ظفر علی خاں
ظفر علی خاں | |
---|---|
(اردو وچ: ظفر علی خان) | |
جم | 19 جنوری 1873 |
وفات | 27 نومبر 1956 (83 سال)[۱] |
شہریت | برطانوی ہندستان |
عملی زندگی | |
مادر علمی | علیگڑھ مسلم یونیورسٹی |
پیشہ | صحافی ، سیاست دان ، لکھاری |
مادری زبان | اردو |
پیشہ ورانہ زبان | انگریزی ، اردو |
ترمیم |
ظفر علی خاں معروف مصنف، شاعر تے صحافی گزرے نيں جو تحریک پاکستان دے اہم رہنماواں وچ شمار ہُندے نيں۔ آپ نوں بابائے اردو صحافت کہیا جاندا اے۔ آپ نے لہور توں معروف اردو اخبار زمیندار جاری کيتا۔ انہاں نے 1935ء وچ مسجد شہید گنج لہور نوں گردوارا بݨاوݨ دے خلاف نیلی پوش تحریک وی چلائی۔ حمیدہ بیگم آپ دی سگی ہمشیرہ سی۔
ابتدائی حالات
[سودھو]مولانا ظفر علی خان19 جنوری، 1873ء وچ کوٹ میرٹھ شہر وزیر آباد وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے اپنی مڈھلی سِکھیا مشن ہائی اسکول وزیر آباد توں مکمل دی تے گریجویشن علی گڑھ مسلم یونیورسٹی نال کيتی۔ کچھ عرصا اوہ نواب محسن الملک دے معتمد (Secretary) دے طور تے بمبئی وچ کم کردے رہے۔ اس توں بعد کچھ عرصہ مترجم دی حیثیت نال حیدرآباد دکن وچ کم کيتا تے محکمہ داخلہ (Home Department) دے معتمد دے عہدے اُتے وی فائز رہے۔ اخبار "دکن ریویو" جاري كيا تے بہت ساریاں کتاباں تصنیف کرکے اپنی حیثیت بطور ادیب و صحافی خاصی مستحکم کيتی۔
زمیندار دی ادارت
[سودھو]1908ء وچ لہور آئے، روزنامہ زمیندار دی ادارت سنبھالی جیہنوں اوہناں دے والد مولوی سراج الدین احمد نے 1903ء وچ شروع کيتا سی۔ مولانا نوں "اردو صحافت دا امام" کہیا جاندا اے تے زمیندار اک موقع اُتے پنجاب دا سب توں اہم اخبار بن گیا سی۔ زمیندار اک اردو اخبار سی جو بطور خاص مسلماناں دے لئی کڈیا گیا سی۔ اس اخبار نے مسلماناں دی بیداری تے انہاں دے سیاسی شعور دی تربیت کرنے وچ کلیدی کردار ادا کيتا باوجود اس حقیقت دے کہ اس دی اشاعت محدود سی تے مسلماناں دے پاس نہ صنعت سی نہ تجارت جس دی وجہ توں اشتہارات دی تعداد اِنّی کم سی کہ اخبار نوں چلانا جان جوکھاں دا کم سی۔ بعض اوقات ایسی صورت وی پیدا ہو جاندی سی کہ عملے نوں تنخواہ دینے دے لئی پیسے وی نئيں ہُندے سن ۔
کامریڈ تے زمیندار
[سودھو]مولانا نے صحافیانہ زندگی دی شروعات انتہائی دشوار گزار تے ناموافق حالات وچ کيتی۔ اس زمانے وچ لاہور اشاعت دا مرکز سی تے تِناں وڈے اخبار پرتاب، محراب تے وی بھارت ہندو مالکان دے پاس سن ۔ ايسے دور وچ مولانا تے زمیندار نے تحریک پاکستان دے لئی بے لوث خدمات انجام دتیاں۔ کامریڈ (مولانا محمد علی جوہر دا اخبار ) تے زمیندار دو ایداں دے اخبار سن جنہاں دی اہمیت تحریک پاکستان وچ مسلم اے تے دونے دے کردار نوں بیک وقت تسلیم کيتا جانا چاہیے۔ 1934ء وچ جدوں پنجاب حکومت نے اخبار اُتے پابندی عائد کيتی تاں مولانا ظفر علی خان جو اپنی جرات تے شاندار عزم دے مالک سن انہاں نے حکومت اُتے مقدمہ کر دتا تے عدلیہ دے ذریعے حکومت نوں اپنے احکامات واپس لینے اُتے مجبور کر دتا۔ اگلے دن انہاں نے اللہ دا شکر ادا کيتا تے اک طویل نظم لکھی جس دے ابتدائی اشعار ایہ نيں
