بو علی قلندر

حضرت بو علی شاہ قلندر (1209-1324) دا پورا ناں شیخ شرف الدین بو علی شاہ قلندر اے ۔ اوہناں دا جم گانجا شہر (آذربائیجان) وچّ ہویا ۔ اوہ چشتی سلسلے دے صوفی سنت اتے شاعر سن ۔ اوہناں دے پیؤ شیخ فخر الدین وی بوہت وڈے ودوان اتے سنت سن ۔بو علی شاہ قلندر دی فارسی رچنا دا ناں 'دیوان حضرت شرف الدین بو علی قلندر' اے ۔خواجہ شاہ دین نے اسدا پنجابی ترجمہ کیتا اے ۔ اوہناں دی درگاہ پانی پت وچّ اے ۔

دیوان حضرت شرف الدین بو علی قلندر فارسی وچّ اک مہان صوفی کتاب ہے۔ اس نے حضرت علی دے بارے فارسی وچّ پرسدھ شعر لکھیا:

حیدریم قلندرم مستم

بندہ مرتضٰی علی ہستم

پیشوائے تمام رندانم

کہ سگِ کوئے شیرِ یزدانم

مطلب: میں حیدری ہاں، قلندر ہاں، مست ہاں، میں علی مرتضیٰ دا بندہ ہاں۔ میں تمام رنداں دا امام ہاں کیونکہ میں شیر خدا دے در دا کتا ہاں۔

بو علی قلندر
جم	سنہ 1209
تاریخ وفات	سنہ 1324 (114–115 سال)
رہائش	پانیپت گانجا شہر
باب اسلام

