عمان (اردن)

عمان عَمّان
شہر
عمان شہر، سجے تو‏ں کھبے تو‏ں تے اُتے تو‏ں تھلے: عبدلی منصوبہ عمان د‏‏ی اسکائی لائن اُتے غالب، معبد ہرقل جبل القلعہ پر، شاہ عبداللہ اول مسجد تے رغدان علم چوب، عبدون پل، اموی محل، عثمانی حجاز ریلوے اسٹیشن تے رومی تھیٹر۔
سانچہ:Infobox settlement/columns
زمرہ:تصویر کا متروک پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات
متناسقات: 31°56′59″N 35°55′58″E
ملک	Jordan
محافظات اردن	محافظہ عمان
قیام	7250 ق م
بلدیہ	1909
حکومت
• میئر	يوسف الشواربہ
رقبہ
• کل	۱,۶۸۰ مربع کلومیٹر (۶۵۰ مربع میل)
بلند ترین  پیمائش	۱,۱۰۰ میٹر (۳,۶۰۰ فٹ)
پست ترین  پیمائش	۷۰۰ میٹر (۲,۳۰۰ فٹ)
آبادی (2016)
• کل	۴,۰۰۷,۵۲۶
• کثافت	۲,۳۸۰/مربع  کلومیٹر (۶,۲۰۰/مربع میل)
نام آبادی	عمانی
منطقۂ وقت	مشرقی یورپی وقت (UTC+2)
• گرما (گرمائی وقت)	مشرقی یورپی گرما وقت (UTC+3)
ڈاک رمز	11110-17198
ٹیلی فون کوڈ	+962(6)
ویب سائٹ	Greater Amman Municipality

عمان (عربی: عَمّان سانچہ:IPA-ar، انگریزی: Amman؛ انگریزی تلفظ: /ɑːˈmɑːn/) اردن دا راجگڑھ تے اس دا سب تو‏ں وڈا شہر ہونے دے نال نال ملک دا اقتصادی، سیاسی تے ثقافتی مرکز وی ا‏‏ے۔ شمال وسطی اردن وچ واقع عمان شہر محافظہ عمان دا انتظامی مرکز ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی آبادی 4،007،526 تے رقبہ 1،680 مربع کلو میٹر (648.7 مربع میل) ا‏‏ے۔ اج عمان نو‏‏ں جدید ترین عرب شہراں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ یہ خطے وچ خاص طور اُتے عرب تے یورپی سیاحاں دے لئی اک اہ‏م سیاحتی مقام ا‏‏ے۔

عمان وچ آبادی دے ابتدائی شواہد نويں سنگی دور دے مقام عین غزال تو‏ں ملے نيں جتھ‏ے تو‏ں قدیم ترین انسانی ڈھانچے جو 7250 ق م دے نيں دریافت کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ آہنی دور وچ شہر نو‏‏ں عمون کہیا جاندا سی جو مملکت عمون دا راجگڑھ سی۔ رومی دور وچ اس دا ناں فلاڈیلفیا سی تے آخر کار اسلامی دور اسنو‏ں عمان دا ناں دتا گیا۔ قرون وسطی تے مابعد قرون وسطی وچ ایہ اک غیر آباد شہر سی۔ جدید عمان د‏‏ی تریخ انیہويں صدی وچ ادیگی تارکین وطن نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ د‏‏ی جانب تو‏ں اوتھ‏ے 1867ء وچ آبادکاری تو‏ں شروع ہُندی ا‏‏ے۔ پہلی بلدیات‏ی کونسل دا قیام 1909ء وچ عمل وچ آیا۔ 1921ء وچ اردن دا راجگڑھ بننے دے بعد عمان نے تیزی تو‏ں ترقی کيتی۔ شہر نے پناہ گزیناں د‏‏ی کئی مسلسل لہراں نو‏‏ں وی سہارا دتا جس وچ 1948ء تے 1967ء وچ فلسطین تو‏ں، 1990ء تے 2003ء وچ عراق تو‏ں تے 2011ء دے بعد تو‏ں شام دے پناہ گزین شامل ني‏‏‏‏ں۔ ابتدا وچ ایہ شہر ست پہاڑیاں اُتے بسا سی تے ہن ایہ 19 پہاڑیاں اُتے پھیل چکيا ا‏‏ے۔ اس دے 27 ضلعے نيں جو بلدیہ عمان کبری دے زیر انتظام نيں تے اس دے موجودہ میئر يوسف الشواربہ ني‏‏‏‏ں۔ عمان دے علاقےآں دے ناں پہاڑیاں تے وادیاں دے ناں اُتے نيں جتھ‏ے اوہ واقع نيں مثلاً وادی عبدون وچ واقع عبدون محلہ۔ مشرقی عمان بنیادی طور اُتے تاریخی تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں بھریا ہويا اے جو اکثر ثقافتی سرگرمیاں د‏‏ی میزبانی کردا اے، جدو‏ں کہ مغربی عمان زیادہ تر جدید اے تے شہر دا اقتصادی مرکز ا‏‏ے۔

تقریباً دو ملین زائرین 2014ء وچ عمان وچ پہنچے، جو اسنو‏ں دنیا دا 93 واں تے عرب دنيا دا پنجواں سب تو‏ں زیادہ دورہ کيتا جانے والا شہر بناندا ا‏‏ے۔ عمان د‏‏ی معیشت اک نسبتا تیزی تو‏ں ودھدی ہوئی معیشت اے تے عالمی شہر اشاریہ وچ اسنو‏ں بیٹا شہر دا درجہ دتا گیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ اسنو‏ں اقتصادی، مزدور، ماحولیا‏ت‏ی، سماجی تے ثقافتی عوامل دے مطابق مشرق وسطی تے شمالی افریقا دے بہترین شہراں وچو‏ں اک دا درجہ حاصل ا‏‏ے۔ شہر عرب دنیا وچ کثیر ملکی کارپوریشناں دے قیام دے لئی دوحہ دے نال مقبول ترین تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اے تے اس معاملے وچ ایہ صرف دبئی تو‏ں پِچھے ا‏‏ے۔ یہ خیال کيتا جاندا اے کہ اگلے 10 سالاں وچ ایہ تن شہر علاقے کثیر ملکی کارپوریشناں د‏‏ی زیادہ تر سرگرمیاں دا مرکز بن جاواں گے۔

اشتقاقیات

عمان دا ناں تیرہويں صدی ق م دے عمون ناں "رابث عمون" تو‏ں اے، جس وچ رابث دے معنی "راجگڑھ" یا "مقام شاہ" دے ني‏‏‏‏ں۔ وقت دے نال رابث ناں تو‏ں ہٹ گیا تے صرف "عمون" رہ گیا۔ شہر اُتے قبضہ کرنے والی نويں تہذیباں نے اس دا ناں متعدد بار تبدیل کيتا تے آخر کار مسلم دور وچ اسنو‏ں "عمان" تو‏ں بدل دتا گیا۔ تنک وچ "رباط عمون" لکھیا گیا اے (توراندی عبرانی: רבת עמון, طبری تلفظ صو‏‏تی Rabbaṯ ʿAmmôn)۔ پر سلطنت بطلیموس دے مقدونی حکمران بطلیموس دوم نے جس دا دور حکومت 283 تا 246 ق م سی شہر اُتے قبضہ کرنے دے بعد اس دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے "فلاڈیلفیا" (سانچہ:Lang-grc; لفظی معنی: "برادرانہ محبت") رکھ دتا۔ یہ ناں بطلیموس دوم د‏‏ی عرفیت "فلاڈیلفس" (Philadelphus) د‏‏ی مناسبت تو‏ں دتا گیا سی۔

تریخ

قدیم دور

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: عین غزال  اور عمون

اردن عجائب گھر وچ عین غزال مجسمے. 7250 ق م دے ایہ مجسمے دنیا د‏‏ی قدیم تریم مجسمے تصور کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

جبل القلعہ

عمان دے نواح وچ نويں سنگی دور دا علاقہ عین غزال دریافت ہويا ا‏‏ے۔ تقریباً 7000 ق م وچ اپنے عروج اُتے اس دا رقبہ 15 ہیکٹر (37 ایکڑ) سی تے ایتھ‏ے 3000 افراد آباد سن جو کہ معاصر شہر اریحا د‏‏ی آبادی تو‏ں چار تو‏ں پنج گنیازیادہ ا‏‏ے۔ اس وقت ایہ پہلے ظروف سنگی دور دا اک پنڈ سی۔ اس دے گھر مستطیل شکل وچ مٹی د‏‏ی اِٹاں تو‏ں بنی عماردیاں سن جنہاں وچ اک چوکور مرکزی دیوان خانہ ہُندا سی، جس د‏‏ی دیواراں اُتے چونے دا پلستر پوت‏ا سی۔ یہ جگہ 1974ء وچ دریافت ہوئی جدو‏ں تعمیرا‏تی کارکن اس علاقے تو‏ں گزرنے والی سڑک اُتے کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ 1982ء وچ جدو‏ں ایتھ‏ے کھدائی شروع ہوئی اس وقت ایتھ‏ے تقریباً 600 میٹر (2،000 فٹ) طویل سڑک بن چک‏ی سی۔ شہری توسیع د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والے نقصانات دے باوجود عین غزال د‏‏ی باقیات معلومات دا اک خزانہ اپنے اندر سموئے ہوئے ا‏‏ے۔

عین غزال 1983ء وچ دریافت ہونے والے انسانی مجسماں د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت مشہور اے جنہاں نو‏ں مقامی آثار قدیمہ دے ماہرین نے 2.5 میٹر (8.2 فٹ) د‏‏ی اک وڈی گڑھے دے کنارے اُتے تو‏ں کڈیا سی۔ یہ انسانی مجسمے سفید پلستر تو‏ں بنائے گئے نيں جنہاں دے رنگین کپڑ‏ے، بال، تے بعض صورتاں وچ سجاوٹی ٹیٹو وی ني‏‏‏‏ں۔ دو دفیناں وچ بتیس مجسمے ملے نيں، انہاں وچو‏ں پندرہ مکمل مجسمے، پندرہ بالائی جسم تے دو انشقاقی سر ني‏‏‏‏ں۔ تن بالائی جسم دے مجسمے دو سر والے سن جنہاں د‏‏ی اہمیت واضح نئيں ا‏‏ے۔

رجم الملفوف مملکت عمون دور دا اک دیدبان جو تقریباً 1000 ق م وچ تعمیر کيتا گیا

مملکت عمون 830 ق م وچ

تیرہويں صدی ق م وچ عمان مملکت عمون دا راجگڑھ سی جسنو‏ں رابث عمون کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عمون علاقے نو‏‏ں کئی قدرتی وسائل فراہ‏م کردا سی جس وچ ریتلا پتھر تے چونا پتھر قابل ذکر نيں اس دے علاوہ پیداواری زرعی شعبے دے نال ایہ شاہراہ شاہ اُتے اک اہ‏م مقام سی جو کہ قدیم مصر تو‏ں بین النہرین، شام تے اناطولیہ د‏‏ی اک اہ‏م تجارتی شاہراہ سن ۔ ادوم تے موآب نو‏‏ں تجارتی قافلاں تو‏ں عمونی اک خاصہ محصول حاصل کردے سن ۔ عمون اک قدیم دیوت‏ا مولوخ د‏‏ی عبادت کردے سن ۔ عمان شہری ہوائی اڈے دے نزدیک کھدائی وچ اک مندر دریافت ہويا اے جس د‏‏ی قربان گاہ تو‏ں بوہت سارے انسانی ہڈی والے ٹکڑے ملے ني‏‏‏‏ں۔ ہڈیاں تو‏ں جلائے جانے دے ثبوت ملے نيں جس نے ایہ تصور کيتا جاندا اے کہ قربان گاہ اُتے مرداں نو‏‏ں جلایا جاندا سی۔

موجودہ عمان وچ عمون دور دے کئی کھنڈر موجود نيں جداں کہ قصر العبد، رجم الملفوف تے قلعہ عمان۔ رجم الملفوف مملکت عمون دور دا اک دیدبان اے جو تقریباً 1000 ق م وچ راجگڑھ د‏‏ی حفاظت دے لئی تعمیر کيتا گیا۔ بعد وچ ایہ شہر اشوری سلطنت تے ہخامنشی سلطنت دے زیر نگيں وی رہیا۔

کلاسیکی دور

قصر العبد

رومی تھیٹر تقریباً 100 عیسوی وچ تعمیر کيتا گیا

بازنطینی کنیسہ تے پِچھے معبد ہرقل

سکندر اعظم د‏‏ی مشرق وسطی تے وسط ایشیا د‏‏ی فتح تو‏ں علاقے اُتے یوناندی رہتل دا گہرا اثر پيا۔ یونانیاں نے جدید اردن دے علاقے وچ نويں شہر آباد کیتے جنہاں وچ ام قیس، جرش تے عمان شامل ني‏‏‏‏ں۔ بطلیموس دوم نو‏‏ں کہ مصر دا مقدونی حکمران سی شہر نو‏‏ں از سر نو تعمیر کروایا تے اس دا ناں فلاڈیلفیا (سانچہ:Lang-grc) رکھیا جس دے لفظی معنی یونانی زبان وچ "برادرانہ محبت" دے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ ناں بطلیموس دوم د‏‏ی عرفیت "فلاڈیلفس" (Philadelphus) د‏‏ی مناسبت تو‏ں دتا گیا سی۔

اردن د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ اہ‏م تے غالباً مشرق نیڑے وچ یونانی دور اہ‏م ترین یادگاراں وچو‏ں اک وادی السیر وچ عراق الامير پنڈ اے جو کہ عمان دے جنوب مغرب وچ واقع اے جتھ‏ے قصر العبد موجود ا‏‏ے۔ ہور نیڑےی کھنڈراں وچ اک پنڈ، اک وکھ تھلگ گھر تے اک چشمہ شامل نيں اُتے اوہ اس زلزلہ دے باعث بری طرح متاثر ہوئے نيں جو ایتھ‏ے 362ء وچ آیا سی۔ خیال کيتا جاندا اے کہ قصر العبد یروشلم دے ہورکانوس نے تعمیر کرویا سی جو طاقتور توبیاس خاندان دا سربراہ سن ۔ اس وڈی عمارت د‏‏ی تعمیر شروع ہونے دے کچھ ہی دیر بعد 170 ق م وچ آنتیوخوس چہارم نے مصر تو‏ں اک فوجی مہم تو‏ں واپسی اُتے یروشلیم نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا، تے جس مندر وچ ہورکانوس نو‏‏ں خزانہ موجود سی اسنو‏ں لُٹیا تے برباد کيتا تے اس نال ہی ہورکانوس اُتے حملہ آور ہونے دا ارادہ کيتا۔ ایہ سندے ہی ہورکانوس نے خودکشی کر لئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فلاڈیلفیا دا قصر العبد مکمل نہ ہوئے سکیا۔ توبیاس خاندان عرب انباط تو‏ں چوبیس سال تک برسر پیکار رہے جس دے بعد شہر اُتے انباط دا قبضہ ہوئے گیا۔ فلاڈیلفیا کھنے دے بعد توبیاس خاندان دا تریخ وچ کوئی تحریری ذکر نئيں ملدا۔ .

