علی بن یقطین
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | علی بن یقطین بن موسی بغدادی |
| نامور اقرباء | یقطین بن موسی بغدادی۔ |
| علمی معلومات | |
| تالیفات | ما سئل عنہ الصادق (ع) من الملاحم، الشاک بحضرتہ (ع)، مسائل عن ابی الحسن موسی بن جعفر۔ |
| خدمات | |
| سماجی | فقیہ و متکلم۔ |
علی بن یقطین بن موسی بغدادی (۱۲۴۔۱۸۲ ھ)، امام جعفر صادق علیہ السلام تے امام موسی کاظم علیہ السلام دے دور وچ شیعہ محدث، فقیہ، متکلم تے بزرگانہاں وچوں نيں۔ اوہ کوفہ دے رہنے والے تے بغداد وچ مقیم سن ۔ شیعہ ہونے دے باوجود عباسی حکومت دے وزیر تے انہاں دے مورد اعتماد سن ۔ ائمہ اہل بیتؑ تے شیعہ علماء دے نزدیک بلند مرتبہ رکھدے نيں۔ سیرت نگاراں نے انہاں دی طرف تن کتاباں دی تالیف کيتی نسبت دتی اے۔
ولادت تے بچپن[سودھو]
علی بن یقطین ا۲۴ ق وچ کوفہ وچ پیدا ہوئے۔ چونکہ انہاں دے والد یقطین بن موسی امام جعفر صادق علیہ السلام دے شیعاں وچوں سن، اس لئی مروان بن حکم دی خلافت دے زمانہ وچ حکومت انہاں دی تلاش وچ سی، لہذا اوہ اپنی اہلیہ تے دو بیٹےآں (علی و عبید) دے نال فرار اُتے مجبور ہو گئے تے کوفہ ترک کرکے مدینہ آ گئے۔ کچھ مدت دے بعد اوہ بغداد چلے گئے تے اوتھے انہاں نے ابزار (اک قسم دا مصالحہ) دی خرید و فروخت دا کم کرنے لگے۔[۱]
عباسی دربار وچ رسائی[سودھو]
علی بن یقطین اموی حکومت دے زوال تے عباسی حکومت دے ظہور دے بعد کوفہ واپس آ گئے[۲][۳]اور انہاں نے عباسی دربار سلطنت تک رسائی حاصل کر لئی۔ شروع وچ اوہ دربار وچ مہدی عباسی[۴] دے پیشکار دی حیثیت توں رہے، بعد وچ انہاں نوں ناظم امور منتخب کيتا گیا۔[۵]
ہادی عباسی دے زمانہ وچ دربار حکومت وچ انہاں دی وقعت وچ وادھا ہو گیا۔ ایتھے تک کہ انگشتر و مہر خلافت انہاں دے حوالے کے دتی گئی[۶] تے اوہ ہارون الرشید (متوفی ۱۹۳ ھ) دے نزدیکیوں وچوں ہو گئے۔
علی بن یقطین دا شیعہ ہونا[سودھو]
ان دے شیعہ ہونے وچ کوئی وی شک و شبہ نئيں اے۔ البتہ انہاں دا مسلک انہاں دے والد دی طرح عباسی خلفاء دی نظر توں مخفی سی۔ امام موسی کاظم علیہ السلام توں اوہ قریبی رابطہ رکھدے سن تے امام دے نزدیک بہت اعتبار دے حامل سن ۔
شیعاں تے تاریخی و روائی شواہد دے مطابق علی بن یقطین دا عباسی خلافت دے دربار وچ داخل ہونا امام موسی کاظم علیہ السلام دی اجازت تے انہاں دی رہنمائی دی وجہ توں سی۔[۷][۸] توں کہ اوہ مظلوماں دی فریاد رسی تے شیعاں دی مدد کر سکن۔[۹] ايسے سبب توں بارہیا ہارون الرشید دے سامنے انہاں دے مسلک تے امام کاظمؑ توں انہاں دے ارتباط دی شکایت کیتی گئی۔ البتہ انہاں نوں کوئی گزند نئيں پہنچی۔
علی بن یقطین دا مرتبہ[سودھو]
ائمہؑ دے نزدیک[سودھو]
علی بن یقطین دو اماماں دے دور وچ رہے تے انہاں دی طرف توں مورد تائید و توجہ قرار پائے۔ نقل ہويا اے کہ جدوں اوہ بچے سن تاں امام جعفر صادق علیہ السلام نے انہاں دے حق وچ دعا فرمائی۔[۱۰] امام کاظمؑ توں انہاں دے سلسلہ وچ کئی حدیثاں نقل ہوئیاں نيں۔ آپ نے انہاں دے بارے وچ فرمایا:
- آپ دے سلسلہ وچ ايسے چیز نوں پسند کردا ہاں جو اپنے سلسلہ وچ پسند کردا ہون۔[۱۱]
- اک دوسری روایت وچ امام موسی بن جعفر فرماندے نيں: جدوں ميں حج اُتے سی تاں میرے ذہن وچ کِسے دا خیال نئيں آیا سوائے علی بن یقطین کے، اوہ ہر وقت میرے نال رہے تے میری نظراں توں غائب نئيں ہوئے جدوں تک وچ اوتھے رہیا اوہ نال رہے۔[۱۵]
بعض روایات توں معلوم ہُندا اے کہ اوہ امام کاظمؑ دے وکیل سن تے اس روایت دے مطابق جو شیخ طوسی نے نقل کيتی اے اوہ بعض خطوط تے اموال نوں شیعاں وچوں دو لوکاں دے ذریعہ توں امام کاظمؑ تک گھلدے سن تے امام دا جواب دریافت کردے سن ۔[۱۶]
علی بن یقطین دے ایمان تے پارسائی دے بارے وچ بہت ساریاں روایات ذکر ہوئیاں نيں۔ منجملہ انہاں وچوں اوہ روایت اے جس وچ امام کاظم نے انہاں دے لئی جنت دی ضمانت لی اے۔[۱۷]
علماء دے نزدیک[سودھو]