ﺣﻀﺮﺕ ﺷاﮦ ﺷﺮف ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺭﺣﻤۃ ﺍﻟﻠہ ﺗﻌاﻟﯽٰ ﻋﻠیہ ﺁﭖ ﺑﺮﺻﻐیﺮ ﭘاﮎ ﻭ ﮨﻨﺪ کے ﻧاﻣوﺭ ﺍﻭﻟیاﺋے کﺒاﺭ میں ﻣاﻧے ﺟاﺗے ﮨیں۔ ﭘاﮎ ﻭ ﮨﻨﺪ کے ﻣﺠاﺫﯾﺐ کے ﺍﻣاﻡ ﺍﻭﺭ ﺻاﺣﺐ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻣﺸاﺋﺦ ﭼﺸﺖ کے ﺭﺍﮨﻨﻤاﺷﻤاﺭ ﮨوﺗے ﮨیں ﺍﺑتﺪﺍﺋﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ میں ﻋﻠوﻡ ﺩﯾﻨیہ میں ﻣﮩاﺭﺕ ﺣاﺻﻞ کﯽ ﺍﻭﺭ ﻣﺠاﮨﺪﮦ ﺍﺧتیاﺭ کیا، ﺟﺐ ﺟﺬﺏ ﻭ ﺳﮑﺮ کﯽ ﺍﻧتﮩا ﮨوﮔﺌﯽ ﺗو ﺍﭘﻨﯽ ﺗﻤاﻡ کتاﺑوﮞ ﺍﻭﺭ ﻗﻠﻤﯽ ﯾاﺩ ﺩﺍﺷتوﮞ کو ﺩﺭﯾا میں ﭘھیﻨﮏ ﺩﯾا، ﺧاﻧوﺍﺩۂ ﭼﺸﺖ ﺍﮨﻞ ﺑﮩﺸﺖ ﺳے ﺗﻌﻠﻖ ﻗاﺋﻢ کیا۔ ﻣﻌاﺭﺝ ﺍﻟوﻻﯾﺖ کے ﻣوﻟﻒ ﻧے ﻟﮑھا ﮨے کہ ﺁﭖ کو ﺣﻀﺮﺕ ﺧوﺍﺟہ ﻗﻄﺐ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﺨتیاﺭ کاکﯽ ﻗﺪ ﺳﺮﮦ ﺳے ﺧﺮﻗہ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻼ تھا ﻟیﮑﻦ ﺑﻌﺾ ﺗﺬکﺮﮦ ﻧﮕاﺭ ﺁﭖ کو ﺣﻀﺮﺕ ﺧوﺍﺟہ ﻧﻈاﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﺪﺍﯾوﻧﯽ ﻗﺪﺱ ﺳﺮﮦ کا ﺧﻠیﻔہ ﺗﺴﻠیﻢ کﺮﺗے ﮨیں ﺁﭖ ﻧے ﺑﮩﺖ ﺳﯽ ﺗﺼاﻧیﻒ ﯾاﺩﮔاﺭ ﺯﻣاﻧہ ﭼھوﮌﯾں ﺟﻨﮩیں ﺍﮨﻞ ﺫﻭﻕ ﻭ ﺻﺤﺒﺖ ﻧے ﺩﻝ ﻭ ﺟاﻥ ﺳے ﻗﺒوﻝ کیا۔ ﺍﻥ ﺗﺼاﻧیﻒ میں ﻋﺸﻖ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ، ﻋوﺍﺭف ﻭ ﺣﻘاﺋﻖ، ﺗوﺣیﺪ ﻭ ﺗﺮﮎ ﻭ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪﯼ کے ﻣﻀاﻣیﻦ ﭘاﺋے ﺟاﺗے ﮨیں۔ ﺁﭖ کے ﻣﮑتوﺑاﺕ کا ﺍﯾﮏ ﻣﺠﻤوﻋہ ﺑﻨاﻡ ﺍﺧتیاﺭ ﺍﻟﺪﯾﻦ ‏( ﺟو ﺁﭖ کے ﻣﺮﯾﺪ ﺧاﺹ ﺗھے ‏) کتاﺑﯽ ﺷﮑﻞ میں ﺳاﻣﻨے ﺁﯾا۔ ﯾہ ﻣﮑتوﺑاﺕ ﺗوﺣیﺪ کے ﻣﻀاﻣیﻦ کا ﻋﻤﺪﮦ ﻧﻤوﻧہ ﮨیں۔ ﺁﭖ کﯽ ﺍﯾﮏ ﺗﺼﻨیﻒ ﺣﮑﻤﻨاﻣہ ﺷیﺦ ﺷﺮف ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺗھﯽ، ﭘھﺮ ﻣﺜﻨوﯼ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺍﮔﺮﭼہ ﻣﺨتﺼﺮ ﮨے ﻣﮕﺮ ﺭﻣوﺯ ﺗوﺣیﺪ، ﻣﻌاﺭف ﺳے ﻣاﻻ ﻣاﻝ ﮨے ﺁﭖ کے ﺩﻭﺳﺮﮮ ﺍﺷﻌاﺭ ﺭﺑاﻋیاﺕ۔ ﻏﺰﻝ ﺍﻭر ﺩﻭﺳﺮﮮ ﺍﻗﺴاﻡ ﭘﺮ ﭘھیﻠے ﮨوﺋے ﺗھﮯ۔ ﺁﭖ ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ کے ﻗﺪﯾﻢ ﺑاﺷﻨﺪﻭﮞ میں ﺳے ﺗھﮯ۔ ﻭﺍﻟﺪ ﻣاﺟﺪ کا ﺍﺳﻢ ﮔﺮﺍﻣﯽ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺳاﻻﺭ ‏( ﻗﺪﺱ ﺳﺮﮦ ‏) تھا ﺍﻭﺭ ﻭﺍﻟﺪﮦ ﻣﮑﺮﻣہ ﺑﯽ ﺑﯽ ﺣاﻓﻈہ ﺟﻤاﻝ ﺗھیں۔ ﺍﻥ ﺩﻭﻧوﮞ کے ﻣﻘﺒﺮﮮ ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ ﺷﮩﺮ کے ﺷﻤاﻝ میں ﮨیں۔ ﺁﭖ کے ﻣﺮﯾﺪ ﺍﻭﺭ ﺧﻠﻔاﺀ کا ﺍﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠہ تھا ﺟو ﺑﺮﺻﻐیﺮ کے ﻋﻼﻭﮦ ﻋاﻟﻢ ﺍﺳﻼﻡ میں ﭘھیﻼ ﺗھا۔ ﺩﮨﻠﯽ کے ﺣﮑﻤﺮﺍﻥ ﻋﻼﺀ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﺠﯽ ﺍﻭﺭ ﺟﻼﻝ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺧﻠﺠﯽ ﺑھﯽ ﺁﭖ کے ﺣﻠﻘۂ ﻣﺮﯾﺪﯾﻦ میں ﺗھﮯ۔

پانی پت آمد

بو علی شاہ قلندر امام زین العابدین ابن حسین ابن امام حسین ابن امام علی د‏‏ی اولاد وچو‏ں سن ۔ آپؒ دے والد سّید شاہ ابوحسن (سّید محمد ابوالحسن شاہ فخرالدین) فخر عالم، محمد ثانی محبوبی مدینہ منورہ کوچہ ہاشمی تو‏ں نجف (عراق) فیر (ایران) خسروی، کرمانشاہ، ہمدان، کرمان ماحان، خراسان میمہ (جتھ‏ے آپ دے والد محترم حضرت السیّد ابوالقاسم یحییٰ دا مقبرہ اے ) تو‏ں (افغانستان) ہرات، بلخ (مزار شریف) تو‏ں سالنگ راستے تو‏ں ہوئے ک‏ے کابل، ولایت لوگر اریوب تو‏ں ہُندے ہوئے پارہ چنار، کرم ایجنسی (جس دا پرانا ناں طلا و خراسان سی) دے اک پنڈ کڑمان (قدیمی ناں کرمان) وچ ہمراہ دو فرزند حضرت السیّدشاہ انورؒ تے حضرت بو علی شاہ قلندرؒ آباد ہوئے۔ آپؒ کمسنی عمر وچ شیخ مجتہد العصر (المرجع) بنے۔ ہمیشہ وڈے بھائی حضرت السیّد شاہ انور دے نال علم روحانیت (الشریعتہ و طریقتہ) وچ تبادلہ خیال کيتا کردے سن ۔ پدر بزرگوار د‏‏ی وصیت دے مطابق اُنہاں دے وصال دے بعد ہمراہ اک پو‏تے غوث ہندوستان پانی پت تشریف لے گئے۔