یہ کل عرش اعظم توں تار آگیا
زمیندار ہوئے گا نہ توں حشر بند
تری قدرت کاملہ دا یقین
مینوں میرے پروردگار آگیا
زمیندار تے پنجاب
[سودھو]” | وہ جوان، زور آور تے جرات مند سن تے نويں سیاسی اطوار دا پرجوش انداز وچ سامنا کيتا۔ انہاں دی ادارت وچ زمیندار شمالی ہند دا سب توں اثر انگیز اخبار بن گیا تے خلافت تحریک وچ انہاں توں ودھ فعال کردار صرف علی برادران تے مولانا ابو الکلام آزاد ہی سن ۔ | “ |
یہ گل قابل ذکر اے کہ پنجاب پاکستان دا واحد صوبا سی جس نے اردو نوں بولی دے طور تے اپنایا تے ایہنوں کم دی بولی بنایا باوجود اس دے کہ پنجابی اس صوبے دی مادری بولی اے تے سبھ توں ودھ بولی جاندی اے۔ پنجابی دی گورمکھی لِپی نوں مسلماناں نے اس لئی نئيں اپنایا کہ ایہ سکھ مذہب نال جڑی ہوئی سی۔ اس طرحاں اردو انگریزی دے نال پنجاب دی اہم لکھی جاݨ والی بولی بن گئی تے دونے تقریباً اک جِنّی مقدار وچ سرکاری تے تعلیمی بولی دے طور اُتے استعمال ہُندیاں رہیاں۔ وفات: انھاں نے 27 نومبر 1956ء نوں وزیر آباد دے نیڑے اپنے آبائی شہر کرم آباد وچ وفات پائی۔ انہاں دی نمازِ جنازہ انہاں دے ساتھی محمد عبد الغفور ہزاروی نے پڑھائی۔ پنجاب دے دانشوراں، لکھاریاں، شاعراں تے صحافیاں نے، جنہاں وچ سر لسٹ علامہ اقبال تے مولانا ظفر علی خان سن، اردو دی زلف گرہ گیر نوں محبت تے توجہ توں اس طرح سنوارا کہ اوہ صوبے دی لاڈلی بولی بن گئی۔ دلی تے لکھنؤ دے بعد پنجاب نے اردو دی ترقی و ترویج وچ انتہائی اہم تے کلیدی کردار ادا کيتا۔ اس ضمن وچ کتاب"پنجاب وچ اردو" از حافظ محمود شیرانی بہت معلوماتی تے علمی تحقیق توں مزین اے۔
نیلی پوش تحریک
[سودھو]ظفر علی خان نے 8 جولائی 1935ء نوں مسجد شہید گنج لہور نوں گردوارا بݨاوݨ دے خلاف نیلی پوش تحریک چلائی۔[۲] اس تحریک وچ اوہناں دی جماعت نے نیلا لباس پہن رکھیا سی اس لئی ایہنوں نیلی پوش دا ناں ملیا سی۔
لکھتاں
[سودھو]مولانا ظفر علی خان غیر معمولی قابلیت دے حامل خطیب تے استثنائی معیار دے انشا پرداز سن ۔ صحافت دی شاندار قابلیت دے نال نال مولانا ظفر علی خان شاعری دے بے مثال تحفہ توں وی مالا مال سن ۔ انہاں دیاں نظماں مذہبی تے سیاسی نکتہ نظر توں بہترین کاوشاں کہلاندی نيں۔ اوہ اسلام دے سچے شیدائی، محب رسول صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے اپنی نعت گوئی دے لئی مشہور و معروف نيں۔ انہاں دی شاعرانہ کاوشاں بہارستان، نگارستان تے چمنستان دی شکل وچ چھپ چکیاں نيں۔ انہاں دی مشہور کتاباں تھلے لکھے نيں:
وہ میلہ رام وفا دی شاعری توں بہت متاثر سن تے اک نوآموز شاعر نوں میلہ رام دا شعر سنیا کر نصیحت وی کيتا کردے سن :
توڑدا اے شاعری دی ٹانگ کیوں اے بے ہنر!
