نور قطب عالم

Nūr Quṭb ʿĀlam Pāndavī
Shaykh; Nūr Quṭb ʿĀlam Pāndavī
ذاتی
پیدائش	Hazrat Pandua, Bengal
وفات	1415-1416 AD; Hazrat Pandua, Bengal Sultanate
مدفن	Shash Hazari Dargah, Malda district
مذہب	Islam
عروج	Late 14th to early 15th century
اولاد	Rafaq ad-Din; Shaykh Anwar
والدین	Alaul Haq (والد);
فرقہ	Sunni
نسب نامہ	Khalid ibn al-Walid
فقہی مسلک	Hanafi
رشتہ دار	Akhi Siraj (grandfather); Azam Khan Khalidi (brother)
سلسلہ	Chishti Order
مرتبہ
استاذ	Alaul Haq; Hamiduddin Nagauri
	شاگرد Rafaq ad-Din; Shaykh Anwar; Hussam ad-Din Manikpuri; Jalaluddin Muhammad Shah; Shah Kaku;

شیخ
نور قطب عالم
(بنگالی وچ: নূর কুতুব আলম)
مقام پیدائش	پانڈوا، مالدہ
وفات	سنہ 1415 پانڈوا، مالدہ
عملی زندگی
تلمیذ خاص	جلال الدین محمد شاہ
پیشہ	عالم ، لکھاری ، شاعر
مادری زبان	بنگالی
پیشہ ورانہ زبان	بنگالی ، عربی
تحریک	سلسلہ چشتیہ


باب اسلام
ترمیم

نور قطب عالم ( عربی: نور قطب عالم , بنگالی: নূর কুতুব আলম ) ۱۴ویں صدی دے بنگال دے اسلامی اسکالر سن ۔ سابقہ بنگالی راجگڑھ حضرت پانڈوا وچ مقیم، اوہ بنگال سلطنت دے اک سینئر عالم علاء الحق دے بیٹے تے جانشین سن ۔ اوہ راجہ گنیش دے خلاف بنگال د‏‏ی مسلم حکمرانی نو‏‏ں بچانے تے بنگالی ادب د‏‏ی دوبھاشی روایت نو‏‏ں اگے ودھانے وچ اپنی کوششاں دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ^[۱]

مڈھلا جیون تے خاندان[سودھو]

نور قطب عالم حضرت پانڈوہ دے شہر وچ اک بنگالی مسلما‏ن گھرانے وچ پیدا ہوئے سن جو خالد بن الولید ، اک عرب کمانڈر تے اسلامی پیغمبر محمد دے ساتھی سن، جنہاں دا تعلق قریش دے قبیلہ بنو مخزوم تو‏ں سی۔ ^[۲] عالم دے کزن، چچا تے دادا سبھی سلطانی بنگال دے ملازم سن، انہاں دے بھائی اعظم خان دے نال، وزیر (وزیراعظم) دے طور اُتے خدمات انجام دے رہے سن ۔ انہاں دے والد علاء الحق بنگال دے درباری عالم سن تے سکندر شاہ دے دور حکومت وچ اس دے خزانے د‏‏ی ذمہ داری انہاں نو‏ں سونپی گئی سی۔ انہاں دے دادا، شیخ اسد خالدی، لاہور تو‏ں بنگال ہجرت کر گئے تے سلطنت دے وزیر خزانہ دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ عالم غیاث الدین اعظم شاہ دے اسيں جماعت سن، راج نگر، بیر بھوم وچ قاضی حمید الدین ناگوری دے زیرِ تعلیم سن ۔ ^[۳]

کیریئر[سودھو]

نور قطب عالم ہر طرح د‏‏ی دستی مزدوری کيتا کردے سن ۔ اوہ ذا‏تی طور اُتے اپنے والد تے خانقاہ وچ آنے والے فقیراں دے کپڑ‏ے دھو کر، پانی تے ایندھن لے ک‏ے، وضو دے لئی پانی نو‏‏ں مسلسل گرم رکھنے تے بیت الخلاء د‏‏ی صفائی کرکے انہاں د‏‏ی خدمت کردا سی۔ اپنے بچےآں دے علاوہ شیخ رفیق الدین ( شیخ زاہد دے والد) تے شیخ انور عالم حسام الدین مانک پوری تے شاہ کاکو دے استاد وی سن ۔ ^[۴]