ناں ونسب

اسم گرامی: حضرت شاہ شرف الدین۔لقب: بو علی قلندر۔سلسلہ نسب اس طرح اے: کہ حضرت شاہ شرف الدین بو علی قلندر بن سالار فخر الدین زبیر بن سالار حسن بن سالار عزیز بن ابوبکر غازی بن فارس بن عبدالرحمٰن بن عبدالرحیم بن دانک بن امام اعظم ابو حنیفہ نعمان بن ثابت رضی اللہ تعالیٰ عنہم۔ (اقتباس الانوار:516)۔آپ علیہ الرحمہ پانی پت کےقدیم باشندے نيں۔چنانچہ آپ دے والدین یعنی سالار فخر الدین تے بی بی حافظہ جمال دے مزارات پانی پت دے شمال د‏‏ی طرف ہن وی موجود نيں۔(ایضا:516)

ﺳیﺮﺍﻻﻗﻄاﺏ کے ﻣﺼﻨﻒ ﻧے ﻟﮑھا ﮨے کہ ﺣﻀﺮﺕ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻣاﻡ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺑوﺣﻨیﻔہ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠہ ﻋﻨہ کﯽ ﺍﻭﻻﺩ ﺳے ﺗھﮯ۔ ﺁﭖ کا ﺳﻠﺴﻠۂ ﻧﺴﺐ ﭼﻨﺪ ﻭﺍﺳﻄوﮞ ﺳے ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻣاﻡ ﺍﻋﻈﻢ ﺳے ﻣﻠتا ﮨﮯ۔ ﺷیﺦ ﺷﺮف ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺑﻦ ﺳاﻻﺭ ﻓﺨﺮﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﺳاﻻﺭ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺳاﻻﺭ ﻋﺰﯾﺰ ﺑﻦ ﺍﺑاﺑﮑﺮ ﻏاﺯﯼ ﺑﻦ ﻓاﺭﺱ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣﻤاﻥ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺣیﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺫﺍﻟﮏ ﺑﻦ ﺍﻣاﻡ ﻧﻌﻤاﻥ ﺍﺑوﺣﻨیﻔہ کوﻓﯽ ﺑﻦ ﺛاﺑﺖ ﺑﻦ ﻧﻌﻤاﻥ ﺭﺿﯽ ﺍﻟﻠﻋﻨﮩﻢ ﺍﺟﻤﻌیﻦ۔

ﺳیﺮﺍﻻﻗﻄاﺏ ﻧے ﺍﯾﮏ ﺍﻭﺭ ﺟﮕہ ﻟﮑھا ﮨے ﺁﭖ کے ﭘیﺮﻭﮞ کا ﺳﻠﺴﻠہ ﯾوﮞ ﻟﮑھا ﮨے ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﻣﺮﯾﺪ ﻭ ﺧﻠیﻔہ ﺷیﺦ ﻋاﺷﻖ ﺧﺪﺍﺩﺍﺩ، ﺷیﺦ ﺍﻣاﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺍﻭﺭ ﺍﺑﺪﺍﻝ ﺧﻠیﻔہ ﺷیﺦ ﺑﺪﺭﺍﻟﺪﯾﻦ ﻏﺰﻧوﯼ ﺧﻠیﻔہ ﺣﻀﺮﺕ ﻗﻄﺐ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﺨتیاﺭ ﺍﻭﺷﯽ ﺭﺣﻤۃ ﺍﻟﻠہ ﻋﻠیﮩﻢ ﺍﺟﻤﻌیﻦ۔

بوعلی قلندر کہلانے د‏‏ی وجہ تسمی

حضرت علی کرم اللہ وجہہ نےجب آپ کودریاسےباہرنکالاآپ ايس‏ے وقت سےمست الست ہوئے گئے ،ہر وقت حالتِ جذب وچ رہنے لگے،اور ايس‏ے دن تو‏ں شرف الدین بوعلی قلندرکہلانےلگے۔(تذکرہ اولیائے پاک وہند:87)۔( رافضی ملنگاں نے عوام وچ ایہ مشہور کیہ ہویا اے کہ اللہ تعالیٰ نےحضرت شرف الدین قلندرسےپُچھیا منگ کيتا منگدا اے: حضرت قلندر نےعرض کيتا باری تعالیٰ! مینو‏ں مولا علی جداں بنادے۔ اللہ تعالیٰ نے فرمایا:علی نئيں بن سکدا۔تینو‏ں علی جداں بنانے کےلئےمینو‏ں دوسرا کعبہ بنانا پڑےگا۔لہذا تینو‏ں ’’بو علی‘‘ بنادیندا ہاں،مولا علی د‏‏ی خوشبو۔یعنی مولا علی بنانا تاں آسان ؟،اور کعبہ مشکل اے ۔لاحول ولاقوۃ الا باللہ العلی العظیم۔تونسوی غفرلہ)

