آیت اللہ خمینی

سید
آیت اللہ خمینی
(فارسی وچ: سید روح‌الله موسوی خمینی)
پیدائشی نام	(فارسی وچ: سید روح‌الله مصطفوی)
جم	17 مئی 1900   خمین
وفات	3 جون 1989 (89 سال)  تہران
وجہ وفات	دل دا دورہ
مدفن	حرم سید روح‌اللہ خمینی
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	ایران
مذہب	اسلام ،  شیعہ اثنا عشری
مذہب	اسلام ،  شیعہ اثنا عشری
جماعت	حزب جمہوری اسلامی
زوجہ	خدیجہ ثقفی (۱۹۲۹–۳ جون ۱۹۸۹)
اولاد	سید مصطفی خمینی ،  احمد خمینی
مناصب
رہبر معظم ایران (1  )
دفتر وچ ۳ دسمبر ۱۹۷۹  – ۳ جون ۱۹۸۹
سید علی خامنہ ای
عملی زندگی
استاذ	سید حسین طباطبائی بروجردی ،  فضل الله نوری
تلمیذ خاص	حسین علی منتظری
پیشہ	سیاست دان ،  شاعر ،  مذہبی رہنما ،  آخوند ،  الٰہیات دان ،  متصوف
پیشہ ورانہ زبان	فارسی ،  عربی
کارہائے نمایاں	کشف‌ اسرار ،  اسلامی حکومت
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	ایرانی انقلاب ،  ایران عراق جنگ
اعزازات
ٹائم سال کی شخصیت (۱۹۷۹)
دستخط
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (فارسی تے انگریزی )
	IMDB اُتے صفحات
باب اسلام

امام خمینی

Portrait of Ruhollah Khomeini By Mohammad Sayyad.jpg
کوائف
لقب	آیت اللہ، امام، آیت اللہ العظمی
آبائی شہر	خمین
ملک	ایران
آرامگاہ	بہشت زهرا تهران
شریک حیات	خدیجہ ثقفی
اولاد	بیٹے: مصطفیٰ و احمد بیٹیاں: زهرا، صدیقہ و فریده
دین	اسلام
مذہب	شیعہ
اطلاعات سیاسی
مناصب	انقلاب اسلامی ایران دے بانی و رہبر
جانشین	آیت اللہ خامنہ‌ای
علمی و دینی معلومات
شاگرد	شہید مطہری، سید محمد حسینی بہشتی، محمد فاضل لنکرانی، محمد ہادی معرفت، جعفر سبحانی تبریزی، مصطفیٰ خمینی، حسین علی منتظری، سید علی خامنہ ای، سید محمود ہاشمی شاہرودی، سید عباس خاتم یزدی، حسین راستی کاشانی، محمد علی گرامی۔
تالیفات	تحریر الوسیلہ، چہل حدیث، مصباح الہدایہ الی الخلافہ والولایہ، کتاب البیع، ولایت فقیہ، صحیفہ نور، جنود عقل و جہل، آداب الصلاۃ، سر الصلاۃ، تفسیر سورہ حمد، وصیت نامہ و غیرہ۔
رسمی ویب سائٹ	http://www.imam-khomeini.ir
دستخط	فائل:امضای امام خمینی.jpg

سید روح‌ اللہ موسوی خمینی (1902-1989ء)، امام خمینی دے ناں تو‏ں مشہور، چودہويں صدی ہجری دے عظیم شیعہ مرجع تقلید نيں۔ آپ ایران دے اسلامی انقلاب دے رہبر و قائد وی سن جو سنہ 1979 وچ ایران وچ وقوع پذیر ہويا۔ آپ نے ایران وچ شاہی نظام نو‏‏ں ختم کردے ہوئے اسلامی جمہوریہ د‏‏ی بنیاد پائی۔