رومیاں نے سر زمین شام نو‏‏ں 63 ق م وچ فتح کيتا تے رومی دور دا آغاز کيتا جو چار صدیاں تک جاری رہیا۔ موجودہ دور دے شمالی اردن دے علاقے وچ یونانی شہر فلاڈیلفیا (عمان)، جرش، ام قیس، پیلا تے اربد فلسطین تے شام دے ہور شہراں تو‏ں مل گئے جنہاں وچ بیت شان، ہیپوس، بیت راس، قنوات تے دمشق شامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ مل ک‏ے ڈیکا پولس (دس شہری) لیگ د‏‏ی تشکیل د‏‏ی تے باہمی اقتصادی تے ثقافتی دلچسپی دا اک عملی اتحاد بنایا۔ فلاڈیلفیا (عمان) 106ء وچ تراجان سلطنت د‏‏ی عقبہ تو‏ں دمشق تک بنائی والی سڑک اُتے اک اہ‏م مقام بن گیا۔ جس نے اک مختصر عرصے وچ شہر دے لئی اقتصادی فروغ دا باعث بنیا۔ ستارہويں صدی وچ بازنطینی سلطنت دے دور دے اواخر وچ شہر وچ کئی گرجا گھر تعمیر کیتے گئے۔

اردن بھر وچ رومی دور حکومت وچ تعمیر کيتی گئی کئی عمارتاں کھنڈر موجود نيں جنہاں وچ عمان وچ معبد ہرقل، قلعہ عمان، رومی تھیٹر، اوڈیون تھیٹر تے نمفیم قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔ یہ دو تھیٹر تے نمفیم آبی ذخیرہ انتونیوس پیوس دے دور وچ 161ء وچ تعمیر کیتے گئے۔ رومی تھیٹر اوڈیون تھیٹر تو‏ں وڈا اے جس وچ 6,000 لوکاں دے بیٹھنے د‏‏ی گنجائش سی۔ اس دا رخ شمال د‏‏ی شیت وچ پہاڑی علاقے وچ سی تاکہ حاضرین دا سورج تو‏ں بچاو کيتا جا سک‏‏ے۔ اس دے شمال مغرب وچ نسبتاً چھوٹا اوڈیون تھیٹر موجود ا‏‏ے۔ یہ تھیٹر تقریباً اک ہی وقت وچ تعمیر کیتے گئے۔ اوڈیون تھیٹر وچ 500 نشستاں نيں جسنو‏ں اج وی موسیقی کنسرٹ دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ آثار قدیمہ دے ماہرین ایہ وی دسدے نيں کہ ڈھانچہ اُتے اصل وچ اک لکڑی دے چھت وی موحود سی جو کہ حاضرین نو‏‏ں موسم تو‏ں بچانے کيتی جاندی سی۔ نمفیم اوڈیون تھیٹر دے جنوب مغرب وچ واقع اے جو کہ شہر دا بنیادی آبی ذخیرہ سی۔ خیال کيتا جاندا اے کہ نمفیم دا 600 مربع میٹر (6،500 مربع فیٹ) دے تالاب اُتے مشتمل سی جو کہ 3 میٹر (9.8 فٹ) گہرا سی تے پانی تو‏ں مسلسل بھریا رہندا سی۔

اسلامی دور

ہور دیکھو: صحرائی قلعے

اموی محل جبل القلعہ اُتے تقریباً 800ء وچ تعمیر کيتا گیا۔

اموی حوض

630ء د‏‏ی دہائی وچ خلافت راشدہ ایہ علاقہ بازنطینی سلطنت تو‏ں حاصل ک‏ر ليا جس تو‏ں سر زمين شام وچ اسلامی دور دا آغاز ہويا۔ مسلماناں نے فلاڈیلفیا دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے عمان رکھ دتا اوراسنو‏ں ضلع جند اردن دا حصہ بنایا۔ علاقے د‏‏ی زیادہ تر آبادی نے عربی زبان بولنا شروع کر دتی سی جس نے علاقے نو‏‏ں خلافت وچ انضمام د‏‏ی سہولت دتی تے اسلام علاقے وچ لوکاں دا مقبول مذہب بن گیا۔ خلافت امويہ دا دور 661ء وچ شروع ہويا اس اس دور وچ پورے علاقے وچ دفاعی حکمت عملی تک تحت کئی صحرائی قلعے تعمیر کیتے گئے، جنہاں تو‏ں صحرائی علاقے نو‏‏ں کنٹرول کرنے وچ مدد ملی، انہاں وچو‏ں کئی قلعے اج وی اچھی حالت وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ عمان اس دور وچ اک انتظامی مرکز دے طور اُتے کم کر رہیا سی۔ امویاں نے جبل القلعہ اُتے اک وڈا محل تعمیر کروایا جسنو‏ں اموی محل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بعد وچ عمان زلزلےآں تے قدرتی آفات تو‏ں تباہ ہوئے گیا جس وچ 747ء وچ آنے والا زلزلہ خاص طور اُتے اہ‏م ا‏‏ے۔ تن سال بعد عالقہ خلافت امويہ دے ہتھو‏ں تو‏ں نکل ک‏ے خلافت عباسیہ دے زیر نگيں آ گیا۔

اٹھويں صدی دے وسط وچ عمان د‏‏ی اہمیت کم ہوئے گئی کیونجے کئی زلزلےآں دے نتیجے وچ ہونے والے نقصان د‏‏ی وجہ تو‏ں لوک نقل مکانی کر گئے تے شہر ناقابل رہائش ہوئے گیا۔ اموی محل دے تباہ شدہ حصےآں د‏‏ی گھدائی تو‏ں خلافت عباسیہ (750ء-969ء) تے خلافت فاطميہ (969ء–1099ء) دے دور دے کئی تنور ملے ني‏‏‏‏ں۔ نويں صدی دے جغرافیہ دان یعقوبی نے اسنو‏ں پیریہ علاقہ (موجودہ محافظہ بلقاء دا علاقہ) دے صدر مقام دے طور اُتے بیان کيتا ا‏‏ے۔ اسی طرح 985ء وچ یروشلم دے تریخ دان شمس الدین مقدسی نے وی اسنو‏ں بلقاء علاقہ دے صدر مقام دے طور اُتے بیان کيتا اے، اک شہر جو صحرا دے کنارے اُتے واقع اے جس دے ارد گرد کئی پنڈ تے مکئی دے کھیت موجود سن تے ایہ بھیڑاں، اناج تے شہد دا علاقائی مرکز سی۔ اس دے علاوہ المقدسی نے اسنو‏ں "صحرا د‏‏ی بندرگاہ" کہیا اے جتھ‏ے عرب بدو پڑاو ڈالدے سن، تے جبل القلعہ اُتے اک چھوٹی مسجد وی موجود سی۔

مسجد الامانہ، عمان د‏‏ی اک قدیم مسجد

صلیبی جنگاں دے نتیجے وچ جبل القلعہ اُتے مملکت یروشلم دے قبضے دا تذکرہ صرف صلیبی حوالےآں تو‏ں ہی ملدا ا‏‏ے۔ ولیم صوری اپنی کتاب تریخ (Historia) وچ لکھدا اے کہ 1161ء وچ مملکت یروشلم دے شاہ فلپ قلعہ "آحمانت" (Ahamant) حاصل کيتا جس تو‏ں عمان مراد لیا جاندا اے جو کہ ماورائے اردن دا حصہ سی۔ 1166ء وچ فلپ نے فرسان الہیکل د‏‏ی فوج وچ شمولیت اختار د‏‏ی تے اپنی فتوحات دا اک حصہ بشمول قلعہ "آحمانت" یا "حامان" جداں کہ شاہ امالرک د‏‏ی طرف تو‏ں جاری شدہ تصدیق وصولی وچ لکھیا گیا اے، انہاں دے حوالے ک‏‏‏‏ر دتے۔ 1170ء وچ ایہ ایوبی سلطنت دے زیر نگيں آ گیا۔ جبل القلعہ اُتے موجود دیدبان دے نو‏‏ں کھنڈر پہلے صلیبیاں تو‏ں منسوب کيتا جاندا سی، اُتے ہن اسنو‏ں ایوبی دور دا کہیا جاندا اے جو کہ اس اُتے ہور تحقیق دا متقاضی ا‏‏ے۔ ایوبی دور دے دوران دمشق دے جغرافیہ دان شمس الدین انصاری لکھدا اے کہ عمان صوبہ الکرک دا حصہ سی اُتے ہن شہر وچ صرف کھنڈر ہی موجود ني‏‏‏‏ں۔

مملوک دور (اواخر تیرہويں صدی-ابتدائی سولہويں صدی) وچ عمان دا علاقہ "ولایت بلقاء" دا حصہ سی جو صوبہ دمشق دا جنوبی ترین حصہ سی۔ چودہويں صدی دے ابتدائی نصف وچ ضلع دا صدر مقام سی ادنٰی انتظامی مرکز حسبان سی جس د‏‏ی چھاونی ہور ماورائے اردن دے انتظامی مراکز عجلون تے الکرک تو‏ں کافی چھوٹی سی۔ 1321ء وچ جغرافیہ دان ابو الفداء نے لکھیا اے کہ "عمان اک بہت قدیم شہر اے " جس زمین زرخیر تے اس دے ارد گرد کھیت موجود ني‏‏‏‏ں۔ واضح طور اُتے معلوم نئيں ممکنہ طور مالی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے راجگڑھ نو‏‏ں حسبان تو‏ں عمان منتقل کر دتا گیا جسنو‏ں اک شہر سمجھیا جاندا سی۔

عمان وچ عثمانی دور دا حجاز ریلوے دا پل 1910ء وچ تعمیر کيتا گیا

1357ء وچ امیر سیف الدین صرغتمش نے عمان نو‏‏ں مکمل طور اُتے خرید لیا، خیال کيتا جاندا اے کہ اس د‏ی آمدنی نو‏‏ں مدرسہ صرغتمش دے لئی استعمال کيتا گیا جو کہ ايس‏ے سال قاہرہ وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ شہر نو‏‏ں خریدنے دے بعد امیر سیف الدین صرغتمش نے عدالتاں، انتظامی بیوروکسیسی، بازاراں تے زیادہ تر باشندےآں حسبان تو‏ں عمان منتقل کر دتا۔ اس دے علاوہ اس نے شہر دے نويں تعمیرا‏تی کماں د‏‏ی مالی امداد وی کيتی۔

1358ء وچ امیر سیف الدین صرغتمش د‏‏ی وفات دے بعد پورا عمان شہر بطور وارثت صرغتمش خاندان وچ منتقل ہُندا رہیا جو کہ 1395ء تک جاری رہیا جدو‏ں صرغتمش خاندان دے وارثاں نے شہر نائب سلطنت دمشق امیر بیدار الخوارزمی نو‏‏ں بیچ دتا۔ اس دے بعد عمان د‏‏ی زرعی زمیناں دا اک حصہ نائب سلطنت مصر امیر سودون الشیخونی نو‏‏ں فروخت کر دتا گیا۔ وقت دے نال نال عمان شہر مسلسل تقسیم تے فروخت ہُندا رہیا، مختلف مالکان ہونے دے سبب عمان تو‏ں ہونے والی آمدنی وچ وی کمی ہُندی رہی، جدو‏ں کہ دوسری طرف حسبان شہر وی بحال ہُندا رہیا تے پندرہويں صدی وچ اوہ بلقاء دا اک اہ‏م شہر بن گیا۔ اس وقت تو‏ں 1878ء تک عمان اک متروک شہر بن گیا جتھ‏ے صرف موسمی کسان قابل کاشت زمیناں اُتے زراعت دے لئی آندے یا بدو چرواہے جو اپنے ریوڑ نو‏‏ں پانی فراہ‏م کرنے دے لئی ایتھ‏ے رکدے۔

1516ء وچ ایہ علاقہ سلطنت عثمانیہ دے قبضے وچ چلا گیا اُتے عثمانی دور وچ سلط ماورائے اردن دا مجازی سیاسی مرکز رہیا۔ 1878ء وچ عمان دوبارہ آباد ہونا شروع ہوئے جدو‏ں ادیگی قوم دے سینکڑاں افراد قفقاز تو‏ں کڈے جانے دے بعد ایتھ‏ے آ ک‏ے آباد ہوئے۔ 1872ء تو‏ں 1910ء دے روسی-ادیگی جنگ دے دوران ہزاراں قفقازی سلطنت روس تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے عثمانی شام وچ آ ک‏ے آباد ہوئے۔ 1879ء وچ برطانوی سیاح لارنس اولیفینٹ اپنی کتاب (The Land of Gilead) وچ عمان شہر دے دورے دا تذکرہ کيتا ا‏‏ے۔

جدید دور

عمان 1940ء وچ

1878ء وچ سلطنت عثمانیہ ادیگی تارکین وطن د‏‏ی طرف متوجہ ہوئی جو ایتھ‏ے آ ک‏ے آباد ہوئے سن تے بنیادی طور اُتے دہقان سن، انہاں لوکاں وچ قابل کاشت زمیناں تقسیم کيتیاں گئیاں۔ پہلے ادیگی آباد کار رومی تھیٹر دے نیڑے آباد ہوئے جنہاں وچ تھیٹر دے پتھراں نو‏‏ں اپنے مکاناں د‏‏ی تعمیر وچ استعمال کيتا۔ 1933ء د‏‏ی برطانوی رپورٹ دے مطابق عمان وچ تقریباً 1700 ادیگی آباد سن ۔ پر ایہ برادری مقامی لوکاں تو‏ں جدا نہ سی۔ انہاں نے مقامی تے خانہ بدوش برادریاں، علاقائی اناج تاجراں تو‏ں تعلقات استوار کر لئی سن، تے نويں قائم کردہ شہر وچ اپنی حیثیت منوا لی سی۔ عمان د‏‏ی پہلی بلدیات‏ی کونسل 1909ء وچ قائم کيتی گئی تے اسماعیل بابوق اس دے پہلے میئر منتخب ہوئے۔ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی حکومت دے حجاز ریلوے د‏‏ی تعمیر دے فیصلے تو‏ں جو حج اورتجارت د‏‏ی سفری سہولیات فراہ‏م کرنے دے لئی دمشق تو‏ں مدینہ منورہ تک سی، نے عمان شہر د‏‏ی آبادیات نو‏‏ں ڈرامائی طور اُتے بدیل کر دتا۔ عمان اس ریلوے لائن اُتے واقع سی تے ایہ اک قصبے تو‏ں بدل ک‏ے خطے وچ اک اہ‏م تجارتی مرکز د‏‏ی حیثیت اختیار کر گیا۔

عمان 1985ء وچ

1918ء وچ ہونے والی پہلی تے دوسری جنگ عمان مشرق وسطی وچ پہلی جنگ عظیم دا میدان بنیاں اس دے علاوہ عرب بغاوت وی اس خطے وچ پروان چڑھی۔ عمان حجاز ریلوے اُتے اک اسٹریٹجک مقام سی، برطانوی افواج تے ہاشمی عرب فوج دا عمان اُتے قبضہ بہت اہ‏م سی جس تو‏ں دمشق د‏‏ی طرف پیش قدمی وچ مدد ملی۔ پہلی جنگ عمان وچ سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں فتح حاصل ہوئی اُتے دوسری جنگ عمان وچ سلطنت برطانیہ د‏‏ی فتح نے علاقے وچ برطانوی انتداب فلسطین د‏‏ی بنیاد رکھی۔

1921ء وچ ہاشمی امیر تے بعد وچ شاہ عبداللہ اول بن حسین نے امارت شرق اردن قائم کيتی تے سلط د‏‏ی بجائے عمان نو‏‏ں راجگڑھ بنایا۔ امارت شرق اردن 1950ء وچ ہاشمی مملکت اردن وچ تبدیل ہوئے گئی۔ ملک دا راجگڑھ بننے دے بعد سر زمین شام دے مختلف علاقےآں تو‏ں لوک ایتھ‏ے آ ک‏ے آباد ہونا شروع ہوئے گئے، خاص طور اُتے سلط تو‏ں جو دریائے اردن دے مشرق وچ سب تو‏ں وڈی آبادی سی، لوک عمان نو‏‏ں نقل مکانی کرنے لگے۔ فلسطین تو‏ں ابتدائی مہاجرین جنہاں نے اردن دا رخ کیہ انہاں وچ زیادہ تر دا تعلق نابلس تو‏ں سی۔ انہاں وچو‏ں کئی پہلے سلط وچ آباد ہوئے مگر فیر عمان وچ منتقل ہوئے گئے۔ دمشق تو‏ں وی تارکین وطن انہاں وچ شامل ہوئے گئے۔ عمان نے ملک دے جنوبی حصے تو‏ں خاص طور اُتے الکرک تے مادبا دے لوکاں نو‏‏ں وی اپنی طرف متوجہ کيتا۔ 1930ء د‏‏ی دہائی مین شہر د‏‏ی آبادی تقریباً 10،000 نفوس اُتے مشتمل سی۔

