سلیم الزماں صدیقی

سلیم الزماں صدیقی
جم	19 اکتوبر 1897   لکھنئو
وفات	14 اپریل 1994 (97 سال)  کراچی
رہائش	کراچی، سندھ
شہریت	پاکستان برطانوی پاکستانی
مذہب	اسلام
رکن	رائل سوسائٹی
عملی زندگی
مقام_تدریس	پاکستان جوہری توانائی کمیشن (PAEC) Pakistan Council of Scientific and Industrial Research (PCSI) H.E.J Institute of Chemistry کراچی یونیورسٹی پاکستان اکیڈمی آف سائنسز
مادر علمی	علیگڑھ مسلم یونیورسٹی گوئٹے یونیورسٹی فرینکفرٹ یونیورسٹی کالج لندن
ڈاکٹری مشیر	Julius Von Bram
پیشہ	کیمیادان
اعزازات
ہلال امتیاز (۱۹۸۰)  تمغا حسن کارکردگی   (۱۹۶۶)  ستارہ امتیاز (۱۹۶۲) رائل سوسائٹی فیلو (۱۹۶۱) فیلو پاکستان سائنس اکادمی  ایم بی ای عالمی سائنس اکادمی فیلو

ڈاکٹر سلیم الزماں صدیقی (پیدائش: 19 اکتوبر 1897ء (بارہ بنکی)- 14 اپریل 1994ء) پاکستان دے عالمی شہرت یافتہ کیمیائی سائنس دان سن جو "نیم" تے پھول دار پودےآں اُتے تحقیق دی وجہ تو‏ں مشہور نيں۔ آپ "ایچ ای جے انسٹی ٹیوٹ آف کیمسٹری" دے بانی ڈائریکٹر سن ۔ سائنسی تخصیص دے علاوہ آپ مصور تے شاعر وی سن تے آپ دی مصوری دی نمائش ریاستہائے متحدہ امریکا، ہندوستان، جرمنی تے پاکستان وچ ہوچکیاں نيں۔

حالات زندگی

سلیم الزماں صدیقی 19 اکتوبر، 1897ء نو‏ں لکھنؤ، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ ابتدائی تعلیم لکھنؤ ٔ وچ حاصل کرنے دے بعد اوہ علی گڑھ آ گئے۔ انہاں نے 1919ء وچ علی گڑھ تو‏ں گریجویشن کیتا۔ اُس وقت تک اوہ ایم۔ اے۔ او۔ کالج سی یونیورسٹی 1920ء وچ بنی۔ پھر اوہ لندن آ گئے تے کچھ دناں یونیورسٹی کالج لندن وچ رہنے دے بعد فرینکفرٹ چلے گئے جتھ‏ے تو‏ں انہاں نے 1927ء وچ پی ایچ ڈی دی تکمیل کيتی۔ ہندوستان واپس آندے ہی اوہ دہلی آ گئے تے ایتھ‏ے دے طبیہ کالج وچ حکیم اجمل خاں دی قیادت وچ شعبۂ تحقیق برائے آیورویدک تے یونانی طب قائم کیتا۔ ایہ شعبہ 1931ء وچ قائم ہو ا سی 1940ء وچ انہاں نے انڈین کائونسل آف سائینٹفک اینڈ انڈسٹریل ریسرچ وچ کم شروع کیتا تے اوتھ‏ے دس برس رہ‏ے۔ قائدِ ملت لیاقت علی خاں دے اصرار اُتے اوہ 1951ء وچ پاکستان آ گئے۔ حکومت پاکستان دے ایما اُتے انہاں نے پاکستان کاؤنسل آف انڈسٹریل اینڈ سائینٹفک ریسرچ قائم دی جس دا مرکز کراچی وچ سی تے اس دی شاخاں ڈھاکہ، راجشاہی، چٹاگانگ، لاہور تے پشاور وچ وی قائم کیتیاں ۔ 1966ء وچ اوہ کائونسل تو‏ں ریٹائر ہوئے تے کراچی یونیورسٹی وچ حاجی ابراہیم جمال انسٹی ٹیوٹ آف کیمکل ریسرچ قائم کیتا۔ 1990ء تک اوہ اوتھ‏ے رہ‏ے تے اس دے بعد وی پرائیویٹ کم کردے رہ‏ے۔