تاریخِ ولادت

آپ د‏‏ی ولادت باسعادت 605ھ،مطابق 1209ء نو‏‏ں پانی پت (ہند) وچ ہوئی۔

تحصیلِ علم

آپ نے اکتسابِ علم وچ بہت کوشش کيتی۔حدیث،فقہ،صرف ونحو،تفسیرماں اعلیٰ قابلیت حاصل کيتی،عربی و فارسی زبان وچ عبورحاصل سی،آپ نےجلدہی تحصیل علوم ظاہری تو‏ں فراغت پائی۔آپ تحصیلِ علم تو‏ں فارغ ہوکررُشدوہدایت وچ مشغول ہوئے۔مسجدقوت الاسلام وچ وعظ فرماندے سن تے ایہ سلسلہ بارہ سال تک جاری رہیا۔ بیعت وخلافت: آپ د‏‏ی بیعت وخلافت وچ بہت اختلاف اے ۔بعض کاخیال اے کہ آپ مریدوخلیفہ قطب الاقطاب حضرت خواجہ قطب الدین بختیارکاکی(رحمتہ اللہ علیہ)اورتعلیم یافتہ حضرت شیخ شہاب الدین کےعاشق سن ۔بعض کاخیال اے کہ آپ مریدوخلیفہ حضرت نجم الدین قلندرکےتھے۔بعض کےنزدیک آپ مریدوخلیفہ حضرت شیخ شہاب الدین عاشق خداکےتھے،جومریدوخلیفہ حضرت امام الدین ابدال دے سن اوروہ مریدوخلیفہ حضرت خواجہ قطب الدین بختیارکاکی(رحمتہ اللہ علیہ)کےتھے۔اک روایت ایہ وی اے کہ آپ مریدوخلیفہ حضرت نظام الدین اولیاء(رحمتہ اللہ علیہ)کےہاں۔ کہاجاتاہےکہ حضرت نظام الدین اولیاء(رحمتہ اللہ علیہ)نےآپ کوعصرکےوقت جمناکےکنارے بیعت تو‏ں مشرف فرمایا۔

سیرت وخصائص

غواص بحرِ عشق ومحبت،سالار قافلۂ میخانۂ وحدت،امام العارفین،قدوۃ السالکین،عارف اسرارِ رحمانی،واصل انوار ربانی،حضرت شیخ شرف الدین بوعلی قلندر رحمۃ اللہ علیہ۔حضرت بو علی قلندر علیہ الرحمہ اولیائے کبار،اور مشائخِ نامدار وچو‏ں نيں۔آپ علیہ الرحمہ صاحبِ کرامت وفضیلت بزرگ نيں۔آپ خاندانی،نسبی،علمی شرافتاں اورفضیلتاں تو‏ں مالا مال سن ۔آپ دے والد گرامی تے والدہ ماجدہ صاحبِ تقویٰ وکرامت سن ۔آپ دے والدین نےآپ د‏‏ی تعلیم وتربیت اُتے خصوصی توجہ دتی،آپ کاشمار اس وقت کےفاضلین وواعظین وچ ہونے لگا۔آپ نے تیس سال تک قطب مینار دہلی وچ تدریس فرمائی۔۔ اک مرتبہ آپ مسجد وچ لوکاں نو‏‏ں وعظ فرما رہے سن کہ مسجدماں اک درویش آیااوربآوازبلندیہ کہہ ک‏ے چلاگیاکہ "شرف الدین جس کم کےلئےپیداہواہےاس کوبھُل گیا،کب تک اس قیل وقال وچ رہے گا"۔یعنی حال د‏‏ی طرف کدو‏‏ں آؤ گے۔بس اس فقیر د‏‏ی صدا اک چوٹ بن دے دل اُتے لگی۔ویرانے د‏‏ی طرف عبادت وریاضت وچ مشغول ہوئے گئے،پھرطبیعت اُتے جذب د‏‏ی کیفیت دا غلبہ ہوئے گیا۔جدو‏ں جذب و سکر د‏‏ی انتہا ہوئے گئی تاں اپنی تمام کتاباں تے قلمی یاد داشتاں نو‏‏ں دریا وچ سُٹ دتا،اور دریا وچ مصروفِ عبادت ہوئے گئے۔آپ اک عرصے تک دریاماں کھڑے رہے۔پنڈلیاں کاگوشت مچھلیاں کھاگئياں۔حضرت خضر علیہ السلام سےملاقات ہوئی،اسی طرح بارہ سال گزرگئے۔ اک روزغیب سےآواز آئی۔"شرف الدین!تیری عبادت قبول کيتی،منگ کيتامانگتاہے"۔دوبارہ پھرآوازآئی کہ۔"اچھاپانی سےتونکل"۔آپ نےعرض کيتاکہ"خودنئيں نکلاں گاتواپنےہتھ سےکڈ"۔توحضرت علی کرم اللہ وجہہ الکریم نےاپنے ہتھ مبارک سےآپ کودریا سےکڈیا۔اس سےوجدانی کیفیت اوراستغراق وچ ہور وادھا ہوئے گیا۔ آخر آپ مجذوب ہوئے گئے تے جذب و شوق وچ اس قدر مستغرق ہوئے کہ دائرہ تکلیف شرعی تو‏ں باہر ہوئے گئے۔۔ شیخ محمد اکرم قدوسی صاحبِ اقتباس الانوار فرماندے نيں: ’’حضرت شاہ شرف الدین بو علی قلندر رحمۃ اللہ تعالیٰ علیہ فردِ کامل تے مظہر کل سن تے آپ دا تفرد کلی (مکمل فرد ہونا) حضرت علی کرم اللہ وجہہ دے طفیل سی کیونجے آپ نو‏‏ں حضرت امیرالمومنین علی تو‏ں بلاواسطہ تربیّت حاصل ہوئی سی۔ جس د‏‏ی بدولت آپ جمیع کمالات و ولایت و خلافت ِکبریٰ اُتے فائز ہوئے۔اسی طرح حضرت بو علی قلندر د‏‏ی نسبت اویسیہ حاصل ہوئی،اور حضرت علی کرم اللہ وجہہ آپ دے مربی سن ۔ اس فقیر راقم الحروف نو‏‏ں ابتدائے سلوک وچ جس قدر فیوض و برکات حضرت بوعلی قلندر تو‏ں حاصل ہوئے جے انکو بیان کيتا جائے تاں اک مستقل کتاب وجود وچ آجائیگی‘‘۔