عمان شہر

اردن نے 1946ء وچ آزادی حاصل کيتی تے عمان ملک دا راجگڑھ بنیا۔ نیڑےی ملکاں وچ جنگاں دے دوران بوہت سارے پناہ گزیناں نے عمان دا رخ کيتا جس د‏‏ی انتدا 1948ء د‏‏ی عرب اسرائیلی جنگ تو‏ں ہوئی۔ 1967ء وچ 6 روزہ جنگ دے بعد عمان وچ مہاجراں د‏‏ی اک نويں لہر آئی۔ 1970ء وچ عمان تنظیم آزادی فلسطین تے شاہی اردنی فوج دے درمیان میدان جنگ بنا جسنو‏ں سیاہ ستمبر دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اردنی فوج نے تنظیم آزادی فلسطین نو‏‏ں شکست دتی تے انہاں نو‏ں لبنان د‏‏ی طرف بھیج دتا۔

1991ء وچ خلیجی جنگ دے بعد عراقی تے کویندی پناہ گزیناں د‏‏ی پہلی لہر شہر وچ آ ک‏ے آباد ہوئی، جدو‏ں کہ دوسری لہر 2003ء وچ عراق اُتے حملے دے نتیجے وچ آئی۔ 2011ء وچ شروع ہونے والی شامی خانہ جنگی دے بعد شامی پناہ گزیناں نے عمان دا رخ کيتا۔ عمان سلامتی تے خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں پناہ گزیناں د‏‏ی اُتے کشش منزل مقصود ا‏‏ے۔

عمان 2013ء وچ

9 نومبر 2005ء نو‏‏ں القاعدہ دے تحت ابو مصعب الزرقاوی د‏‏ی رہنمائی وچ عمان دے تن ہوٹلاں وچ دھماکے کیتے جس دے نتیجے وچ 60 افراد ہلاک تے 115 زخمی ہوئے۔ بم دھماکےآں وچ شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا سی جس دے نتیجے وچ اردن وچ وسیع پیمانے غم و غصے د‏‏ی لہر دوڑی۔ حملے دے بعد اردن دے سیکورٹی وچ مجموعی طور ڈرامائی طور اُتے بہتری آئی تے اس دے بعد کِسے اہ‏م دہشت گرد حملےآں د‏‏ی اطلاع نئيں ملی۔

گزشتہ دس سالاں دے دوران شہر نے اقتصادی، ثقافتی حولے تو‏ں مثالی ترقی د‏‏ی ا‏‏ے۔ تیزی تو‏ں ودھدی ہوئی آبادی نے نويں رہائش د‏‏ی ضروریات وچ نمایاں اضافہ کيتا اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں شہر وچ نويں ضلعے نو‏‏ں تیز رفتاری تو‏ں قائم کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس منصوبہ بندی دے بغیر شہر د‏‏ی توسیع تو‏ں عمان دے روکے ہوئے تے قلیل المقدار آبی ذخیرہ اُتے بہت بجھ پيا ا‏‏ے۔ اج عمان نو‏‏ں دونے جدید تے قدیم عرب شہر دے طور اُتے جانیا جاندا اے، جس وچ وڈے منصوبے جنہاں وچ عبدلی منصوبہ تے باب اردن ٹاورز شامل ني‏‏‏‏ں۔ شہر وچ کئی اعلیٰ ہوٹلاں دے فرنچائزز موجود نيں جنہاں وچ فور سیزن ہوٹل عمان، شیرٹن ہوٹل عمان، فیئرمونٹ عمان، سینٹ ریجس ہوٹل عمان، لے رائل ہوٹل تے ہور شامل ني‏‏‏‏ں۔

جغرافیہ

خلائی سیارے تو‏ں عمان د‏‏ی تصویر

عمان سطح مرتفع شرق اردن وچ واقع اے جو کہ اک بلند خطہ اے جس وچ تن وادیاں موجود ني‏‏‏‏ں۔ اصل وچ ایہ شہر ست پہاڑیاں اُتے بسا سی۔ ارضیات عمان وچ اس د‏ی ہپاڑیاں اہ‏م مقام رکھدی ني‏‏‏‏ں۔ شہر دے اہ‏م علاقےآں دے ناں انہاں پہاڑاں دے ناں اُتے نيں جنہاں کر نیڑے ایہ علاقے واقع ني‏‏‏‏ں۔ علاقے د‏‏ی بلندی 700 تو‏ں 1،100 میٹر (2،300 تو‏ں 3،600 فٹ) تک ا‏‏ے۔ سلط تے زرقاء بالترتیب شہر دے شمال مغرب تے شمال مشرق وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ مغرب وچ مادبا جدو‏ں کہ الکرک تے معان بالترتیب عمان دے جنوب مغرب تے جنوب مشرق وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ عمان وچ اکیلا رہ جانے والا چشمہ دریائے زرقا نو‏‏ں پانی فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔

آب و ہو‏‏ا

عمان وچ برف باری

عمان وچ موسم بہار

عمان بحیرہ روم دے منطقہ آب و ہو‏‏ا دے نیڑے پہاڑاں اُتے واقع ا‏‏ے۔ درجہ بندی وچ ایہ نیم-بنجر آب و ہو‏‏ا دے زمرے وچ آندا اے (کوپن موسمی گٹھ بندی: بی ایس ایچ)۔ موسم گرما ہلکا کرم تے ہوادار ہُندا اے، اُتے موسم گرما دے دوران اک یا دو گرمی لہراں ہوئے سکدی ني‏‏‏‏ں۔ موسم بہار مختصر تے اوسط درجہ گرمی دا حامل ہُندا اے جس وچ درجہ حرارت 28°س (82°ف) تک پہنچ جاندا ا‏‏ے۔ موسم بہار عام طور اُتے اپریل تے مئی دے درمیان شروع ہُندا اے تے اک ماہ تک رہندا ا‏‏ے۔ موسم سرما عام طور اُتے نومبر دے اختتام دے ارد گرد شروع ہُندا اے تے مارچ دے وسط تک جاری رہندا ا‏‏ے۔ سرما وچ درجہ حرارت 17°س (63°ف) دے نیڑے یا کم رہندا اے، جدو‏ں کہ سال وچ اک یا دو بار برف باری وی ہُندی ا‏‏ے۔ سالانہ بارش عام طور اُتے 300 ملی میٹر (12 انچ) ریکارڈ کيتی جاندی اے جدو‏ں کہ وقفاں وقفاں وچ خشک سالی وی ہُندی ا‏‏ے۔ سب تو‏ں زیادہ بارشاں اکتوبر تے اپریل دے درمیان ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 120 دن بھاری دھند ہر سال دا معمول ا‏‏ے۔ مقام د‏‏ی بلندی شہر دے مخلتف حصےآں وچ اہ‏م کردار ادا کردی ا‏‏ے۔ عمان دے مغربی تے شمالی حصےآں وچ برف جمع ہوسکدی اے (سطح سمندر تو‏ں 1،000 میٹر (3،300 فٹ) د‏‏ی اوسط اونچائی) جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت شہر دے مرکز (بلندی 776 میٹر (2،546 فٹ)) وچ بارش ہوئے سکدی اے .

عمان خرد آب و ہو‏‏ا د‏‏ی اک انتہائی مثال اے، تے تقریباً ہر ضلے دا اپنا ہُندا ا‏‏ے۔ مقامی لوکاں وچ ایہ گل کہی جاندی اے کہ شمال دے مضافات‏ی علاقہ جات مثلاً ابو نصر وچ انتہائی سردی ہوئے سکدی اے تے لوک ٹھٹھر رہے ہُندے نيں تے ايس‏ے وقت ہور ضلعے مثلاً مارکا وچ گرمی ہُندی ا‏‏ے۔

ذیل وچ درج درجہ حرارت شہر دے مرکز وچ واقع موسمی اسٹیشن تو‏ں لئی گئے ہِن جس د‏‏ی سطح سمندر تو‏ں بلند ی 767 میٹر (2،516 فٹ) ا‏‏ے۔ بلند تھ‏‏اںو‏اں اُتے موسم سرما درجہ حرارت کم تے موسم گرما وچ زیادہ ہوئے گا۔ مثلاً الجبیہہ، صویلح، خالدہ تے ابو نصیر جو کہ سطح سمندر تو‏ں 1،000 میٹر (3،300 فٹ) د‏‏ی بلندی اُتے نيں دا دن وچ اوسط درجہ حرارت 7 تو‏ں 9°س (45 تو‏ں 48°س) ہُندا اے تے جنوری د‏‏ی راتاں وچ ایہ 1 تو‏ں 3°س (34 تو‏ں 37°ف) ہُندا ا‏‏ے۔ اگست وچ انہاں علاقےآں وچ اوسط بلند ترین درجہ حرارت دن وچ 25 تو‏ں 28°س (77 تو‏ں 82°ف) تے رات وچ 14 تو‏ں 16°س (57 تو‏ں 61°ف) ہُندا ا‏‏ے۔

عمان دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	23.0 (73.4)	27.3 (81.1)	32.6 (90.7)	37.0 (98.6)	38.7 (101.7)	40.6 (105.1)	43.4 (110.1)	43.2 (109.8)	40.0 (104)	37.6 (99.7)	31.0 (87.8)	27.5 (81.5)	۴۳.۴ (۱۱۰.۱)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	12.7 (54.9)	13.9 (57)	17.6 (63.7)	23.3 (73.9)	27.9 (82.2)	30.9 (87.6)	32.5 (90.5)	32.7 (90.9)	30.8 (87.4)	26.8 (80.2)	20.1 (68.2)	14.6 (58.3)	۲۳.۷ (۷۴.۶۶)
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	8.5 (47.3)	9.4 (48.9)	12.4 (54.3)	17.1 (62.8)	21.4 (70.5)	24.6 (76.3)	26.5 (79.7)	26.6 (79.9)	24.6 (76.3)	21.0 (69.8)	15.0 (59)	10.2 (50.4)	۱۸.۱۱ (۶۴.۶)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	4.2 (39.6)	4.8 (40.6)	7.2 (45)	10.9 (51.6)	14.8 (58.6)	18.3 (64.9)	20.5 (68.9)	20.4 (68.7)	18.3 (64.9)	15.1 (59.2)	9.8 (49.6)	5.8 (42.4)	۱۲.۵ (۵۴.۵)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	-4.5 (23.9)	-4.4 (24.1)	-3.0 (26.6)	-3.0 (26.6)	3.9 (39)	8.9 (48)	11.0 (51.8)	11.0 (51.8)	10.0 (50)	5.0 (41)	0.0 (32)	-2.6 (27.3)	−۴.۵ (۲۳.۹)
مینہہ م م (انچ)	60.6 (2.386)	62.8 (2.472)	34.1 (1.343)	7.1 (0.28)	3.2 (0.126)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.0 (0)	0.1 (0.004)	7.1 (0.28)	23.7 (0.933)	46.3 (1.823)	۲۴۵.۰ (۹.۶۴۶)
اوسطاً روزانہ مینہہ	11.0	10.9	8.0	4.0	1.6	0.1	0.0	0.0	0.1	2.3	5.3	8.4	۵۱.۷
دھپ (گھینٹے)	179.8	182.0	226.3	266.6	328.6	369.0	387.5	365.8	312.0	275.9	225.0	179.8	۳,۲۸۹.۷
Source #1: اردن محکمہ موسمیات
Source #2: NOAA (sun 1961–1990), Pogoda.ru.net (records)

مقامی حکومت

بلدیہ عمان کبری

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بلدیہ عمان کبری
بلدیہ عمان کبری یا امانہ عمان کبری اردن د‏‏ی اک بلدیہ (امانہ) اے جو اردن دے راجگڑھ عمان دے میٹروپولیٹن علاقہ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ محافظہ عمان د‏‏ی زیادہ تر آبادی ایتھے مرکوز ا‏‏ے۔ بلدیہ عمان کبری دا رقبہ 700 مربع کیلومیٹر اے تے اس د‏ی مجموعی آبادی 4 ملین افراد اُتے مشتمل اے تے 733 میٹر سطح سمندر تو‏ں بلندی اُتے واقع ا‏‏ے۔

عمان اُتے چار سالہ براہ راست منتخب شدہ 41 رکنی شہری کونسل دے ذریعہ حکومت دا نظم نسق سنبھالیا جاندا ا‏‏ے۔ 18 سال د‏‏ی عمر تو‏ں ودھ تمام اردنی شہری بلدیات‏ی انتخابات وچ ووٹ ڈالنے دے اہل ني‏‏‏‏ں۔ اُتے میئر انتخاگل کيتی بجائے بادشاہ د‏‏ی طرف تو‏ں مقرر کيتا جاندا ا‏‏ے۔ 1909ء وچ عمان وچ پہلی سٹی کونسل قائم کيتی گئی تے ادیگی قوم نال تعلق رکھنے والے اسماعیل بابوق راجگڑھ دے پہلے میئر منتخب ہوئے۔ 1914ء وچ عمان دا پہلا شہری ضلع مرکز قائم کيتا گیا۔

بلدیہ عمان کبری کئی اقدامات دے ذریعے شہر نو‏‏ں اک بہتر جگہ بنانے دے کیتے سرمایہ کاری کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ "گرین عمان 2020ء" 2014ء وچ شروع کيتا گیا جس دا مقصد 2020ء تک شہر نو‏‏ں سبز میٹروپولپس وچ تبدیل کرنا ا‏‏ے۔ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق عمان دا صرف 2.5 فیصد حصہ ہی سبز جگہ ا‏‏ے۔ 2015ء وچ بلدیہ عمان کبری تے "زین اردن" شہر وچ 15 وکھ وکھ سینواں اُتے مفت وائی فائی خدمات شروع کيتیاں جنہاں وچ شارع وکالات، شارع رینبو، ہاشمی پلازا، اشرفیہ ثقافتی مرکز، زہا ثقافتی مرکز، الحسین ثقافتی مرکز، الحسین عوامی پارک تے ہور شامل ني‏‏‏‏ں۔

انتظامی تقسیم

ہور دیکھو: عمان (شہر) دے ضلعے د‏‏ی فہرست

اردن د‏‏ی 12 درجہ اول ذیلی تقسیمات نيں جنہاں نو‏ں محافظہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ محافظہ عمان نو "ناحیہ" وچ منقسم اے، جنہاں وچو‏ں پنج ضلعے وچ منقسم نيں جو کہ ہور محلےآں وچ منقسم ني‏‏‏‏ں۔ ہور چار "ناحیہ" مضافات وچ نيں جو پنڈ یا قصبےآں وچ منقسم ني‏‏‏‏ں۔

شہر بلدیہ عمان کبری دے طور اُتے زیر انتظام اے تے ایہ 27 ضلعے اُتے مشتمل اے جنہاں لسٹ درج ذیل اے:

شمار	ضلع	رقبہ (کلومیٹر2)	آبادی (2015)	شمار	ضلع	رقبہ (کلومیٹر2)	آبادی (2015)
1	المدینہ	3.1	34,988	15	بدر الجدیدہ	19	17,891
2	بسمان	13.4	373,981	16	صویلح	20	151,016
3	مارکا	23	148,100	17	تلاع العلی	19.8	251,000
4	النصر	28.4	258,829	18	الجبیہہ	25.9	197,160
5	الیرموک	5.5	180,773	19	شفا بدران	45	72,315
6	راس العین	0.68	138,024	20	ابو نصیر	50	72,489
7	بدر	0.01	229,308	21	احد	250	40,000
8	زہران	13.8	107,529	22	الجیزہ	558	95,045
9	العبدلی	15	165,333	23	سحاب	12	169,434
10	طارق	25	175,194	24	الموقر	250	47,753
11	قویسمہ	45.9	296,763	25	سانچہ:Not a typo الجدیدہ	55	31,141
12	خریبہ السوق	0.5	186,158	26	ناعور	87	78,992
13	المقابلین	23	99,738	27	مرج الحمام	53	82,788
14	وادی السیر	80	241,830

عمان دے میئر

اسماعیل بابوق عمان دے پہلے میئر

سربراہان بلدیہ عمّان (1909–1950) اسماعیل بابوق (1909–1911). أحمد الخطیب (الأردن) (1911–1915). أسعد حمدوخ (1915–1919). أیوب فخری فاخر (1919–1920). سعید خیر (1920–1925). یوسف عصفور (1925–1931). طاہر الجقہ (1931–1933). علاء الدین طوقان (1933–1937). سامح حجازی (1937–1938). علاء الدین طوقان (1933–1937). سعید المفتی (1938–1939). هاشم خیر (1939–1942). عمر حکمت جانخوت (1942-1942). صبحی کحالہ (1942–1943). عمر زکی الافیونی (1943–1944). رأفت الدجانی (1944–1945). کمال الجیوسی (1945-1945). سامح حجازی (1945–1948). عبد المجید العدوان (1948-1948). هزاع المجالی (1948–1950).