ہندوستان وچ تحقیق دے دوران سلیم الزماں نے ہندوستانی پودہ سرپاگندھا ﴿Rauvolfiaserpentina﴾ تو‏ں اک دوا بنائی جس دا نام انہاں نے حکیم اجمل دی یاد وچ اجملین رکھیا۔ اس دا کیمیائی فارمولا (C21H24N2O3)اے۔ ایہ دل دی غیر منظم دھڑکناں (ARRYTHMIA) دا علاج کردی اے۔ انہاں نے نیم دے درخت، اس دی چھال تے اس دے پھل یعنی نمکوری اُتے تحقیق کيتی۔ انہاں نے نیم دے تیل تو‏ں تن دوائاں بنائاں تے انہاں دا نام نیمبین، نیمبیدین تے نیمبینین رکھیا۔ انہاں نے بتا یا کہ نیمبیدین وچ جراثیم کُش اثرات ہوندے نيں، اس طرح تو‏ں انہاں دی تحقیق نے پہلی بار یونانی تے آیورویدک طب نو‏ں جدید کیمسٹری وچ متعارف کروایا۔ 1961ء وچ اوہ رائل سوسائٹی دے ارکان منتخب ہوئے۔ سوویٹ اکیڈمی آف سائنس نے انکو اک گولڈ میڈل دتا۔ ا ور حکومت برطانیہ نے 1946ء وچ انکو او۔ بی۔ ای۔ دا خطاب دتا۔ پاکستان وچ سلیم الزماں دی خدمات کوبہت سراہا گیا۔ 1953ء وچ اوہ پاکستان اکیڈمی آف سائنس دے فیلو قرار پائے۔ 1958ء وچ انکو تمغۂ پاکستان ملیا۔ 1962ء وچ انکو ستارۂ امتیاز ملیا۔ 1966ء وچ انکو صدر پاکستان دا امتیازی انعام صدارتی تمغا برائے حسن کارکردگی دتا گیا۔ 1980ء وچ انکو ہلال امتیاز ملیا۔ سلیم الزماں صدیقی تھرڈ ورلڈ اکیڈمی آف سائنس دے اساسی رکن وی رہ‏ے۔ انہاں دی پنجويں برسی اُتے پاکستان پوسٹ نے انہاں دا یادگاری ٹکٹ جاری کیتا۔

ایہ قراردادِ پاکستان دی حمایت کرنے والے چوہدری خلیق الزماں صدیقی دے چھوٹے بھائی سن ۔

ان دے مطابق ہرمل نامی جڑی بوٹی وچ غالباٗ بارہ فیصد تک بے رنگ بے بو تے بے ذائقہ خوردنی آئل ہوندا اے جس اُتے جے کم کیتا جائے تو ساڈی مارکیٹ دی ضرورت بہت حد تک پوری ہوسکدی اے۔

ڈاکٹرعطاءالرحمِن جدو‏ں پی ایچ ڈی دے لئی باہر جانا چاہندے سن تو انہاں دی یونیورسٹی نے شرط رکھی سی کہ جے اوہ ڈاکٹر صدیقی تو‏ں لیٹر لکھوا لیان تو انکو داخلہ دے دتا جائے گا۔ بعد ازاں ڈاکٹر عطاالرحمان انہی دے قائم کردہ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ دے ڈائریکٹر وی رہ‏ے۔

چاند یا چھوٹی چندن نامی بوٹی تو‏ں انہاں نے متعدد الکلائڈ دریافت کیتے ۔۔۔۔۔ انہاں وچو‏ں اک الکلائڈ دا نام اجملین رکھیا گیا سی ۔۔۔۔۔ اس وقت اوہ حکیم اجمل خان دی لیبارٹری وچ ہی تحقیق کر رہ‏ے سن ۔۔۔۔۔۔ چھوٹی چندن دا بایولوجیکل نام راولفیا اے۔ ۔۔۔۔ اس دے علاوہ انہاں نے نیم اُتے وی قابل قدر تحقیق کيتی۔

