روح القدس (اسلام)
اسلام وچ روح القدس توں مراد جبرائیل علیہ السلام نيں۔ قرآن پاک دی سورۃ البقرۃ دی آیت نمبر87 وچ ایہ فرمایا گيا اے:
اورالبتہ تحقیق اساں عیسی بن مریم کوروشن دلیلاں داں تے روح القدس توں انہاں دی تائيدکروائی۔
شیخ شنقیطی رحمہ اللہ تعالی اللہ تعالی دے فرمان ‘‘‘تے روح القدس توں انہاں دی تائيدکروائی‘‘‘ دے بارہ وچ کہندے نيں صحیح گل ایہ اے کہ اس توں مراد جبریل علیہ السلام ہی نيں، اوراس دی دلیل اللہ تعالی کایہ فرمان اے ‘‘‘پھراساں اس دے پاس اپنی روح جبریل علیہ السلام کوبھیجیا ‘‘‘۔[۱]
ابن ابی حاتم نے احمد بن سنان توں بیان کیتا اے کہ سانوں ابوالزعراء نے دسیا کہ عبد اللہ نے فرمایا، روح القدس جبریل علیہ السلام نيں، فیر کہنے لگے تے محمد بن کعب القرظی اورقتادہ اورعطیہ العوفی تے سدی تے ربیع بن انس رحمہ اللہ تعالی توں وی ایہی روایت اے ۔
اوپربیان کیتے گئے اقوال توں وی اس دی تائيد ہُندی اے تے اس دی تائید صحیح بخاری ومسلم دی اس حدیث نال ہُندی اے :
ابو سلمۃ بن عبد الرحمن بن عوف نے حسان بن ثابت انصاری رضی اللہ تعالی توں سنیا کہ اوہ ابوھریرہ رضی اللہ تعالی عنہ توں گواہی طلب کر رہے سن وچ آپ کواللہ تعالی دی قسم دے کرپوچھتاہاں کہ کیہ آپ نے رسول اکرم صلی اللہ علیہ وسلم توں ایہ سنیا کہ اے حسان رسول اکرم صلی اللہ علیہ وسلم دی طرف توں جواب دے تے انہاں نے ایہ وی کہیا : اے اللہ روح القدس دے نال اس دی تائيد فرما، تاں ابوھریرہ رضی اللہ تعالی نے کہیا جی ہاں ۔[۲] شیخ الاسلام ابن تیمیہ دا قول اے :
جمہور علما دا کہنا اے کہ اس توں مراد جبریل علیہ السلام ہی نيں، بیشک اللہ تعالی نے انہاں دا ناں روح الامین تے روح القدس تے جبریل وی رکھیا اے ۔[۳]
تے اس دے متعلق اک فصل بناتے ہوئے فرماندے نيں : روح القدس دے بارے وچ فصل : اللہ تبارک وتعالی دا فرمان اے
| ” | اے عیسی بن مریم اپنے اوپرتے اپنی والدہ پرمیری نعمتاں کویاد کرو جدوں ميں نے تینوں روح القدس دے نال تائيد کروائی | “ |
تو بلاشک وشبہ اللہ تعالی نے عیسی بن مریم علیہ السلام دی تائید روح القدس دے نال دی جداں کہ اس آیت وچ ذکر ہويا اورسورۃ البقرۃ وچ اللہ تبارک وتعالی دا فرمان اے :
| ” | تے البتہ تحقیق اساں عیسی بن مریم کوروشن دلیلاں داں تے روح القدس توں انہاں دی تائيد کروائی | “ |
اوراللہ سبحانہ وتعالی کاارشاد اے :
| ” | یہ رسول نيں جنہاں وچوں اساں بعض کوبعض اُتے فضیلت دتی اے ، انہاں وچوں بعض اوہ نيں جنہاں توں اللہ تعالی نے کلام فرمائ اوربعض دے درجات بلند فرماۓ ، تے اساں عیسی بن مریم ( علیہ السلام ) کومعجزات عطا فرماۓ تے روح القدس توں انہاں دی تائيد کی | “ |
تے روح القدس دے نال تائيد صرف عیسی بن مریم علیہ السلام دے نال ہی خاص نہيں بلکہ انہاں دے علاوہ دوسرےآں دی تائید ہوئ تے انہاں دا ذکر وی ہويا اے، داود علیہ السلام کوبھی کہیا گیا کہ روحک القدس لاتنزع منی، اورساڈے نبی صلی اللہ علیہ وسلم نے حسان بن ثابت رضي اللہ تعالی عنہ دے لئی فرمایا سی : اے اللہ حسان دی روح القدس دے نال تائید فرما تے دوسری روایت دے لفظ نيں کہ " جدوں تک تاں اللہ تعالی دے نبی صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم کادفاع کردا رہے گا روح القدس تیرے نال اے " ایہ دونے لفظاں صحیح وچ نيں ۔
تے نصاری دے ہاں ایہ اے کہ حواریاں وچ روح القدس حلول کرگئ تے ايسے طرح انہاں دے ہاں روح القدس سب انبیا دے پاس آیا تے اللہ تبارک وتعالی نے سورۃ النحل وچ ارشاد فرمایا اے :
| ” | کہہ دیجۓ ! کہ اسنوں آپ دے رب دی طرف توں روح القدس ( جبریل ) حق دے نال لے کرآۓ نيں تاکہ ایمان والےآں کواللہ تعالی استقامت عطا فرماۓ اورمسلماناں دی راہنمائ تے بشارت ہوجاۓ ۔ | “ |
تے اک جگہ اللہ تعالی نے فرمایا :
| ” | اسنوں آپ دے دل اُتے روح الامین ( جبریل علیہ السلام ) نے اتارا اے | “ |
تے فرمان باری تعالی اے :
| ” | کہہ دیجۓ ! جو جبریل (علیہ السلام ) دا دشمن اے کیونجے جبریل نے اسنوں آپ دے دل اُتے اللہ تعالی دے حکم توں اتارا اے | “ |
تو اس ایہ ظاہر ہويا کہ ایتھے اُتے روح القدس توں مراد جبریل علیہ السلام نيں، اوہ ( شیخ الاسلام ) کہندے ہيں کہ :
کِسے توں نے وی ایہ نئيں کہیا کہ اس توں اللہ تعالی دی زندگی مراد اے تے نہ ہی اس پرلفظاں ہی دلالت کردے نيں تے نہ ہی اس معنی وچ استعمال ہوئے ہيں، [۴]