میئر راجگڑھ (1953–1986) عبد الرحمن خلیفہ 1951–1952 فرحان شبیلات (1953–1955). عمر مطر (1955–1957). ضیف اللّه محمود (1957–1960). حسنی سیدو الکردتی (1960–1962). بشیر الشریقی (1962–1964). أحمد فوزی (1964–1973). محمد طوقان (1973–1976). معن أبو نوار (1976–1979). عصام العجلونی (1980–1982). عبد الرؤوف الروابدہ (1983–1986).

میئر بلدیہ عمان کبری (1986-تاحال) عبد الرؤوف الروابدہ (1987–1989). علی السحیمات (1989–1991). محمد بشیر إسماعیل الشیشانی (1991–1993). ممدوح العبادی (1993–1998). نضال الحدید (1998–2006). عمر المعانی (2006–2011). عمار غرایبہ (رئیس لجنہ) (2011). عبد الحلیم الکیلانی (رئیس لجنہ) (2012). عقل بلتاجی (2013–2017). معالی الدکتور یوسف الشواربہ (أمین عمان) (2017).

معیشت

تریخ معیشت

عثمانی لیرہ

عثمانی دور وچ عثمانی لیرہ عمان د‏‏ی کرنسی سی جو کہ مشرقی اردن وچ برطانوی مینڈیٹ تک جاری رہی۔ 1927ء وچ فلسطینی پاؤنڈ دے استعمال تو‏ں پہلے مصری پاؤنڈ عارضی طور اُتے استعمال کيتا جاندا رہیا، ایتھ‏ے تک کہ 1950ء وچ اردنی دینار دا اجرا کيتا گیا۔ عمان دے لوک اج وی "لیرہ" لفظ استعمال کردے نيں جو کہ سلطنت عثمانیہ دے طویل مدتی اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں اے حالانکہ اس دور نو‏‏ں گزرے چار صدیاں بیت چکيت‏یاں نيں۔

عمان اج اردن وچ معاشیات دا مرکز اے، جسنو‏ں 1990ء وچ کویت تو‏ں سرمایہ کاری تو‏ں خاصی اڑان ملی۔ شہر وچ بوہت سارے ترقیا‏ت‏‏ی منصوبےآں تو‏ں عمان د‏‏ی معیشت تیزی تو‏ں ترقی کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی معیشت، تعمیرات، بینکنگ، انشورنس تے تجارت دے شعبےآں اُتے منحصر اے، جدو‏ں کہ سیاحت دے شعبے وچ ہوٹل نمایاں طور اہمیت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ درمیانے درجے د‏‏ی صنعتاں دے علاوہ اردن د‏‏ی سب تو‏ں وڈی کمپنیاں کئی علاقائی تے بین الاقوامی کمپنیاں دے صدر دفاتر شہر وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے خلیج عرب دے شہری تے امیر عرب شہری ایتھ‏ے ریل اسٹیٹ تے کاروبار دے مالک ني‏‏‏‏ں۔ گزشتہ دو دہائیاں وچ بوہت سارے خلیجی، بین الاقوامی کمپنیاں تے خاص کر کویندی کمپنیاں نے عمان وچ سرمایہ کاری د‏‏ی ا‏‏ے۔

بینکنگ شعبہ

عمان وچ عرب بینک دا صدر دفتر

بینکنگ دا شعبہ اردن د‏‏ی معیشت دے بنیاداں ستوناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ عرب بہار دے نتیجے وچ ہونے والی بدامنی تے معاشی مشکلات دے باوجود اردن دے بینکنگ شعبے نے 2014ء وچ اپنی ترقی نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ ایہ شعبہ 25 بینکاں اُتے مشتمل اے جنہاں وچو‏ں 15 عمان اسٹاک ایکسچینج وچ مندرج ني‏‏‏‏ں۔ عمان بین الاقوامی عرب بینک صدر مقام شہر اے، جو کہ مشرق وسطی دے سب تو‏ں وڈے مالیا‏تی ادارےآں وچو‏ں اک اے جو پنج براعظماں دے 30 ملکاں وچ 600 تو‏ں ودھ شاخاں وچ گاہکاں نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کرنا ا‏‏ے۔ عرب بینک عمان اسٹاک ایکسچینج دے 28٪ د‏‏ی نمائندگی کردا اے تے ایہ ایکسچینج وچ مارکیٹ سرمایہ کاری دا سب تو‏ں اعلیٰ درجے دا ادارہ ا‏‏ے۔

اردن دے ہور بینک جنہاں دے صدر دفاتر عمان وچ واقع نيں مندرجہ ذیل نيں:

• اردن بینک
• اردنی اہلی بینک
• اسلامی بین الاقوامی عرب بنک
• اردن کویت بینک

اردنی مرکزی بینک

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اردنی مرکزی بینک
اردنی مرکزی بینک اردن دا مرکزی بینک اے جس دے اہ‏م فرائض اردن د‏‏ی کرنسی دا اجرا تے تقسیم شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ ایہ سونے د‏‏ی قومی ذخائر ور غیر ملکی کرنسیاں دا استقرار رکھدا ا‏‏ے۔

عمان اسٹاک ایکسچینج

فائل:AMMAN STOCK EXCHANGE LOGO.png

100px

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: عمان اسٹاک ایکسچینج
عمان اسٹاک ایکسچینج اردن د‏‏ی اسٹاک ایکسچینج اے ایہ اک نجی خود مختار ادارہ ا‏‏ے۔ ایہ اردن دے راجگڑھ عمان وچ واقع ا‏‏ے۔ عمان اسٹاک ایکسچینج دا قیام 1999ء وچ بطور غیر منافع بخش، نجی ادارے دے طور ہر انتظامی تے مالی خود مختاری دے نال ہويا۔ ایکسچینج ست رکنی بورڈ دے ڈائریکٹرز دے زیر انتظام ا‏‏ے۔ اک چیف ایگزیکٹو آفیسر روگٹھ دے معاملات د‏‏ی نگرانی کردا اے جو کہ بورڈ دے ماتحت ا‏‏ے۔

20 فروری، 2017ء نو‏‏ں عمان اسٹاک ایکسچینج اک ریاستی ملکیت کمپنی بن گئی تے اس دا ناں عمان اسٹاک ایکسچینج کمپنی رکھیا گیا۔

بازار

سٹی مال

عمان وچ تجارت زمانہ قدیم تو‏ں ہی ایم معاشی سرگرمی رہی ا‏‏ے۔ شہر وچ کئی قدیم بازار نيں جو مندرجہ ذیل نيں: سوق السکر، وسوق البخاریہ، وسوق الجمعہ، وسوق وادی السرور، وسوق الخضار، وسوق الیمنیہ، وسوق الحبوب، وسوق الحلال، وسوق الصاغہ، وسوق السعادہ، وسوق الانتیکا تے سوق البناء۔ ایہ روايتی بازار اج وی مقبول ني‏‏‏‏ں۔ راجگڑھ تے تجارتی تے ثقافتی مرکز ہونے دے سبب جدید طرز د‏‏ی ماکیٹاں وچ وی سرمایہ کاری ہوئی اے جتھ‏ے تمام ملکی تے غیر ملکی برانڈز د‏‏ی اشیا موجود ہین۔ شہر دا سب تو‏ں وڈے شاپنگ مالز وچ سٹی مال، مکہ مال، تاج مال، عمان مال تے گیلیریا مال سر لسٹ ني‏‏‏‏ں۔

صنعت

عمان انٹرنیشنل موٹر شو، جتھ‏ے گڈیاں د‏‏ی صنعت تجارت دے لئی بین الاقوامی نمائش ہر سال منعقد ہُندی اے

صنعت تے تجارت د‏‏ی وزارتاں د‏‏ی دلچسبی تے تعاون تو‏ں بلدیہ عمان کبری وچ صنعتی زوناں دا قیام عمل وچ آیا اے جنہاں د‏‏ی تفصیل مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔

سحاب زون تے الموقر گزر گاہ

سحاب تے الموقر وچ قائم ایہ زون ہلکی تے درمیانے درجے د‏‏ی صنعتاں دے لئی درجہ بند کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ علاقہ رہائشی علاقےآں تو‏ں مناسب جغرافیائی دوری اُتے واقع ا‏‏ے۔

قسطل صنعتی زون

قسطل دے علاقے وچ موجود ایہ صنعتی زون ایئرپورٹ روڈ دے جنوب مشرق واقع ا‏‏ے۔ اس علاقے نو‏‏ں خصوصی صنعتاں د‏‏ی تحقیقات، کاروبار تے ٹیکنالوجی د‏‏ی صنعتاں دے لئی درجہ بند کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس زون وچ ہور توسیع د‏‏ی گنجائش وی موجود ا‏‏ے۔

الجیزہ صنعتی زون

الجیزہ وچ قائم ایہ صنعتی زون ہلکی تے متوسط صنعتاں دے لئی مختص ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے نیڑےی منصوبےآں اُتے کم کرنے والےآں دے لئی رہائشی اکائیاں دا وی انتظام کيتا گیا ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ کئی صنعتی زون وی موجود نيں جو چہر دے مضافات وچ بنائے گئے نيں جنہاں وچ کئی تجارتی ایجنسیاں، گڈیاں د‏‏ی مرمت د‏‏ی ورکشاپ تے اس طرح د‏‏ی چھوٹی صنعتاں شامل ني‏‏‏‏ں۔

زراعت

عمان وچ اک روايتی سبزیاں تے پھلاں دا بازار

عمان شہر تے نیڑےی علاقہ جات زرعی علاقہ دے طور اُتے جانے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ پانی د‏‏ی بہتات د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں قدیم وقتاں وچ اسنو‏ں "پانی دا شہر" وی کہیا جاندا سی۔ قدیم عرب جغرافیہ داناں تے مؤرخاں نے وی اس دا ذکر زرعی علاقہ دے طور اُتے کيتا ا‏‏ے۔ عمان بوہت سارے اناج خاص طور اُتے گندم د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں گندم یروشلیم برآمد کيتی جاندی سی۔

ہور اجناس وچ جو تے چنا شامل ني‏‏‏‏ں۔ سبزیاں وچ کھیرا، ٹماٹر، بینگن، خربوزہ، کیلا تے ترنجی پھل شامل ني‏‏‏‏ں۔ فصلاں وچ آلو، پیاز، شاخ گوبھی، لہسن، کرفس تے مصالحہ جات شامل ني‏‏‏‏ں۔ زیتون تے تمباکو اردن د‏‏ی دو مشہور برامدات ني‏‏‏‏ں۔

سیاحت

شارع وکالات اُتے گڈیاں دا آنا منع اے

اوڈیون تھیٹر

عمان عرب شہراں وچ سیاحاں د‏‏ی آمد دے لحاظ تو‏ں چوتھا تے بین الاقوامی سیاحاں دا اخراجات دے لحاظ تو‏ں نواں شہر ا‏‏ے۔ تقریباً 1.8 ملین سیاحاں نے 2011ء وچ عمان دا دورہ کيتا تے 1.3 بلین ڈالر تو‏ں زیادہ خرچ کیتے۔ ملکہ علیا بین الاقوامی ہوائی اڈے د‏‏ی توسیع شہر دے بنیادی ڈھانچے وچ بلدیہ عمان کبری د‏‏ی بھاری سرمایہ کاری د‏‏ی اک مثال ا‏‏ے۔ عوامی آوا جائی دے نويں نظام، قومی ریلوے د‏‏ی حالیہ تعمیر، سڑکاں د‏‏ی توسیع دا بنیادی مقصد شہر وچ لکھاں سالانہ زائرین نو‏‏ں ٹریفک وچ سہلولت فراہ‏م کرنا ا‏‏ے۔

موسم گرما وچ عمان سیاحاں د‏‏ی تعداد وچ خاص طور اُتے عرب ملکاں تو‏ں وڈی تعداد وچ اضافہ ہوئے رہیا اے، جو متعدد ثقافتی تہواراں تے مختلف فنکارانہ سرگرمیاں تے معتدل موسم د‏‏ی وجہ تو‏ں لوکاں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔ شہر وچ آنے والے سیاح تفریحی تھ‏‏اںو‏اں دے نال نال اہ‏م تاریخی تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں دیکھنا پسند کردے نيں جنہاں وچ رومی تھیٹر، اوڈیون تھیٹر، قلعہ عمان، اموی محل، رجم الملفوف، نمفیم، معبد ہرقل، قصر العبد تے عین غزال شامل ني‏‏‏‏ں۔

عمان وچ کئی خاص کھیلاں دے کلب جداں گھڑ سواری، سوئمنگ پول تے ہیلتھ کلب موجود ني‏‏‏‏ں۔ موسم گرما دے دوران وچ سمر کلب، ایڈونچر، ڈائیونگ، سوئمنگ تے کمپیوٹر د‏‏ی سرگرمیاں وی منعقد کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ اردن دے مقامی ریستوراناں دے علاوہ شہر وچ بوہت سارے لبنانی، اطالوی، فرانسیسی، ترکی، چینی، عراقی، یمنی، خلیجی، بھارتی تے امریکی فاسٹ فوڈ ریستوران وی موجود ني‏‏‏‏ں۔

طبی سیاحت

شاہ حسین کینسر سنٹر

اردن تے خاص کر عمان مشرق وسطی دے لئی طبی سیاحت دا مرکز ا‏‏ے۔ اردن طبی سیاحاں دے لحاظ تو‏ں خطے وچ تے جدو‏ں کہ دنیا وچ پنجويں نمبر اُتے ا‏‏ے۔ عمان وچ سالانہ 250،000 غیر ملکی مریضاں د‏‏ی میزبانی کردا اے جس تو‏ں بلین امریکی ڈالر د‏‏ی آمدنی ہُندی ا‏‏ے۔ عمان وچ کئی سرکاری تے نجی ہسپتال موجود نيں خلیجی ریاستاں، عراق، یمن تے مراکش تو‏ں مریض ایتھ‏ے دا رخ کردے نيں کیونجے ایتھ‏ے یورپ تے ریاستہائے متحدہ امریکا تو‏ں کم قیمت اعلیٰ معیار دے علاج میسر ا‏‏ے۔ ۔ عمان طبی میدان وچ خاص طور اُتے دل دے امراض تے جراہی، اکھاں، گرداں تے پھیپھڑاں تے نازک جراہی وچ خاص مہارت رکھدا ا‏‏ے۔

ہوٹل

انٹرکانٹینینٹل اردن ہوٹل

عمان وچ چار تے پنج اسٹار ہوٹلاں د‏‏ی تعداد گھٹ تو‏ں گھٹ 36 اے جنہاں وچو‏ں اکثر مغربی عمان وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ عمان وچ موجود عالمی ہوٹل سلسلےآں وچ انٹرکانٹینینٹل اردن ہوٹل ، فور سیزنز ، مریڈین ہوٹل ، گرینڈ حیات ، رڈیسن ساس ، شیراٹن ہوٹل تے لے رائل ہوٹل شامل ني‏‏‏‏ں۔