اجملین تے آئسو اجملین ورگے الکلائڈ امراض قلب خصوصاً Arrhythmia دے علاج وچ استعمال ہوندے نيں۔ اس دے علاوہ ہور الکلائڈ ذہنی امراض دے علاج وچ کارآمد نيں۔

نیم دے پتاں، چھال تے جڑاں تو‏ں انہاں نے 50 تو‏ں ودھ دریافتاں کیتیاں تے انہاں نو‏ں پیٹنٹ کرایا۔ ایہ دریافتاں، بیکٹیریا، وائرس، فنگس تے کیڑاں دے خلاف موثر پائی گئياں

عہدے تے اعزازت

کیمسٹری وچ ڈاکٹریٹ " 1927ء جرمنی ریسرچ سائنٹسٹ، انڈین کونسل آف سائنٹفک اینڈ انڈسٹریل ریسرچ 1940ء ڈائریکٹر نیشنل کیمیکل لیبارٹریز، انڈیا، فروری 1947ء پاکستان آمد : 1951ء (لیاقت علی خان دی دعوت اُتے) بانی، ڈائریکٹر، صدر ۔۔۔۔ پاکستان کونسل آف سائنٹفک اینڈ انڈسٹریل ریسرچ : 1953ء تا 1966ء بانی پاکستان اکیڈمی آف سائنسز 1953ء ممبر ٹیکنیکل، پاکستان اٹامک انرجی کمیشن 1956ء پروفیسر اینڈ ڈائریکٹر ریسرچ، کراچی یونیورسٹی 1966ء بانی حسین ابراہیم جمال ریسرچ انسٹی ٹیوٹ آف کیمسٹری فیلو رائل سوسائٹی آف لندن 1961ء ممبر ویٹی کن اکیڈمی آف سائنس 1964ء سوویت اکیڈمی آف سائنسز تو‏ں گولڈ میڈل لیڈز یونیورسٹی برطانیہ تو‏ں ڈاکٹریٹ دی اعزازی ڈگری 1967ء کراچی یونیورسٹی تو‏ں ڈاکٹریٹ دی اعزازی ڈگری 1967ء برطانوی حکومت دی جانب تو‏ں "ایم بی ای" دا اعزاز 1964ء حکومت پاکستان تو‏ں ستارہ امتیاز 1962، صدارتی تمغا 1966، ہلال امتیاز 1980ء بانی رکن، تھرڈ ورلڈ اکیڈمی آف سائنسز 1983ء

شاعر تے فنکار

سائنس دان ہونے دے علاوہ ڈاکٹر سلیم الزماں صدیقی اک اچھے شاعر، موسیقار تے مصور وی سن ۔ 1924ء تے 1927ء وچ انہاں دی پینٹنگز دی نمائشاں فرینکفرٹ جرمنی وچ ہوئیاں۔ انہاں دا کیتا ہويا جرمن شاعری دا اردو ترجمہ جامعہ ملیہ اسلامیہ دے مجلے وچ وی شائع ہويا۔ سینٹرل انسٹی ٹیوٹ آف آرٹس اینڈ کرافٹس کراچی دے قیام وچ وی انہاں دا اہ‏م کردار سی

وفات

ڈاکٹر سلیم الزماں صدیقی دا انتقال 14 اپریل 1994ء نو‏ں کراچی وچ ہويا تے انہاں نو‏ں کراچی یونیورسٹی دے قبرستان وچ دفن کیتا گیا۔

سلیم الزماں صدیقی
جیون	1994 – 1897
جمن پو	لکھنؤ ہندستان
گن	کیمسٹری

ہور پڑھو

• سوہنے کم دا ٹکا لین والیاں دا لسٹ