودہ تامل ناڈو تے کیرالہ دے مالبار ساحل ، تے کوئمبٹور ، نمککل ، کرور تے سلیم دے ضلعے اُتے حکمرانی کيتی۔ چیر دے دور حکومت وچ ، کیرالہ وچ غیر ملکی تجارت وچ اضافہ ہويا۔ اس دوران وچ مصالحے ، ہاتھی دانت ، لکڑی ، موندی تے جواہرات مشرق وسطی تے جنوبی یورپ نوں برآمد کیتے گئے سن ۔ قدیم غیر ملکی تجارت دے متعدد شواہد ملبار ساحل ، کوئمبٹور تے کارو ضلعاں وچ پائے جاندے نيں۔
پلوا
[سودھو]پلوا جنوبی ہندوستان دا اک مشہور خاندان سی۔ انہاں نے تیسری صدی توں نويں صدی وچ اپنے آخری خاتمے تک حکومت کيتی۔ تمل ناڈو وچ کانچی پورم انہاں دا راجگڑھ سی۔ پلوس دی اصل اصل معلوم نئيں اے۔ اگرچہ ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اوہ آریان ( پہلو / کمبوج ) دے نژاد سن تے ابتدائی زمانے وچ شاید ستاوہنا بادشاہاں دے جاگیردار سن ۔ پیلوواس نے پالنارو خطے وچ اپنے اقتدار دا آغاز کيتا ، جو موجودہ جنوبی آندھرا پردیش تے شمالی تامل ناڈو دے درمیان کرشنا ندی دی وادی وچ پھیلا ہويا اے۔ مہندرورمان اول ، جو پلولا خاندان دے بہترین بادشاہاں وچوں اک اے ، نے مہالی پورم وچ پتھر دے مندراں دی تعمیر دا آغاز کيتا۔ اس دا بیٹا نارسنگھ ورمین اول 630 ء وچ تخت نشین ہويا۔ 632ء وچ اس نے چلوکیہ بادشاہ پلکشی دوم نوں شکست دے کے چلکیہ دے راجگڑھ بتاپی نوں جلا دتا۔ ڑککن تے چھیويں توں نويں صدی تک پنڈ یار جنوبی ہندوستان نے جنوب وچ اجارہ داری برقرار رکھی۔
بنباسیاں دا کدامبر
[سودھو]کدامبرا نے 345 توں 525 ء دے درمیان حکومت کيتی۔ انہاں دی ریاست موجودہ کرناٹک دے علاقے وچ پھیلی ہوئی سی۔ بانواسی انہاں دا راجگڑھ سی۔ انہاں دی بادشاہی تک گویا تے ہاناگل تک پھیل گئی۔ میور شرما نے اس خاندان نوں 345 ء وچ قائم کيتا۔ کدامبرا بنواسی نے بیلگام ، ہلسی تے گوا وچ بوہت سارے خوبصورت مندر تعمیر کیتے۔ ہلمیڈی تحریراں ( 504ء) تے بنواسی دے تانبے دے سکے توں معلوم ہُندا اے کہ کدامبرائی پہلا حکمران سی جس نے انتظامی کماں وچ کناڈا زبان استعمال کيتی۔ بادامی دے چالکیہ خاندان دے عروج دے بعد ، کدامبارہ 525 ء توں اگلی پنج صدیاں تک چلوکیہ جاگیردار دے طور اُتے حکمرانی کردے رہے۔
تلکر دا گنگا خاندان
[سودھو]گنگا خاندان نے 350 کرناٹک تے 550 ء دے درمیان جنوبی کرناٹک اُتے حکومت کيتی۔ انہاں نے دسويں صدی تک چلوکیا تے راشٹرکوٹا خانداناں دے جاگیرداراں دی حیثیت توں اس خطے اُتے حکمرانی جاری رکھی۔ ستواہنا سلطنت دے خاتمے دے بعد ، جنوبی کرناٹک وچ گنگ آبادی وچ اک آزاد گنگا بادشاہت قائم ہوئی۔ ایہ ریاست شمالی کرناٹک دی ریاست کدبہ دے نال ہمعصر سی۔ واضح رہے کہ کدامبرا گنگا دی طرح ستواہنا جاگیردار وی سی تے ساتواہناں دے خاتمے دے بعد اک آزاد مملکت قائم کيتا سی۔ انہاں دی بادشاہی دا ناں گنگ آبادی سی۔ گنگا وچ ریاست دے ضلعے اُتے مشتمل میسور ، چامراج نگر ، تمکر ، کولار ، مانڈیا تے وچ بنگلور اج کرناٹک. پہلے گنگاکی بادشاہی دا راجگڑھ کولار شہر وچ سی۔ بعد وچ راجگڑھ نوں میسور دے نیڑے تالیا کے منتقل کردتا گیا۔ گنگاکی بادشاہی دے بادشاہ ڈوربینیٹ ، شاہ شمر دوم تے کناڈا ادب وچ وزیر جنرل چومندریا دی شراکت ناقابل تردید اے۔ شروانابیلگوولا وچ واقع جین دی یادگار نوں گنگا بادشاہاں نے تعمیر کيتا سی۔
بادامیر چلوکیا
[سودھو]چلوکیا خاندان دے پہلے بادشاہاں وچوں اک پلوکش اول سی۔ پلوشی اول چلوکیا خاندان دا صحیح بانی تے پہلا خودمختار بادشاہ سی۔ اس دا راجگڑھ بادامی (موجودہ دور وچ بیجاپور ، کرناٹک ) سی۔ انہاں دا بیٹا پلوکشی دوم 610 ء وچ چلوکیا تخت اُتے چڑھ گیا۔ پلوکی دوم نے 642 ء تک حکومت کيتی۔ 635 ء وچ ، اس نے جنگ وچ شہنشاہ ہرشوردھن نوں شکست دتی۔ پالووراجا اول مہیندرورمان نوں وی اس نے شکست دتی۔ چلکیوں نے کبیری تے نرمدا دے ندیاں دے درمیان اس علاقے اُتے 543 ء توں 656 ء تک حکومت کيتی۔ انہاں دے دور حکومت وچ ، اک خاص چلکیہ طرز فن تعمیر دا ظہور ہويا۔ چلوکیابادشاہاں وچ کئی مشہور یادگاراں تعمیر پٹاکدال ، آئیہول تے بادامی . انہاں تمام مندراں دے فن تعمیر وچ بیسار فن تعمیر دا ارتقاء پایا جاندا اے۔
بینگی دے چلوکیا پوربا چلکیوں دے ناں توں مشہور سن ۔ بادامی چلوکیوں دے عصری دور وچ ، انہاں نے موجودہ وجے واڑہ (آندھرا پردیش) وچ جنوبی ہندوستان دے مشرقی ساحل اُتے حکمرانی کيتی۔ پلکیشی دوم دے بھائی ، کبوجا وشنووردھن نے مشرقی چلوکیا سلطنت قائم کيتی۔ چلوکیوں نے تقریبا پنج سو سال حکومت کيتی۔ اوہ چول سلطنت دے مددگار سن ۔
میناخیت دا راشٹرکوٹا
[سودھو]راشٹرکوٹ سلطنت دا دور حکومت 635 ء توں 972 ء تک جاری رہیا۔ گلبرگہ وچ راشٹرکوٹاں دا راجگڑھ منیاخیت سی۔ راشٹر کوٹاں دی آخری خوشحالی راشٹرکوٹاں دے دور وچ پہلے عجیب سال (614-16 ء) وچ دیکھنے نوں ملی۔ اموگھاورش اول جنوبی ہندوستان دا اشوک کہلاندا ہے ۔ بادامی چلوکیوں دے خاتمے دے بعد ، راشٹرکوٹ ابھرے تے گجرات دے پرتیہاراں تے بنگال دے پالیا بادشاہاں دے نال شمالی ہندوستان دے گنگا میدانی علاقےآں وچ اقتدار اُتے قبضہ کرنے دے لئی تن جہتی جدوجہد وچ الجھے۔ راشٹرکوٹہ بادشاہاں نے ایلورا وچ کیلاش مندر سمیت متعدد چشم کشا پتھر دے مندر تعمیر کیتے۔ ادیبی پمپا ، سریپونا تے سیواکوٹی اچاریہ نے ، دوسرےآں دے نال ، اس عرصے وچ کناڈا ادب نوں تقویت بخشی ۔ پہلا اموغشور کنگ راجا مارگ نے لکھیا سی ، جو کناڈا ادب دا قدیم متن اے۔