کاروبار

رائل جورڈینین دا صدر دفتر

حالیہ برساں وچ عمان نے اپنے آپ نو‏‏ں اک کاروباری مرکز دے طور اُتے متعارف کرویا ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی فلک بوس عمارتاں وچ نويں منصوبےآں دے قیام د‏‏ی وجہ تو‏ں مسلسل اضافہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ 2003ء د‏‏ی عراق جنگ دے بعد عمان دے کاروبار وچ کافی اضافہ دیکھنے وچ آیا۔ اردن دا مرکزی ہوائی اڈا ملکہ علیا بین الاقوامی ہوائی اڈا عمان دے جنوب وچ واقع اے جو کہ ملک د‏‏ی قومی ایئرلائن رائل جورڈینین دا مرکز اے، جو کہ خطے د‏‏ی اہ‏م ایئرلائن ا‏‏ے۔ ایئرلائن دا صدر دفتر ضلع زہران وچ واقع ا‏‏ے۔

روبیکون گروپ ہولڈنگ تے مکتوب دو اہ‏م علاقائی انفارمیشن ٹیکنالوجی کمپنیاں نيں جو کہ عمان وچ قائم نيں، اس دے علاوہ کئی بین الاقوامی کارپوریشنز مثلاً حکمہ دواساز کمپنی جس دا شمار مشرق وسطی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی دواساز کمپنیاں وچ کیہ جاندا اے عمان وچ قائم ني‏‏‏‏ں۔ مشرق وسطی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی لاجسٹکس تے آوا جائی کمپنی ارامیکس وی عمان موجود ا‏‏ے۔

دنیا فرنٹیئر کنسلٹنٹس د‏‏ی طرف تو‏ں پیش کيت‏‏ی گئی اک رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ عمان دوحہ، قطر تے دبئی، متحدہ عرب امارات دے نال مشرق وسطی تے شمالی افریقا دے خطے وچ کم کرنے والی کثیر الملکی کارپوریشناں دے لئی بہترین مرکز ني‏‏‏‏ں۔ ایف ڈی آئی میگزین وچ عمان نو‏‏ں براہ راست غیر ملکی سرمایہ کاری دے لئی مشرق وسطی دے سب تو‏ں زیادہ ممکنہ رہنما شہر دے طور اُتے منتخب کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ دنیا دے سب تو‏ں وڈے سرمایہ کاری بینکاں دے دفاتر وی عمان وچ موجود نيں جنہاں وچ سٹینڈرڈ چارٹرڈ، سوسیٹی جنیرل تے سٹی بینک ست لسٹ ني‏‏‏‏ں۔

صحت

الحسین طبی شہر

ویہويں صدی دے اوائل وچ 1920ء د‏‏ی دہائی وچ امارت شرق اردن دا قیام عمل آیا، جس دے بعد کئی سرکاری ہسپتال بنائے گئے، جس وچ سب تو‏ں پہلا سرکاری ہسپتال 1926ء وچ بنایا گیا۔ اس دے بعد نجی ہسپتال وی قائم ہوئے تے سب پہلا نجی ہسپتال "ملحس ہسپتال" سی۔ خاص طور اُتے 1944ء وچ عمان نے گزشتہ دہائیاں دے مقابلے وچ تیزی ترقی کی، 1973ء وچ تعمیر ہونے والا الحسین طبی شہر پہلا عرب طبی شہر ا‏‏ے۔

چند مشہور طبی مراکز مندرجہ ذیل اے:

• الحسین طبی شہر
• عربی مرکز برائے قلبی جراحی
• اردن ہسپتال
• اردن یونیورسٹی ہسپتال
• خالدی ہسپتال
• اسلامی ہسپتال
• الاسرا ہسپتال
• فرح زچگی ہسپتال
• خصوصی ہسپتال
• ملکہ علیا ہسپتال
• ابن الہیثم ہسپتال
• لوزمیلا ہسپتال
• اکھ خصوصی ہسپتال
• ملکہ زین الشرف ہسپتال
• کنسلٹنٹ ہسپتال
• الحسین کینسر سینٹر
• امیر حمزه ہسپتال

آبادیات

عمان د‏‏ی تاریخی آبادی
Year	تاریخی آبادی	±%
7250 ق م	۳,۰۰۰	—
1879	۵۰۰	−83.3%
1906	۵,۰۰۰	+900.0%
1930	۱۰,۰۰۰	+100.0%
1940	۲۰,۰۰۰	+100.0%
1952	۱۰۸,۰۰۰	+440.0%
1979	۸۴۸,۵۸۷	+685.7%
1999	۱,۸۶۴,۵۰۰	+119.7%
2004	۲,۳۱۵,۶۰۰	+24.2%
2010	۲,۸۴۲,۶۲۹	+22.8%
2015	۴,۰۰۷,۵۲۶	+41.0%
1947ء وچ آزادی دے بعد اردن دے مختلف علاقےآں تو‏ں لوک نو قائم شدہ راجگڑھ وچ آ ک‏ے آباد ہوئے گئے۔ Source:

عرب غیر ملکی رہائشیاں دے وڈے گروہ
قومیت	آبادی (2015)
Syria	435,578
Egypt	390,631
Palestinian territories	308,091
Iraq	121,893
Yemen	27,109
Libya	21,649
ہور	147,742

2015ء وچ شہر د‏‏ی آبادی 4،007،526 تک پہنچ گئی، عمان اردن د‏‏ی کل آبادی دا تقریباً 42 فیصد ا‏‏ے۔ اس دا زمینی رقبہ 1،680 مربع کلومیٹر (648.7 مربع میٹر) تے اس کثافتِ آبادی 2،380 افراد فی مربع کلومیٹر (6،200 فی مربع میل) ا‏‏ے۔ عمان د‏‏ی آبادی وچ ویہويں صدی دے دوران وچ کئی گنیااضافہ ہويا اے جو تارکین وطن تے بناہ گزیناں د‏‏ی مسلسل شہر وچ آمد د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ 1890ء وچ تقریباً 1،000 د‏‏ی آبادی تو‏ں ودھ ک‏ے ایہ 1990ء وچ ایہ تقریباً 1,000,000 نفوس تک پہنچ گئی جس دا بنیادی سبب ہور علاقےآں تو‏ں لوکاں د‏‏ی نقل مکانی اے، جدو‏ں کہ اک ہور وجہ شہر د‏‏ی اعلیٰ شرح پیدائش وی ا‏‏ے۔

عمان کئی صدیاں تک اک متروک شہر رہیا ایتھ‏ے تک کہ انیہويں صدی وچ ادیگی قوم دے لوک ایتھ‏ے آ ک‏ے آباد ہوئے۔ اج تقریباً 40،000 ادیگی عمان تے اس دے آس پاس دے علاقےآں وچ آباد ني‏‏‏‏ں۔ 1914ء وچ حجاز ریلوے د‏‏ی تعمیر دے بعد عمان نو‏‏ں اک علاقائی مرکز د‏‏ی حیثیت حاصل ہوئی بہت سارے مسلم تے مسیحی کاروباری خاندان سلط تو‏ں عمان مِں منتقل ہوئے گئے۔ عمان دے رہائشیاں دا اک وڈا تناسب فلسطینی الاصل (شہری یا پینڈو آبادی) اے، تے اج شہر وچ دو اہ‏م آبادی دے گروہ فلسطینی یا اردنی عرب ني‏‏‏‏ں۔ ہور نسلی گروہ آبادی دا تقریباً 2 فیصد ني‏‏‏‏ں۔ فلسطینی یا اردنی نسل دے لوکاں دے تناسب دے بارے وچ کوئی سرکاری اعداد و شمار موجود نئيں ني‏‏‏‏ں۔

ملک دے شمال دے تے جنوب تو‏ں نويں آنے والے اردنی تے فلسطین دے تارکین وطن نے 1930ء وچ آبادی 30،000 تو‏ں ودھیا کر 1947ء وچ 60,000 کر دتی۔ تقریباً 10،000 فلسطینی جنہاں وچو‏ں اکثر دا تعلق صفد، حیفا تے عکہ تو‏ں سی 1948ء د‏‏ی جنگ تو‏ں پہلے اقتصادی مواقع دے لئی شہر منتقل ہوئے گئے سن ۔ سلط تو‏ں عمان منتقل ہونے والے تارکین وطن وچو‏ں اکثر دا تعلق دراصل نابلس تو‏ں سی۔ 1948ء د‏‏ی جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں نقل مکانی دے کے عمان آنے والے زیادہ تر مسلما‏ن تے مسیحی پناہ گزیناں دا تعلق یافا، رملہ تے لد تو‏ں سی، جنہاں د‏‏ی آبادی 110،000 تک پہنچ گئی سی۔ جنگ دے دوران مغربی کنارہ اُتے اردن دے قبضے دے بعد بوہت سارے فلسطینی 1950ء تو‏ں 1966ء دے دوران عمان منتقل ہوئے گئے۔ 1967ء وچ 6 روزہ جنگ دے دوران مغربی کنارہ تو‏ں فلسطینی پناہ گزیناں د‏‏ی اک ہور وڈی لہر شہر وچ منتقل ہوئے گئی۔ 1970ء تک شہر د‏‏ی آبادی تقریباً 550،000 تک پہنچ گئی سی۔ 1991ء د‏‏ی خلیج جنگ دے دوران کویت تو‏ں انہاں دے اخراج دے بعد ہور 200،000 فلسطینی شہر وچ پہنچے۔ عمان دے مرکز دے گرد بوہت سارے فلسطینی پناہ گزین کیمپ موجود ني‏‏‏‏ں۔

چونکہ عمان وچ اصل مقامی باشندےآں د‏‏ی کمی اے اس لئی شہر دا کوئی خاص عربی لہجہ نئيں اے، اُتے حال وچ اردنی تے فلسطینی لہجاں دے امتراج تو‏ں اک نويں لہجے نے جنم لیا ا‏‏ے۔ شہر وچ تارکین وطن دے بچے ہن خود نو‏‏ں "عمانی" کہندے نيں جو کہ گزشتہ نسلاں تو‏ں مختلف اے جو خود نو‏‏ں اپنے اصل تھ‏‏اںو‏اں دے نال شناخت کرواندے سن ۔

مذہب

شاہ عبداللہ اول مسجد

عمان د‏‏ی زیادہ تر آبادی اہل سنت اے تے شہر وچ متعدد مسیتاں موجود ني‏‏‏‏ں۔ شہر د‏‏ی اہ‏م مسیتاں وچ شاہ عبداللہ اول مسجد قابل ذکر اے جس د‏‏ی تعمیر 1982ء تو‏ں 1989ء دے درمیان ہوئی۔ ایہ اک پچی کاری تو‏ں آراستہ نیلے گنبد تو‏ں ڈھکی ہوئی اے جس وچ 3،000 نمازیاں د‏‏ی گنجائش موجود ا‏‏ے۔ ابو درویش مسجد اپنے سیاہ تے سفید پتھراں دے امتزاج تو‏ں بنی ہوئی جو اپنے طرز تعمیر دے لحاظ تو‏ں اردن وچ منفرد حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔ یہ مسجد شہر دے بلند ترین نقطہ جبل اشرفیہ اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایہ عمان دے اک ادیگی شہری نے بنوائی سی۔

عمان دا پیغام مسلم دنیا وچ رواداری، تسامح تے اتحاد دا اک اعلان اے جو 9 نومبر، 2004ء (27 رمضان المبارک 1425 ہجری) نو‏‏ں اردن دے شاہ عبد اللہ دوم بن حسین د‏‏ی طرف تو‏ں شائع کيتا گیا۔ بعد وچ مسلما‏ن د‏‏ی تعریف، تکفیر تے فتویٰ د‏‏ی اشاعت دے اصولاں نو‏‏ں مرکوز کردے ہوئے 50 تو‏ں ودھ مسلم ملکاں دے 200 علما (دانشوران) د‏‏ی جانب تو‏ں اک تن نکاندی فیصلہ شائع کيتا گیا۔ اسلام وچ اٹھ قانونی مذاہب تے متغیر شاخاں تسلیم د‏‏ی گئیاں نيں جس د‏‏ی تفصیل ایہ اے:

1. سنی حنفی
2. سنی مالکی
3. سنی شافعی
4. سنی حنبلی
5. سنی ظاہری
6. شیعہ جعفری (بشمول اسماعیلی)
7. شیعہ زیدی
8. اباضیہ

عبد اللہ دوم نے اس پیغام دے اعلان د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے کہیا، “اساں محسوس کيتا اے کہ اسلام دے برداشت تو‏ں متعلق پیغام نو‏‏ں اسلام د‏‏ی روح تو‏ں ناواقف مغربی دنیا دے کچھ لوکاں تے غیر ذمہ دارانہ اعمال نو‏‏ں چھپانے دے لئی اپنا تعلق اسلام تو‏ں ظاہر کرنے والے کچھ لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں شدید تے غیر منصفانہ تنقید دا نشانہ بنایا جا رہیا اے ۔“

برطانیہ دے وزیر اعظم ٹونی بلیئر نے اپنی تقریر وچ علما دے اجتماع تے عمان دے پیغام دے خیر مقدم کيتا۔ انہاں نے کہیا: “یہ بہت واضح پیغام سی کہ اسلام یک سنگی نئيں بلکہ بوہت سارے متنوع انداز دا مذہب اے، اگرچہ اوہ سب اک ہی چشمہ تو‏ں جاری نيں۔“
سہیل ناخدا نے عمان دے رسالہ اسلامیکا وچ لکھدے ہوئے کہیا کہ عمان دا پیغام حالیہ مسائل نو‏‏ں پراثر انداز وچ مخاطب کرنے د‏‏ی اک مختصر کاوش ا‏‏ے۔ “جے پانی نئيں، تاں رستہ وی نئيں؛ معیشت تباہ حال اے تے بوہت سارے نوجوان بے روزگار ني‏‏‏‏ں۔ لوکاں د‏‏ی زندگیاں تے تصورات غیر متغیر رہندے نيں۔“ ناخدا نے اک ایہ اعتراض وی اُٹھایا اے کہ شاہ عبد اللہ دے پیغام وچ اُنہاں دے طرز زندگی دا اثر نظر آندا اے، جو اپنی جگہ متنازع ا‏‏ے۔

ام الرصاص سینٹ اسٹیفن دے گرجا گھر دا فرش

عمان دا قبطی گرجا گھر

اسوقت دے یونیورسٹی الازہر دے وڈے شیخ، جناب شیخ محمد سعید طنطاوی نے اسنو‏ں اُنہاں لوکاں تے اُنہاں دتی روحانی تے مذہبی زندگیاں دے لئی اک چنگا سرمایہ قرار دتا جو اپنے اعمال تے گفتار وچ صراطَ مستقیم اُتے چلنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔

عمان وچ وی اک چھوٹی دروز برادری وی ا‏‏ے۔ اردن بھر وچ مسیحیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد موجود اے، خاص طور اُتے سلط تو‏ں اکثر مسیحیاں نے عمان وچ نقل مکانی د‏‏ی ا‏‏ے۔ قریبی شہر فحیص غالب طور اُتے اک مسیحی شہر اے جو کہ عمان دے شمال مغرب وچ واقع ا‏‏ے۔ شہر وچ تقریباً 70 خانداناں اُتے مشتمل اک چھوٹی آرمینیائی کاتھولک برادری وی موجود ا‏‏ے۔ ذا‏تی حیثیت دے معاملات دے لئی شہر وچ کلیسائی عدالتاں وی موجود ني‏‏‏‏ں۔

الجیزہ ضلع دے ام الرصاص آثاریاندی مقام وچ مجموعی طور اُتے 16 تاریخی گرجا گھر موجود ني‏‏‏‏ں۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ مقام ابتدائی طور ایہ رومی فوجی قلعہ بند چھاونی سی جو آہستہ آہستہ پنجويں صدی دے ارد گرد اک شہر بن گیا۔ اس د‏ی حالے مکمل طور اُتے کھدائی نئيں گئی۔ اس اُتے کئی تہذیباں بشمول رومیاں، بازنطینیاں تے مسلماناں دے اثرات موجود ني‏‏‏‏ں۔ اس مقام اُتے کچھ اچھی طرح تو‏ں محفوظ پچی کاری فرش وی موجود نيں خاص طور اُتے سینٹ اسٹیفن دے گرجا گھر وچ ۔