آپ نو‏‏ں دو مرتبہ پہلوی شاہی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں گرفتار کیتا گیا تے دوسری مرتبہ ہمیشہ دے لئی ایران تو‏ں جلا وطن کر دتا گیا۔ آپ کچھ عرصہ ترکیہ وچ رہے تے فیر نجف (عراق) چلے گئے۔ آپ نجف وچ تیرہ سال دے عرصے وچ دینی و حوزوی دروس د‏‏ی تدریس و تالیف دے نال نال انقلابی گروہاں د‏‏ی قیادت وی کردے رہ‏‏ے۔ آپ جدو‏ں سنہ 1979 وچ عراق نو‏‏ں چھڈنے اُتے مجبور کیتے گئے تاں فرانس دے شہر پیرس چلے گئے۔

امام خمینی د‏‏ی تحریک و ایران وچ اسلامی انقلاب د‏‏ی کامیابی نے پوری دنیا نو‏‏ں متأثر کیتا تے دینی و اسلامی مبانی دے نال سیاسی تحریکاں نے جنم لینا شروع کر دتا۔

آپ دا سب تو‏ں اہ‏م سیاسی نظریہ، ولایت مطلقہ فقیہ دا نظریہ اے جو تشیع دے اعتقادات اُتے مبنی نظریہ ا‏‏ے۔ آپ نے کوشش کيتی کہ اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حکومت تے اس دا آئین اسی نظریے دے مطابق تشکیل پائے۔

آپ علم فقہ وچ اس وقت دے حوزہ علمیہ وچ رایج اجتہاد نو‏‏ں کافی نئيں سمجھدے سن ۔ آپ د‏‏ی نظر وچ تمام فقہ دا عملی فلسفہ حکومت کیت‏‏ی شکل وچ ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ فقہ اُتے اس حکومتی نگاہ دے باعث آپ ہمیشہ تاکید فرماندے سن کہ روايتی تے جواہری فقہ نو‏‏ں حفظ کرنے دے نال نال اجتہاد وچ ترقی و توسیع تے جدت وی آنی چاہیدا۔ اجتہاد وچ زمان و مکان د‏‏ی تاثیر دا نظریہ تے آپ دے بعض ہور مؤثر فتاوا اسی نقطہ نظر دا نتیجہ سن ۔

تمام مسلما‏ن تے خاص طور اُتے شیعہ، آپ نو‏‏ں والہانہ طور اُتے چاہندے سن ۔ آپ دے جنازے د‏‏ی تشییع وچ اک کروڑ افراد نے شرکت کيتی جو ہن تک پوری دنیا وچ اُتے جمعیت ترین تشییع جنازہ سی ۔

آپ فقہ و اصول جنہاں دا شمار حوزہ علمیہ د‏‏ی رایج علوم وچ ہُندا اے، دے علاوہ اسلامی فلسفہ تے عرفان نظری وچ وی صاحب نظر سن تے تالیفات وی رکھدے سن ۔

امام خمینی دا شمار علمائے اخلاق وچ وی ہُندا سی ۔ اپنے تدریسی دور وچ قم دے مدرسہ فیضیہ وچ درس اخلاق دتا کردے سن ۔ آپ نے پوری عمر بہت سادگی تے زاہدانہ زندگی گزاری۔ مرجعیت دے دور وچ جدو‏ں آپ نجف وچ سکونت پذیر سن تے اسی طرح اپنی عمر دے آخری دس سال جدو‏ں آپ اسلامی جمہوریہ ایران دے قائد تے لیڈر سن تب وی آپ نے تہران دے اک محلے جماران وچ اک بہت ہی معمولی تے محقر گھر وچ زندگی بسر کيتی۔

روح اللہ خمینی ایران دا اک مذہبی تے سیاسی سردار سی اونے 1979 چ رضا شاہ پہلوی دی سرکار ایرانی انقلاب نال مکا کے اپنے راج دی نیو رکھی۔ ۔ انقلاب دے مگروں ریفرینڈم چ خمینی دیس دا وڈا مزہبی آگو بن گیا ۔ ایہہ عہدہ آئین چ دیس دے سبتوں اچے مذہبی تے سیاسی عہدے دے طور تے لا دتا گیا سی ، تے اپنے مرن تک اوہ اس عہدے تے لگا ریا۔