مغربی چلوکیا
[سودھو]بادامیر چلوکیہ خاندان دے جانشیناں نے مغربی چلوکیہ سلطنت قائم کيتی۔ انہاں دی سلطنت 963 ء توں 1195 ء تک جاری رہی۔
مغربی چلوکیہ سلطنت بادامیر چلوکیا قبیلے دی اولاد نے تشکیل دتی سی تے اس نے 973–1195 عیسوی تک حکومت کیتی سی۔ انہاں دا راجگڑھ کلیانی سی ، اج کل کرناٹک وچ بسوا کلیانا سی۔ اوہ راشٹرکوٹاس دے زوال اُتے اقتدار وچ آئے سن ۔ انہاں نے جنوب وچ کاویری توں لے کے شمال وچ گجرات تک حکومت کيتی۔ سلطنت وکرمادتیہ ششم دے تحت عروج اُتے پہنچی۔ کلیانی چلکیوں نے گڈگ طرز دے فن تعمیر نوں فروغ دتا ، جس دی عمدہ مثالاں کرناٹک دے گڈگ ، دھارواڈ ، کوپل تے حواری ضلعے وچ موجود نيں۔ انہاں نے کناڈا دے عظیم شاعراں جداں رنا تے ناگورما دوم دی سرپرستی دی تے انہاں نوں کناڈا ادب دا سنہری دور سمجھیا جاندا ہے ۔ انہاں دناں دے دوران مقامی کناڈا شاعری دا واچانا ساہتیہ انداز فروغ پایا ۔
ہوسلس نے کلیانی دے چلوکیا دے ماتحت دے طور اُتے اپنی حکمرانی دا آغاز کيتا تے آہستہ آہستہ اپنی سلطنت قائم کردتی۔ گنگاوادی دے مغربی علاقے وچ حکمرانی کرنے والی نریپا کاما ہوسالہ نے ہوسالہ خاندان دی بنیاد رکھی۔ انہاں دے بعد دے جانشین بالالہ اول نے اپنے راجگڑھ بلور وچ حکومت کيتی۔ وشنووردھنہ ہوسالہ (1106–1152 عیسوی) نے نولمبا علاقہ فتح کيتا جس دا لقب نولماباوڈی گونڈا سی۔ جنوبی ہندوستانی مندراں دے کچھ بہت ہی عمدہ نمونےآں وچ اوہ نيں جو کرناٹک دے ہوسالا خاندان توں منسوب نيں۔ ویسارا انداز انہاں دے عہد وچ انتہا نوں پہنچیا۔ ہوسالاس دور نوں اج کرناٹک دی تریخ دے روشن ترین ادوار وچوں اک دے طور اُتے یاد کيتا جاندا اے۔ انہاں نے کرناٹک اُتے تن صدیاں تک حکومت کيتی۔ 1000 توں 1342 عیسوی۔ ہوسالس دے درمیان سب توں مشہور بادشاہ وشنووردھن ، ویر بالا دوم تے ویر بالا سوم سن ۔ ہوسالہ دے دور وچ جین مت دی ترقی ہوئی۔ شری وشنو مت دے بانی ، رامانوجا اپنے مذہب نوں پھیلانے دے لئی ہوسلا بادشاہی آئے سن ۔ ہوسالاں نے کناڈا تے سنسکرت ادب دونے دی حوصلہ افزائی دی تے بیلور ، حلی بیڈو ، سومناتھا پورہ ، بیلواڑی تے امرتھا پورہ وچ مندر بنانے والےآں دی حیثیت توں اک بہت وڈا ناں کمایا۔ اس طرح دے مشہور شاعراں جداں رودر بھٹہ ، جننا ، راگھنکا تے ہریہرا نے اس زمانے وچ کناڈا وچ بہت ساری کلاسیکی لکھی سی۔
کاکاتیا
[سودھو]گیارہويں صدی وچ چلوکیوں دے زوال دے بعد ، کاکاٹیا خاندان دا ظہور ہويا۔ بارہويں صدی دے پہلے نصف وچ ، کاکتیہ درجایا گروپ نے آزادی دا اعلان کيتا تے ریاست دی توسیع اُتے توجہ مرکوز کيتی۔ اس صدی دے آخر تک ، ریاست دی حدود خلیج بنگال نوں چھوئاں تے گوداوری تے کرشنا ندیاں دے درمیان پھیل گئياں۔ کاکاٹیا سلطنت دا سب توں وڈا بادشاہ ، گنپتی دے دور وچ سلطنت عروج دی انتہا نوں پہنچی۔ اج کل دے بیشتر ریاست آندھرا پردیش تے اڑیسہ ، مہاراشٹر ، چھتیس گڑھ تے کرناٹک دی ریاستاں دے کچھ حصے اس سلطنت وچ شامل سن ۔ گونپتی دے بعد ، اس دی بیٹی رودرامبہ تخت اُتے چڑھی۔ کاکاٹیا خاندان نے تن صدیاں تک حکومت کيتی۔ انہاں دا راجگڑھ ورنگل سی۔ چودھواں صدی دے پہلے نصف وچ ، کاکاٹیا سلطنت نے علاؤالدین خلجی دے ماتحت دہلی سلطنت دی توجہ مبذول کروائی ۔ ریاست نے کچھ سالاں دے لئی دہلی نوں محصول وی فراہم کیہ۔ لیکن 1323 وچ ، محمد بن تغلق دی افواج نے سلطنت اُتے قبضہ کرلیا۔
چلوکیوں دے خاتمے دے نال ہی 11 ويں صدی وچ کاکتیہ خاندان دا راج ہويا۔ 12 ويں صدی دے اوائل تک ، کاکتیہ درجایا قبیلے نے آزادی دا اعلان کيتا تے اپنی سلطنت نوں وسعت دینے دا آغاز کيتا۔ صدی دے آخر تک ، انہاں دی بادشاہت خلیج بنگال تک پہنچ چکيتی سی تے ایہ گوداوری تے کرشنا ندیاں دے درمیان پھیلی ہوئی سی۔ سلطنت گنپتی دیوا دے ماتحت اپنی عظمت تک پہنچی جو اس دا سب توں وڈا حکمران سی۔ اس دے سب توں وڈے مقام اُتے ، سلطنت وچ جدید دور دے بیشتر آندھرا پردیش ، تلنگانہ تے اڈیشہ ، تمل ناڈو ، چھتیس گڑھ تے کرناٹک دے کچھ حصے شامل سن ۔ گنپتی دیوا دی جگہ اس دی بیٹی رودرامبہ سی۔ کاکاٹیا خاندان تن صدیاں تک جاری رہیا۔ ورنگل انہاں دا راجگڑھ سی۔ چودہويں صدی دے اوائل تک ، کاکاٹیا خاندان نے علاؤالدین خلجی دے دور وچ دہلی سلطنت دی توجہ مبذول کرلئی- اس نے دہلی نوں کچھ سال تک خراج تحسین پیش کيتا ، لیکن بالآخر 1323 وچ محمد بن تغلق دی فوجاں نے اس اُتے فتح حاصل کرلئی- [۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
مسونوری
[سودھو]کاکاٹیا سلطنت دے خاتمے دے بعد ، توتو دے دو بھائی ، جنہاں نوں مسونوری نائک دے ناں توں جانیا جاندا اے ، نے دہلی سلطنت دے خلاف بغاوت دی تے ورنگل اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ انہاں نے اپنے اقتدار دے تحت پورے تیلگو بولنے والے خطے نوں متحد کردتا۔ اگرچہ صرف 50 سال تک جاری رہیا ، نائک دا دور جنوبی ہند دی تریخ دا اک اہم عہد سازی دا واقعہ سی۔ اس اصول نے وجیانجے سلطنت دے عروج نوں تیز کیا ۔ اس سلطنت نے اگلے پنج سو سالاں تک ہندو مذہب دا دفاع کيتا۔
کاکیٹیا سلطنت دے خاتمے دے بعد ، دو کزناں نے مسونوری نائیک دے ناں توں جانیا جاندا اے ، نے دہلی سلطنت دے خلاف بغاوت دی تے ورنگل پر قبضہ کرلیا تے پورے تیلگو بولنے والے علاقےآں نوں اپنے زیر اقتدار لیایا۔ اگرچہ قلیل زندگی (50 سال) ، نائک حکمرانی نوں جنوبی ہند دی تریخ وچ آبی ذخیرہ سمجھیا جاندا اے۔ انہاں دی حکمرانی نے اگلی پنج صدیاں تک ہندو دھرم دے دفاع دے لئی وجیا نگر سلطنت دے قیام دی تحریک کيتی۔
