Jump to content

ظہور امام زمانہ

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
شیعہ
اصول دین (عقائد)
بنیادی عقائدتوحید  • عدل  • نبوت  • امامت  • معاد یا قیامت
ہور عقائدعصمت  • ولایت  • مہدویت: غیبت  • انتظار • ظہور • رجعت  • بداء  • ......
فروع دین (عملی احکم)
عبادی احکمنماز • روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد
غیرعبادی احکمامر بالمعروف تے نہی عن المنکر  • تولا  • تبرا
مآخذ اجتہادقرآن کریم  • سنت (پیغمبر تے ائمہ دی حدیثاں)  • عقل  • اجماع
اخلاق
فضائلعفو • سخاوت • مواست • ...
رذائلكبر  • عُجب  • غرور  • حسد  • ....
مآخذنہج البلاغہ  • صحیفۂ سجادیہ  • .....
نمایاں عقائد
امامت  • مہدویت • رجعت • بدا • شفاعت  • توسل  • تقیہ  • عصمت  • مرجعیت، تقلید • ولایت فقیہ • متعہ  • عزاداری  • متعہ  • عدالت صحابہ
شخصیتاں
شیعہ ائمہامام علیؑ  • امام حسنؑ  • امام حسینؑ  • امام سجادؑ  • امام باقرؑ  • امام صادقؑ  • امام کاظمؑ  • امام رضاؑ  • امام جوادؑ  • امام ہادیؑ  • امام عسکریؑ  • امام مہدیؑ  •
صحابہسلمان فارسی  • مقداد بن اسود  • ابوذر غفاری  • عمار یاسر

خواتین:

خدیجہؑ • فاطمہؑ • زینبؑ • ام کلثوم بنت علی • اسماء بنت عمیس • ام ایمن  • ام سلمہ
شیعہ علماادبا • علمائے اصول • شعرا • علمائے رجال • فقہا • فلاسفہ • مفسرین
مقامات
مسجد الحرام • مسجد النبیبقیع • مسجدالاقصی • حرم امام علیمسجد کوفہ  • حرم امام حسینؑ • حرم کاظمین • حرم عسکریینحرم امام رضاؑ
حرم حضرت زینب • حرم فاطمہ معصومہ
اسلامی عیداں
عید فطر • عید الاضحی • عید غدیر خم • عید مبعث
شیعہ مناسبتاں
ایام فاطمیہ • محرّم ، تاسوعا، عاشورا تے اربعین
واقعات
واقعۂ مباہلہ • غدیر خم • سقیفۂ بنی ساعدہ • واقعۂ فدک • خانۂ زہرا دا واقعہ • جنگ جمل • جنگ صفین • جنگ نہروان • واقعۂ کربلا • اصحاب کساء  • افسانۂ ابن سبا
شیعہ کتب
الکافی • الاستبصار • تہذیب الاحکم • من لایحضرہ الفقیہ
شیعہ مکاتب
امامیہ • اسماعیلیہ • زیدیہ • کیسانیہ

ظہور شیعاں د‏‏ی اصطلاح وچ غیبت کبری دے بعد امام مہدی علیہ السلام دا عالمی حکومت عدل د‏‏ی تاسیس و تشکیل دے لئی قیام د‏‏ی خاطر ظاہر ہونے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔

لغوی معنی

[سودھو]

لفظ ظہور ـ جس د‏‏ی جڑ "ظ ۔ ہ ۔ ر" اے ـ دے معنی کسی مخفی چیز دے ظاہر ہونے دے نيں۔[۱] لفظ ظہور دے لسانی مطالعے تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ایہ لفظ شدت دے نال ظاہر ہونے دے معنی وچ آندا اے تے اس دے معنی بہت زیادہ نمایان ہوجانے دے نيں تے جو شیئے ظاہر ہُندی اے اوہ پہلے ازاں خفیہ تے نہاں تے غائب سی۔

ظہور دے مراحل

[سودھو]

دوران ظہور دے لئی تن مراحل ہوسکدے نيں:

  1. پہلا مرحلہ، ظہور تے آشکار ہونا جو صرف اللہ دے علم و ارادے تک محدود ا‏‏ے۔
  2. دوسرا مرحلہ، اللہ دے امر تو‏ں قیام تے تحریک تے ظالمین دے خلاف اٹھ کھڑا ہونا تے دشمناں دے خلاف جنگ تے جدوجہد کرنا۔
  3. تیسرا مرحلہ، ایہ استحکا‏م تے عالمی حکومت دے قیام دا مرحلہ ا‏‏ے۔

پہلا مرحلہ (ظہور)

[سودھو]

زرارہ کہندے نيں: ميں نے امام باقر(ع) نو‏‏ں فرماندے ہوئے سنیا:

إن للقائم غيبة پہلے ظهوره۔
بےشک ساڈے قائم دے لئی غیبت اے انہاں دے ظہور تو‏ں پہلے۔۔۔۔[۲]

امام صادق(ع) نے امہدی موعود(عح) دے ظہور دے بارے وچ فرمایا:

إن منا إماما مستترا فإذا أراد الله إظهار أمره نكت في قلبه نكتة فظهر فقام بأمر الله تعالى۔
بتحقیق جدو‏ں خداوند متعال نے ارادہ فرمایا کہ حضرت مہدی علیہ السلام نو‏‏ں ظاہر کرے تاں انہاں دے دل اُتے الہام فرمائے گا پس اوہ ظاہر ہونگے تے اللہ دے امر تو‏ں قیام کرن گے۔[۳]

قابل ذکر اے کہ قیام دا مرحلہ ظہور دے مرحلے تو‏ں متاخر اے: بیان اے کہ پہلے ظہور حاصل ہوئے گا تے بعدازاں جدو‏ں امام(عج) دے اصحاب و انصار اکٹھے ہونگے تے ہور حالات سازگار ہون گے تاں آپ(عج) قیام و انقلاب دا آغاز کرن گے۔

دوسرا مرحلہ (قیام)

[سودھو]

امام سجاد(ع) نے فرمایا:

إذا قام قائمنا أذهب الله عزوجل عن شيعتنا العاهة، وجعل قلوبهم كزبر الحديد، وجعل قوة الرجل منهم قوة أربعين رجلا، ويكونون حكام الارض وسنامها۔
جب ساڈے قائم قیام کرن خداوند متعال عیب و علت تے خوف نو‏‏ں ساڈے پیروکاراں دے دلاں تو‏ں مٹا دے گا تے انہاں دے دلاں نو‏‏ں لوہے دے ٹکڑےآں د‏‏ی مانند مستحکم کريں گا تے ہر فرد نو‏‏ں چالیس آدمیاں د‏‏ی طاقت عطا کريں گا۔۔۔[۴]

امام صادق(ع)‏ نے فرمایا:

إن القائم منا إذا قام لم يكن لاحد في عنقه بيعة۔
ساڈے قائم ایداں حال وچ قیام کرن گے کہ کسی د‏‏ی بیعت انہاں د‏‏ی گردن اُتے نہ ہوئے گی۔[۵]۔ [۶]۔[۷]

جو کچھ کہیا گیا اس دا مطلب ایہ نئيں اے کہ اوہ تمام روایات جنہاں وچ لفظ "قیام" یا اس لفظ دے مشتقات نو‏‏ں بروئے کار لیایا گیا اے عین مرحلۂ قیام تو‏ں تعلق رکھدی نيں بلکہ بعض مواقع اُتے قیام دا اطلاق حضرت مہدی(عج) ظہور دے مرحلے اُتے وی ہويا اے ؛ اُتے ایسی اکثر روایات ـ جو لفظ قیام یا اس لفظ دے مشتقات اُتے مشتمل نيں ـ دا تعلق مرحلہ ظہور دے بعد دے مرحلے تو‏ں ا‏‏ے۔

پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ نے فرمایا:

لا تقوم الساعة حتی یقوم قائم للحق منا وذالك حین يأذن له ومن تبعه نجا ومن تخلف عنه هلك۔
ہرگز قیامت بپا نہ ہوئے گی مگر ایہ کہ اس تو‏ں پہلے حق دے لئی قیام کرنے والا ساڈے خاندان تو‏ں اٹھے گا ایہ اوہ وقت ہوئے گا جدو‏ں اسنو‏ں (پروردگار د‏‏ی طرف سے) اذن ملے گا تے جو اوہدی پیروی کريں گا نجات یافتہ ہوئے گا تے جو اس تو‏ں منہ موڑے گا ہلاک ہوجائے گا۔[۸]

امام باقر(ع) نے فرمایا:

إذا قام قائمنا وضع الله يده على رؤوس العباد فجمع بها عقولهم وكملت به أحلامهم۔
ساڈے قائم قیام کرن گے تاں خداوند اپنا ہتھ اپنے بندےآں دے سر اُتے رکھے گا تے انہاں د‏‏ی عقلاں تے فکراں نو‏‏ں مجتمع کريں گا۔[۹]

شاید زمانۂ ظہور د‏‏ی روایات دے درمیان اختلاف نو‏‏ں اس بیان تو‏ں حل کیتا جاس دے کہ ظہور د‏‏ی بعض روایات زمانۂ ظہور دے لئی نيں تے بعض ہور زمانۂ قیام دے لئی۔

قابل ذکر اے کہ بعض روایات وچ حضرت مہدی(عج) دے قیام نو‏‏ں "خروج" دا عنوان دتا گیا اے ؛ امام صادق(ع) نے فرمایا:

::وخروج القائم من المحتوم۔
قائم دا خروج حتمی ا‏‏ے۔[۱۰]

تیسرا مرحلہ: (مہدوی حکومت)

[سودھو]

پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ فرماندے نيں: ::لا تذهب الدنيا حتى يخرج رجل مني يحكم بحكومة آل داود ولا يسأل بينة، يعطي كل نفس حقها۔

دنیا دا اختتام نئيں ہوئے گا حتی کہ کہ میرے خاندان دا اک فرد آل داؤد د‏‏ی مانند فیصلے کرےگا کسی تو‏ں ثبوت نئيں منگے گا تے ہر شخص دا حق اس دے دے دیگا"۔۔۔[۱۱]

ہور پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ نے اک حدیث دے ضمن وچ فرمایا:

أبشروا بالمهدي، رجل من قريش من عترتي، يخرج في اختلاف من الناس وزلزال، فيملا الأرض عدلا وقسطا كما ملئت ظلما وجورا، ويرضى عنه ساكن السماء وساكن الارض، ويقسم المال بالسوية، ويملا قلوب أمة محمد غنى، ويسعهم عدله حتى أنه يأمر مناديا فينادي: من له حاجة إلى المال يأتيه، فما يأتيه أحد۔
معاشراں دے تزلزل دے زمانے وچ اٹھایا جائے گا؛ اوہ دنیا نو‏‏ں عدل و انصاف تو‏ں مالامال کرن گے جدو‏ں کہ ایہ ظلم و ستم تو‏ں مالامال ہوچک‏ی ہوئے گی؛ آسمان تے زمین دے باشندے انہاں تو‏ں راضی و خوشنود ہونگے؛ بیت المال نو‏‏ں انصاف تے مساوات د‏‏ی بنیاد اُتے تقسیم کرن گے تے امت محمد(ص) دے دلاں نو‏‏ں بےنیازی تے غنی تو‏ں بھر دین گے تے انہاں د‏‏ی حکومت دا عدل و انصاف پوری دنیا وچ پھیل جائے گا تے عدل اس قدر فروغ پائے گا کہ منادی آنجناب(عج) د‏‏ی طرف تو‏ں ندا دے گا کہ جو وی ضرورتمند اے ساڈے طرف آجائے تاں اک شخص وی نئيں آئے گا۔۔۔[۱۲]

ہور فرماندے نيں:

ينزل بأمتي في آخر الزمان بلاء شديد من سلطانهم حتی تضيق الأرض عنهم فيبعث الله رجلا من عترتي فيملأ الأرض قسطا وعدلا ما ملئت ظلما وجورا يرضی عنه ساكن السماء شيئا من قطرها إلا صبته يعيش فيهم سبع سنين او ثمان او تسع۔
میری امت اُتے آخر الزمان وچ سلطان د‏‏ی طرف تو‏ں شدید بلا نازل ہوئے گی ایتھ‏ے تک کہ زمین انہاں دے لئی تنگ ہوجائے گی پس خداوند متعال میری عترت تو‏ں اک مرد نو‏‏ں اٹھا دے گا پس اوہ اس (زمین) نو‏‏ں عدل و انصاف تو‏ں بھر دے گا جس طرح کہ ایہ ظلم و ستم تو‏ں بھر چک‏ی ہوئے گی۔[۱۳]

ظہور دا زمانہ

[سودھو]

وہ سوال جس نے لوکاں دے اذہان نو‏‏ں مصروف کيتے رکھیا اے ایہ اے کہ امام زمانہ(عج) کدو‏‏ں ظہور کرن گے؟ کیتا ظہور دے لئی وقت دا تعین ہويا اے ؟

جواب ایہ اے کہ دینی پشواؤں دے کلام دے مطابق ظہور دا وقت لوکاں تو‏ں مخفی ا‏‏ے۔

امام صادق(ع) فرماندے نيں:

كذب الموقتون، ما وقتنا فيما مضى، ولا نوقت فيما يستقبل۔
وقت دا تعین کرنے والے جھوٹھے نيں، اساں ماضی وچ وقت دا تعین نئيں کیتا تے مستقب‏‏ل دے بارے وچ وی وقت دا تعین نئيں کردے۔[۱۴]

چنانچہ جو لوک ظہور دے لئی کوئی خاص وقت معین کردے نيں فریبی تے جھوٹھے نيں تے ایہ گل احادیث وچ واضح کيتی گئی ا‏‏ے۔

اک صحابی نے امام باقر(ع) تو‏ں ظہور دے زمانے دے بارے وچ پُچھیا تاں آپ(عج) نے فرمایا:

كذب الوقاتون، كذب الوقاتون، كذب الوقاتون۔
وقت دا تعین (یعنی ظہور دے لئی وقت معین) کرنے والے جھوٹھ بولدے نيں، وقت دا تعین کرنے والے جھوٹھ بولدے نيں، وقت دا تعین کرنے والے جھوٹھ بولدے نيں۔[۱۵]

اس قسم د‏‏ی احادیث تو‏ں اس نکتے دا ادراک بخوبی ممکن اے کہ ہمیشہ ایداں افراد سن جو شیطانی محرکات د‏‏ی بنا اُتے ظہور دے لئی وقت معین کردے سن تے ایداں افراد مستقب‏‏ل وچ وی ہونگے۔ اسی بنا اُتے ائمۂ معصومین علیہم السلام نے اپنے پیروکاراں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی اے کہ وقت دا تعین کرنے والے افراد دے سامنے خاموشی تے غیر جانبداری اختیار نہ کرن بلکہ انہاں نو‏ں جھٹلا دتیاں

امام صادق ‏(ع) نے اس حوالے تو‏ں اپنے اک صحابی محمد بن مسلم تو‏ں فرمایا:

من وقت لك من الناس شيئا فلا تهابن أن تكذبه، فلسنیا نوقت لاحد وقتا۔
ان لوکاں نو‏‏ں کوئی پروا کيتے بغیر جھٹلا دو جو ظہور دے لئی وقت دا تعین کردے نيں کیونکہ اساں کدی وی کسی لئے وقت دا تعین نئيں کیتا ا‏‏ے۔[۱۶]