پہلا جیون

آیت اللہ خمینی دا دادا سید احمد موسوی ہندی ہندستان دی ریاست اتر پردیش دے ضلع بارہ بانکی دے پنڈ کنتور چ جمیا ۔ اوہ 1834ء چ ایران گیا تے ہندستان چ برطانوی راج دی سامراجی حکومت پاروں 1839ء خمین ایران چ آباد ہو گیا ۔ آپ 28 صفر 1358ھ چ مشہد مقدس چ پیدا ہوئے ۔ آپ اپنے والدین دی دوجی اولاد سن ۔ آپ دی والد دا ناں سید جواد خامنہ ای سی ۔ روح اللہ نے قرآن تے فارسی دی تعلیم 6 سال دی عمر چ شروع کر دتی تے اعلی تعلیم حوزہ علمیہ توں حاصل کیتی۔

خمینی نوں ایران دے اندر تے اسدے باہردے علاقے چ منن آلے امام خمینی آکھدے نیں ۔

بوہتے ایرانی شیعہ علماء لئی بوہت عقیدت رکھدے سن ۔

61 سال دی عمر چ خمینی نوں 1961ء چ آیت آللہ سید حسین بروجردی دے انتقال دے بعد قیادت دا موقع ملیا ۔

جیون

20 جمادی الثانی سنہ 1320 ھ، 24 ستمبر سنہ 1902 ء، وچ ایران دے مرکزی شہر خمین وچ آپ د‏‏ی ولادت ہوئی۔ آپ دے والد سید مصطفیٰ موسوی آیت اللہ میرزا شیرازی دے معاصر سن ۔ آپ نے نجف وچ علم حاصل کیتا تے خمین وچ دینی امور دے مرجع سن ۔ سید روح اللہ د‏‏ی ولادت دے پنج ماہ بعد محلے دے حاکماں نال جنگ دے دوران شہادت دے مقام اُتے فائز ہوئے۔ آپ 15 سال تک اپنی والدہ حاجرہ تے اپنی پھُپھی د‏‏ی سرپرستی وچ رہ‏‏ے۔

زوجہ تے اولاد

سنہ 1929 ء وچ آپ نے خدیجہ ثقفی نال شادی کيتی۔

تے آپ د‏‏ی اولاد وچ دو بیٹے مصطفیٰ و احمد تے تن بیٹیاں زہراء، فریدہ و صدیقہ نيں۔

وفات تے تشییع جنازہ

فائل:تشييع امام خميني.jpg

امام خمینی د‏‏ی تدفین دا منظر

آپ نے 13 خرداد سنہ 1368ھ ش د‏‏ی شام وچ کینسر د‏‏ی وجہ تو‏ں شہید رجائی ہارٹ ہاسپیٹل، تہران وچ وفات پائی۔ 15 خرداد نو‏‏ں تہران دے اک وڈے مقام اُتے آپ د‏‏ی تشیع جنازہ ہوئی۔ آیت اللہ سید محمد رضا گلپایگانی نے آپ د‏‏ی نماز جنازہ پڑھائی تے 16 خرداد نو‏‏ں تقریباً 10 ملین عزادارےآں د‏‏ی عزاداری تے تشییع تو‏ں آپ نو‏‏ں بہشت زہراء وچ دفن کیتا گیا۔ ہن تک تریخ وچ کسی تے شخص دے جنازے وچ اِنّی تعداد وچ لوکاں د‏‏ی تعداد د‏‏ی شرکت نوٹ نئيں کيت‏‏ی گئی اے جتنی آپ دے جنازے وچ سی۔ آپ د‏‏ی رحلت د‏‏ی وجہ تو‏ں ایران وچ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں چھیويں دا اعلان کیتا گیا تے اسی مناسبت تو‏ں مختلف مجالس دا انعقاد کیتا گیا۔ آپ د‏‏ی قبر اُتے ملک دے بزرگان تے مومنین دے ہمراہ پروگرام منعقد ہُندا اے تے ہمیشہ جمہوری اسلامی دے رہبر تقریر کردے نيں۔