ریڈی خاندان
[سودھو]ریڈی خاندان دا قیام عملیا ویما ریڈی نے کيتا سی۔ ایہ خطہ جس اُتے ریڈی خاندان دا راج سی ہن اوہ چندر ، اننت پور تے کرنول ضلعے دے کچھ علاقےآں نوں چھڈ کے آندھرا پردیش وچ اے۔ پرالیہ ویما ریڈی اس کنفیڈریشن دا حصہ سی جس نے 1323 عیسوی وچ دہلی سلطنت اُتے حملہ آور ترک مسلم لشکراں دے خلاف اک تحریک شروع کيتی سی تے انہاں نوں ورنگل توں پسپا کرنے وچ کامیاب ہوگئی سی۔ ریڈڈیز نے 1325 توں 1448 عیسوی تک اک سو سال تک ساحلی تے وسطی آندھرا اُتے حکومت کيتی۔ اپنی زیادہ توں زیادہ حد تک ، ریڈی بادشاہی کٹک ، شمال وچ اوڈیشہ ، جنوب وچ کانچی تے سریسلیم مغرب وچ پھیلی ہوئی سی۔ مملکت دا ابتدائی راجگڑھ اڈانہاں دتی سی۔ بعد وچ ، اسنوں کونڈاویڈو تے اس دے بعد راجا مینڈری وچ منتقل کردتا گیا۔ ریڈیز اپنی مضبوطی دے لئی جانیا جاندا سی۔ دو وڈے پہاڑی قلعے ، اک کونڈاپلی ، 20 کلو میٹر شمال مغرب وچ وجئے واڑہ تے دوسرا کونڈویدو وچ 30 گنٹور دے مغرب وچ کلومیٹر مغرب وچ ریڈی بادشاہاں دے قلعے دی تعمیر دی مہارت دی گواہی اے ۔پیلناڈو دے خطے وچ بیلمکونڈہ ، ونوکونڈا تے نگرجناکونڈا دے قلعے وی ریڈی مملکت دا حصہ سن ۔
یہ خاندان 15 ويں صدی دے وسط تک برسر اقتدار رہی تے اسنوں اوڈیشہ دے گاجاپتیاں نے حکومت کیتی ، جس نے ساحلی آندھرا اُتے کنٹرول حاصل کيتا۔ گاجاپتی پرتاپرودر دیوا نوں وجئے نگر دے کرشنا دیو دیو نے شکست دتی دے بعد آخر کار گاجپتیاں نے ساحلی آندھرا دا کنٹرول ختم کردتا۔ ریڈی بادشاہی دے علاقے بالآخر وجیانجے سلطنت دے زیر کنٹرول آئے۔ بعد وچ انھاں نے برطانوی تے نواب راج وچ آندھرا پردیش تے تلنگانہ دی ریاستاں وچ اہم کردار ادا کيتا۔ اج تک ، انہاں دی ذات ریاستاں دی سیاست تے کاروبار وچ اک اہم کردار ادا کردی اے۔
جنوبی ہندوستان دی قرون وسطی دی تریخ
[سودھو]اسلامی ریاستاں دا عروج
[سودھو]قرون وسطی دے ابتدائی دور نے جنوبی ہندوستان وچ اسلام دا عروج دیکھیا۔ 1323 عیسوی وچ دہلی سلطنت دی افواج دے ذریعہ ورنگل دے کاکاٹیا خاندان دی شکست۔ تے 1333 عیسوی وچ ہوسالس دی شکست۔ جنوبی ہندوستان دی تریخ دا اک نواں باب پیش کيتا۔ اس دور دی عظیم جدوجہد کرناٹک وچ وجےنگر وچ واقع وجے نگر سلطنت تے گلبرگہماں واقع بہمنی سلطنت دے وچکار سی۔ سولہويں صدی دے اوائل تک ، بہمنی سلطنت احمد نگر ، بیرار ، بیدر ، بیجاپور تے گولکونڈا وچ قائم پنج مختلف ریاستاں وچ بکھری ہوئی ،سولہويں صدی دے پہلے نصف وچ ، بہمنی سلطنت دا خاتمہ ہويا تے پنج وکھ وکھ ریاستاں تشکیل پاواں۔ ایہ پنجاں ریاستاں مل کے دکن سلطنت کہلادیاں سن۔
جنوبی ہندوستان دے جنوب مغربی ساحل اُتے ، اک نويں مقامی اقتصادی تے سیاسی طاقت اس خلا وچ پیدا ہوگئی جو چیرا دے اقتدار دے ٹوٹنے توں پیدا ہوئی سی۔ زمیرینز آف کلیکٹ نے ، مسلم عرب تاجراں دی مدد توں ، اگلی چند صدیاں تک مالبار کوسٹ اُتے سمندری تجارت اُتے غلبہ حاصل کيتا۔
وجے نگر سلطنت چودھواں صدی دے پہلے نصف وچ جنوبی ہند وچ مسلم جارحیت نوں روکنے دے لئی قائم کيتی گئی تھی ۔ ایہ سلطنت تقریبا 200 سال تک جاری رہی۔ فارسی اسکالر عبد الرزاق نے اس سلطنت دا سفر کيتا تے اپنی سفری کہانیاں قلمبند کيتیاں ۔ بادشاہ کرشن دیواریا دے دور حکومت دے دوران ، ایہ سلطنت خوشحالی دی چوٹی تک پہنچ گئی. کرشن دیواریا فن ، موسیقی ، رقص تے ادب دا سرپرست سی۔ اوہ خود کناڈا بولی دے ممتاز شاعر سن ۔ وجیانجے سلطنت پرتگالیاں دے نال فعال تجارت وچ مصروف سی۔ پرتگالی تاجر ڈومنگو پیس 1520 دی دہائی وچ وجے نگر دے راجگڑھ وچ آباد ہويا۔ انہاں دیاں تحریراں توں ایہ معلوم ہويا اے کہ ایہ ریاست خوش حالی ، شان و شوکت تے جواہرات توں بھری ہوئی اے۔
1575 وچ تالیکوٹ دی جنگ وچ ، دکن سلطان دی مشترکہ فوجاں نے وجیانجے سلطنت نوں فتح کيتا۔ راجگڑھ ہیمپی دے کھنڈرات اج وی دیکھے جاسکدے نيں۔ ایہ شہر تقریبا چودہ مربع میل دے رقبے وچ پھیلا ہويا سی۔ اس دور وچ تلگو ادب حتمی خوشحالی نوں پہنچیا۔ کناڈا ہریداس تحریک تے ادب ہندو روایات دی ترقی اُتے زور دیندے نيں۔
وجے نگر دے زوال تے بہمنی سلطنت دی تقسیم دے بعد ، گولکنڈہ دے قطب شاہی خاندان تے ریاست حیدرآباد خطے وچ وڈی طاقتاں دے طور اُتے ابھریا۔ قطب شاہی حکمرانی وسط ستارہويں صدی تک جاری رہی۔ تب مغل بادشاہ اورنگ زیب نے اس خطے اُتے حملہ کيتا۔ گولکنڈہ 1687 عیسوی وچ فتح ہويا۔
وجیانجے سلطنت دی ابتداء دے بارے وچ مختلف نظریات تجویز کیتے گئے نيں۔ متعدد مورخین نے تجویز پیش دی کہ سلطنت دے بانی ہریہر اول تے بوکا رایا اول ، شمالی ہند توں مسلمان حملےآں نوں روکنے دے لئی ، تنگا بھدرا خطے وچ متعین ہوسلا سلطنت دی فوج وچ کناڈیگاس تے کمانڈر سن ۔ [۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] دوسرےآں دا دعوی اے کہ اوہ پہلے تیلگو لوک سن جو کاکاٹیا بادشاہی توں وابستہ سن جنہاں نے اس دے زوال دے دوران ہوسلا سلطنت دے شمالی حصےآں دا کنٹرول سنبھال لیا سی ۔ [۲۱] انہاں دی اصلیت توں قطع نظر ، مورخین اس گل اُتے متفق نيں کہ بانیاں نوں سرینگری خانقاہ دے اک سنت ودیارنیا دی مدد تے حوصلہ افزائی کيتی گئی سی ، جو جنوبی ہند اُتے مسلمان حملے توں لڑنے دے لئی سی۔ [۲۲][۲۳] قرون وسطی دے دور دے آخری دور وچ وجیانجے راج دے حالیہ کھدائی دے نال غیر ملکی مسافراں دیاں تحریراں توں سلطنت دی تریخ ، قلعہ بندیاں ، سائنسی ترقیاں تے تعمیراتی جدتاں دے بارے وچ انتہائی ضروری معلومات دا انکشاف ہويا اے۔ [۲۴][۲۵]
