شہید (اسلام)

شہید دا لغوی معنی اے گواہ کِسی کم دا مشاہدہ کرنے والا۔ تے شریعت وچ اِس دا مفہوم ا‏‏ے۔ اللہ تعالٰی دے دِین د‏‏ی خدمت کردے ہوئے اپنی جان قُربان کرنے والا، میدانِ جِہاد وچ لڑدے ہوئے یا جِہاد د‏‏ی راہ وچ گامزن یا دِین د‏‏ی دعوت و تبلیغ وچ تے جِس موت نو‏‏ں شہادت د‏‏ی موت قرار دِیا گیا اے اُنہاں وچو‏ں کوئی موت پانے والا،

شہید د‏‏ی قسماں

• شہیدءِ المعرکہ : یعنی اللہ دے لئی نیک نیندی تو‏ں میدانِ جِہاد وچ کافراں، مُشرکاں دے نال لڑدے ہوئے قتل ہونے والا * فی حُکم الشہید، شہادت د‏‏ی موت دا درجہ پانے والا::: یعنی میدان جِہاد دے عِلاوہ ایسی موت پانے والا جسنو‏ں شہادت د‏‏ی موت قرار دِیا گیا ۔

اپنے آخری رسول مُحمد صلی اللہ علیہ و علی آلہ وسلم د‏‏ی اُمت اُتے اللہ تعالٰی د‏‏ی خصوصی رحمتاں وچو‏ں اک ایہ وی اے کہ سابقہ اُمتاں دے شہیداں د‏‏ی طرح اُمتِ مُحمدیہ الصلاۃُ و السلام علی نبیھا، وچ درجہِ شہادت اُتے صِرف اللہ د‏‏ی راہ وچ لڑدے ہوئے قتل ہونے والےآں تک ہی محدود نئيں رکھیا بلکہ دوسرےآں نو‏‏ں وی اِس درجہ اُتے فائزفرمایا اے ،

ابو ہریرہ رضی اللہ عنہُ تو‏ں روایت اے کہ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و علی آلہ وسلم نے فرمایا

ما تَعُدُّونَ الشَّہِیدَ فِیکُمْ؟

تُم لوک اپنے(مرنے والےآں ) وچو‏ں کِس نوں شہید سمجھدے او؟

قالوا یا رَسُولَ اللَّہِ من قُتِلَ فی سَبِیلِ اللَّہِ فَہُوَ شَہِیدٌ

صحابہ رضی اللہ عنہم اجمعین نے عرض کِیا اے اللہ دے رسول جو اللہ د‏‏ی راہ وچ قتل کِیا جاندا اے

تو رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلم نے اِرشاد فرمایا انَّ شُہَدَاء َ اُمَّتِی اذًا لَقَلِیلٌ

جے ایسا ہوئے تاں فیر تاں میری اُمت دے شہید بوہت گھٹ ہون گے

صحابہ نے عرض کِیا

فَمَنْ ہُمْ یا رَسُولَ اللَّہِ؟

اے اللہ دے رسول تاں فیر شہید (تے) کون نيں؟

تو رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلم نے اِرشاد فرمایا

مَن قُتِلَ فی سَبِیلِ اللَّہِ فَہُوَ شَہِیدٌ وَمَنْ مَاتَ فی سَبِیلِ اللَّہِ فَہُوَ شَہِیدٌ وَمَنْ مَاتَ فی الطَّاعُونِ فَہُوَ شَہِیدٌ وَمَنْ مَاتَ فی الْبَطْنِ فَہُوَ شَہِیدٌ * جو اللہ د‏‏ی راہ وچ قتل کِیا گیا اوہ شہید اے * تے جو اللہ د‏‏ی راہ وچ (نکلیا تے معرکہِ جِہاد وچ شامل ہوئے بغیر مر گیا یا جو اللہ دے دِین د‏‏ی کِسی وی خِدمت دے نکلیا تے) مر گیا اوہ وی شہید اے * تے جو طاعون (کی بیماری )سے مر گیا اوہ وی شہید اے * تے جو پیٹ (کی بیماری ) تو‏ں مر گیا اوہ وی شہید اے

قال بن مِقْسَمٍ اَشْہَدُ علی اَبِیکَ فی ہذا الحدیث اَنَّہُ قال

عبید اللہ ابن مقسم نے ایہ سُن کر سہیل نو‏‏ں جو اپنے والد تو‏ں ابو ہریرہ رضی اللہ عنہُ دے ذریعے روایت ک‏ر رہ‏ے سن، کہیا، وچ اِس حدیث د‏‏ی روایت وچ تواڈے والد د‏‏ی (کی درستی ) پرگواہ ہاں تے اِس حدیث وچ ایہ وی اے کہ

رسول اللہ صلی اللہ علیہ و علی آلہ وسلم نے اِرشاد فرمایا

وَالْغَرِیق ُ شَہِیدٌ

ڈُب کر مرنے والا وی شہید اے

ابو ہریرہ رضی اللہ عنہُ تو‏ں دوسری روایت اے کہ

رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلم نے فرمایا

الشُّہَدَاء ُ خَمْسَۃٌ الْمَطْعُونُ وَالْمَبْطُونُ وَالْغَرِق ُ وَصَاحِبُ الْہَدْمِ وَالشَّہِیدُ فی سَبِیلِ اللَّہِ عز وجل

شہید پنج نيں

• مطعون
• تے پیٹ د‏‏ی بیماری تو‏ں مرنے والا
• تے ڈُب کر مرنے والا
• تے ملبے وچ دب کر مرنے والا
• تے اللہ د‏‏ی راہ وچ شہید ہونے والا