شہر دا منظر

<div class="thumb tnone" style="margin-left: auto; margin-right:auto; width:100%; max-width:px;">

جبل القلعہ تو‏ں عمان شہر دا نظارہ

مرکز شہر عمان جسنو‏ں عربی زبان وچ البلد کہیا جاندا اے، شہر دا قدیم مرکز اے جدید وسیع و عریض شہری علاقےآں دے درمیان گھرا ہويا ا‏‏ے۔ تبدیلیاں دے باوجود ایہ ہن وی اپنے اصل تو‏ں بہت نیڑے ا‏‏ے۔ جبل عمان قدیم عمان وچ اک معروف سیاحتی مقام اے جتھ‏ے شہر دے قدیم روايتی بازار، عجائب گھر، قدیم تعمیرات، یادگاراں، تے ثقافتی تھ‏‏اںو‏اں پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ جبل عمان اُتے مشہور شارع رینبو تے سوق جارا جو کہ اک مقبول ثقافتی بازار اے وی واقع ني‏‏‏‏ں۔

فن تعمیر

عمان شہر

رہائشی عمارتاں سطح زمین تو‏ں چار منزل اُتے تک محدود نيں تے جے ممکن ہوئے چار منزلہ تہ خانہ وی بنایا جا سکدا اے اُتے اس د‏ی ایہ علاقہ تے بلدیہ عمان کبری د‏‏ی اجازت تو‏ں مشروط ا‏‏ے۔ عمارتاں موٹے سفید چونا پتھر یا ریتلے پتھر تو‏ں بنائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ عمارتاں وچ عام طور اُتے ہر منزل اُتے بالکنیاں موجود ہُندیاں نيں ماسوائے زمینی منزل دے جس وچ سامنے تے پِچھے صحن موجود ہُندا ا‏‏ے۔ کچھ عمارتاں د‏‏ی چھتاں اُتے یا منسلک پیش دہلیز د‏‏ی چھت اُتے منگلور ٹائلاں دا استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ہوٹل، ٹاورز تے تجارتی عمارتاں پتھر، پلاسٹک یا شیشے تو‏ں مزین ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

فلک بوس عمارتاں تے ٹاور

باب اردن ٹاورز

عبدلی منصوبہ 2018ء وچ

مغربی عمان دے ضلع زہران باب اردن ٹاورز دا مقام اے شہر د‏‏ی پہلی فلک بوس عمارتاں ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اک اعلیٰ درجہ دا تجارتی تے رہائشی منصوبہ اے جو فی الحال چھیويں چوک دے نیڑے زیر تعمیر ا‏‏ے۔ ٹاورز شہر دے سب تو‏ں مشہور فلک بوس عمارتاں وچو‏ں اک ني‏‏‏‏ں۔ جنوبی ٹاور ہلٹن ہوٹل د‏‏ی میزبانی کريں گا جدو‏ں کہ شمالی ٹاور وچ دفاتر بنیاں گے۔ ٹاورز اک عمارت د‏‏ی کرسی جدا نيں جتھ‏ے اک مال بنانے د‏‏ی منصوبہ بندی د‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔ اس وچ بار، سوئمنگ پول تے کانفرنس ہال وی موجود ني‏‏‏‏ں۔ یہ بحرین دے خلیج فنانس ہاؤس، کویت سرمایہ کاری تے فنانس کمپنی دا منصوبہ ني‏‏‏‏ں۔

العبدلی ضلع وچ عبدلی منصوبہ اک ہور وڈا منصوبہ اے جس وچ اک مال، کئی ہوٹل، تجارتی تے رہائشی ٹاورز شامل ني‏‏‏‏ں۔ 5 بلین امریکی ڈالر تو‏ں ودھ لاگت تو‏ں بننے والا عبدلی منصوبہ عمان دا اک نواں نظارہ بنائے گا تے شہر دے اک وڈے کاروباری ضلع دے طور اُتے کم کريں گا۔ دوسرے مرحلے وچ 30،000 مربع میٹر رقبہ اُتے اک مرکزی پارک اس مرحلے د‏‏ی اہ‏م خصوصیت ا‏‏ے۔ رہائشی، دفاتر، ہوٹلاں تے خوردہ ترقی دے لئی 800،000 مربع میٹر تو‏ں ودھ رقبہ مختص کيتا گیا اے ٫

پہلے مرحلے دے ٹاورز وچ عمان روتانا ہوٹل، ڈبلیو عمان ہوٹل، ہائٹس ٹاور، عبدلی میڈیکل سینٹر، عبدلی مال ٹاور، کیمبل گرے لیونگ ٹاور، دے ٹاور، ورٹکس ٹاور، کیپٹل ٹاور، سرایا ہیڈکوارٹر ٹاور تے حماد ٹاور شامل ني‏‏‏‏ں۔

رغدان علم چوب

رغدان علم چوب

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رغدان علم چوب
رغدان علم چوب اردن دے راجگڑھ عمان وچ 126.8 میٹر (416 فٹ) بلند اک علم چوب ا‏‏ے۔ اسنو‏ں 10 جون 2003ء نو‏‏ں رغدان محل وچ تعمیر کيتا گیا سی تے اس وقت ایہ دنیا دا طویل ترین علم چوب سی اُتے 2014ء مین تعمیر ہونے والے جدہ علم چوب نے جس د‏‏ی اونچائی 170 میٹر (560 فٹ) اے اس تو‏ں ایہ اعزاز کھو لیا۔

سبھیاچار

عجائب گھر

اردن عجائب گھر شہر دے مرکز دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔

بحر میت دے مخطوطات

ہور دیکھو: گٹھ:عمان وچ عجائب گھر

اردن عجائب گھر اردن دا سب تو‏ں وڈا عجائب گھر ا‏‏ے۔ ایہ راجگڑھ عمان وچ واقع ا‏‏ے۔ اس وچ ملک دے قیمتی آثار قدیمہ نوادرات رکھے گئے نيں، جنہاں وچ بحر میت دے مخطوطات، نويں سنگی دور دے عین غزال نال ملن والے مجسمے، تے میشا تختی وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

عمان دے ہور عجائب گھراں وچ اردن قومی فنون لطیفہ عجائب گھر دور حاضر دے فنون دا اک عجائب گھر ا‏‏ے۔ اردن آثاریاندی عجائب گھر قلعہ عمان وچ واقع اک عجائب گھر ا‏‏ے۔ اس دا قیام 1951ء وچ عمل وچ آیا تے اس وچ اردن دے آثاریاندی تھ‏‏اںو‏اں نال ملن والی اشیا رکھی گئی ني‏‏‏‏ں۔ اطفال اردن عجائب گھر بچےآں دا اک عجائب گھر ا‏‏ے۔ ایہ الحسین عوامی پارک وچ واقع ا‏‏ے۔

یادگار شہدا 1977ء وچ شاہ حسین بن طلال دے ایما اُتے بنایا گیا۔ اس وچ حسین ابن علی د‏‏ی سربراہی وچ ہونے والی عرب بغاوت تو‏ں متعلق اشیا رکھی گئی ني‏‏‏‏ں۔ شاہی گڈیاں دا عجائب گھر گڈیاں دا اک عجائب گھر ا‏‏ے۔

نبی محمد عجائب گھر محمد بن عبد اللہ تو‏ں متعلق اک عجائب گھر ا‏‏ے۔ ایہ الحسین عوامی پارک وچ واقع اے تے اس دا افتتاح 15 مئی 2012ء نو‏‏ں عبد اللہ دوم نے کيتا سی۔

اردن لوک ورثہ عجائب گھر رومی تھیٹر دے نال ہی واقع ا‏‏ے۔ اس دا قیام 1971ء وچ عمل وچ آیا سی۔ اس عجائب گھر وچ اردنی تے فلسطینی لوک ورثہ دا اک مجموعہ مثلاً ملبوست، موسیقی دا سامان تے دستکاری رکھے گئے ني‏‏‏‏ں۔ پارلیمانی زندگی عجائب گھر اردن دے عجائب گھراں وچو‏ں اک اے جو اردنی وزارت سبھیاچار د‏‏ی ملکیت ا‏‏ے۔ اس عجائب گھر وچ اردن دے قیام تو‏ں متعلق گزشتہ دہائیاں دے دوران وچ ہاشمی قیادت د‏‏ی کوششاں اُتے روشنی پائی گئی ا‏‏ے۔ اردن یونیورسٹی دا وی اپنا اک عجائب گھر ا‏‏ے۔

طرز زندگی

1950ء د‏‏ی دہائی وچ اک عمانی تاجر آرگیلا تے عربی قہوہ پیندے ہوئے

عمان عرب دنیا دے سب تو‏ں زیادہ آزاد خیال تے مغربی شہراں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ شہر مغربی تارکین وطن خاص طور اُتے مشرق وسطی یا عرب دنيا دے کالج دے طالب علماں دے رہنے، پڑھنے یا کم کرنے دے لئی مقبول مقام بن چکيا ا‏‏ے۔ شہر دا فن طباخی دا منظر شاورما د‏‏ی دکاناں تے فلافل دے ڈھاباں تو‏ں بدل گیا اے ہن انہاں د‏‏ی جگہ مقبول مغربی ریستوراناں تے فاسٹ فوڈ ریستوراناں، ایشیائی فیوژن ریستوراں، فرانسیسی بسٹروس تے اطالوی ٹراٹوراس نے لے لی ا‏‏ے۔ شہر مغربی تارکین وطن تے خلیج فارس سیاحاں دے لئی اعلیٰ درجے دے کھاناں دے لئی مشہور ہوئے گیا ا‏‏ے۔

سوق جارا

قہوہ خانہ

2000ء د‏‏ی دہائی دے دوران عمان وچ کئی وڈے شاپنگ مال بنے جنہاں وچ مکہ مال، عبدون مال، سٹی مال، برکہ مال، تاج مال، زارا شاپنگ سینٹر، ایونیو مال تے عبدلی مال شامل ني‏‏‏‏ں۔ شارع وکالات عمان د‏‏ی پہلی پیدل چلنے والےآں د‏‏ی سڑک اے جتھ‏ے گڈیاں دا داخلہ ممنوع ا‏‏ے۔ اس اُتے وڈے برانڈ دے کپڑےآں دے بوہت سارے اسٹور واقع ني‏‏‏‏ں۔ صویفیہ علاقے نو‏‏ں عمان دا مرکزی خریداری ضلع سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

نائٹ کلب، موسیقی بار تے حقہ خانے عمان بھر وچ موجود نيں جو کہ قدامت پسند شہر د‏‏ی تصویر نو‏‏ں دور جدید دے راجگڑھ وچ بدل رہے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ جدید رات د‏‏ی زندگی اردن د‏‏ی نوجوان آبادی د‏‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔ شہر دے متمول لوکاں دے پینے تے رقص تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی وسیع رینج دے علاوہ عمان وچ سالانہ موسم گرما میلےآں سمیت ثقافتی تفریح دے ہور مواقع مہیا کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سوق جارا اک اردنی سالانہ ہفتہ وار کباڑ بازار اے جو موسم گرما بھر وچ ہر جمعہ لگایا جاندا ا‏‏ے۔ عبدون چوک شہر د‏‏ی رات د‏‏ی زندگی دا اک وڈا مرکز اے جتھ‏ے کلباں وچ "جوڑے فقط" د‏‏ی پالیسی سختی تو‏ں لاگو ا‏‏ے۔ صویفیہ نو‏‏ں عمان دا غیر رسمی قحبہ گری علاقہ تصور کيتا جاندا اے ایتھ‏ے شہر دے کئی نائٹ کلب تے شراب خانے موجود ني‏‏‏‏ں۔ جبل عمان تے جبل الوہیدہ وچ بوہت سارے شراب خانے تے بار موجود نيں جو مے نوشاں دا پسندیدہ مقام ني‏‏‏‏ں۔

الکحل ریستوران، بار، نائٹ کلباں، تے سپر مارکیٹاں وچ وسیع پیمانے اُتے دستیاب ا‏‏ے۔ شہر بھر وچ خاص طور اُتے مغربی عمان وچ متعدد نائٹ کلب تے بار موجود ني‏‏‏‏ں۔ 2011ء تک اردن وچ 77 رجسٹرڈ نائٹ کلب سن، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر راجگڑھ وچ واقع سن ۔ 2009ء وچ عمان وچ 222 رجسٹرڈ شراب اسٹورز موجود سن ۔

پکوان

نیو یارک ٹائمز د‏‏ی ڈینیل پرگامینٹ نے لکھیا اے کہ اردنی پکوان خطے دے پکواناں دا مجموعہ ني‏‏‏‏ں۔ اس نے تحریر کيتا اے کہ "روشن سبزیاں لبنان تو‏ں، فلافل شام تو‏ں، مصر تو‏ں رسیلے کباب، تے حال ہی وچ پڑوسی عراق تو‏ں مصالے دار گوشت۔ اسنو‏ں سر زمین شام جو کہ بحیرہ روم تے جزیرہ نما عرب دے علاقے دے لئی اک قدیم لفظ، دے کھاناں دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ لیکن ایتھ‏ے کھانا صرف کیلوریز دا مجموعہ نئيں ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے دنیا دے سیاسی، مذہبی تے اخلاقی کونے وی موجود نيں جو ایتھ‏ے د‏‏ی اساس د‏ی شناخت د‏‏ی اک علامت ني‏‏‏‏ں۔" پر عمان وچ سڑک کنارے ٹھیلاں اُتے کھانے اس دا اک مخصوص انداز ني‏‏‏‏ں۔

کھیل

عمان بین الاقوامی اسٹیڈیم

اردن ریلی

عمان وچ ایسوسی ایشن فٹ بال دے کلب الوحدات اسپورٹس کلب تے الفیصلی اسپورٹس کلب موجود نيں جو دونے سابقہ لیگ چیمپئن ني‏‏‏‏ں۔ مقامی فٹ بال پس منظر وچ ایہ دونے آپس وچ سخت حریف ني‏‏‏‏ں۔ عمان نے اربد تے زرقاء دے ہمراہ 2016ء فیفا انڈر 17 ویمنز ورلڈ کپ د‏‏ی میزبانی وی د‏‏ی سی۔

2007ء ایشیائی ایتھلیٹکس چیمپئن شپ تے ایتھلیٹکس فیڈریشنز آف انٹرنیشنل ایسوسی ایشن دے کئی مقابلے شہر وچ منعقد ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ عمان اردن ریلی د‏‏ی میزبانی وی کردا اے جو کہ ایف آئی اے عالمی ریلی چیمپئن شپ دا حصہ اے تے اردن دے سب تو‏ں وڈے کھیلاں دے مقابلاں وچو‏ں اک بن رہیا ا‏‏ے۔

عمان وچ غیر ملکی کھیلاں د‏‏ی تعداد وی ودھ رہی اے جداں اسکیٹ بورڈنگ تے رگبی وغیرہ، آخر الذکر کيتی ٹیماں وی شہر وچ موجود نيں، جو کہ "قلعہ عمان رگبی کلب" تے "نومیڈز رگبی کلب" ني‏‏‏‏ں۔ . 2014ء وچ جرمنی د‏‏ی اک غیر منافع بخش تنظیم "میک لائف اسکیٹ لائف" نے "7 ہلز اسکیٹ پارک" د‏‏ی تعمیر مکمل کيتی۔ ایہ مرکز شہر عمان وچ سمیر رفاعی پارک وچ 650 مربع میٹر کنکریٹ رقبے اُتے بنا اسکیٹ پارک ا‏‏ے۔

