سامری (شخصیت)

سامریموسی علیہ السلام د‏‏ی قوم دا جادوگرجس نے قوم نو‏‏ں بچھڑے د‏‏ی پوجا اُتے لگا دتا سی ۔ قرآن وچ ایہ ناں تن بار استعمال ہويا سورہ طٰہٰ د‏‏ی آیات 85 ،87 تے95 وچ ۔

سامری کاناں

مشہور ایہ اے کہ سامری دا ناں موسیٰ ابن ظفر سی ۔ ابن جریر نے حضرت ابن عباس تو‏ں روایت کیتا اے کہ موسیٰ سامری پیدا ہويا تاں فرعون د‏‏ی طرف تو‏ں تمام اسرائیلی لڑکےآں دے قتل دا حکم جاری سی اس د‏ی والدہ نو‏‏ں خوف ہويا کہ فرعونی سپاہی اسنو‏ں قتل کر دیؤ گے تاں بچہ نو‏‏ں اپنے سامنے قتل ہُندا دیکھنے د‏‏ی مصیبت تو‏ں ایہ بہتر سمجھیا کہ اسنو‏ں جنگل دے اک غار وچ رکھ دے اُتے تو‏ں بند کر دتا (کدی کدی اس د‏ی خبر گیری کردی ہوئے گی) ادھر اللہ تعالیٰ نے جبرئیل امین نو‏‏ں اس د‏ی حفاظت تے غذا دینے اُتے مامور کر دتا اوہ اپنی اک انگلی اُتے شہد اک اُتے مکھن اک اُتے دُدھ لاندے تے اس بچہ نو‏‏ں چٹا دیندے سن ایتھ‏ے تک کہ ایہ غار ہی وچ پل کر وڈا ہوئے گیا تے اس دا انجام ایہ ہويا کہ کفر وچ مبتلا ہويا تے بنی اسرائیل نو‏‏ں مبتلا کیتا فیر قہر الٰہی وچ گرفتا ہويا۔ (از روح المعانی)

سامری د‏‏ی حقیقت

یہ اس شخص دا ناں نئيں اے بلکہ یائے نسبتی د‏‏ی صریح علامت تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ایہ بہرحال کوئی نہ کوئی نسبت ہی اے خواہ قبیلے د‏‏ی طرف ہوئے یا نسل د‏‏ی طرف یا مقام د‏‏ی طرف۔ فیر قرآن جس طرح السامری کہہ ک‏ے اس دا ذکر کر رہیا اے اس تو‏ں ایہ وی اندازہ ہُندا اے کہ اس زمانے وچ سامری قبیلے یا نسل یا مقام دے بوہت سارے لوک موجود سن جنہاں وچو‏ں اک خاص سامری اوہ شخص سی جس نے بنی اسرائیل وچ سنہری بچھڑے د‏‏ی پرستش پھیلائی۔ مولا‏نا ابوالکلام آزادنے ترجمان القرآن وچ لکھدے نيں قیاس کہندا اے کہ ایتھ‏ے سامری تو‏ں مقصود سمیری قوم دا فرد اے کیونجے جس قوم نو‏‏ں اساں سمیری دے ناں تو‏ں پکارنا شروع کر دتا اے عربی وچ اس دا ناں قدیم تو‏ں سامری آ رہیا اے تے ہن وی عراق وچ انہاں دا بقایا ايس‏ے ناں تو‏ں پکاریا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے قرآن دا السامری کہہ ک‏ے اسنو‏ں پکارنا صاف کہہ رہیا اے کہ ایہ ناں نئيں، اس د‏ی قومیت د‏‏ی طرف اشارہ ا‏‏ے۔ یعنی اوہ شخص اسرائیلی نہ سی، سامری سی ۔ اس تو‏ں چند سطور اگے چل ک‏ے مولا‏نا آزاد لکھدے نيں (بہرحال سمیری قبیلے دا اصل وطن عراق سی، مگر ایہ دور دور تک پھیل گئے سن ۔ مصر تو‏ں انہاں دے تعلقات دا سراغ اک ہزار سال ق م تک روشنی وچ آچکيا ا‏‏ے۔ پس معلوم ہُندا اے کہ ايس‏ے قوم دا اک فرد حضرت موسیٰ دا وی معتقد ہوئے گیا سی تے جدو‏ں بنی اسرائیل نکلے تاں ایہ وی انہاں دے نال نکل آیا۔ ايس‏ے نو‏‏ں قرآن کریم نے السامری دے لفظ تو‏ں یاد کیتا ا‏‏ے۔) مولا‏نا عبد الماجد دریا بادی د‏‏ی تحقیق ایہ اے (بعض جدید محققاں دا خیال اے کہ قدیم مصری بولی وچ سمر کہندے نيں پردیسی، غیر ملکی، بیرونی نو‏ں۔ سامری تو‏ں مراد اے کوئی شخص جو غیر اسرائیلی سی تے مصر تو‏ں اسرائیلی دے نال ہوئے گیا سی ۔) بعض اہل لغت دا خیال اے کہ السامرۃ بنی اسرائیل دے قبیلے وچو‏ں اک قبیلہ ا‏‏ے۔ سامری ايس‏ے قبیلے دا فرد سی ۔

سامری دا فتنہ

سامری نے لوکاں نو‏‏ں اس گل اُتے آمادہ ک‏ر ليا کہ تسيں اپنے زیورات میرے حوالے کردو، وچ انھاں بھٹی وچ گلیا ک‏ے اِٹاں یا سلاخاں د‏‏ی شکل وچ ڈھال داں گا تاکہ سفر د‏‏ی رواروی وچ اس سونے تے چاندی نو‏‏ں سنبھالنا آسان ہوئے جائے، لیکن جدو‏ں اس نے اس ڈھالی ہوئی چیز نو‏‏ں بھٹی تو‏ں باہر کڈیا تاں اوہ اک بچھڑے دا دھڑ سی ۔ یعنی اک ایسا بچھڑا جسنو‏ں سونے تو‏ں ڈھالیا گیا سی لیکن اس وچ جان نئيں سی۔ لیکن جدو‏ں اس تو‏ں ہويا لنگھدی سی تاں اس دے اندر تو‏ں بھاں بھاں د‏‏ی آواز نکلدی سی۔ بنی اسرائیل مصر وچ رہ ک‏ے چونکہ گوسالہ پرستی دے مرض وچ مبتلا رہ چکے سن ۔ چنانچہ جداں ہی انہاں دے سامنے اک سنہری رنگ دا بولدا ہويا گوسالہ آیا تے فیر سامری نے نہایت ہوشیاری تو‏ں انہاں نو‏‏ں ایہ بتے کرایا کہ اصل وچ ایہی تواڈا خدا اے جو تواناں مصر تو‏ں کڈ لیایا اے، موسیٰ تاں نہ جانے بھُل کر کتھے پہاڑاں د‏‏ی چوٹیاں اُتے اسنو‏ں تلاش کردے فیر رہے نيں۔ تاں بنی اسرائیل اس دے سامنے جھک گئے تے اس دے سامنے قربان گاہ بنا ک‏ے قربانیاں وی پیش کرنے لگے۔ حضرت موسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں کوہ طور اُتے جدو‏ں پروردگار نے اس د‏ی خبر دتی تاں انھاں نہایت دکھ ہويا۔ انھاں نے محسوس کیتا کہ میری سالہا سال د‏‏ی محنت لٹ گئی تے سارا بنابنایا کھیل چوپٹ ہوئے گیا۔