حالتِ جذب وچ احترامِ شریعت

اعلیٰ حضرت امام اہل سنت امام احمد رضاخان علیہ الرحمہ فرماندے نيں: حقیقی مجذوب د‏‏ی علامت ایہ اے کہ حالتِ جذب وچ وی شریعتِ مصطفیٰﷺ د‏‏ی مخالفت نئيں کرےگا،اور شریعتِ مطہرہ دا کدی مقابلہ نہ کرےگا۔(ملفوظاتِ اعلیٰ حضرت:217)۔ حضرت بو علی شاہ قلندر پانی پتی رحمۃ اللہ تعالیٰ علیہ دا ارشادِ گرامی اے کہ مجذوب د‏‏ی پہچان دُرُود شریف سے(بھی) ہُندی اے ۔اس دے سامنے دُرُود پاک پڑھیا جائے تاں مُؤدَّب (یعنی با ادب)ہوجاندا اے ۔ آپ علیہ الرحمہ نےتیس سال تک سخت سےسخت مجاہدےکيتے۔ہروقت عبادت الٰہی وچ مشغول ومستغرق رہتےتھے۔آپ پرجذب الٰہی اس درجہ غالب سیکہ آپ نو‏‏ں اپنی خبرنہ سی۔قلندرانہ روش اورمجذوب ہونےکےباوجود آپ شریعت دا بہت احترام کرتےتھے۔اک مرتبہ ایسا ہواکہ آپ د‏‏ی مونچھاں کےبال ودھ گئےکسی د‏‏ی ہمت نہ سی کہ آپ سےکہتاکہ مونچھاں کےبال کٹوادتیاں

آخرکارمولاناضیاءالدین سنامی سےرہانہ گیا۔مولاناضیاءالدین سنامیرحمتہ اللہ علیہ نےاسنو‏ں خلاف ِشرع سمجھ کرآپ د‏‏ی داڑھی پکڑی اورقینچی ہتھ وچ لےکر آپ د‏‏ی مونچھاں کےبال کٹ دیے۔آپ نےکوئی اعتراض نہ کيتا۔اس واقعہ کےبعدآپ اپنی داڑھی نو‏‏ں چوماکرتےتھےاورفرماتےتھے:"یہ شریعت محمدی ﷺ کےراستے وچ پکڑی جاچک‏ی اے "۔ آپ نےکئی کتاباں لکھایاں نيں۔آپ د‏‏ی اک کتاب "حکم نامہ شرف الدین"کےنام سےمشہو رہے۔آپ شاعربھی سن ۔آپ کاکلام حقائق ومعارف ،ترک وتجرید،عشق ومحبت د‏‏ی چاشنی وچ ڈوباہويا اے ۔آپ کےخطوط مشہورہیاں۔ایہ خطوط آپ نے اختیارالدین کےنام تحریرفرمائےہاں۔آپ کےخطوط تصوف کابیش بہاخزانہ نيں۔آپ دے مرید تے خلفاء دا اک سلسلہ سی جو برصغیر دے علاوہ عالم اسلام وچ پھیلاہويا سی۔ دہلی دے حکمران علاء الدین خلجی تے جلال الدین خلجی وی آپ دے حلقۂ مریدین وچ شامل سن ۔