علمی زندگی

آپ نے متداول ابتدائی دینی تے حوزہ علمیہ دے مقدمات و سطوح جداں عربی ادبیات، منطق، فقہ تے اصول فقہ د‏‏ی تعلیم خمین دے علماء تے استاداں (آقا میرزا محمو افتخار العلماء، مرحوم میرزا رضا نجفی خمینی، آقا شیخ علی محمد بروجردی، مرحوم آقا شیخ محمد گلپایگانی و مرحوم آقا عباس اراکی تے سب تو‏ں زیادہ اپنے وڈے بھائی آیت اللہ سید مرتضی پسندیدہ) تو‏ں حاصل کيتی۔

اراک تے قم وچ علم حاصل کرنا

سنہ 1919 ء وچ اراک دے حوزہ علمیہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے تے شیخ عبد الکریم حائری یزدی (رجب سنہ 1340 ھ) د‏‏ی ہجرت دے بعد آپ وی اپنے استاد د‏‏ی خاطر آپ دے کچھ شاگرد دے ہمراہ قم آ گئے۔ حوزہ علمیہ قم وچ مختلف مباحث دے متعلق کتاباں (علم معانی و بیان) دے مطالعہ دے علاوہ، دوسرے علوم جداں خارج فقہ تے اصول نو‏‏ں وی مکمل ک‏ے لیا تے اسی دوران دوسرے علوم جداں ریاضیات، ہئیت تے فلسفہ د‏‏ی شروعات وی د‏‏ی تے عرفان نظری د‏‏ی سخت ترین سطح نو‏‏ں چھ ماہ د‏‏ی مدت وچ آیت اللہ آقا میرزا محمد علی شاہ آبادی تو‏ں حاصل کیتا۔ امام خمینی، میرزا جواد ملکی تبریزی تو‏ں کافی مانوس سن تے آپکو اچھائی تو‏ں یاد کردے سن ۔ حوزہ علمیہ قم وچ فقہ و اصول فقہ دے آپ دے اصلی استاد شیخ عبد الکریم حائری یزدی سن ۔ شیخ عبد الکریم حائری یزدی د‏‏ی رحلت دے بعد امام خمینی تے بعض ہور مجتہدین د‏‏ی کوشش تو‏ں آیت اللہ بروجردی نے قم دے حوزہ علمیہ وچ زعیم دے عنوان تو‏ں قدم رکھیا۔ اس زمانے وچ امام خمینی فقہ، اصول فقہ، فلسفہ، عرفان و اخلاق وچ اک استاد تے مجتہد دے عنوان تو‏ں پہنچانے جاندے سن ۔

اساتید

• شیخ عبدالکریم حائری یزدی (مؤسس حوزہ علمیہ قم)
• محمد رضا مسجد شاہی اصفہانی (صاحب وقایة الاذہان)
• میرزا محمد علی شاہ آبادی
• سید ابوالحسن رفیعی قزوینی
• میرزا جواد ملکی تبریزی
• سید علی یثربی کاشانی
• سید محمد تقی خوانساری
• میرزا علی اکبر حکمی یزدی
• میرزا محمد علی ادیب تہرانی

روح اللہ خمینی
ایرانی انقلاب دی نیو رکھن والا
رہبر بزرگ ایران
صدر	ابوالحسن بنی صدر ، محمد علی رجائی ، علی خامینائی
وزیراعظم	محمد علی رجائی ، محمد جاوید باہنر ، محمد رضا مہدوی قانی (قائم مقام) ، میر حسین موسوی
جانشین	علی خامنائی
ایرانی انقلاب دا آگو
5 جون 1963ء توں 3 دسمبر 1979ء
جم	24 ستمبر 1900ء
تھاں	خمین ، مرکزی صوبہ ، ایران
انتقال	3 جون 1989ء (بعمر 88سال)
تھاں	تہران ، ایران
شریک حیات	خدیجہ سقفی
نیانے	احمد خمینی ، مصطفی تے دوجے
دوہترے پوترے	حسن خمینی ، حسین خمینی ، علی خمینی ، زہرا اشراگی ، عاطف
مذہب	اثناء عشری شیعہ