متعلقہ مآخذ

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. الفراهیدی، العین، ج4، ص37۔
  2. طوسی، الغیبه، ص332۔
  3. طوسی، الغیبه، ص164۔
  4. شیخ صدوق، الخصال، ص542۔
  5. كمال‏الدين و تمام النعمة، ج2، ص480۔
  6. امين الاسلام طبرسي، اعلام الوري، ص 426۔
  7. النعمانی، الغیبة، ص196۔
  8. ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، ج2، ص65۔
  9. کلینی، الکافی، ج1، ص25۔
  10. طوسی، الغیبه، ص435۔
  11. کلینی، الکافی، ج1، ص397۔
  12. ینابیع الموده، ج3، 344۔
  13. التستری، احقاق الحق، ج19، ص664۔
  14. شیخ طوسی، الغیبه، ص426۔
  15. شیخ طوسی، الغیبه، ص425۔
  16. شیخ طوسی، الغیبه، ص426۔

مآخذ

[سودھو]
  • الفراہیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق الدکتور مہدی المخزومی و الدکتور إبراہیم السامرائی، بیروت، دار و مکتبۃ الہلال، بی‌تا۔
  • الطوسي، الشيخ محمد بن حسن، الغيبۃ، تحقيق: الشيخ عباد اللہ الطہراني، الشيخ علي أحمد ناصح، مؤسسۃ المعارف الإسلاميۃ - قم المقدسۃ، الطبعۃ الأولى، 1411ہجری قمری۔
  • الصدوق، الشيخ محمد بن علي، كتاب الخصال، جماعۃ المدرسين في الحوزۃ العلميۃ قم المقدسۃ ۔ 1403ہجری قمری / 1362ہجری شمسی۔
  • ابن بابويہ القمى، الصدوق، محمد بن على بن الحسين، عيون أخبار الرضا، مقدمہ و تعلیق: حسين الاعلمي، منشورات مؤسسۃ الاعلمي للمطبوعات بيروت - لبنان 1404ہ‍جری قمری / 1984عیسوی۔
  • الطبرسي، الشيخ أمين الاسلام أبو علي الفضل بن الحسن، تحقيق: مؤسسۃ آل البيت عليہم السلام لاحياء التراث - قم المشرفۃ الطبعۃ: الاولي - ربيع الاولى - 1417 ہ
  • ابن بابويہ القمى، الشيخ أبو جعفر الصدوق محمد بن على بن الحسين، عيون أخبار الرضا، انتشارات الشریف الرضی، الطبعۃ الاولى ۔ قم ۔ 1378ہ ش
  • الكليني الرازي، ثقۃ الاسلام أبى جعفر محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، تصحیح: على اكبر الغفاري، دار الكتب الاسلاميۃ ۔ الطبعۃ الثالثۃ ۔ طہران 1388ہجری قمری۔
  • القندوزي الحنفي، الشيخ سليمان بن ابراہيم، ينابيع المودۃ لذوى القربى، تحقيق: سيد علي جمال اشرف الحسيني، الناشر: دار الاسوۃ للطباعۃ والنشر المطبعۃ: اسوہ ۔ قم ۔ الطبعۃ: الاولى تاريخ النشر: 1416 ہ‍. ق
  • التستری، العلامۃ القاضی السید نور اللہ الحسینی المرعشی، الشہید فی بلاد الہند سنہ 1019ہجری قمری، تعلیق: السید شہاب الدین الحسینی المرعشی، ناشر: مکتبۃ المرعشی النجفی، قم المشرفہ، 1406ہجری قمری۔
  • النعمانی، محمد بن ابراہیم بن جعفر الکاتب، المعروف بہ ابن ابی زینب، الغیبۃ، تحقیق: فارس حسون کریم، دار الجوادین(ع) ۔ قم المشرفۃ ۔ الطبعۃ الاولی 1432ہجری قمری / 2011عیسوی۔
  • ابن بابویہ القمى، الشیخ الصدوق محمد بن على بن الحسين، تصحیح: على اكبر الغفاري، مؤسسۃ النشر الاسلامي (التابعۃ) لجامعۃ المدرسين بقم المشرفۃ (ايران) ۔ محرم الحرام 1405 - الموافق ل‍: مہر 1363.