امام ابن حَجر العسقلانی نے المطعون دے بوہت سارے معنی مختلف عُلماء د‏‏ی شرح دے حوالے تو‏ں ذِکر کیتے نيں، جِس دا خلاصہ ایہ اے کہ المطعون طاعون دے مریض نو‏‏ں وی کہیا جا سکدا اے، کِسی تیز دھار آلے تو‏ں زخمی ہونے والے نو‏‏ں وی تے جِنّات دے حملے تو‏ں اندرونی طور اُتے زخمی ہونے والے نو‏‏ں وی کہیا جا سکدا اے اس لئی وچ ترجمے وچ """ مطعون """ ہی لکھ رہیا ہاں ، جابر بن عُتیک رضی اللہ عنہُ تو‏ں روایت اے کہ

رسول اللہ صلی اللہ علیہ و علی آلہ وسلم نے ارشاد فرمایا

الشَّہَادَۃُ سَبْعٌ سِوَی الْقَتْلِ فی سَبِیلِ اللَّہِ الْمَطْعُونُ شَہِیدٌ وَالْغَرِق ُ شَہِیدٌ وَصَاحِبُ ذَاتِ الْجَنْبِ شَہِیدٌ وَالْمَبْطُونُ شَہِیدٌ وَصَاحِبُ الْحَرِیقِ شَہِیدٌ وَالَّذِی یَمُوتُ تَحْتَ الْہَدْمِ شَہِیدٌ وَالْمَرْاَۃُ تَمُوتُ بِجُمْعٍ شہیدۃٌ

اللہ د‏‏ی راہ وچ قتل ہونے والےآں دے عِلاوہ ست شہید نيں * مطعون شہید اے * تے ڈوبنے والا شہید اے * ذات الجنب د‏‏ی بیماری تو‏ں مرنے والا شہید اے * تے جل ک‏ے مرنے والا شہید اے (٥) تے ملبے دے تھلے دب کر مرنے والا شہید اے * تے حمل د‏‏ی حالت وچ مرنے والی عورت شہیدہ اے

راشد بن حبیش تو‏ں روایت اے کہ

رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلمعُبادہ بن صامت رضی اللہ عنہُ د‏‏ی عیادت (بیمار پُرسی) دے لئی تشریف لیائے تاں فرمایا

اَتَعلَمُونَ مَن الشَّھِیدُ مِن اُمتِی

کیا تُم لوک جاندے ہوئے کہ میری اُمت دے شہید کون کون نيں؟

عُبادہ بن صامت رضی اللہ عنہُ نے عرض کیا

اے اللہ دے رسول (اللہ د‏‏ی راہ وچ مصیبت اُتے )صبر کرنے تے اجر و ثواب دا یقین رکھنے والا

تو رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلم نے فرمایا

انَّ شُہَدَاء َ امتی اذاً لَقَلِیلٌ الْقَتْلُ فی سَبِیلِ اللَّہِ عز وجل شَہَادَۃٌ وَالطَّاعُونُ شَہَادَۃٌ وَالْغَرَقُ شَہَادَۃٌ وَالْبَطْنُ شَہَادَۃٌ وَالنُّفَسَاء ُ یَجُرُّہَا وَلَدُہَا بِسُرَرِہِ إلی الْجَنَّۃِ والحَرق ُ و السِّلُّ

اِس طرح تاں میری اُمت دے شہید بوہت گھٹ ہون گے اللہ عز وجل د‏‏ی راہ وچ قتل ہونا شہادت اے تے طاعون (کی موت ) اورشہادت اے تے ڈوبنا (یعنی پانی وچ ڈوبنے تو‏ں موت واقع ہونا ) شہادت اے تے پیٹ (کی بیماری) شہادت اے تے ولادت دے بعد نفاس د‏ی حالت وچ مرنے والی نو‏‏ں اُس د‏‏ی اوہ اولاد (جِس د‏‏ی ولادت ہوئی تے اِس ولادت د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ مر گئی) اپنی کٹی ہوئی ناف تو‏ں جنّت وچ کھچ لے جاندی اے تے جلنے (کی وجہ تو‏ں موت ہونا تے سل (کی بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں موت ہونا شہادت اے )، سل د‏‏ی وی مختلف شرح ملدی نيں، جنکا حاصل ایہ اے کہ سل پھیپھڑاں د‏‏ی بیماری اے ۔

عبد اللہ ابن عَمر (عمرو) تو‏ں روایت اے کہ

رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلم نے فرمایا

مَن قُتِلَ دُونَ مَالِہِ فَہُوَ شَہِیدٌ

جِسے اُس دے مال د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے قتل کِیا گیا اوہ شہید اے

سعید بن زید تو‏ں روایت اے کہ

رسول اللہ صلی اللہ علیہ وعلی آلہ وسلمنے فرمایا

مَن قُتِلَ دُونَ مَالِہِ فَہُوَ شَہِیدٌ وَمَنْ قُتِلَ دُونَ اَھلِہِ او دُونَ دَمِہِ او دُونَ دِینِہِ فَہُوَ شَہِیدٌ

جو اپنے مال د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے قتل کِیا گیا اوہ شہید اے تے جو اپنے گھر والےآں د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے قتل کِیا گیا اوہ شہید اے تے جو اپنی جان د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے قتل کِیا گیا اوہ شہید اے تے اپنے دِین د‏‏ی حفاظت کردے ہوئے قتل کیتا گیا ہوئے شہید اے