جا سلیقہ شاعری دا سیکھ میلہ رام توں
نمونہ فارسی کلام
[سودھو] ؎ ساقیا برخیز و مَی در جام کن
فصل گل در بوستان آید همی
؎ باد نوروزی وزید اندر چمن
نغمهاش عنبرفشان آید همی
؎ مسلم از خواب گران بیدار شد
انقلاب اندر میان آید همی
؎ باش توں برقی درخشد از حجاز
غیرت حق درمیان وچ آید همی
؎ رودکی چنگ است و کلکم زخمهاش
یاد یار مهربان آید همی
ظفر علی خاں دی شخصیت اُتے لکھیاں گئیاں کتاباں تے مقالے
[سودھو]- مولانا ظفر علی خان، اشرف عطا
- مولانا ظفر علی خان، شورش کاشمیری
- ظفر علی خان ادیب و شاعر، ڈاکٹر غلام حسین ذوالفقار
- انتخاب زمیندار، عتیق احمد صدیقی
- اقبال تے ظفرعلی خان، جعفر بلوچ
- مکاتیب ظفر علی خان، زاہد منیر عامر
- مولانا ظفر علی خان تے پاکستان، جعفربلوچ
- مولانا ظفر علی خان از نادم سیندا پوری،
- دو کوزہ گر، شبلی نعمانی تے ظفر علی خان، زاہد منیر عامر
- ظفر علی خاں حیات، شاعری تے صحافت از مولانا رفیع اللہ مسعود تیمی
- ”مولانا ظفر علی خاں بحیثیت شاعر و صحافی“ ڈاکٹر نظیر حسین زیدی نگران ڈاکٹر مصطفٰی خاں، سندھ یونیورسٹی۔ جامشور، 1970ء
- ”مولانا ظفر علی خان بحیثیت شاعر“ ڈاکٹر سید شکیل الدین قاضی نگران ڈاکٹر محمد شفیع، ڈاکٹر ہری سنگھ گور یونیورسٹی۔ ساگر 1989ء
- ”مولانا ظفر علی خاں: حیات تے کارنامے“ ڈاکٹر ریاست علی خاں نگران ڈاکٹر نورالحسن نقوی، علی گڑھ مسلم یونیورسٹی۔ علی گڑھ، 1993ء
- ”مولانا ظفر علی خاں دی غیر مطبوعہ تحریراں (تدوین و مقدمہ)“ ریحانہ سواݨی نگران ڈاکٹر غلام حسین ذوالفقار، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی۔ اسلام آباد
- مولانا ظفر علی خان دا اردو صحافت اُتے اثر، مقالہ نگار: سید ندیم الحسن گیلانی، پی ایچ ڈی، شعبہ صحافت، پنجاب یونیورسٹی، لاہور، 1994ء
- مولانا ظفر علی خان اک شاعر تے صحانی، مقالہ نگار: نذیر حسین، پی ایچ ڈی، شعبہ اردو، سندھ یونیورسٹی، جامشورو، سیشن 1971ء
- ”نگارستان، نقل متن، حواشی و تعلیقات“ مقالہ نگار:غلام صابر، ایم فل، شعبہ اردو، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی، اسلام آباد، سیشن 2007ء
- مولانا ظفر علی خان دی سیاسی خدمات، مقالہ نگار:سعدیہ ناصر، ایم اے شعبہ تریخ، پنجاب یونیورسٹی، لاہور، سیشن 1995ء
- مولانا ظفر علی خان دی سیاسی شاعری، مقالہ نگار: سلمی نصرت، ایم اے شعبہ صحافت، پنجاب یونیورسٹی، سیشن 1975ء
- مولانا ظفر علی خان دی خود نوشت و سوانح حیات، مقالہ نگار:رابعہ طارق، ایم اے شعبہ اردو، پنجاب یونیورسٹی، لاہور، 1996ء
- مولانا ظفر علی خان دے نثری رجحانات :تحقیقی و تنقیدی جائزہ ،مقالہ نگار :محمد رضوان وزیرآبادی،شعبہ اردو، ایم فل اردو، یونیورسٹی آف سیالکوٹ، سیالکوٹ،سیشن 2022ء
وفات
[سودھو]مولانا ظفر علی خان نے 27 نومبر، 1956ء نوں وزیر آباد دے نیڑے اپنے آبائی شہر کرم آباد وچ وفات پائی۔ انہاں دی نمازِ جنازہ عبد الغفور ہزاروی نے ادا کيتی۔[۳]
حوالے
[سودھو]- ↑ فیسٹ آئی ڈی: https://id.worldcat.org/fast/130753 — subject named as: Ẓafar ʻAlī K̲h̲ān — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ https://nation.com.pk/05-Dec-2012/tarrar-all-praise-for-maulana-zafar-ali-khan
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
فارسی سرایان پاکستان از بهار می گویندArchived 2016-03-11 at the وے بیک مشین
|
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1873 دے جم
- 19 جنوری دے جم
- 1956 دیاں موتاں
- 27 نومبر دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P103
- برطانوی ہندوستان
- تحریک آزادی ہند
- برطانوی ہند دیاں شخصیتاں
- پاکستانی اردو شاعر
- پاکستانی صحافی
- پاکستانی مرد صحافی
- پاکستانی مسلم شخصیتاں
- پاکستانی مصنفاں
- پنجابی شخصیتاں
- پنجابی مسلمان
- تحریک پاکستان
- تحریک پاکستان دے قائدین
- وزیر آباد دیاں شخصیتاں
- ہندوستان دی مرکزی قانون ساز اسمبلی دے اراکین
- علی گڑھ یونیورسٹی دے فضلا
- 1874 دے جم