وجیانجے سلطنت دے 14 ويں صدی دے ابتدائی عروج توں پہلے ، دکن دی ہندو ریاستاں ، دیوگیری دی یادووا سلطنت ، وارنگل دی کاکاتیا سلطنت ،مدورائی دی پانڈیہ سلطنت ، تے کمپالی دی چھوٹی بادشاہی ریاستاں اُتے بار بار مسلماناں نے شمال دی طرف توں حملہ کيتا گیا سی ، تے 1336 تک ، انھاں نے علاؤالدین خلجی تے دہلی دے سلطان محمد بن تغلق توں شکست کھادی تھی ۔ ہوسالا سلطنت ہی مسلم یلغار دی راہ وچ واحد ہندو ریاست سی۔ [۲۶] سن 1343 وچ سلطان مدورئی دے خلاف لڑائی دے دوران ہوسالا بادشاہ ویرا بالا سوم دی موت دے بعد ، ہوسالہ دی سلطنت ودھدی ہوئی وجیانگرا سلطنت وچ ضم ہوگئی۔
سلطنت دے قیام دے بعد ابتدائی دو دہائیاں وچ ، ہریہرہ نے دریائے تونگا بھدرا کے جنوب دے بیشتر علاقے اُتے کنٹرول حاصل کرلیا تے پورواپشچیما سمودردھیشوار ("مشرقی تے مغربی سمندری ماسٹر") دا خطاب حاصل کيتا۔ سن 1374 تک ، ہرہرا اول دے جانشین ، بوکا ریا اول نے آرکوٹ دے چیف آف ، کونڈویڈو دے ریڈیز ، مدورائی دے سلطان نوں شکست دے کے مغرب وچ گوا تے شمال وچ تنگا بھدر - دریائے کرشنا دواب اُتے قبضہ کرلیا سی۔ [۲۷][۲۸] اصل راجگڑھ اج دے کرناٹک وچ دریائے تنگابھدرا دے شمالی کنارے اُتے واقع انگیونڈی دی سلطنت وچ سی۔ بعد وچ اسنوں بکا رایا اول دے دور وچ ندی دے جنوبی کنارے دے نیڑے نیڑے وجےاناگرہ منتقل کردتا گیا۔
وجیانجے بادشاہی ہن قد وچ سامراجی ہونے دے نال ، بھُکھا رایا اول دے دوسرے بیٹے ہریہر دوم نے ہور اس ریاست نوں دریائے کرشنا توں پرے مستحکم کيتا تے پورے جنوبی ہندوستان نوں وجیانجے چھتری دے تھلے لیایا۔ [۲۹] اگلا حکمران ، دیو رایا اول ، اوڈیشہ دے گاجاپتیاں دے خلاف کامیاب ہويا تے اس نے مضبوطی تے آبپاشی دے اہم کم انجام دئے۔ [۳۰] دیوا رایا دوم (جسنوں گجابیتیکا کہیا جاندا اے ) [۳۱] 1424 وچ تخت نشین ہويا تے ممکنہ طور اُتے سنگاما خاندان دے حکمراناں وچ سب توں زیادہ قابل سی۔ [۳۲] اس نے جنوب وچ جاگیرداراں دے نال نال زمانہ دے کالیکٹ تے کوئلن دے باغیاں توں وی بغاوت کيتی۔ اس نے لنکا دے جزیرے اُتے حملہ کيتا تے پیگو تے تاناسیریم وچ برما دے بادشاہاں دا کنٹرول حاصل کرلیا ۔ [۳۳][۳۴][۳۵] پندرہويں صدی دے آخر وچ اس سلطنت دا خاتمہ اس وقت تک ہويا جدوں تک کہ سنہ 1485 وچ کمانڈر سلووا نرسمہا دیوا رایا دی طرف توں تے 1491 وچ جنرل ٹلووا نارسا نایاک دی طرف توں اس سلطنت اُتے ازسرنو حکمرانی دے لئی سنجیدہ کوششاں کيتیاں ۔
باغی سرداراں توں تقریبا دو دہائیاں دے تنازع دے بعد ، بالآخر ایہ سلطنت تلووا نرسا نایاک دے بیٹے کرشنا دیوا رایا دے اقتدار وچ آگئی۔ [۳۶] اگلی دہائیاں وچ وجیاناگرہ سلطنت نے تمام جنوبی ہندوستان اُتے غلبہ حاصل کيتا تے پنج قائم دکن سلطنتاں توں حملہ کيتا۔ [۳۷][۳۸] سلطنت کرشنا دیو رایا دی حکمرانی دے دوران عروج اُتے پہنچی جدوں وجےانجے فوجاں مستقل طور اُتے فاتح رہی۔ [۳۹] سلطنت اس توں پہلے شمالی دکن وچ سلطنتاں تے مشرقی دکن دے علاقےآں ، بشمول کالنگا وچ منسلک علاقےآں نوں منسلک کرچکی اے ، جدوں کہ بیک وقت جنوب وچ اس دے تمام ماتحت علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول برقرار رکھدی اے۔ [۴۰] کرشنا دیو رایا دے زمانے وچ بہت ساری اہم یادگاراں یا تاں مکمل ہوئیاں یا فیر انہاں اُتے عمل درآمد کيتا گیا۔ [۴۱]
کرشنا دیوا ریا دے بعد اس دے چھوٹے بھائی اچیوٹا دیوا رایا نے 1529 وچ تے سداشیوا ریا دے ذریعہ 1542 وچ کامیابی حاصل کيتی جدوں کہ اصل طاقت کرشنا دیوا رایا دے داماد عالیہ رام رایا دے نال سی ، جس دا تعلق دکن سلطاناں توں سی جس نے اس دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس اُتے بحث ہوئی اے۔ [۴۲]
تالکوٹہ دی جنگ وچ 1565 وچ عالیہ رامہ رایا دے اچانک گرفت تے قتل نے ، ویکن نگر دے لشکراں دے لئی بظاہر آسان فتح دے بعد ، وجیاناگرہ صفاں وچ تباہی تے الجھن پیدا کردتی ، جس نوں فیر توں مکمل طور اُتے ختم کردتا گیا۔ سلطانیاں دی فوج نے بعد وچ ہیمپی نوں پرت لیا تے اسنوں اس تباہ کن حالت وچ گھٹا دتا جس وچ ایہ باقی اے۔ اس اُتے دوبارہ کدی قبضہ نئيں کيتا گیا۔ رام رعا دا چھوٹا بھائی تیرومالا دیوا رایا ، جو اکلوندا بچ جانے والا کمانڈر سی ، نے 1500 ہاتھیاں دی پشت اُتے ویزاناگارا نوں پینوکونڈا روانہ کيتا۔ [۴۳]
علاقائی طور اُتے سلطنت آہستہ آہستہ زوال پذیر ہوئی ، اگرچہ پرتگالیاں دے نال تجارت جاری رہی ، تے انگریزاں نوں مدراس دے قیام دے لئی زمینی گرانٹ دتی گئی۔ [۴۴][۴۵] تیرومالا دیوا رایا دے بعد انہاں دے بیٹے سرینگا اول نے اس دے بعد وینکٹیا دوم جو بعد وچ وجے نگرا سلطنت دا آخری عظیم بادشاہ سی ، اپنا راجگڑھ چندرگری تے ویلور بنا دتا ، دکن سلطنتاں دے حملے نوں پسپا کردتا تے پینوکوانڈا نوں پھڑنے توں بچایا۔ [۴۶]