شیعہ علماء جداں نجاشی، شیخ طوسی، علامہ حلی، ابن شہر آشوب، مامقانی و سید ابو القاسم خوئی انہاں نوں امام کاظمؑ دے خاص اصحاب وچ شمار کردے نيں۔ جو امام دے نزدیک بلند مرتبہ سن تے کسی نے وی انہاں دے مذمت ذکر نئيں کيتی اے۔ ایہ حضرات علی بن یقطین نوں صاحب تالیفات، فقیہ، متکلم، ثقہ، جلیل القدر تے مورد اعتبار جداں اوصاف توں متصف کردے نيں۔[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]
مقام علمی[سودھو]
کتب اربعہ وچ علی بن یقطین توں بہت ساریاں روایات نقل ہوئیاں نيں۔ رجال دی کتاباں وچ ثبت گزارشات اس گل کيتی حکایت کردیاں نيں کہ انہاں نے امام صادقؑ توں اک روایت تے امام کاظمؑ توں بہت ساریاں روایات نقل کيتی نيں۔[۲۳]
انہاں دی تالیفات[سودھو]
کتب رجال وچ انہاں دی ۳ کتاباں دا ذکر ہويا اے جنہاں نوں ایتھے ذیل وچ ذکر کيتا جا رہیا اے:
- ۱۔ ما سئل عنہ الصادق (ع) من الملاحم: اس کتاب وچ امام صادقؑ توں مستقبل وچ پیش آنے والے حوادث و فتن دے سلسلہ وچ کيتے گئے سوالات دے جوابات وچ امام دی پیشنگوئیاں دا ذکر ہويا اے ۔
- ۲۔ الشاک بحضرتہ: اس کتاب وچ امامؑ دے محضر وچ اک اہل شک توں ہوئے مناظرہ نوں شامل کيتا گیا اے۔
- ۳۔ مسائل عن ابی الحسن موسی بن جعفر: اس کتاب وچ انہاں مسائل دا تذکرہ کيتا گیا اے جو علی بن یقطین نے امام کاظمؑ توں حاصل کيتے سن ۔[۲۴]
وفات[سودھو]
علی بن یقطین نے سن ۱۸۲ ھ ۵٧ برس دی عمر وچ بغداد وچ اس وقت وفات پائی جدوں امام موسی کاظم علیہ السلام ہارون الرشید دی قید وچ سن ۔ ہارون دے ولی عہد محمد امین نے انہاں دی نماز جنازہ پڑھائی۔[۲۵][۲۶]
حوالے[سودھو]
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۳.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۲٧۳.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ص۳۱۵.
- ↑ طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۳، ص۵۲۲.
- ↑ طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۶، ص۳۹۱.
- ↑ طبری، تریخ طبری، ۱۸٧۹م، ج۳، ص۴۰۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج٧۲، ص۳٧۰.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳٧۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ص۳۱۵.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۵۲۴.
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۲۲۲.
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۰.
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص٧۳۵.
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۴-۲۰۵.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۴۵.
- ↑ طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۴.
- ↑ حلی، خلاصه الاقوال، ص۱۰۰.
- ↑ ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۹۹.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۵ق، ص۴۵.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۱۵۵.
- ↑ طوسی، الفهرست، ۱۳۵۱ش، ص۱۵۵.
- ↑ خویی، معجم رجال حدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۲۴۲ و ۲۴۳.
منابع[سودھو]
- ابن شہر آشوب، محمد علی، معالم العلماء، قم، بی نا، بی تا
- امین، محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، ۱۴۰۳ ق
- حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، نشر الفقاہہ، ۱۴۱٧ ق
- خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، ۱۴۱۳ ق
- طبری، محمد بن جریر، تریخ، بہ کوشش دخویہ، لیدن، ۱۸٧۹-۱۸۸۱
- طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفہ الرجال (معروف بہ رجال کشی)، قم، آل البیت، ۱۴۰۴ ق
- طوسی، محمد بن حسن، اللسٹ، بہ کوشش محمود رامیار، مشہد، ۱۳۵۱ ش
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تہران، دار الکتب الاسلامیہ، ۱۳۶۳ ش
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، المطبعہ المرتضویہ، بی تا
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۴۰۳ ق
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۵ ق
| ||||||||||||||||||||||||||||
سانچہ:اصحاب امام کاظم سانچہ:شیعہ فقہا (دوسری صدی ہجری)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||