عزیز میاں

عزیز میاں
جم	17 اپریل 1942   دہلی
وفات	6 دسمبر 2000 (58 سال)  تہران
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
فنی زندگی
صنف	قوالی
آلات موسیقی	ہارمونیم, ،  صوت
مادر علمی	پنجاب یونیورسٹی
پیشہ	گائک
اعزازات
پرائڈ آف پرفارمنس

عزیز میاں (ولادت: 17 اپریل، 1942ء، وفات: 6 دسمبر، 2000ء) پاکستان دے چند مقبول ترین قوالےآں وچو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی پیدائش بھارت دے شہر دہلی وچ ہوئی۔ انہاں نے دس برس د‏‏ی عمر وچ قوالی سیکھنا شروع د‏‏ی تے سولہ سال د‏‏ی عمر تک قوالی د‏‏ی تربیت حاصل کردے رہ‏‏ے۔ عزیزمیاں نے پنجاب یونیورسٹی تو‏ں اردو تے عربی وچ ایم اے د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ انہاں د‏‏ی مشہور قوالیاں وچ تیری صورت، مینو‏ں آزمانے والے، میں شرابی شرابی، اللہ ہی جانے کون بشر اے، نبی نبی یا نبی شامل ني‏‏‏‏ں۔ طویل قوالی تے حشر دے روز ہی پوچھاں گا۔ انھاں نے خود لکھی‘ خود کمپوز کيتی۔ ان د‏‏ی قوالیاں سننے والےآں پراج وی وجد طاری کر دیندی ا‏‏ے۔ حکومت نے انہاں نو‏‏ں کئی اعزازات تو‏ں نوازیا۔ 1989ء وچ پرائڈ آف پرفارمنس وی دتا۔

عزیز میاں دا شمار قدرے روايتی قوالےآں وچ ہُندا سی۔ انہاں د‏‏ی آواز بارعب تے طاقتور سی۔ لیکن انہاں د‏‏ی کامیابی دا راز صرف انہاں د‏‏ی آواز نئيں سی۔ عزیز میاں نہ صرف اک عظیم قوال سن بلکہ اک عظیم فلسفی وی سن، جو اکثر اپنے لئی شاعری خود کردے سن ۔ عزیز میاں نے پنجاب یونیورسٹی، لاہور تو‏ں اردو تے عربی وچ ایم اے کیتا ہویا سی۔

انہاں دا اصل ناں عبد ا لعزیز سی۔ "میاں" انہاں دا تکیہ کلام سی، جو اوہ اکثر اپنی قوالیاں وچ وی استعمال کردے سن، جو بعد وچ انہاں دے ناں دا حصہ بن گیا۔ انہاں نے اپنے فنی دور دا آغاز "عزیز میاں میرٹھی" د‏‏ی حیثیت تو‏ں کیتا۔ میرٹھی د‏‏ی ناں وجہ ایہ اے کہ قیام پاکستان دے بعد عزیز میاں نے بھارت دے شہر میرٹھ تو‏ں اپنے وطن د‏‏ی طرف ہجرت کیتی سی۔

انہاں نو‏ں اپنے ابتدائی دور وچ "فوجی قوال" دا لقب ملیا کیونجے انہاں د‏‏ی شروع د‏‏ی سٹیج د‏‏ی بیشتر قوالیاں فوجی بیرکاں وچ فوجی جواناں دے لئی سن۔

مختلف قسم دے معمولی الزامات اُتے انہاں نو‏ں کئی دفعہ گرفتار کیتا گیا لیکن بعد وچ بری کر دتا گیا۔

عزیز میاں د‏‏ی قوالیاں وچ زیادہ توجہ کورس گائیکی اُتے دتی جاندی سی جس دا مقصد قوالی دے بنیادی نکتہ اُتے زور دینا سی۔ عزیز میاں نو‏‏ں شاعری پڑھنے وچ کچھ ایسی مہارت حاصل سی جو سامعین اُتے گہرا اثر چھڈ جاندی سی۔ انہاں د‏‏ی بیشتر قوالیاں دینی رنگ لئی ہوئے سن گو کہ انہاں نے رومانی رنگ وچ وی کامیابی حاصل کیتی سی۔ عزیز میاں د‏‏ی مقبول ترین قوالیاں "ميں شرابی میں شرابی" (یا "تیری صورت") تے "اللہ ہی جانے کون بشر ہے " شامل ني‏‏‏‏ں۔

میں شرابی

عزیز میاں نو‏‏ں اپنی قوالیاں وچ دینی تے صوفی مسائل اُتے بحث کرنے وچ مہارت حاصل سی۔ اوہ براہ راست خدا تو‏ں اسيں کلام ہُندے تے اشرف المخلوقات د‏‏ی قابل رحم حالت د‏‏ی شکایت کردے۔ خدا تو‏ں اسيں کلام ہونے والی قوالیاں وچ اوہ زیادہ تر علامہ اقبال د‏‏ی شاعری استعمال کردے۔ مثلا عزیز میاں دے مندرجہ ذیل پسندیدہ اشعار پڑھو:

باغِ بہشت    سے مجھے    اذنِ سفر دیا    تھا کیوں
کارِ    جہاں    دراز    ہے    اب    میرا    انتظار کر    

مجھے تو اس جہاں میں بس اک تجھی سے عشق ہے
یا   میرا   امتحان    لے    یا    میرا    اعتبار کر   

پاکستان دے عالمی شہرت یافتہ مزاح کار عمر شریف نے اک دفعہ عزیز میاں دے بارے وچ اک مزاحیہ شو وچ کہیا سی: "لوکاں دے جھگڑے زمین اُتے ہُندے نيں، اس دے جھگڑے آسمان پہ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اللہ تو‏ں جھگڑا کردا اے "۔

صابری برادران نے عزیز میاں د‏‏ی قوالی "ميں شرابی میں شرابی" نو‏‏ں اپنی اک قوالی "پینا وینا چھڑو شرابی" وچ تنقید دا نشانہ بنایا۔ عزیز میاں نے اس دا ترکی بہ ترکی جواب اپنی اک ہور قوالی "ہائے کمبخت تو نے پی ہی نہيں" وچ دتا۔ عزیز دے صابری برادران نو‏‏ں جواب دے بعد تو‏ں "ميں شرابی میں شرابی" تے "ہائے کمبخت تو نے پی ہی نہيں" نو‏‏ں اک نال پیش کیتا جاندا ا‏‏ے۔

وفات

عزیز میاں دا انتقال دسمبر 6، 2000ء نو‏‏ں تہران (ایران) وچ یرقان د‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا۔ انہاں نو‏ں حضرت علی کرم اللہ وجہ د‏‏ی برسی دے موقع اُتے ایرانی حکومت نے قوالی دے لئی مدعو کیتا سی۔ عزیز میاں دے دو بیٹے، عمران تے تبریز، انہاں دے ورثہ نو‏‏ں اپنائے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ دونے قوالی دے انداز وچ اپنے والد تو‏ں بہت مشابہت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ آپ کو بمطابق وصیت انہاں دے مرشد طوطیاں والی سرکار ملتان دے پہلو وچ دفن کیا گیا۔

حوالے

بیرونی روابت

• تنو منو صوفی بلوک سپاٹ Archived 2015-08-18 at the وے بیک مشین