تاریخِ وصال

آپ دا وصال 13/رمضان المبارک 724ھ،مطابق ستمبر1324ء کوہويا۔آپ کامزار پرانوار پانی پت وچ مرجعِ خلائق ا‏‏ے۔

ﺳیﺮﺍﻻﻗﻄاﺏ ﺍﻭﺭ ﺗﺬکﺮۃ ﺍﻟﻌاﺷﻘیﻦ ﻧے ﺁﭖ کﯽ ﺗاﺭﯾﺦ ﻭﺻاﻝ ﺳتﺮﮦ ﺭﻣﻀاﻥ ﺍﻟﻤﺒاﺭﮎ 724ﮪ ﻟﮑھﯽ ﮨﮯ۔ ﺁﭖ کا ﻣﺰﺍﺭ ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ کﺮﻧاﻝ میں ﮨﮯ۔

ﭼوﮞ ﺷﺮف ﺍﺯ ﺟﮩاﮞ ﻋﻔﺖ ﺭﻓﺖ

ﻣتﺼﻞ ﺷﺪ ﺑوﺻﻞ ﺭﺏِّ ﻭ ﺩﻭﺩ

ﺳاﻝ ﻭﺻﻠﺶ ﺷﺮف ﻭﻟﯽ ﺯﻣاﮞ

724ﮪ

ﻧیﺰ ﻓﺮﻣا ﺷﺮف ﻭﻟﯽ ﻣﺤﻤوﺩ 724ﮪ

ﺷﺮف ﺳﻌیﺪ ‏( 724ﮪ ‏)

ﺯﯾﺐ ﻋاﻟﻢ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﻣﺴﻌوﺩ‏( 724ﮪ ‏)

ﻣﺨﺪﻭﻡ ﺍﺟﻞ ‏( 724ﮪ ‏)

ﻣﻌﺪﮞ ﺍﺳﺮﺍﺭﻣﺤﻤوﺩ ‏( 724ﮪ ‏) ﺷﺮف ﻣﺤﺒوﺑﯽ ‏( 724ﮪ ‏) ﻣاﻟﮏﻋاﻟﯽ ﻗﺪﺭ ﺑو ﻋﻠﯽ ‏( 724ﮪ ‏) ﻃاﻟﺐ ﻣﺤﻤوﺩ ﺳﺮﻭﺭ ﻋﻠﯽ ‏( 724ﮪ

کچھ واقعات

اوتھ‏ے ہندوستان دے بادشاہ نو‏‏ں اک مسئلہ درپیش سی۔ تے بادشاہ نے اس دور دے علما نو‏‏ں حکم دتا کہ ہفتے دے اندر اس مسئلے دا حل تلاش کرکے نہ لیائے تاں سب د‏‏ی گردناں اُڑا دتے جائینگے، علما بے حد پریشان سن ۔

السیّد شاہ ابو شرف الدینؒ اپنے ہمراہ ست اُونٹ لدھے ہوئے خلیج گنگنا جمنا دے کنارے بیٹھے ہوئے ہر دن اک اک اُونٹ کتاباں دریا وچ پھینکتے جا رہے سن تے کسی وی کتاب وچ حل نظر نئيں آ رہیا سی۔ تے آخری یعنی ستويں دن آپؒ دے لباں تو‏ں بے ساختہ اک جملہ نکلیا کہ “تکبر عزازیل را خار کرد“ چونکہ آپؒ کتابی و مادی علم اُتے وڈا فخر کيتا کردے سن ۔

حضرت السیّد شاہ ابو شرف الدینؒ خلیج وچ اتر کر وضو ک‏ر رہ‏ے سن کہ اچانک اک پتا (مُہنڈہ) دا اپنی طرف آندے دیکھیا، پتا آک‏ے آپؒ دے سامنے روکھا، آپؒ بزرگوار نے دیکھیا کہ ایہ پتا تاں ساڈے پنڈ باغ لیلیٰ دُراوی شلوزان د‏‏ی ا‏‏ے۔ پتا اٹھا ک‏ے دیکھیا تاں مسئلے دا حل تحریر سی تے تھلے برادر بزرگوار حضرت السیّد شاہ انورؒ دا مہرنگین سی، دونے بھائیاں نے اک دوسرے دے نال عہد و پیمان کيتا سی کہ اسيں دونے وچو‏ں جس دا وی علم افضل ہوئے گا تاں اوہ مرشد تے دوسرا مرید ہوئے گا۔ آپؒ نے اوہ پتا بار بار چھوما تے پڑھیا جس اُتے سارا ماجرا لکھیا ہويا سی کہ “اے برادر و مرید من، نا راحت نا باشید“ ایہ لڑکی جس تو‏ں بادشاہ د‏‏ی شادی ہوئی اے، ایہ لڑکی اس بادشاہ خدا بندہ د‏‏ی اپنی صاحبزادی (دختر) اے، قدرت نو‏‏ں منظور نئيں کہ اوہ انہاں تو‏ں اسيں بستری (جماع) کرے، آپؒ نے آواز دتی کہ مبارک ہوئے مسئلے دا حل مل گیا، علما دوڑے، پُچھیا کِداں مسئلے دا حل مل گیا، آپؒ نے فرمایا کہ پانی اُتے پتا آیا مینو‏ں میرے مرشد بھائی نے سابقہ سارے حالات تحریر فرماواں نيں، لڑکی بادشاہ سلامت د‏‏ی دختر عظیم اے، ايس‏ے دن تو‏ں اس جگہ دا ناں پانی پتا (پانی پت) پے گیا۔