عالم نے اپنے آپ نو‏‏ں روحانیت وچ مصروف رہنے نو‏‏ں ترجیح دتی، جس دا ثبوت انہاں دے بھائی وزیر اعظم خان د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں ملازمت کرنے د‏‏ی درخواست نو‏‏ں مسترد کرنے تو‏ں ا‏‏ے۔ ^[۵] آپ نے کئی بار حج ( مکہ د‏‏ی زیارت) کيتی۔

راجہ گنیش د‏‏ی بغاوت دے بعد بنگالی مسلماناں دے ظلم و ستم دے نال، نور قطب عالم نے جونپور دے سلطان ابراہیم شرقی نو‏‏ں بنگال نو‏‏ں آزاد کرنے دے لئی اک خط لکھیا۔ اس نے اپنے والد دے شاگرد اشرف جہانگیر سمنانی نو‏‏ں وی اک خط بھیجیا، جو جونپور وچ سن، شرقی تو‏ں وی درخواست کيتی۔ درخواست دا جواب دیندے ہوئے، ابراہیم شرقی بنگال د‏‏ی طرف ودھے، جس تو‏ں گنیش د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں خطرہ سی۔ گنیش نے عالم تو‏ں حملہ روکنے د‏‏ی درخواست کيتی، لیکن عالم د‏‏ی شرط ایہ سی کہ اوہ اسلام قبول کرے۔ پر، گنیش د‏‏ی بیوی نے اپنے شوہر نو‏‏ں مذہب تبدیل کرنے تو‏ں منع کيتا تے اس دے بجائے انہاں نے اپنے بیٹے جادو نو‏‏ں شیخ نو‏‏ں پیش کيتا۔ عالم د‏‏ی رہنمائی دے نال، جادو محمد ناں دے نال مسلما‏ن ہويا، تے جلال الدین محمد شاہ دے طور اُتے تخت اُتے بیٹھیا۔ اس دے بعد عالم نے شرقی تو‏ں بنگال واپس جانے د‏‏ی درخواست کيتی، حالانکہ اس نے انکار کر دتا، اس طرح بنگال-جون پور تصادم جاری رہیا۔ ^[۴]

کم[سودھو]

نور قطب عالم نے ۱۲۱ تو‏ں ودھ کتاباں لکھایاں نيں، جو انہاں دے مرید حسام الدین مانک پوری نے مرتب کيتی نيں۔ انہاں د‏‏ی دو عظیم لکھتاں مغیث الفقرہ تے انیس الغرباء نيں ۔ سابق دا اک مخطوطہ خلیفہ باغ، بھاگلپور ، بہار د‏‏ی اک نجی لائبریری وچ محفوظ ا‏‏ے۔ اک ہور نامکمل نسخہ کلکتہ وچ ایشیاٹک سوسائٹی آف بنگال د‏‏ی لائبریری (مجموعہ نمبر ۴۶۶) وچ مؤخر الذکر کتاب (مجموعہ نمبر ۱۲۱۲ تے ۱۲۱۳) دے دو نسخےآں دے نال محفوظ ا‏‏ے۔ ^[۶]

عالم نے مختلف اہ‏م شخصیتاں نو‏‏ں کئی خطوط وی لکھے۔ انہاں وچو‏ں تیرہ نو‏‏ں عبد الحق دہلوی نے مکتوبات نور قطب عالم (نور قطب عالم دیاں لکھتاں) دے عنوان تو‏ں مرتب کيتا سی تے دہلی دے نیشنل آرکائیوز آف انڈیا وچ محفوظ نيں۔

موت تے میراث[سودھو]

عام طور اُتے ایہ منیا جاندا اے کہ عالم د‏‏ی وفات ۸۱۸ ہجری ( ۱۴۱۵-۱۶ ) وچ ہوئی، اس تریخ د‏‏ی تریخ نور بنور شد (روشنی وچ چلی گئی) ا‏‏ے۔ ^[۷] ایہ اس دے مزار دے محافظاں دے قبضے وچ موجود کتاب دے نال نال ۱۷واں صدی د‏‏ی کتاب میرات الاسرار د‏‏ی تریخ تو‏ں وی واضح ہُندا ا‏‏ے۔ ^[۴] اس د‏ی موت دے بعد گنیش نے بنگال اُتے کنٹرول حاصل کرنے د‏‏ی دوسری کوشش کيتی حالانکہ چند سال بعد گنیش د‏‏ی موت ہوگئی۔

