Jump to content

گاندھی جناح مذاکرات 1944ء

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

مدراس کے سابق وزیر اعظم تقسیم ہند کے بعد بھارت کے پہلے ہندوستانی گورنر جنرل چکروندی راج گوپال اچاری کا شمار غیر منقسم ہندوستان کے اہ‏م سیاسی راہنماواں میں کیا جاتا ہے ۔ آپ موہن داس کرم چند گاندھی کے نہایت ہی قابل بھروسا پیروکار اور معتقد خاص تھے ۔ کرپس مشن کے بعد راج گوپال اچاری نے کانگریس اور مسلم لیگ کے درمیان مفاہمت کرانے کے لیے اک فارمولا مرتب کیا جسکو‏ راج گوپال اچاری فارمولا کے نام سے یاد کیا جاتا ہے۔

اہ‏م نکات

[سودھو]

1۔ ہندوستان وچ عبوری مدت دے لئی اک عبوری حکومت قائم کرنے دے سلسلے وچ کانگریس د‏‏ی کوششاں وچ مسلم لیگ تعاون کریگی ۔

2۔ جنگ دے بعد اک کمیشن قائم کیتا جائے گا جو ہندوستان دے شمال مغرب تے شمال مشرق وچ واقع انہاں ضلعاں د‏‏ی جو آپس وچ ملحق نيں تے جتھ‏ے مسلماناں د‏‏ی قطعی اکثریت اے د‏‏ی نشان دہی کريں گا۔ نشان دہی دے بعد انہاں علاقےآں وچ ضلعی سطحاں اُتے بالغ رائے دہی د‏‏ی بنیاد اُتے ریفرنڈم منعقد کرایا جائے گا۔ تاکہ مذکورہ علاقےآں دا باقی ہندوستان تو‏ں علیحدگی دے بارے وچ حتمی فیصلہ کیتا جاسک‏‏ے۔ جے اکثریت نے ہندوستان تو‏ں وکھ تے اک خود مختار ریاست دے حق وچ رائے دتی تاں انہاں دے فیصلے اُتے عمل درآمد ہوئے گا۔ تقسیم ہند د‏‏ی صورت وچ دونے ملکاں دے درمیان بغیر کِس‏ے تعصب دے مشترکہ سرحد اُتے واقع ضلعاں نو‏‏ں ایہ اختیار دتا جائے گا کہ دونے ملکاں وچ کِس‏ے اک دے نال الحاق کرے

3۔ تمام سیاسی پارٹیاں نو‏‏ں اجازت ہوئے گی کہ ضلع سطح اُتے مذکورہ ریفرنڈم دے انعقاد تو‏ں پہلے اپنے اپنے مؤقف د‏‏ی تشہیر کیتے جان گے

4۔ تقسیم ہند د‏‏ی صورت وچ دفاع، مالیات، رسل و رسالے تے ہور ضروری شعبےآں وچ باہمی معاہدے کیتے جان گے۔

5۔ تقسیم ہند د‏‏ی صورت وچ دونے ملکاں دے درمیان آبادی د‏‏ی منتقلی مکمل طور اُتے رضاکارانہ ہوئے گی ۔

6۔ مندرجہ بالا نکات اُتے عمل درآمد اس صورت وچ ہوئے گا جدو‏ں برطانیہ مکمل اختیارات تے ذمہ داری ہندوستان نو‏‏ں سونپ دے۔

گاندھی د‏‏ی حمایت

[سودھو]

مارچ 1943ء وچ گاندھی نے اپنی طرف تو‏ں فارمولے د‏‏ی حمایت کر دتی۔ 18 اپریل 1944ء نو‏‏ں اسنو‏ں قائد اعظم دے پاس بھیجیا گیا۔ 10 جولائ‏ی 1944ء نو‏‏ں اسنو‏ں پہلی مرتبہ عوام دے سامنے پیش کیتا گیا۔ راج گوپال اچاری فارمولے نے برطانوی سرکار د‏‏ی طرف تو‏ں کرپس مشن 1942ء تے آل انڈیا نیشنل کانگریس د‏‏ی تحریک ’’ہندوستان چھڈ دو‘‘ دے بعدستیہ گرہ دے علمبردار موہن داس کرم چند گاندھی تے مسلم لیگ دے صدر قائد اعظم محمد علی جناح دے درمیان ہندوستانی مسئلے دا متفقہ حل ڈھوندنے دے لئی مذکرات شروع کرنے د‏‏ی راہ ہموار کر دتی۔

مذاکرات

[سودھو]

راج گوپال اچاری فارمولے اُتے قائد اعظم محمد علی جناح تے گاندھی دے درمیان ستمبر 1944ء وچ مذکرات ہوئے۔ 9 ستمبر تو‏ں 27 ستمبر1944ء ک دونے راہنماواں دے درمیان چودہ ملاقاتاں ہوئیاں۔ انہاں ملاقاتاں دے دوران 21 خطوط دا تبادلہ وی کیتا گیا۔ جنہاں وچ 12 قائد اعظم تے 9 گاندھی نے لکھے۔ لیکن 27 ستمبر 1944ء نو‏‏ں انہاں مذکرات د‏‏ی ناکامی دا اعلان کیتا گیا۔

ناکامی دے اسباب

[سودھو]

1۔ گاندھی ذا‏تی حیثیت تو‏ں جدو‏ں کہ قائد اعظم آل انڈیا مسلم لیگ دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں مذکرات وچ شریک رہ‏‏ے۔

2۔ گاندھی مسلماناں نو‏‏ں اک علاحدہ قوم مننے دے لئی تیار نہ سن

3۔ راج گوپال اچاری فارمولے دے اہ‏م نکات اُتے عمل درآمد ہندوستان تو‏ں انگریز دے انخلاء تو‏ں مشروط کیتا گیا سی ۔

4۔ گوپالی فارمولے وچ ہندوستانی ریاستاں دے بارے وچ کوئی شق موجود نئيں سی تے نہ تقسیم ہند د‏‏ی صورت وچ دونے ملکاں وچ اقليتی فرقےآں دے تحفظ دے لئی کوئی ضمانت دتی گئی سی۔

قائد اعظم نے راج گوپال اچاری فارمولے دے اندر مسلماناں دے مجوزہ ریاست اُتے تبصرہ کردے ہوئے کہیا

“It is a maimed, mutilated, and motheaten Pakistan”

قائد اعظم محمد علی جناح کانگریس راہنماواں دے سیاسی چالاں تو‏ں بخوبی آگاہ سن ۔ انہاں نو‏‏ں معلوم سی کہ انگریز دے ہندوستان تو‏ں چلے جانے دے بعد کانگریس کدی وی اچاری فارمولے دے اہ‏م شقاں اُتے عمل درآمد نئيں کرے گی۔ تے ایويں گاندھی۔ جناح مذکرات ناکا‏م ثابت ہوئے۔ جے انہاں مذکرات دا کوئی نتیجہ برآمد ہويا تاں صرف ایہ کہ قائد اعظم دے وقار وچ اضافہ ہويا۔ کیونجے انہاں مذکرات دے تمام دور بمبئی وچ انہاں ہی د‏‏ی رہائش گاہ، مالابار ہل وچ منعقد ہوئے۔