اس دے جانشین رام دیووا رایا نے اقتدار سنبھال کر سن 1632 تک حکمرانی کيتی ، جس دی وفات دے بعد وینکٹیا III بادشاہ ہويا تے اس نے لگ بھگ دس سال حکومت کيتی۔ سلطنت آخر کار بیجاپوراور گولکنڈہ دے سلطانیاں نے فتح کرلئی- [۴۷] وجے نگر سلطنت دی سب توں وڈی جاگیراں۔ گندیکوٹا دے ناک ، میسور سلطنت، کیلیڈی ناک ، مدورائی دے ناائک ، تنجور دے نایاک ، گٹومنیاکاناپالیہ دے گائیکی پیلیگراں نے چترادورگا دے ناییکاں نے تے آزادی دا آزادی دا اعلان کيتا تے آنے والی صدیاں وچ جنوبی ہند دی تریخ اُتے نمایاں اثر ڈالیا۔ نائکا دی سلطنتاں 18 ويں صدی تک برقرار رہیاں جدوں کہ میسور بادشاہی 1947 وچ ہندوستان دی آزادی تک اک سلطنت رہی لیکن اگرچہ اوہ ٹیپو سلطان دی موت دے بعد 1799 وچ برطانوی راج دے زیر اقتدار آئیاں ۔ [۴۸]
ناک سلطنتاں
[سودھو]وجیاناگرا سلطنت دے مختلف علاقےآں دی فوجی تے انتظامی حکمرانی دا انتظام نائک نامی حکمراناں دے اک طبقے اُتے سی۔ وجیانجے سلطنت دے خاتمے دے بعد ، انہاں تمام مقامی حکمراناں نے آزادی دا اعلان کيتا تے اپنی اپنی سلطنتاں قائم کيتیاں۔ انہاں ریاستاں وچ سب توں اہم ریاست مدرائ نائک ، تنجور نائک ، شموگر کیلیڈی نائک ، چترڈورگا نائک تے میسور سن۔ رگھناتھ نائک (1800–45) تھنجاور دے نایاب خاندان دا سب توں وڈا بادشاہ سی۔ اس نے غیر ملکی تجارت دی حوصلہ افزائی دی تے 1820 وچ ڈنس برگ وچ ڈنمارک دی فیکٹری لگانے اُتے اتفاق کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، یورپی باشندے ملک دے اندرونی معاملات وچ شامل ہونا شروع ہوگئے۔ ڈچ دی کامیابی نے انگریزاں نوں وی سینجاور خطے وچ تجارت ودھانے دی ترغیب دی۔ نتیجہ دور رس اے۔ وجئے راگھو (1831–75) سینجاور خاندان دا آخری بادشاہ سی۔ نائک بادشاہاں نے ملک دے کچھ قدیم مندراں نوں دوبارہ تعمیر کيتا۔ موجودہ مندراں نوں ستون کمرے تے وڈے دروازے توں سجایا گیا اے۔ مذہبی فن تعمیر دے ایہ شاندار نمونے اج وی دیکھے جا سکدے نيں۔ میسور اسٹیٹ دے مدھوکاری نائک ، چترادورگا نائک گروپ تے کیلیڈی خاندان دے وینکٹاندا نائک مملکت دے کنتیرب نارسراج اوڈیئر تے ٹیپو سلطان ، کنڑا ملک دے شمال وجے نگر بادشاہاں وچ سب توں زیادہ قابل ذکر سن ۔
تیروملائ نائک مدورائی دا سب توں مشہور تازہ آدمی سی۔ اوہ فن تے فن تعمیر دا سرپرست سی۔ اس دے دور حکومت وچ مدورائی تے اس دے آس پاس بوہت سارے نويں مندر تے ہور یادگاراں قائم کيتیاں گئیاں۔ انہاں وچ میناکشی مندر ، گوپورم تے تیروملائ نائک محل قابل ذکر نيں۔ 1859 وچ انہاں دا انتقال ہويا۔ اس خاندان دی اک ہور مشہور حکمران رانی منگممل سی۔ بعدازاں ، مشہور مراٹھا حکمران شیواجی بھونسلے تے میسور دے چککدیو رائے تے ہور مسلم حکمراناں نے داخلی تنازعہ دے موقع اُتے مدورائ نائک اُتے حملہ کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، ریاست 1838 وچ گر گئی۔
برطانوی نوآبادیاتی حکمرانی دے تحت ، جنوبی ہندوستان کو متعدد شاہی ریاستاں وچ تقسیم کيتا گیا جنہاں وچ مدراس پریسیڈنسی ، حیدرآباد اسٹیٹ ، میسور اسٹیٹ ، تروویتھمکور (یا تری وندرم ) ، کوچین ، بیجی گارم شامل سن ۔ مدراس صدارت براہ راست برطانیہ دے زیر اقتدار سی۔ مقامی ریاستاں نوں کافی حد تک اندرونی خودمختاری حاصل سی۔ حکمراناں دی سرگرمیاں دی نگرانی تے اس دی اطلاع دینے دے لئی ہر اہم آبائی ریاست دے راجگڑھ وچ اک برطانوی شہری مقیم سی۔ کسی وی ممکنہ شورش نوں روکنے دے لئی برطانوی فوج راجگڑھ دے نیڑے چھاؤنیاں وچ کھڑی سی۔ انہاں تمام ریاستاں دے حکمران برطانوی بادشاہت دے مطلق حقوق دے اصول اُتے قائم سن ۔ وڈے پیمانے اُتے دیسی ریاستاں نے اپنی کرنسی تے ریلوے متعارف کروائے۔ ایہ ریلوے پڑوسی ریاستاں وچ ناقابل استعمال بنانے دے لئی غیر معیاری گیجاں وچ تعمیر کيتی گئی سی۔ برطانوی دور دے دوران جنوبی ہندوستان دے پہاڑی علاقےآں وچ چائے تے کافی دی کاشت شروع ہوئی۔ ایہ خطے دی اہم ترین نقد فصلاں وچوں اک بن چکے نيں۔
وجنگارا سلطنت نے سلطنت دے مختلف علاقےآں وچ حکمرانی دے لئی فوجی تے انتظامی گورنر نائکاس دے ناں توں قائم کیتے سن ۔ وجیانجے سلطنت دے خاتمے دے بعد ، مقامی گورنرز نے اپنی آزادی دا اعلان کيتا تے اپنی حکمرانی دا آغاز کيتا۔ مدورائے دے نائک ، تنجور دے نائیک ، شموگہ دے کیلیڈی نائکاس ، چترادورگا دے نائیکاس تے میسور دا بادشاہ انہاں وچ سب توں نمایاں سی۔ رنجھنا نائک (1600–1645) تنجاور نایکاں وچ سب توں وڈا سی۔ رگھناتھ نائک نے تجارت دی حوصلہ افزائی دی تے 1620 وچ ڈینسبرگ وچ ترنگبادی وچ ڈینش آباد دی اجازت دی۔ اس نے ملک دے امور وچ مستقبل وچ یورپی شمولیت دی بنیاد رکھی۔ ڈچ دی کامیابی نے انگریزاں نوں سینجاور دے نال تجارت دے ل حوصلہ افزائی دی ، جو دور رس تکلیف دا باعث بنی۔ وجیا راگھاوا (1631–1675 عیسوی) سینجاور نائیک وچ آخری سن ۔ نائیکس نے ملک دے کچھ قدیم ترین مندراں دی تعمیر نو دی تے انہاں دی شراکت اج وی دیکھی جاسکدی اے۔ نائیکس نے موجودہ مندراں وچ وڈے ستون والے ہالاں دی توسیع دی ، تے اس دور دے مذہبی فن تعمیر وچ لمبے لمبے گیٹ وے برج اک خاص گل سن۔
کنتھیرا نارساراجا ووڈ یار تے میسور مملکت توں ٹیپو سلطان، چترادورگا قبیلہ دے مدھاکیا نایاک تے کیلیڈی خاندان دے وینکٹاپا نایاک کنڑا ملک دے بعد دے وجے نگر نگر حکمراناں وچ سب توں مشہور نيں۔