ﺷیﺦ ﺷﺮف ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺷیﺦ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮﮎ ﭘاﻧﯽ ﭘتﯽ ﺭﺣﻤۃ ﺍﻟﻠہ ﻋﻠیہ کے ﮨﻢ ﻋﺼﺮ ﺗھے ﺟﺲ ﺩﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺗﺮﮎ ﭘاﻧﯽ ﭘتﯽ کﻠیﺮ ﺳے ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻻﺋے ﺍﺳﯽ ﺩﻥ ﺳے ﺷیﺦ ﺷﺮف ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﻧے ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ ﭼھوﮌ کﺮ ﺷﮩﺮ کے ﺑاﮨﺮ ﺳﮑوﻧﺖ ﺍﺧتیاﺭ کﺮﻟﯽ، ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﮔﺰﺭﻧے کے ﺑﻌﺪ ﺷیﺦ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﺪﯾﻦ کﮯ ﺍﯾﮏ ﺧاﺩﻡ ﺍﺱ ﻣﻘاﻡ ﺳے ﮔﺰﺭﮮ ﺟﮩاﮞ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﻧے ﻗیاﻡ کیا تھا ﺗو ﺩﯾﮑھا کہ ﺷیﺦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺷیﺮ کﯽ ﺷﮑﻞ میں ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻓﺮﻣا ﮨیں، ﯾہ ﺧاﺩﻡ ﮈﺭ ﮔیا ﺍﻭﺭ ﺩﻭﮌﺍ ﺩﻭﮌﺍ ﺷیﺦ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮﮎ کﯽ ﺧﺪﻣﺖ میں ﺣاﺿﺮ ﮨوﺍ ﺗو ﺁﭖ ﻧے ﺑاﺕ ﺳﻦ کﺮ ﻓﺮﻣاﯾا کہ ﺩﻭﺑاﺭﮦ ﺟاﺅ، ﺍﮔﺮ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺍﺑھﯽ ﺷیﺮ کﯽ ﺷﮑﻞ میں ﻧﻈﺮ ﺁﺋے ﺗو ﺍﻧﮩیں کﮩﻨا ﺷیﺮ ﺗو ﺟﻨﮕﻞ میں ﺭﮨا کﺮﺗے ﮨیں۔ ﺷﮩﺮ میں ﺍﻥ کﯽ ﮔﻨﺠاﺋﺶ ﻧﮩیں، ﺧاﺩﻡ ﮔیا ﺗو ﺷیﺦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ کو ﺷیﺮ کﯽ ﺷﮑﻞ میں ﺩﯾﮑھا ﺗو کﮩا ﻣیﺮﮮ ﻣﺮﺷﺪ ﻧے کﮩا ﮨے کہ ﺷیﺮﻭﮞ کو ﺁﺑاﺩﯼ میں ﺭﮨﻨا ﻣﻨاﺳﺐ ﻧﮩیں ﺍﻥ کا ﻣﻘاﻡ ﺗو ﺟﻨﮕﻼﺕ ﺍﻭﺭ ﺑیاﺑاﻥ ﮨوﺗا ﮨے ﻭﮦ ﺷیﺮ ﺍﺱ ﻭﻗﺖ ﺍﭨھا ﺍﻭﺭ ﺟﻨﮕﻞ کﯽ ﻃﺮف ﭼﻼ ﮔیا ﺍﻭﺭ ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ ﺳے کﺌﯽ ﻣیﻞ ﺩﻭﺭ ﺍﭘﻨا ﺑﺴیﺮﺍ ﺑﻨاﻟیا۔ ﯾہ ﻣﻘاﻡ ﺁﺝ ﺑھﯽ ﺑاﮔﮩوﻧﯽ کے ﻧاﻡ ﺳے ﭘاﻧﯽ ﭘﺖ ﺷﮩﺮ ﺳے ﻣﺸﺮﻕ کﯽ ﻃﺮف ﻭﺍﻗﻊ ﮨﮯ۔ ﮨﻨﺪﯼ ﺯﺑاﻥ میں ﺑاﮔﮫ ﺷیﺮ کو کﮩتے ﮨیں ﺑاﮔﮩوﻧﯽ ﻣﻘاﻡ ﺷیﺮ کو کﮩا ﺟاﺗا ﮨے ﯾہ ﻣﻘاﻡ ﺍﺏ ﺗﮏ ﺧﻠﻖ کﯽ ﺯﯾاﺭﺕ ﮔاﮦ ﮨﮯ۔ ﺣﻀﺮﺕ ﺷیﺦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﭼﻨﺪ ﺳاﻝ ﯾﮩاﮞ ﺭﮨے ،ﭘھﺮ ﻣوﺿﻊ ﺑﮉﮬا کیﭩﺮﮦ ﺟو کﺮ ﻧاﻝ کے ﻣﻀاﻓاﺕ میں ﮨے ﺳﮑوﻧﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺭﮨﮯ۔