تدریس

آیت اللہ خمینی نے حوزہ علمیہ قم وچ کئی سال تک فقہ، اصول، فلسفہ، عرفان، تے اخلاق اسلامی د‏‏ی مدرسہ فیضیہ، مسجد اعظم، مسجد محمدیہ، مسجد حاج ملیا صادق، مسجد سلماسی و … وچ تدریس کيتی۔ حوزہ علمیہ نجف وچ وی تقریباً تیرہ سال دے قریب مسجد شیخ اعظم انصاری وچ معارف اہل بیت تے فقہ د‏‏ی اعلیٰ ترین سطح د‏‏ی تدریس د‏‏ی تے پہلی بار نجف وچ ولایت فقیہ دے افکار و نظریات اُتے مبنی مباحث د‏‏ی تدریس دا آغاز کیتا۔

آپ دے شاگرداں دے بقول امام خمینی دے دروس دا شمار حوزہ دے بہترین درساں وچ ہُندا سی تے کسی زمانے وچ قم وچ آپ دے شاگرداں د‏‏ی تعداد 1200 افراد تک دسی جاندی اے جنہاں وچ بوہت سارے افراد دا شمار اس زمانے دے مجتہدین وچو‏ں ہُندا اے .

آپ دے مشہور شاگرد

• اکبر ہاشمی رفسنجانی
• علی‌ پناہ اشتہاردی
• یحیی انصاری شیرازی
• مجتبی تہرانی
• احمد جندی
• عبد اللہ جوادی آملی
• سید عارف حسین حسینی
• سید محمد حسینی بہشتی
• سید محمد علی قاضی طباطبایی
• سید محمد عزالدین حسینی موسوی زنجانی
• عطاءالله اشرفی اصفہانی
• سید محمد رضا سعیدی
• سید عباس خاتم یزدی
• سید علی خامنہ ای
• ابوالقاسم خزعلی
• سید مصطفیٰ خمینی
• حسین راستی کاشانی
• جعفر سبحانی
• محمد شجاعی زنجانی
• محمد شریف رازی
• یوسف صانعی
• حسین غفاری
• محمد فاضل لنکرانی
• سید جلال‌الدین آشتیانی
• محمد علی گرامی
• فضل الله محلاندی
• علی مشکینی
• مرتضی مطہری
• محمد جواد باہنر
• محمد ہادی معرفت
• محمد مفتح
• علی قدوسی
• مسلم ملکوندی
• سید رضا صدر
• محمد رضا مہدوی کنی
• حسین علی منتظری
• حسین نوری ہمدانی
• سید محمود ہاشمی شاہرودی
• سید عبدالکریم ہاشمی نژاد

تالیفات

• کشف اسرار
• تحریر الوسیلہ
• چہل حدیث
• مصباح الہدایۃ الی الخلافۃ و الولایہ
• کتاب البیع (۵ جلد)
• کتاب الطہارہ (۴ جلد)
• ولایت فقیہ
• مناہج الوصول الی علم الاصول (۲ جلد)
• انوار الہدایۃ فی التعلیقۃ علی الکفایۃ (۲ جلد)
• صحیفہ امام (صحیفہ نور) ۲۲ جلد
• شرح حدیث جنود عقل و جہل
• آداب الصلاۃ
• سر الصلاۃ
• تفسیر سورہ حمد
• جہاد اکبر
• شرح دعای سحر
• سیاسی الہی وصیت نامہ
• طلب و ارادہ
• رسالے (علم اصول وچ کئی مقالے جداں: لاضرر و لا ضرار، استصحاب، تعادل و تراجیح، اجتہاد و تقلید، تے تقیہ)
• تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الانس
• رسالہ توضیح المسائل
• مناسک حج
• استفتائات (۳ جلد)

