کیرنا

کیرنا، پنجابی لوک شاعری دی اک صنف اے۔ کیرنے اوہ ماتمی بول نیں جیہڑے کِسے دی مَوت اوہدیاں قریبی عورتاں ولَوں پڑھے جان٘دے نیں، ایہنوں کیرنے پاؤݨا کہیا جان٘دا اے۔ کیرنے مرثیے دی ہی اک شکل اے۔

کیرنے تے الاہݨی نُوں سوگ گیت کہݨا زیادہ موزُوں اے۔ کُچھ سُوجھواناں نے کیرنے نوں الاہݨی دے انترگت ای وچاریا اے۔ ڈاکٹر ونجارا بیدی نے کیرنے نُوں ایس کَر کے الاہݨی ناݪوں کُچھ وکھرا منّیا اے کہ ایہ اک انسان گت رچنا ہُندی اے جَد کہ الاہݨی ساموہک سوگ گِیت منّیا جاݨا چاہِیدا اے۔ ڈاکٹر کرنیل سنگھ تھند تے مہِندر سنگھ رندھاوا الاہݨی تے کیرنے نُوں اکّ ای رُوپ مَندا اے۔ ڈاکٹر ناہر سنگھ پنجابی دا اک ایہجا سُوجھوان نیں جو ایہناں دونّاں رُوپّاں نُوں وکھرا کَرکے کیرنے تے وستار سہت چرچا کَردا اے۔ اوہ لِکھدا اے "کیرنا ہون٘کے تے لیر دے انترگت شکایت دے لہجے وچ اچرت ایہجا پرگیتاتمک گِیت رُوپ اے جیہڑا مَیں تے تُوں دے اکاگر تعلّقات راہِیں تھیمک ٹکراء نُوں صِرف ٹکراء تے کھچاء دی ستھتی وچ ای پیش کَردا اے۔ ایہدی بولّی دا انداز محاورے وچ ہُندا اے۔ اس وچ بہت وار رُوپک سرجنا تے ماݨ ویکرن دی شعری انداز وچ ورتوں کیتی جان٘دی اے۔ کیرنے نوں سوگ گِیت کہݨا وی ٹھیک نئِیں لَگدا۔ ایہدے دو کارن نیں، پہلا ایہ کہ کیرنا اِنسان گت بھاوناواں نوں ای اجاگر نئِیں کَردا بلکہ ایہ اِنسان گت طور تے ہی جذبات دا پرگٹا اے۔ مرے بندّے پرتی لفظاں نُوں لیاتمک رُوپ دے دیݨا ای گِیت نئیں کہیا جا سَکدا۔ اک پاسّے تاں سُوجھوانّاں نے تکانت ملݨ کارن بجھارت، کہاوت تے محاورے نُوں وی لوک شاعری وچ شامل کرلیا اے تاں دُوجے پاسّے کیرنے وَرگی تکانت رِیت اچارن نُوں وی شاعری دے انترگت مَنّ لیا اے۔ جے پائے گئے کیرنیاں نُوں دھیان وچ رکھیے تاں ایہ اکّ وارتک رچنا دکھائی دین٘دی اے۔ جیہدے اچارن ویلّے لیراں وچ پیش کرن دی وجَہ توں اک لَے دا احساس ہُندا اے پَر ایہ لوک شاعری نئِیں کہلا سَکدی۔ کیرنے، ہون٘کے تے لیر دے دوران شِکوے دے لہجے وچ اچرت ایہجا پرگیتک گیت روپ اے۔ ملوئی لوک گیت روپاں وچوں کیرنا تے الاہݨی دو ایہجے گیت روپ نیں جیہڑے موت دے سوگ دے متعلق نیں۔ دوویں ہی عورتاں ولوں اچارے جان٘دے نیں۔ مہیندر سنگھ رندھاوا نے ‘الاہݨی’ نوں ‘وین’ اتھوا ‘کیرنے’ دے معنیاں وچ ورتیا اے۔ کرنیل سنگھ تھند لکھدا اے، “الاہݨی اک ماتمی گیت اے جیہدا مرتک سنسکار نال تعلق اے۔ ایس طرز دے گیتاں نوں کیرنے یا وین وی کہیا جان٘دا اے۔ ایسے طرحاں گیانی گردت سنگھ الاہݨی تے کیرنے نوں اچیرے طور تے وکھرا نہیں کردا، پر اوہ ایہناں دوواں دی پیشکاری دے ڈھنگ دی وکھرتا ضرور بیان کردا اے۔ اوہ لکھدا اے کہ کیرنا اکلّی سواݨی دوجی دے گَل لَگ کے پاؤن٘دی اے پَر الاہݨیاں کِسے پیشاور سیاپّاکار دی اگوائی وچ گروہ دے ہن٘گارے نال اچاریاں جان٘دیاں نیں۔ گیانی گردت سنگھ نے سیاپّے ویلّے اچارے بولاں لئی مقررہ روپ وچ ‘الاہݨی’ لفظ ورتیا اے تے اکلّی سواݨی دے اکاہرے بولاں لئی ‘کیرنا’ یا ‘وین’۔ واضح اے کہ موت دے سوگ نوں پیش کردے ایہناں دوویں گیت روپاں وچ پیشکاری تے نبھاؤ تکنیک وکھو وکھری ہوݨ کرکے ایہناں وچ روپ رچنا دی نظر توں بنیادی فرق نیں۔ نرول انفرادی پدھر اُتے نبھائے جاݨ والے بولاں نوں ‘کیرنا’ یا ‘وین’ کہݨا چاہیدا اے تے ِسے پیشاور مراسݨ یا نائݨ دی اگوائی وچ اک کورس وجوں اچارے جان٘دے بولاں نوں الاہݨیاں کہیا جاݨا چاہیدا اے۔ کیرنے دا نبھاؤ جِتھے لیراں تے ہون٘کیاں نال پرویا ہُندا اے، اوتھے اوہدا سمچا لہجہ شِکوے شکایت دا ہُندا اے۔