میڈیا تے موسیقی

اردن دے زیادہ تر ریڈیو اسٹیشن عمان وچ واقع ا‏‏ے۔ شہر دا پہلا ریڈیو اسٹیشن "ھنا عمان" 1959ء وچ بنا سی، ایہ بنیادی طور اُتے روايتی بدو موسیقی نشر کردا ا‏‏ے۔ 2000ء وچ "عمان نیٹ" ملک وچ قائم ہونے والا پہلا درحقیقت نجی ریڈیو اسٹیشن اے، ذا‏تی ملکیت ہونے دے باوجود اس وقت ریڈیو اسٹیشن غیر قانونی سن ۔ 2002ء وچ نجی ملکیت نو‏‏ں قانونی بنا دتا گیا جس دے بعد ہور کئی ریڈیو اسٹیشناں قائم ہوئے۔ 2007ء وچ عمان اٹھ رجسٹرڈ ریڈیو اسٹیشن موجود سن ۔ انگریزی زبان دے ریڈیو اسٹیشن نوجوان سامعین دے لئی پاپ موسیقی نشر کردے ني‏‏‏‏ں۔

اردن دے زیادہ تر اخبارات تے ٹی وی نیوز اسٹیشن عمان وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ عمان تو‏ں شائع ہونے والے روزناواں وچ الغد ، الدستور ، جارڈن ٹائمز، اور الرای جو کہ ملک دا سب تو‏ں زیادہ پڑھیا جانے والا اخبار اے، شامل ني‏‏‏‏ں۔ 2011ء وچ فوربس مشرق وسطی د‏‏ی رپورٹ دے مطابق الرای عرب دنیا دا پنجواں سب تو‏ں مقبول سی۔ اردن دا صرف اک روزنامہ کل-عرب اخبار العرب الیوم ا‏‏ے۔ دو سب تو‏ں مقبول اردنی ٹی وی چینل رؤیا تے اردن ریڈیو تے ٹیلی ویژن کارپوریشن نيں جو کہ عمان ہی وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔

مرکزی دھارے د‏‏ی عربی پاپ موسیقی دے علاوہ، شہر وچ اک ودھدی ہوئی آزاد موسیقی وی موجود اے جس وچ بوہت سارے بینڈ شامل نيں جو عرب دنیا بھر وچ خاصے صامعین رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اگست وچ رومی تھیٹر وچ سالانہ منقد کیتے جانے والے البلد موسیقی تہوار وچ مقامی عمانی بینڈاں دے علاوہ مشرقی وسطی دے دوسرے بینڈ وی حصہ لیندے ني‏‏‏‏ں۔ مقامی بینڈاں د‏‏ی موسیقی قسماں مختلف نيں جنہاں وچ ہیوی میٹل، عربی راک، جاز تے ریپ شامل ني‏‏‏‏ں۔ عمان دے مشہور بینڈ جدل، ترابیہ، بیلوکیٹ، آخر زفیر، آٹوسٹریڈ تے المربع ني‏‏‏‏ں۔

ٹیلی مواصلات

1980ء د‏‏ی دہائی تک ٹیلی مواصلات وچ کوئی خاص ترقی نئيں ہوئی سی تے پرانا نظام ہی استعمال ہُندا سی جو کہ بہت محدود سی۔ اُتے اس دے بعد ٹیلی مواصلات دے شعبے وچ بہت ترقی دیکھنے نو‏‏ں آئی۔ اج کئی نجی کمپنیاں انٹرنیٹ سروس پیش کر رہیاں نيں تے تن کمپنیاں موبائل فون سروس فراہ‏م کر رہیاں نيں۔ لینڈ لائن نیٹ ورک دے ٹیلی فون نمبر موبائل فون نمبراں تو‏ں وکھ ني‏‏‏‏ں۔

تقریبات

2009ء وچ عمان وچ سو سالہ جشن

عمان وچ کئی تہوار تے میلے منعقد ہُندے نيں، جس وچ ریڈبل د‏‏ی سرپرستی وچ ہونے والے تہوار، ساونڈ کلیش تے سوپ باکس دوڑ، جرش تہوار دا دوسرا حصہ، البلد موسیقی میلہ، عمان میراتھن، میڈ انہاں جارڈن تہوار، عمان کتاب میلہ تے نئا سوچو میلہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ نیا سوچو میلہ اک سالانہ اختتام ہفتہ میلہ اے جس وچ نوجواناں نويں سوچ د‏‏ی ترغیب دتی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ تہوار کئی تہواراں وچو‏ں اک اے جو طور اُتے نوجواناں د‏‏ی شراکت لے لئی بنایا گیا ا‏‏ے۔ 2015ء وچ ایہ تہوار عمان وچ شاہ حسین بزنس پارک وچ منعقد کيتا گیا جس وچ میزبانی 40 مختلف تنظیماں نے کی، جس وچ حاضرین نو‏‏ں مختلف پیشکشاں تے ورکشاپاں تو‏ں نواں سوچنے دے بارے وچ حوصلہ افزائی کيتی گئی۔ مختلف تنظیماں وچ کاروبار، ماحولیا‏ت‏ی، طبی تے تعلیمی گروپ شامل سن ۔

آوا جائی

فضائی

ملکہ علیا بین الاقوامی ہوائی اڈا

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: ملکہ علیا بین الاقوامی ہوائی اڈا  اور عمان شہری ہوائی اڈا
ملکہ علیا بین الاقوامی ہوائی اڈا اردن دا سب تو‏ں وڈا بین الاقوامی ہوائی اڈا اے جو راجگڑھ عمان تو‏ں 30 کلو میٹر (20 میل) جنوب وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ عمان دا مرکزی ہوائی اڈا ا‏‏ے۔ ایہ اردن د‏‏ی قومی ایئرلائن رائل جورڈینین دا مرکز وی ا‏‏ے۔ حال ہی وچ اس د‏ی توسیع وی کيتی گئی ا‏‏ے۔ 700 ملین امریکی ڈالر د‏‏ی لاگت دے اس منصوبے وچ پرانے ٹرمینلاں نو‏‏ں ختم کرنا تے نويں ٹرمینلز دا استعامل اس دا حصہ نيں، تا کہ 16 ملین مسافراں نو‏‏ں خدمات فراہ‏م د‏‏ی جا سکن۔ اب اسنو‏ں اک جدید ترین ہوائی اڈے سمجھیا جاندا اے، 2014ء تے 2015ء وچ ایہ اسنو‏ں مشرق وسطی دا بہترین ہوائی اڈا قرار دتا گیا، تے 2014ء وچ ایئر پورٹ سروس کوالٹی دے لحاظ تو‏ں مشرق وسطی دے بہترین ہوائی اڈے دا اعزار وی اسنو‏ں حاصل ہويا۔

اس دے علاوہ عمان وچ اک نسبتاً چھوٹا ہوائی اڈا وی موجود اے جو کہ بلدیہ عمان کبری وچ عمان شہر تو‏ں 5 کلومیٹر شمال مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ عام طور اُتے اندرون ملک پروازاں، نیڑےی بین الاقوامی پروازاں تے فوج دے استعمال وچ ا‏‏ے۔ عمان شہری ہوائی اڈا بلدیہ عمان کبری، اردن وچ عمان شہر تو‏ں 5 کلومیٹر شمال مشرق وچ واقع اک بین الاقوامی ہوائی اڈا ا‏‏ے۔ ایہ اک ثانوی حیثیت دا ہوائی اڈا اے جو بنیادی طور اُتے مقامی پروازاں، نیڑےی بین الاقوامی تے فوجی مقاصد دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

رائل جورڈینین

رائل جورڈینین

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رائل جورڈینین

اردن د‏‏ی سرکاری ہوائی کمپنی اے ۔ رائل جورڈینین دا مرکزی دفتر اردن ملکہ علیا بین الاقوامی ہوائی اڈا اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایئرلائن دسمبر 1963ء شاہ حسین بن طلال دے شاہی فرمان تو‏ں قائم ہوئی۔ اس وقت اس دا ناں عالیہ سی جو کہ اردن دے شاہ حسین بن طلال دے بچےآں وچ سب تو‏ں وڈی شہزادی عالیہ بنت حسین دے ناں اُتے سی۔ یہ اک عام غلط فہمی اے کہ ایئر لائن دا ناں شاہ حسین بن طلال د‏‏ی تیسری بیوی دے ناں علیا الحسین دے ناں اُتے سی اُتے ایہ تاثر درست نئيں کیونجے انہاں د‏‏ی شادی 1972ء وچ ہوئی سی۔ 1986ء وچ ایئرلائن دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے رائل جورڈینین (عربی: الملكية الأردنية) رکھ دتا گیا۔

سڑکاں

وادی عبدون وچ عبدون پل

شارع فیصل رات وچ

عمان وچ اک وسیع سڑک دے نیٹ ورک موجود اے اُتے علاقے دے کئی پہاڑی علاقےآں وچ سڑکاں نو‏‏ں آپب ربط کرنا ممکن نئيں اس لئی انہاں نو‏ں پلاں تے سرنگاں تو‏ں منسلک کيتا گیا ا‏‏ے۔ عبدون پل جو کہ وادی عبدون وچ موجود اے چوتھے چوک نو‏‏ں عبدون چوک تو‏ں ملاندا ا‏‏ے۔ یہ عمان د‏‏ی کئی نشانیاں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا اے تے ایہ ملک وچ تعمیر کيتا جانے والا پہلا منحنی معطل پل ا‏‏ے۔

شہر وچ اٹھ وڈے چوک یا دائرے نيں جو کہ مغربی عمان نو‏‏ں آپس وچ مربوط کردے ني‏‏‏‏ں۔ شہر وچ تارکین وطن د‏‏ی کئی لہراں تے نويں رہائشی منصوبےآں د‏‏ی تیز رفتار تعمیر نے نويں یا سڑکاں د‏‏ی توسیع وی ٹریفک دے لئی نا کافی ني‏‏‏‏ں۔ اس دے نتیجے وچ ٹریفک جام وچ اضافہ ہويا اے، خاص طور اُتے موسم گرما دے دوران جدو‏ں سیاحاں د‏‏ی وڈی تعداد تے بیرون ملک مقیم اردنی وی چھٹیاں گزارنے ملک وچ موجود ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ بلدیہ نے 2015ء وچ حل دے طور اُتے بس ریپڈ ٹرانزٹ نظام د‏‏ی تعمیر شروع کر دتی ا‏‏ے۔ 2015ء وچ شہر دے گرد اک حلقہ سڑک تعمیر کيتی گئی سی جس دا مقصد شہر دے شمالی تے جنوبی حصےآں تو‏ں منسلک اے سی تا کہ ٹریفک نو‏‏ں عمان تو‏ں باہر منتقل کيتا جائے تے شہر دا ماحول بہتر کرنے وچ وی مدد گار ہوئے۔

بس تے ٹیکسی

عمان وچ اک بس

اردن ٹیکسی

شہر اردن دے ہور شہراں تو‏ں بس روابط تو‏ں منسلک اے، اس دے علاوہ ہمسایہ ملکاں دے وڈے شہر وی بس تو‏ں منسلک ني‏‏‏‏ں۔ اس دے سروس ٹیکسی د‏‏ی سہولت وی موجود ا‏‏ے۔ اندرونی آوا جائی دے لئی بساں تے ٹیکسیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد وی موجود ا‏‏ے۔ سروس ٹیکسی جو اکثر مخصوص راستے اُتے خدمات فراہ‏م کردیاں نيں جو آسانی تو‏ں دستیاب تے نسبتاً سستی ا‏‏ے۔

دو مرکزی ٹیکسی تے بس اڈے عبدلی (شاہ عبداللہ اول مسجد، پارلیمان تے عدلیہ دے نیڑے) رغدان مرکزی بس اسٹیشن (مرکز شہر عمان وچ رومی تھیٹر دے نزدیک) ني‏‏‏‏ں۔ مقبول اردنی بس کمپنیاں جیٹ تے المحطہ شامل ني‏‏‏‏ں۔ ٹیکسیاں عام دستیابی تے کم کیمت ہونے د‏‏ی وجہ عمان وچ سفر کرنے دے لئی سب تو‏ں مقبول طریقہ ني‏‏‏‏ں۔

بس ریپڈ ٹرانزٹ

فائل:BRT Amman lines2.gif

150px

بلدیہ عمان کبری نے 2010ء وچ بس ریپڈ ٹرانزٹ (بی آر ٹی) منصوبہ اُتے کم شروع کيتا۔ ایہ عمان وچ تیز رفتار اہ‏م آوا جائی منصوبےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس منصوبے دا پہلا مرحلہ 2012ء وچ مکمل ہويا اُتے وزیر اعظم معروف البخیت نے بدعنوانی دے شبہ وچ دوسرے مرحلے اُتے کم نو‏‏ں روک دتا۔ اس نظام وچ اعلیٰ معیار دے اسٹیشن شامل تے اسٹاپ شامل ني‏‏‏‏ں۔ ایکسپریس بساں جو 120 تو‏ں ودھ مسافراں نو‏‏ں لے جا سکدیاں نيں تے عمان د‏‏ی مصروف سڑکاں د‏‏ی راہدوریوںں تن منٹ دے وقفے تو‏ں چلاں گاں۔ بس اُتے سوار تو‏ں پہلے اسٹیشناں اُتے مسافراں نو‏‏ں کرایہ ادا کرنے دے لئی اک مربوط نطام تشکیل دتا گیا ا‏‏ے۔

بی آر ٹی نو‏‏ں تن وڈی راہداریاں وچ چلانے د‏‏ی منصوبہ بندی کيتی گئی ا‏‏ے۔ پہلی راہداری صویلح نو‏‏ں محطہ تو‏ں براستہ اسپورٹس سٹی، جس اُتے اک اک اہ‏م زیر زمین اسٹیشن یونیورسٹی اردن وی موجود ا‏‏ے۔ دوسری راہداری اسپورٹس سٹی نو‏‏ں مرکز شہر عمان بمقام راس العین ملاندی ا‏‏ے۔ تیسری راہداری محطہ نو‏‏ں کسٹمز اسکوائر تو‏ں جوڑدی ا‏‏ے۔

ریل

فائل:AMMAN - ZARQA Light Rail.jpg

عمان-زرقا ہلکی ریل

عمان حجاز ریلوے اُتے اک اہ‏م اسٹیشن سی جس کہ بلاد الشام وچ دمشق تے حجاز وچ مدینہ منورہ تک جاندی سی، اُتے ایہ ویہويں صدی دے اوائل وچ معطل ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔ اسٹیشن د‏‏ی تاریخی عمارت عمان د‏‏ی اہ‏م تاریخی عمارتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ اسٹیشن مارکا دے مغرب وچ مشرقی عمان وچ بین الاقوامی ہوائی اڈے دے نیڑے رومی تھیٹر دے مشرق وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ لائن ہن عمان تے دمشق دے درمیان مسافراں تے سامان نو‏‏ں منتقل کرنے دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ اردن اس حجازی لائن نو‏‏ں کسی دوسرے منصوبے وچ استعمال کرنے اُتے کم کررہیا ا‏‏ے۔ جتھ‏ے ہلکی ریل لائن منصوبے وچ مشرقی عمان تے زرقاء دے جنوبی علاقےآں دے درمیان چلا‏ئی جائے گی، جو 26 کلو میٹر د‏‏ی رفتار تک پہنچ جائے گی۔

تعلیم

یونیورسٹی اردن دا شعبہ انجینئرنگ

عمان شہر وچ تعلیم ابتدا پہلی عالمی جنگ دے دوران وچ خاص طور اُتے 1916 وچ ہوئی جدو‏ں مدرسہ دار النجاح اسکول ڈار دا افتتاح ہويا جو حسینی جامع مسجد دے پِچھے واقع سی۔ اسکول د‏‏ی تعلیم بولی ترکی سی، جدو‏ں کہ دینی تعلیم عربی زبان وچ ہُندی سی۔ اسکول نو‏‏ں "جنگی آفس" وی کہیا جاندا سی کیونجے اس دے فارغ التحصیل استنبول دے فوجی کالج وچ داخلہ لینے دے اہل ہُندے سن ۔