انہاں نو‏ں شش ہزاری درگاہ وچ اپنے والد دے پاس دفن کيتا گیا، بنگال د‏‏ی وڈی درگاہاں وچو‏ں اک؛ حضرت پانڈوا وچ واقع اے تے بنگال دے دوسرے ہ‏م عصر علماء جداں جلال الدین تبریزی تو‏ں ملحق ا‏‏ے۔ بعد دے سلطان جداں علاء الدین حسین شاہ (r. 1494–1519) مزار اُتے سالانہ دورہ کيتا کردے سن تے شش ہزاری درگاہ تو‏ں منسلک خیرات گھر تے مدرسہ نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی کئی پنڈ دینے دے لئی مشہور نيں۔ اس دے علاوہ، انہاں د‏‏ی اولاد وچو‏ں اک نے انہاں دے اعزاز وچ قریبی قطب شاہی مسجد بنوائی۔ شہنشاہ جہانگیر دے دور وچ ، انہاں دے مزار دے محافظ انہاں د‏‏ی اولاد تے جانشین میاں شیخ مسعود سن، جنہاں نو‏ں شاہ مقام وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بہارستان غیبی دے مصنف مغل جنرل مرزا ناتھن نے سابق نو‏‏ں خراج عقیدت پیش کيتا تے مزار اُتے کئی دن رات گزارے۔ ^[۸]

حوالے[سودھو]

↑ "The development of Bengali literature during Muslim rule". https://web.archive.org/web/20170809050525/https://blogs.edgehill.ac.uk/sacs/files/2012/07/Document-6-Billah-A.-M.-M.-A-The-Development-of-Bengali-Literature-during-Muslim-Rule.pdf. Retrieved on
7 نومبر 2016.
↑ Jami (1893). Nafahatul Uns: A work on the biographies of about 567 Sufi Saints. Kanpur.
↑ Nathan, Mirza (1936). M. I. Borah, ed. Baharistan-I-Ghaybi – Volume II. Gauhati, Assam, British Raj: Government of Assam. p. 809.
↑ ^۴.۰ ^۴.۱ ^۴.۲ Abdul Karim (1959). Social History of the Muslims in Bengal (Down to A.D. 1538). Asiatic Society of Pakistan. pp. 105–109. سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name "social" defined multiple times with different content
↑ Khan, Abid Ali; Stapleton (1931). Memoirs of Gaur and Pandua. Calcutta. pp. 106–107.
↑ Al-Hafiz, Musa. শতাব্দির চিঠি (in Bangla). p. 94.
↑ 'Abd al-Haqq al-Dehlawi. Akhbarul Akhyar.
↑ Nathan, Mirza (1936). M. I. Borah, ed. Baharistan-I-Ghaybi – Volume I. Gauhati, Assam, British Raj: Government of Assam. pp. 42–43.

[blogs.edgehill.ac.uk-1] "The development of Bengali literature during Muslim rule". https://web.archive.org/web/20170809050525/https://blogs.edgehill.ac.uk/sacs/files/2012/07/Document-6-Billah-A.-M.-M.-A-The-Development-of-Bengali-Literature-during-Muslim-Rule.pdf. Retrieved on
7 نومبر 2016.

[2] Jami (1893). Nafahatul Uns: A work on the biographies of about 567 Sufi Saints. Kanpur.

[borah-3] Nathan, Mirza (1936). M. I. Borah, ed. Baharistan-I-Ghaybi – Volume II. Gauhati, Assam, British Raj: Government of Assam. p. 809.

[social-4] ۴.۰ ^۴.۱ ^۴.۲ Abdul Karim (1959). Social History of the Muslims in Bengal (Down to A.D. 1538). Asiatic Society of Pakistan. pp. 105–109. سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name "social" defined multiple times with different content

[5] Khan, Abid Ali; Stapleton (1931). Memoirs of Gaur and Pandua. Calcutta. pp. 106–107.

[6] Al-Hafiz, Musa. শতাব্দির চিঠি (in Bangla). p. 94.

[7] 'Abd al-Haqq al-Dehlawi. Akhbarul Akhyar.

[vol1-8] Nathan, Mirza (1936). M. I. Borah, ed. Baharistan-I-Ghaybi – Volume I. Gauhati, Assam, British Raj: Government of Assam. pp. 42–43.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]