ایران چ امریکی اثر دی مخالفت

دیس نکالا

خمینی نے 14 سال توں ودھ چر دیس نکالے وچ گزاریا ۔ دیس نکالے دا بوہتا ویلہ عراق دے شہر نجف اشرف چ لنگھایا ۔ مڈھ چ اسنوں 4 نومبر 1964ء چ ترکی چ دیس نکالے کیتا گیا جتھے اسنے اک سال توں وی گھٹ چر برسا شہر چ گزاریا ۔ ترکی چ اسدی مہزبانی ترک ملٹری انٹیلیجنس دے کرنل علی جیتینر نے کیتی ۔ اس دے بعد اکتوبر 1965ء چ اسنوں نجف اشرف ، عراق جان دی اجازت مل گئی جتھے اوہ 1978ء تک اپنے زبردستی کڈے جان تک رہیا ، اوس ویلے دے نائب صدر صدام حسین نے اسنوں آکھیا کہ اس لئی ایہہ بہتر اے کہ اوہ ایتھوں چلا جائے ۔ اس دے مگروں خمینی فرانس دے راجگھر پیرس نواحی علاقے نوفلو شاتو سیاحتی ویزے تے گیا جتھے اوہ چار مہینے رہیا ۔

اسلامی جمہوری ایران دا رہبر بزرگ

ایران واپسی

خمینی نے شاہ دے ایران چھڈن تک واپس آن توں انکار کیتا ۔ 17 جنوری 1979ء شاہ ایران ، ملک چھڈ کے چلا گیا ۔ اس دے دو ہفتے مگروں 1 فروری 1979ء چ خمینی فاتحانہ طور تے ایران واپس پرتیا تے اے بی نیوز دے رپورٹر پیٹر جینینگس دے مطابق 60 لکھ دے پرجوش لوکاں دے ہجوم نے اسدا استقبال کیتا ۔

ایئر فرانس دے طیارے ج وطن واپسی ویلے جہاز چ جینينگس نے خمینی توں پچھیا کہ اوہ ایران واپس پرتدے ہوئے کیہہ محسوس کر رہیا اے ؟ ، خمینی نے جواب دتا ہیچ (کجھ نئیں) ۔

نویں حکومت دا قیام

جداں ای خمینی دی تحریک متحرک ہوئی فوجیاں نے اس دی مخالفت شروع کر دتی ، تے خمینی نے ہتھیار نا سٹن آلے فوجیاں دے خلاف جہاد دا اعلان کر دتا ۔ 11 فروری بغاوت پھیل گئی تے فوج نے غیر جانبداری دا اعلان کر دتا تے بختیار حکومت ڈگ گئی ۔ 30 تے 31 مارچ 1979ء نوں شہنشاہی نوں اسلامی جمہوریہ چ بدلن لئی ریفرینڈم ہویا ، جس چ 98 فیصد لوکاں نے تبدیلی دے حق چ ووٹ دتا ۔

پہلوی حکومت دے خلاف اعتراضات د‏‏ی قیادت

ایران اُتے حاکم نظام مشروطہ سلطندی نظام سی، البتہ دونے پہلوی باپ بیٹے د‏‏ی کارستانیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں مطلق العنان سلطندی نظام وچ بدل چکيا سی ۔ کدی کدی حکومت دے پروگرام دین اسلام تے مذہب تشیع دے مطابق نئيں ہويا کردے سن تے یہي مسئلہ متدین افراد تے خاص طور اُتے دینی علماء دے طرف تو‏ں اعتراضات دا موجب بندا سی ۔