مدورائی وچ ، تھروملائ نائک مشہور نائک حکمران سن ۔ انہاں نے فن تے فن تعمیر نوں سرپرستی دتی جس توں نويں ڈھانچے تشکیل دتے گئے تے مدورائے تے اس دے آس پاس موجود تھاںواں نوں وسعت دتی گئی۔ انہاں دی نمایاں عمارتاں مدورائی وچ میناکشی مندر گوپورمس تے تھرومالائ نائک محل نيں۔ 1659 عیسوی وچ تھروملائ نائک دی موت اُتے ، دوسرے قابل ذکر حکمران رانی منگممل سن ۔ شیراجی بھونسلے ، جو عظیم مراٹھا حکمران سن ، نے جنوب اُتے حملہ کيتا ، ايسے طرح میسور دے چِکھا دیوا رایا تے ہور مسلم حکمران ، انتشار تے عدم استحکام دا باعث بنے تے اندرونی تنازعہ دے بعد مدوری نائک مملکت 1736 وچ منہدم ہوگئی۔
تنجاور نائک نے 17 ويں صدی دے آخر تک حکمرانی کيتی ایتھے تک کہ مدورائی حکمراناں دے ذریعہ انہاں دی سلطنت دا خاتمہ ہوئے گیا ، تے مراٹھاں نے اپنے حکمران نوں انسٹال کرنے دا موقع حاصل کيتا۔ تنجاور نائک بادشاہ آرٹس تے تیلگو ادب وچ انہاں دی شراکت دے لئی قابل ذکر سن ۔
مراٹھاں دا عروج
[سودھو]جنوبی ہندوستان دے شمالی حصے وچ شیواجی تے اس دے جانشیناں دے تحت مراٹھہ فوجی طاقت دا عروج جنوبی ہندوستان دی سیاسی تریخ دا اک اہم واقعہ اے۔ مراٹھا دے کنٹرول مغرب وچ گنجام تے جنوب وچ تھانجاور تک پھیلے ہوئے سن ۔ اورنگ زیب دی موت دے بعد ، مراٹھا اقتدار وی ختم ہوگیا۔ جنوبی ہندوستانی حکمراناں نے دہلی دے حکمراناں توں خودمختاری حاصل کيتی۔ میسور وچ اوڈیار دی بادشاہی ، جو وجے نگر توں شروع ہوئی سی ، نے اگلی چند دہائیاں تک اقتدار اُتے قبضہ کيتا تے اوہ جنوبی ہند دے جنوبی حصے وچ اپنا اثر و رسوخ ودھانے وچ کامیاب رہی۔ میسور دے شمال تے مغرب دے علاقےآں حیدرآباد دے آصف جاہیاں دا غلبہ سی۔ موجودہ کرناٹک دا علاقہ مراٹھاں دے ماتحت اے۔ اس طرح قرون وسطی دے آخر کار وچ زیادہ تر جنوبی ہندوستان میسور ، حیدرآباد تے پونے دے بالواسطہ یا بلاواسطہ حکمرانی دے تحت آیا۔
175 وچ بیجاپور دی فوج دا اک دستہ ہیرو راجہ وجیارگاب نائک نوں مدورائی نائک دی حکمرانی توں نیزہ بازیافت کرنے وچ مدد دے لئی سینجاور آیا۔ لیکن ایہ ايسے فوج سی جس نے وجئےارابھ نائکا نوں مار ڈالیا تے ایکوجی سینجاور دے بادشاہی دے تخت اُتے چڑھ گئے۔ اس طرح سینجاور وچ مراٹھا راج نافذ ہويا۔ ایکوجی دے بعد ، اس دے تن بیٹےآں نے سینجاور اُتے حکومت کيتی۔ ایہ شاہ جی نيں ، پہلا سرفوجی ، تھوکوجی (پہلا تھولاج)۔ سینجاور دے بہترین مراٹھا حکمران سرفوجی دوم ( 1797–1832 ) سن ۔ انہاں نے اپنی زندگی سبھیاچار دے رواج دے لئی وقف کردتی۔ اپنی کوششاں توں سینجاور اک مشہور تعلیمی مرکز بن گیا۔ انہاں نے اپنے محل وچ سرسوتی محل لائبریری قائم کيتی۔
مراٹھا سلطنت
[سودھو]مراٹھا سلطنت یا مراٹھا کنفیڈریسی اک ہندوستانی شاہی طاقت سی جو 1674 توں 1818 تک موجود سی۔ عروج اُتے ، سلطنت نے برصغیر دے بیشتر حصے نوں احاطہ کيتا ، جس وچ 2.8 ملین کلومیٹر توں زیادہ دا رقبہ شامل اے۔ ہندوستان وچ مغل حکمرانی دے خاتمے دا سہرا مراٹھاں نوں جاندا اے۔ [۴۹]
مراٹھا مغربی دکن (موجودہ مہاراشٹرا) دا اک یومان ہندو جنگجو گروہ سی جو 'ہندوی سوراجیا' قائم کرکے اہم مقام حاصل ہويا سی۔ انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا دے مطابق: ذاتاں دا مراٹھا گروپ کسان کاشتکاراں ، زمینداراں تے فوجیاں دی اک وڈی حد تک پینڈو کلاس اے۔ مراٹھا 17 ويں صدی وچ چھتر پتی شیواجی راجے بھوسلے دی قیادت وچ نمایاں ہوئے جنہاں نے بیجاپور سلطنت تے مغل سلطنت دے خلاف بغاوت دی ، تے رائے آباد دے نال اپنا باغیچو بنا لیا۔ [۵۰] اپنی نقل و حرکت دی وجہ توں مشہور ، مراٹھا مغل بادشاہ اورنگ زیب دے خلاف دکن جنگاں دے دوران اپنے علاقے نوں مستحکم کرنے وچ کامیاب ہوگئے سن ، تے بعد وچ ، ہندوستان دے اک وڈے حصے اُتے قابض ہوگئے۔ [۵۱]
اورنگ زیب دی موت دے بعد مغلاں نے چھترپتی شیواجی دے پوتے شاہو نوں رہیا کيتا۔ خالہ ترابی دے نال اک مختصر جدوجہد دے بعد ، شاہو حکمران ہويا۔ اس عرصے دے دوران ، اس نے بالا جی وشوناتھ بھٹ تے بعد وچ انہاں دی اولاداں نوں ڈیشاست پیشو (واریر) یا مراٹھا سلطنت دا وزیر اعظم مقرر کيتا۔ مغل شہنشاہ اورنگ زیب دی موت دے بعد ، پیشواں دی حکمرانی دے دوران سلطنت وچ بہت وسعت ہوئی۔ سلطنت اپنے عروج اُتے تمل ناڈو [۵۲][۵۳] توں تمل ناڈو دے جنوبی تنجاور ، شمال وچ پشاور (جدید خیبر پختونخوا ) ، تے مشرق وچ بنگال تے انڈمان جزیرے تک پھیلا ہويا اے۔ [۵۴] چترپتی شیواجی تے اس دے ورثاء دے زیر اقتدار مراٹھا فوجی طاقت دے عروج اُتے شمال دے شمال وچ جو اج سمجھیا جاندا اے ، نے جنوبی ہند دی سیاسی صورتحال اُتے گہرا اثر ڈالیا ، مرہٹھا دا کنٹرول تیزی توں مشرق تک گنجام تک تے بعید جنوب تک پھیل گیا۔ تھانجاور ۔ اورنگ زیب دی موت دے بعد ، مغل طاقت دا مرہون منت ہوئے گیا ، تے جنوبی ہندوستانی حکمراناں نے دہلی توں خود مختاری حاصل کرلئی- میسور دی وڈیر یار بادشاہی ، جو اصل وچ وجیاناگرہ نوں خراج تحسین پیش کردی سی تے اگلی چند دہائیاں وچ اس نے طاقت حاصل کيتی ، اس دے نتیجے وچ اوہ جنوبی ہند دے جنوبی حصے وچ غالب اقتدار دے طور اُتے ابھری۔ حیدرآباد دے اصف جاہیز نے میسور دے شمال تے مشرق وچ اس علاقے نوں کنٹرول کيتا ، جدوں کہ مراٹھاں نے کرناٹک دے کچھ حصےآں نوں کنٹرول کيتا۔ "قرون وسطی" دے اختتام دے اختتام تک ، جنوبی ہند دی بیشتر یا تاں مرہٹھا دے تحت براہ راست حکومت کیتی گئی سی ، یا نائک خاندان یا ووڈیرس نوں خراج تحسین پیش کيتا گیا سی۔
جدید دور
[سودھو]نوآبادیاتی دور