ﺍﺧﺒاﺭ ﺍﻻﺧیاﺭ کے ﻣﺆﻟﻒ ﮔﺮﺍﻣﯽ ﻧے ﻟﮑھا ﮨے ﺍﯾﮏ ﻭﻗﺖ ﺁﯾا ﺟﺐ ﺁﭖ ﺟﺬﺏ ﻣﺴتﯽ میں ﺗھے ﺗو ﺁﭖ کﯽ ﻣوﻧﭽھیں ﺑﮩﺖ ﺑﮍﮪ ﮔﺌیں کﺴﯽ کو ﺟﺮﺍﺕ ﻧہ ﺗھﯽ کہ ﺁﭖ کﯽ ﻣوﻧﭽھیں ﭼھوﭨﯽ کﺮﻧے کا ﻣﺸوﺭﮦ ﺩﯾتا، ﺁﺧﺮ ﻣوﻻﻧا ﺿیاﺀ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺳﻨاﻣﯽ ﺭﺣﻤۃ ﺍﻟﻠہ ﻋﻠیہ ﺷﺮﯾﻌﺖ کﯽ ﭘﻨاﮦ ﻟے کﺮ ﻗیﻨﭽﯽ ﮨاﺗﮫ ﻣیں ﻟﯽ، ﺍﯾﮏ ﮨاﺗﮫ ﺳے ﺁﭖ کﯽ ﮈﺍﮌﮬﯽ ﭘﮑﮍﯼ ﺍﻭﺭ ﺩﻭﺳﺮﮮ ﺳے ﻣوﻧﭽھیں کاﭦ ﺩﯾں، ﺣﻀﺮﺕ ﺷیﺦ ﺷﺮف ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ ﺍﭘﻨﯽ ﺩﺍﮌﮬﯽ ﮨاﺗﮫ ﻣیں ﭘﮑﮍ کﺮ کﮩا کﺮﺗے کہ ﯾہ ﺩﺍﮌﮬﯽ کتﻨﯽ ﻣﺒاﺭﮎ ﮨﮯ ﺍﻭﺭ ﯾہ ﻣوﻧﭽھیں کتﻨﯽ ﻣﻘﺪﺱ ﮨیں ﺟو ﺷﺮﯾﻌﺖ ﻣﺤﻤﺪﯾہ کے ﺍﺣتﺮﺍﻡ میں کﭧ ﮔﺌیں۔

ﺣﻀﺮﺕ ﺷیﺦ ﺑو ﻋﻠﯽ ﻗﻠﻨﺪﺭ کے ﺍﯾﮏ ﺧاﺩﻡ ﺧاﺹ ﺗھے ﺟﻦ کا ﻧاﻡ ﻣﺒاﺭﮎ ﺧاﻥ تھا ﻋاﻡ ﻟوﮔوﮞ کو ﺁﭖ کے ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺟاﻧے کﯽ ﺟﺮﺍﺕ ﻧﮩیں ﮨوﺗﯽ ﺗھﯽ۔ ﻣﺒاﺭﮎ ﺧاﻥ ﻟوﮔوﮞ کے ﻣﺴاﺋﻞ ﻟے کﺮ ﺣاﺿﺮ ﮨوﺗا، ﺍﻭﺭ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ کﺮﺍﺗا۔

دیوان حضرت شرف الدین بو علی قلندر

دیوان حضرت شرف الدین بو علی قلندر فارسی واں اک عظیم صوفی کتاب ا‏‏ے۔ آپ نے حضرت علی دے بارے فارسی وچ مشہور شعر لکھیا:

حیدریم قلندرم مستم

بندہ مرتضٰی علی ہستم

پیشوائے تمام رندانم

کہ سگِ کوئے شیرِ یزدانم

آل اولاد

آپؒ دے لا تعداد اولاد پاراچنار وچ موجود نيں۔ جنہاں دے پا س شجرہ نسب قدیمی موجود نيں۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• [۱] Archived 2018-01-24 at the وے بیک مشین

حوالے

باہرلے جوڑ

• Panipat municipal website Archived 2006-12-05 at the وے بیک مشین
• Ali-Qalandar The Diwan of Bu Ali Qalandar in Persian (PDF)