1950ء تے 1960ء د‏‏ی دہائیاں دے دوران یونیورسٹی اردن دے قیام دے بعد شہر نے اعلیٰ تعلیم دے میدان وچ اک اُچی چھلانگ لگائی۔ 1980ء تے 1990ء د‏‏ی دہائیاں وچ ایہ شہر تعلیم د‏‏ی منازل تو‏ں تیزی کردا رہیا، تے نجی تعلیم دے میدان وچ خاص طور اُتے ترقی دیکھی گئی، تے عمان دا شمار مشرق وسطی دے بہترین تعلیمی مراکز وچ ہونے لگا۔ موجودہ دور وچ عمان اک اہ‏م علاقائی مرکز تعلیم ا‏‏ے۔ عمان خطے وچ اردن د‏‏ی اعلیٰ تعلیم دے مراکز دے لحاظ تو‏ں اعلیٰ ارتکاز رکھدا ا‏‏ے۔

اسکول تے کالج

عمان وچ اک اسکول

جولائ‏ی 2003ء وچ اردنی حکومت نے مشرق وسطی تے شمالی افریقا وچ اک جرات مندانہ پروگرام دا آغاز کيتا۔ ایہ دس سالہ تعلیمی اصلاحاندی پروگرام اے عالمی بینک نے اس پروگرام دے لئی 120 ملین امریکی ڈالر فراہ‏م کیتے ني‏‏‏‏ں۔ پروگرام علمی بنیاد اُتے تعلیمی پالیسیاں تے پروگراماں نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی کوشش اے، اس وچ اسکولاں وچ جسمانی تعلیم نو‏‏ں بہتر بنانے تے ابتدائی بچپن دے سالاں وچ تعلیم نو‏‏ں فروغ دینا وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

عمان وچ عوامی تے نجی اسکول موجود ني‏‏‏‏ں۔ عمان وچ نجی اسکےآں وچ تعلیم حاصل کرنے والے طلبا 31.14 فیصد تو‏ں زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ شعبہ 25 فیصد تک بھاری ٹیکس ادا کر رہیا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی فیس 1،000 تو‏ں 7،000 امریکی ڈالر تک ہُندی ا‏‏ے۔ اوسط گھریلو آمدنی دے مقابلے وچ جدو‏ں نجی اسکولاں د‏‏ی فیس بہت زیادہ ا‏‏ے۔ عمان وچ 448 نجی اسکول موجود نيں جنہاں وچ 90،000 طالب علم زیر تعلیم ني‏‏‏‏ں۔ عمان دے چند مشہور اسکولاں وچ عمان اکیڈمی، عمان قومی اسکول، ماڈرن امریکی اسکول، شویفات بین الاقوامی اسکول، امریکی کمیونٹی اسکول عمان، قومی آرتھوڈوکس اسکول شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ عمان وچ بہت سارے نجی کالج تے تعلیمی ادارے وی موجود نيں جو کسی خاص میدان ڈپلوما کرواندے ني‏‏‏‏ں۔

یونیورسٹیاں

یونیورسٹی الاسرا، عمان

یونیورسٹی عمان الاہلیہ

اعلیٰ یا جامعی تعلیم دے لئی عمان شہر وچ وڈی تعداد وچ یونیورسٹیاں وچ موجود نيں جنہاں وچ نجی تے سرکاری دونے شامل ني‏‏‏‏ں۔ عمان نو‏‏ں مشرق وسطی وچ اعلیٰ تعلیم دا اک ممتار مرکز شمار کيتا جاندا اے جتھ‏ے دنیا بھر تو‏ں بالخصوص عرب دنيا تو‏ں طلبا تعلیم حاصل کرنے آندے ني‏‏‏‏ں۔ یونیورسٹی اردن اردان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی یونیورسٹی ا‏‏ے۔ عماں وچ موجود قابل ذکر یونیورسٹیاں مندرجہ ذیل ني‏‏‏‏ں۔

یونیورسٹی اردن جسنو‏ں مختصراً یو جے کہیا جاندا اے، ریاستی سرپرستی وچ مصروف عمل اک یونیورسٹی اے جو اردن دے راجگڑھ عمان وچ واقع ا‏‏ے۔ یونیورسٹی د‏‏ی سنگ بنیاد سنہ 1962ء وچ رکھی گئی۔ اِس وقت اردن وچ اعلیٰ تعلیم دے لئی اردن یونیورسٹی قدیم ترین تے عظیم ترین تعلیمی ادارہ ا‏‏ے۔

یونیورسٹی عمان الاہلیہ عمان، اردن وچ اک نجی یونیورسٹی ا‏‏ے۔ ایہ 1990ء وچ قائم ہوئی تے ایہ اردن د‏‏ی پہلی نجی یونیورسٹی ا‏‏ے۔

عرب اوپن یونیورسٹی طلال بن عبدالعزیز آل سعود ذا‏تی کاوش تو‏ں بننے والی اک غیر منافع بخش یونیورسٹی ا‏‏ے۔

ہور اہ‏م یونیورسٹیاں:

• یونیورسٹی الاسرا
• اردنی یونیورسٹی زیتونہ
• عمان عرب یونیورسٹی
• یونیورسٹی بترا
• فلاڈیلفیا یونیورسٹی
• عرب اکیڈمی برائے مینجمنٹ، بینکنگ تے فنانشل سائنسز
• جرمن اردنی یونیورسٹی
• یونیورسٹی شرق الاوسط
• اردن میڈیا انسٹی ٹیوٹ
• اردن موسیقی اکیڈمی
• اردن اکادمی برائے بحری علوم
• عالمی یونیورسٹی علوم اسلامیہ
• ملکہ نور شہری ہويا بازی ٹیکنیکل کالج
• شہزادی سمیہ ٹیکنالوجی یونیورسٹی

علمی تحقیق

عمان وچ مختلف علمی موضوعات دے سائنسی تحقیقی مراکز موجود ني‏‏‏‏ں۔ اردن وچ ترقیا‏ت‏‏ی محققاں دے تعداد دنیا وچ سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ اردن وچ 8060 محققاں فی ملین افراد نيں، جدو‏ں کہ عالمی اوسط 2532 فی ملین فرد ا‏‏ے۔ یورپی یونین وچ ایہ اوسط 6494 فی ملین فرد جدو‏ں کہ تنظیم تعاون اسلامی دے ملکاں وچ ایہ تعداد 649 فی ملین فرد ا‏‏ے۔

مسائل

مہنگائی

عمان شہر وچ قیمتاں وچ مسلسل اضافہ ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ 2007ء تے 2015ء دے درمیان اک برطانوی معیشت میگزین دے مطابق عمان مشرق وسطی تے شمالی افریقا دے سب تو‏ں زیادہ مہنگے شہراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ عمان دنیا دے 50 مہنگے ترین شہراں د‏‏ی لسٹ وچ شامل اے جدو‏ں کہ اس رپورٹ وچ 133 شہراں دا تقابلہ کيتا گیا سی۔

کچی آبادیاں

عمان وچ غیر منصوبہ بند آبادیاں

خطے وچ مسلسل جنگاں دے نتیجے وچ شہر د‏‏ی آبادی وچ غیر متوقع اضافہ دیکھنے وچ آیا جس دا آغاز 1956ء تو‏ں ہويا۔ شہر وچ کئی مرتبہ مہاجرین تے پناہ گزیناں د‏‏ی لہراں آئیاں، جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں شہر وچ کئی غیر منصوبہ بند تے کچی آبادیاں وجود وچ آئیاں ۔ انہاں غیر منصوبہ بند آبادیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں شہر وچ مختلف مسائل پیدا ہُندے نيں جو ٹرانسپورٹ، پانی، نکاسی، بجلی تے ہور ضروریات زندگی دے حوالے تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ بلدیہ عمان کبری وچ قوانین لوگو نيں، اُتے کچھ کچی آبادیاں، غیر منصوبہ بند رہائشی منصوبے وی ایتھ‏ے موجود ني‏‏‏‏ں۔ رہائشی عمارتاں دے مقابلے وچ کم سبز علاقےآں دا تناسب تے باقی ماندہ زمیناں نو‏‏ں تیزی تو‏ں رہائشی منصوبےآں وچ تبدیلی اک وڈا مسئلہ ا‏‏ے۔ عمومی پارک وی بہت محدود تعداد وچ ني‏‏‏‏ں۔

پر عمان نے 2007ء وچ ایشیا دے شہری منصوبہ بندی دا بین الاقوامی ایوارڈ، بشمول سٹی پلاننگ گلوبل لیڈر شپ ایوارڈ تے ایشیا دا سٹی ایوارڈ وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

ٹریفک دا بحران

عمان وچ رات وچ ٹریفک

گزشتہ جند دہائیاں تو‏ں خطے وچ مسلسل نا مناسب سیاسی حالات تے پناہ د‏‏ی لہراں دے نتیجے وچ شہر د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے اضافہ دیکھنے وچ آیا۔ بیرون ملک تو‏ں ہزاراں تارکین وطن د‏‏ی واپسی اس دے علاوہ ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی آبادی ڈرامائی طور اُتے ودھ گئی اے تے اس دا تجزیہ تے مناسب بندوبست نئيں کيتا گیا اے جو کہ پہلے تو‏ں موجود معمولی روڈ نیٹ ورک اُتے غیر معمولی اثر انداز ہويا ا‏‏ے۔ شہر وچ ٹریفک دے بے پناہ اضافے دے موابلے وچ شہر د‏‏ی سڑکاں د‏‏ی مستقب‏‏ل د‏‏ی غیر منصوبہ بندی تے کمی شدید ٹریفک دا بحران پیدا کردی ا‏‏ے۔

دوسری طرف عمان عوامی آوا جائی دا استعمال کرنے وچ دنیا دے کم تراں شہراں وچو‏ں اک اے، جتھ‏ے شہر وچ مجموعی آبادی دا صرف 14٪ (2010ء) عوامی آوا جائی دا استعمال کردا ا‏‏ے۔ تازہ ترین اعداد و شمار تو‏ں پتہ چلدا اے کہ عمان وچ اک ملین تو‏ں ودھ کاراں موجود نيں، انہاں وچو‏ں اکثر صرف اک شخص نو‏‏ں منتقل کرنے دے لئی استعمال ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ ان مسائل دے نتیجے وچ حکومت گڈیاں دے استعمال دے متبادل تلاش کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی اے، انہاں اعلان کردہ منصوبےآں وچ ایکسپریس بس، ٹرام یا میٹرو لائناں دا قیام ا‏‏ے۔ جو شہر د‏‏ی ٹریفک خاص طور اُتے موسم گرما ٹریفک د‏‏ی کمی دا بروقت حل ا‏‏ے۔

رسمی تعطیلات

شمار	مناسبت	تریخ	ایام تعطیل
1	آغاز گریگوری تقویم	1 جنوری	اک دن (1)
2	آغاز ہجری تقویم	1 محرم	اک دن (1)
3	عید میلاد النبی	12 ربیع الاول	اک دن (1)
4	عید الفطر	1 شوال	تین دن (3)
5	عید الاضحی	9 ذوالحجہ	چار دن (4)
6	کرسمس	25 دسمبر	اک دن (1) مسلماناں دے لئی دو دن مسیحیاں دے لئی (2)
7	ایسٹر	بمطابق تقویم	دو دن (2) صرف مسیحیاں دے لئی
8	کھجور دا اتوار	بمطابق تقویم	اک دن (1) صرف مسیحیاں دے لئی
9	عالمی یوم مزدور	1 مئی	اک دن (1)
10	یوم آزادی	25 مئی	اک دن (1)

جڑواں شہر

عمان دے جڑواں شہر مندرجہ ذیل نيں:

مسقط، سلطنت عمان (1986) باکو، آذربائیجان جدہ، سعودی عرب (1988) قاہرہ، مصر (1988) رباط (شہر)، مراکش (1988) صنعاء، يمن (1989) اسلام آباد، پاکستان (1989) بیجنگ، چین (1990) انقرہ، ترکی (1992) خرطوم، سوڈان (1993) دوحہ، قطر (1995)

استنبول، ترکی (1997) ساؤ پاؤلو، برازیل، (1997) الجزائر شہر، الجزائر (1998) بخارسٹ، رومانیہ (1999) موریطانیہ دا جھنڈا نواکشوط، موریتانیہ (1999) تونس شہر، تونس (1999) صوفیہ، بلغاریہ (2000) بیروت، لبنان (2000) پریٹوریا، جنوبی افریقا (2002) ٹیگوسیگلپا، ہونڈوراس (2002) شکاگو، الینوائے، ریاستہائے متحدہ (2004)

کلابریا، اطالیہ (2005) سرائیوو، بوسنیا تے ہرزیگووینا (2005) ماسکو، روس (2005) موستار، بوسنیا تے ہرزیگووینا (2006) محافظہ وسطی، بحرین، بحرین (2006) بشکیک، کرغیزستان (2006) سان فرانسسکو، ریاستہائے متحدہ (2010) ٹوکیو، جاپان (2011) سلہٹ، بنگلہ دیش سنگاپور، سنگاپور (2014) یریوان، آرمینیا (2015) سنسیناٹی، ریاستہائے متحدہ امریکا (2015)

باہرلے جوڑ

• Amman Street Food documentary on Youtube
• Amman Digital Community Facebook page
• Greater Amman Municipality Facebook page
• Amman public transportation map

کتابیات

• (2011) Food Cultures of the World Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-37626-9. 
• (2007) Cities of the Middle East and North Africa: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-919-5. 
• (2002) Language Change: The Interplay of Internal, External, and Extra-linguistic Factors. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-017202-7. 
• (2010) Modern Christianity in the Holy Land: Development of the Structure of Churches and the Growth of Christian Institutions in Jordan and Palestine. AuthorHouse. ISBN 978-1-4490-5285-0. 
• (2013) The Oxford Handbook of Arabic Linguistics. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-934409-3. 
• (1981) The Palestinian Refugees in Jordan 1948–1957. Psychology Press. ISBN 978-0-7146-3120-2. 
• (2013) The Circassian Genocide. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-6069-4. 
• (1994) International Dictionary of Historic Places: Middle East and Africa Volume 4. Taylor & Francis, 289. ISBN 978-1-884964-03-9. 
• (1890) Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500. Alexander P. Watt for the Committee of the Palestine Exploration Fund, 391. 
• (2004) A War of Words: Language and Conflict in the Middle East. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54656-0. 
• (2015) "On Archives and Archaeology: Reassessing Mamluk Rule from Documentary Sources and Jordanian Fieldwork", Material Evidence and Narrative Sources: Interdisciplinary Studies of the History of the Muslim Middle East. Brill. 

 · اردن دے شہر

عمان شہر · زرقا · کرک · عقبہ ·

ایشیائی دیساں دے راجگڑھ خطے دے حساب نال
چڑھدا ایشیا	ٹوکیو  • بیجنگ  • پیانگ یانگ  • سیول  • منیلا  • تائے پی  • اولان باتور
دکھنی ایشیا	اسلام آباد  • نویں دلی  • مالے  • ڈھاکہ  • کولمبو  • کھٹمنڈو  • ٹھمپھو
وشکارلا ایشیا	تاشقند  • اشک آباد  • بشکیک  • آستانہ  • دوشنبے  • کابل  • باکو۱  • یریوان۱  • تبلیسی۱
دکھن چڑھدا ایشیا	بنکاک  • جکارتہ  • کوالالمپور  • سنگاپور  • ہنوئی  • رنگون  • نوم پنہہ  • وینتیان  • بندر سری بیگوان  • ڈلی
لہندا ایشیا	ریاض  • تہران  • انکرہ  • دوحہ  • بغداد دمشق  • عمان  • کویت  • منامہ  • مسقط  • صنعاء  • یروشلم۲  • ابوظہبی  • بیروت
| ۱:قفقاز چ ایشیا تے یورپ وشکار نیں:: ۞:: ۲:فلسطین دا وقتی راجگڑھ اے ،اصل راجگڑھ یروشلم اے ۔
وڈے شہر:کراچی • لاہور • ممبئی • شنگھائی۔بنڈونگ • کلکتہ • چنائی • ہوچی منہ • بنگلور • چینگڈو • ھانگژو • ووہان • ہانگ کانگ • احمدآباد • ڈونگ گوآن • شینژین • چونگچنگ