[سودھو]اٹھارہويں صدی دے وسط وچ ، فرانس تے برطانویاں دے درمیان طویل تنازعہ جنوبی ہندوستان دے فوجی تسلط اُتے مرکوز سی۔ ایہ جنوبی ہند دی تریخ وچ انتشار دا دور سی۔ اس خطے دی حکمرانی مقامی حکمراناں توں لے کے انہاں دونے یوروپی طاقتاں تک پہنچی۔ فرانسیسی تے انگریزی حکام نے مقامی لوکاں دے نال مل کے اک اجیرتی فوج تشکیل دی۔ محل تے شہراں دی خودمختاری اکثر تبدیل کيتی جاندی اے۔ ایتھے تک کہ ابتدا وچ ، فوجیاں نوں پرت مار دے ذریعے ادائیگی کيتی جاندی سی۔ اس دوران چار اینگلو میسور جنگاں تے تن اینگلو مراٹھا جنگاں منعقد کيتیاں گئیاں۔ اس جنگ وچ مراٹھاں ، میسور تے حیدرآباد نے انگریز دا نال دتا نہ کہ فرانسیسیاں کا۔ آہستہ آہستہ ، حیدرآباد دی مدد توں ، اس خطے وچ برطانوی راج قائم ہوگیا تے میسور برطانوی ہندوستان کا حصہ بن گیا۔ ریاست ریاست حیدرآباد نے انگریزاں دے خلاف جنگ دے بجائے سفارتکاری دے بدلے وچ خودمختاری اُتے اتفاق کيتا۔ مراٹھا ریاست ، جو وسطی تے شمالی ہندوستان وچ پھیلی سی ، ٹُٹ گئی تے اس دا بیشتر علاقہ برطانوی سلطنت دا حصہ بن گیا۔
برٹش جنوبی ہندوستان
[سودھو]برطانوی نوآبادیاتی حکمرانی دے تحت ، جنوبی ہندوستان کو متعدد شاہی ریاستاں وچ تقسیم کيتا گیا جنہاں وچ مدراس پریسیڈنسی ، حیدرآباد اسٹیٹ ، میسور اسٹیٹ ، تروویتھمکور (یا تری وندرم ) ، کوچین ، بیجی گارم شامل سن ۔ مدراس صدارت براہ راست برطانیہ دے زیر اقتدار سی۔ مقامی ریاستاں نوں کافی حد تک اندرونی خودمختاری حاصل سی۔ حکمراناں دی سرگرمیاں دی نگرانی تے اس دی اطلاع دینے دے لئی ہر اہم آبائی ریاست دے راجگڑھ وچ اک برطانوی شہری مقیم سی۔ کسی وی ممکنہ شورش نوں روکنے دے لئی برطانوی فوج راجگڑھ دے نیڑے چھاؤنیاں وچ کھڑی سی۔ انہاں تمام ریاستاں دے حکمران برطانوی بادشاہت دے مطلق حقوق دے اصول اُتے قائم سن ۔ وڈے پیمانے اُتے دیسی ریاستاں نے اپنی کرنسی تے ریلوے متعارف کروائے۔ ایہ ریلوے پڑوسی ریاستاں وچ ناقابل استعمال بنانے دے لئی غیر معیاری گیجاں وچ تعمیر کيتی گئی سی۔ برطانوی دور دے دوران جنوبی ہندوستان دے پہاڑی علاقےآں وچ چائے تے کافی دی کاشت شروع ہوئی۔ ایہ خطے دی اہم ترین نقد فصلاں وچوں اک بن چکے نيں۔
آزادی دے بعد دا دور
[سودھو]15 اگست 1947 نوں سابق برطانوی ہندوستان نے پاکستان تے ہندوستان توں آزادی حاصل کيتی۔ 1947–50 دے دوران ، متعدد دیسی ریاستاں جمہوریہ ہند دا حصہ بن گئياں۔ اس دے نتیجے وچ جنوبی ہندوستان وچ کئی نويں ریاستاں دا ظہور ہويا۔ مدراس ریاست برٹش جنوبی ہندوستان دی مدراس صدارت تے آبائی ریاستاں بنگانپلی ، پڈوکوٹائی تے سندور اُتے مشتمل اے۔ مدراس ریاست جنوبی ہندوستان دی سب توں وڈی ریاست اے۔ تشکیل شدہ ہور ریاستاں کنگڈم آف کورگ (پہلے برطانوی ہند دا کورگ صوبہ) ، ریاست میسور (پہلے میسور دی آبائی ریاست) تے ملحقہ ریاست تریوانڈروم کوچین (پہلے آبائی ریاستاں تریوانڈرم تے کوچین) نيں۔ حیدرآباد ریاست سابقہ آبائی ریاست حیدرآباد دے نال تشکیل دتی گئی سی تے بمبئی پریذیڈنسی ریاست بمبئی بن گئی۔
1953 وچ ، نہرو حکومت اُتے دباؤ آیا کہ ریاست مدراس دے شمالی حصے وچ تیلگو بولنے والے ضلعے نوں ہندوستان دی بولی اُتے مبنی پہلی ریاست بناواں۔ یکم اکتوبر 1953 نوں ریاست مدراس دے شمالی ضلعے دے نال ریاست آندھرا پردیش دی تشکیل ہوئی۔ اس ریاست دا راجگڑھ کرنول اے ۔ اس دے فورا بعد ہی ، ریاستی تنظیم نو دا مطالبہ زوردار ہوگیا تے قومی سطح اُتے ریاستی تنظیم نو دا کمیشن تشکیل دتا گیا۔ اس کمیشن دی سفارشات دی بنیاد اُتے ، ہندوستانی پارلیمنٹ نے 1956 وچ ریاستی تنظیم نو ایکٹ منظور کيتا تے ہندوستان وچ بولی اُتے مبنی ریاست دے قیام دا ارادہ کيتا۔ آندھرا پردیش دا نواں ناں آندھرا پردیش اے۔ تے ریاست حیدرآباد وچ تلگو بولنے والے علاقے تلنگانہ توں وابستہ اے ۔اور ریاست حیدرآباد دے تلگو بولنے والے تلنگانہ خطے توں وابستہ اے۔ کُنڈا بولنے والے ضلع کورگ ، ریاست حیدرآباد دے جنوب مغرب تے ریاست بمبئی دا جنوبی حصہ ریاست میسور توں جڑے ہوئے نيں۔ کیرالا دی نويں ملیالم بولنے والی ریاست ریاست مدراس دے ملابار تے قصارا گڑھ ضلعے نوں تریوانڈرم کوچین دے نال ضم کردے ہوئے تشکیل دتی گئی سی۔
1956 دے بعد ، جنوبی ہندوستان دے تامل بولنے والے خطے ریاست مدراس دا حصہ بن گئے۔ 1986 وچ ، ریاست دا ناں تامل ناڈو رکھ دتا گیا۔ 1982 وچ ریاست میسور دا ناں بدل کے کرناٹک رکھیا گیا ۔ 1971 وچ ، گووا سمیت پورا پرتگالی ہندوستان ، جمہوریہ ہند دا حصہ بن گیا۔ 1967 وچ ، گوا ہندوستان دی اک ریاست بنیا۔ ہندوستان دی فرانسیسی کالونیاں 1950 دی دہائی وچ جمہوریہ ہند دا حصہ بن گئياں۔ یونین ٹریٹری آف پینڈی شیری دا قیام جنوبی ہند دی چار فرانسیسی کالونیاں نوں متحد کرکے کیا گیا سی ۔
ہور ویکھو
[سودھو]- تامل ناڈو دی تریخ
- قدیم تامل ملک
- کرناٹک دی تریخ
- قرون وسطی کرناٹک دی سیاسی تریخ
- آندھرا پردیش دی تریخ
- کیرالہ دی تریخ
- قدیم ہندوستان
- تامل ناڈو دی تریخ
- قدیم تامل ملک
- کرناٹک دی تریخ
- قرون وسطی کرناٹک دی سیاسی تریخ
- آندھرا پردیش دی تریخ
- کیرالہ دی تریخ
حاشیہ
[سودھو]حوالے
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]ہور پڑھو
[سودھو]- Rao, Velcheru Narayana, David Shulman, and Sanjay Subrahmanyam. Textures of Time: Writing History in South India 1600–1800 (2003)
- Nilakanta Sastri, K. A. (2000). A History of South India. New Delhi: Oxford University Press.
- Nilakanta Sastri, K. A. (2000). Advanced History of India. New Delhi: Allied Publishers Ltd.
- Chandra, Bipin (1999). The India after Independence. New Delhi: Penguin.
[گٹھ:ہندوستان دی تریخ]]
- ↑ K.A.N. Sastri, A History of South India, pp. 49–51
- ↑ K. A. N. Sastri, A History of South India, pp. 49–51
- ↑ Murty, M. L. K. (2003). Pre- and Protohistoric Andhra Pradesh up to 500 B.C. ISBN 9788125024750.
- ↑ Front Page : Some pottery parallels Archived 2007-05-27 at the وے بیک مشین. The Hindu (2007-05-25). Retrieved on 2013-07-12.
- ↑ The Bhattiprolu Inscriptions, G. Buhler, 1894, Epigraphica Indica, Vol.2
- ↑ Indian Epigrapghy and South Indian Scripts, C. S. Murthy, 1952, Bulletins of the Madras Government Museum, New Series IV, General Section, Vol III, No. 4
- ↑ Antiquity of Telugu language and script: http://www.hindu.com/2007/12/20/stories/2007122054820600.htm
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Kanakasabhai, V (1997). The Tamils Eighteen Hundred Years Ago. Asian Educational Services. p. 10. ISBN 8120601505.
- ↑ K. A. N. Sastri, A History of South India, pp. 49–51
- ↑ Murty, M. L. K. (2003). Pre- and Protohistoric Andhra Pradesh up to 500 B.C. ISBN 9788125024750.
- ↑ Woolner, Alfred C. (1928). Introduction to Prakrit. Delhi: Motilal Banarsidass. pp. 235 pages(see page:15). ISBN 9788120801899.
- ↑ Sinopoli, Carla M. (2003). The Political Economy of Craft Production: Crafting Empire in South India, c.1350–1650. Cambridge University Press. p. 71. ISBN 978-1-139-44074-5. Retrieved 4 February 2019.
- ↑ Gade, Dr Jayaprakashnarayana. Water Resources and Tourism Promotion in Telangana State. ISBN 9789385886041.
- ↑ Hari Saravanan, V. (2014). Gods, Heroes and their Story Tellers: Intangible cultural heritage of South India. ISBN 9789384391492.
- ↑ Raman, K. V. (June 2003). Sri Varadarajaswami Temple, Kanchi: A Study of Its History, Art and Architecture. ISBN 9788170170266.
- ↑ Historians such as P. B. Desai (History of Vijayanagar Empire, 1936), Henry Heras (The Aravidu Dynasty of Vijayanagara, 1927), B.A. Saletore (Social and Political Life in the Vijayanagara Empire, 1930), G.S. Gai (Archaeological Survey of India), William Coelho (The Hoysala Vamsa, 1955) and Kamath (Kamath 2001, pp157–160)
- ↑ Karmarkar (1947), p30
- ↑ Kulke and Rothermund (2004), p188
- ↑ Rice (1897), p345
- ↑ Robert Sewell (A Forgotten Empire Vijayanagar: A Contribution to the History of India, 1901), Nilakanta Sastri (1955), N. Ventakaramanayya (The Early Muslim expansion in South India, 1942) and B. Surya Narayana Rao (History of Vijayanagar, 1993) in Kamath (2001) pp157–160.
- ↑ Nilakanta Sastry (1955), p216
- ↑ Kamath (2001), p160
- ↑ Portuguese travelers Barbosa, Barradas and Italian Varthema and Caesar Fredericci in 1567, Persian Abdur Razzak in 1440, Barani, Isamy, Tabataba, Nizamuddin Bakshi, محمد قاسم فرشتہ and Shirazi and vernacular works from the 14th to 16th centuries. (Kamath 2001, pp157–158)
- ↑ Fritz & Michell (2001) pp1–11
- ↑ Nilakanta Sastri (1955), p216
- ↑ Kamath (2001), p162
- ↑ Nilakanta Sastri (1955), p317
- ↑ The success was probably also due to the peaceful nature of Muhammad II Bahmani, according to Nilakanta Sastri (1955), p242
- ↑ From the notes of Portuguese Nuniz. Robert Sewell notes that a big dam across was built the Tungabhadra and an aqueduct ۱۵ میل (۲۴ کلومیٹر) long was cut out of rock (Nilakanta Sastri 1955, p243).
- ↑ Also deciphered as Gajaventekara, a metaphor for "great hunter of his enemies", or "hunter of elephants" (Kamath 2001, p163).
- ↑ Nilakanta Sastri (1955), p244
- ↑ From the notes of Persian Abdur Razzak. Writings of Nuniz confirms that the kings of Burma paid tributes to Vijayanagara empire (Nilakanta Sastri 1955, p245)
- ↑ Kamath (2001), p164
- ↑ From the notes of Abdur Razzak about Vijayanagara: a city like this had not been seen by the pupil of the eye nor had an ear heard of anything equal to it in the world (Hampi, A Travel Guide 2003, p11)
- ↑ Nilakanta Sastri (1955), p250
- ↑ Nilakanta Sastri (1955), p239
- ↑ Kamath (2001), p159
- ↑ From the notes of Portuguese traveler Domingo Paes about Krishna Deva Raya: A king who was perfect in all things (Hampi, A Travel Guide 2003, p31)
- ↑ The notes of Portuguese Barbosa during the time of Krishna Deva Raya confirms a very rich and well provided Vijayanagara city (Kamath 2001, p186)
- ↑ Most monuments including the royal platform (Mahanavami Dibba) were actually built over a period spanning several decades (Dallapiccola 2001, p66)
- ↑ Dr. P. B. Desai asserts that Rama Raya's involvement often was at the insistence of one Sultan or the other (Kamath 2001, p172).
- ↑ Some scholars say the war was actually fought between Rakkasagi and Tangadigi in modern بیجاپور ضلع، کرناٹک, close to Talikota, and the battle is also called "Battle of Rakkasa-Tangadi". Shervani claimed that the actual venue of the battle was Bannihatti (Kamath 2001, p170)
- ↑ The Telugu work Vasucharitamu refers to Aravidu King Tirumala Deva Raya (1570) as the reviver of the وجے نگر سلطنت.(Ramesh 2006)
- ↑ Nilakanta Sastri (1955), p268
- ↑ Kamath (2001), p174
- ↑ Kamath (2001), p174
- ↑ Kamath (2001), p220, p226, p234
- ↑ "The Marathas". Encyclopædia Britannica, Inc.. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/285248/India/46986/The-Marathas.
- ↑ Vartak, Malavika (8–14 May 1999). "Shivaji Maharaj: Growth of a Symbol". Economic and Political Weekly 34 (19): 1126–1134. (رکنیت درکار)زمرہ:زر اشتراک درکار مواد کے روابط پر مشتمل صفحات
- ↑ Maratha (people) – Encyclopædia Britannica. Global.britannica.com. Retrieved 12 July 2013.
- ↑ Mehta, J. L. Advanced study in the history of modern India 1707–1813
- ↑ Mackenna, P. J. et al. Ancient and modern India
- ↑ Welcome to Alibag / Alibaug. Sarkhel Kanhoji Angre. Marathiecards.com. Retrieved 12 July 2013.