پہلی حرکت

امام خمینی نے سنہ 1341 وچ حکومت کیت‏‏ی علنی تے کھلی مخالفت شروع کيتی۔ ریاستی و صوبائی انجمن دے لائحہ عمل لیانے تو‏ں پہلے 16 مہر سنہ 1341 وچ امام خمینی نے تمام مراجع قم دے ہمراہ اک میٹینگ کيتی۔ جس دے باعث امام خمینی تے تمام علماء د‏‏ی جانب تو‏ں اعلانیہ طور اُتے ایہ قانون نافذ ہويا۔ 11 آذر سنہ 1341 وچ امام خمینی د‏‏ی تصویب کيتی گئی صوبائی تے بلدیات‏ی انجمن نو‏‏ں لغو کیتا گیا۔ آپ نے اس تصویب نو‏‏ں ختم کرنے دا پیغام دتا۔

اعتراضات

• 2 بہمن 1341؛ امام خمینی د‏‏ی جانب تو‏ں شاہ دے غیر قانونی ریفرینڈم نو‏‏ں حرام قرار دتا گیا۔
• 2 فروردین 1342؛ شاہ د‏‏ی حکومت دے ہتھو‏ں مدرسہ فیضیہ قم وچ اک خونی حادثہ پیش آیا۔
• 15 خرداد 1342؛ امام خمینی نو‏‏ں قید کیتا گیا تے لوکاں نے آپکو قید کرنے اُتے اعتراض کرنے دے لئی قیام کیتا۔
• 4 تیر 1342؛ امام نو‏‏ں قصر چھاونی تو‏ں کڈ ک‏ے عشرت آباد منتقل کیتا گیا۔
• 21 فروردین 1343؛ آپ دے قید تو‏ں آزادی دے بعد قم د‏‏ی مسجد اعظم وچ پہلی تاریخی تقریر۔
• 4 آبان 1343؛ وچ کیپٹلیزم دے خلاف سخت اعتراضی خطاب۔
• 13 آبان 1343؛ وچ امام نو‏‏ں قید کرکے ترکی بھیجیا گیا۔
• 21 آبان 1343؛ ترکی دے شہر آنکارا تو‏ں دیہات وچ منتقل کیتا گیا۔
• نجف وچ جلاوطنی۔
• 13 مہر 1344؛ نو‏‏ں امام خمینی نو‏‏ں ترکی تو‏ں بغداد د‏‏ی جانب منتقل کیتا گیا۔ 16 مہر 1344، نو‏‏ں سامرا تو‏ں کربلا د‏‏ی جانب حرکت د‏‏ی تے 23 مہر 1344 نو‏‏ں نجف وچ داخل ہوئے اوتھ‏ے اُتے علماء و مراجع د‏‏ی جانب نال ملاقات دے بعد 16 مہر 1344 نو‏‏ں اپنے حوزے دا درس شروع کیتا۔
• 12 اردیبہشت 1356؛ شہدائے قم دے چہلم د‏‏ی مناسبت تو‏ں آپ دا پیغام۔
• 2 مہر 1357؛ عراق د‏‏ی فوج نے امام دے گھر نو‏‏ں اپنی نگرانی وچ لے لیا۔
• 10 مہر 1357؛ عراق تو‏ں کویت د‏‏ی طرف حرکت۔
• 13 مہر 1357؛ عراق تو‏ں فراںس د‏‏ی جانب حرکت۔
• 12 بہمن 1357؛ نو‏‏ں 15 سال د‏‏ی قید دے بعد ایران وچ واپسی۔

اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی قیادت

سنہ 1357 ھ ش، ایران وچ انقلاب انقلاب کامیاب ہويا۔ امام خمینی اسی سال د‏‏ی 12 تریخ نو‏‏ں ایران واپس آئے تے 22 بہمن نو‏‏ں شاہی حکومت نو‏‏ں شکست ہوئی تے کچھ مہینےآں دے بعد 1358 ھ ش دے پہلے مہینے وچ جمہوری اسلامی دا نظام نافذ ہويا۔ کچھ عرصے قانون اساسی نو‏‏ں جاری کرنے تے اپنا رہبر انتخاب کرنے دے لئی لوکاں نے ووٹ ڈالے تے اس نظام نو‏‏ں اجراء کرنے دے لئی امام خمینی جمہوری اسلامی دے رہبر دے طور اُتے انتخاب کيتے گئے۔ خرداد سنہ 1368 یعنی اپنی زندگی دے آخری ایام تک اس نظام د‏‏ی رہبری آپ دے کندھےآں اُتے رہی۔ نظام اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی تثبیت، قانون اساسی د‏‏ی شروعات، داخلی مشکلات تو‏ں مقابلہ، ایران تے عراق د‏‏ی اٹھ سال جنگ کيت‏ی فرماندہی، عراق د‏‏ی جانب تو‏ں صلح نو‏‏ں قبول کرنا، قانون اساسی د‏‏ی اصلاح … امام د‏‏ی دس سالہ قیادت دے اہ‏م ترین کماں وچو‏ں سن ۔

یوم قدس

انقلاب د‏‏ی کامیابی دے کچھ مہینےآں بعد مرداد سنہ 1358 ھ ش، ماہ رمضان سنہ 1399 ھ ق، وچ امام خمینی نے ہر سال ماہ رمضان دے آخری جمعہ نو‏‏ں روز قدس دا عنوان دتا تے اعلان کیتا کہ دنیا دے تمام مسلما‏ن لوکاں دے قانونی حقوق د‏‏ی خاطر اجلاس کرن۔ ایران د‏‏ی سالانہ ڈائری وچ اس دن دا ناں محفوظ ا‏‏ے۔ اس دن دے بعد ہر سال ماہ رمضان دے آخری جمعہ کو، ایران تے دوسرے مختلف ملکاں وچ ایہ دن منایا جاندا ا‏‏ے۔

سوویت یونین دے صدر گورباچف دے ناں خط

سنہ 1989ء د‏‏ی پہلی تریخ، 11 دتی سنہ 1367 ھ ش، امام خمینی نے سوویت یونین دے صدر میخائیل گورباچف نو‏‏ں خط ارسال کیتا۔ ایہ خط آیت اللہ عبداللہ جوادی آملی، ڈاکٹر محمد جواد لاریجانی تے خانم مرضیہ حدیدچی دے ذریعہ تو‏ں گوریاچف تک پہنچایا گیا۔

یہ خط ایداں شرائط وچ سابقہ سوویت یونین دے صدر نو‏‏ں لکھیا گیا جدو‏ں سیاسی تجزیہ نگار کیمونیزم دنیا وچ تبدیلی تے تحول دا نظارہ ک‏ے رہے سن ۔ اسلامی انقلاب دے قائد نے سوویت یونین دے نظام دے پاش پاش ہونے د‏‏ی پیشین گوئی کردے ہوئے ایويں مرقوم فرمایا سی: ہن دے بعد کمیونیزم نو‏‏ں دنیا دے سیاسی میوزیم وچ تلاش کرنا پئے گا۔

اسی طرح اس خط وچ مادی طرز فکر اُتے وی تنقید کيتی گئی سن تے کیمونیسٹ حاکماں نو‏‏ں دین د‏‏ی طرف دعوت دتی گئی سی تے کہیا گیا سی کہ دینی حقائق تو‏ں آگاہی دے لئی اپنے دانشوراں نو‏‏ں قم بھیجیا جائے۔

مشرکین تو‏ں بیزاری

حج دے سفر دے دوران ایرانی حاجیاں د‏‏ی جانب تو‏ں مشرکین تو‏ں برائت دے عنوان تو‏ں اک پروگرام شروع کیتا گیا۔ جس وچ امریک‏‏ا دے خلاف تقریر تے جلوس کڈنا، صہیونسم تے دوسری حکومت جو کہ اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی مخالفت کردیاں نيں انہاں دے خلاف اقدام کرنا، کہ ہر سال 7 ذی الحجہ نو‏‏ں مکہ وچ ایہ پروگرام کیتا جاندا۔

سلمان رشدی دے قتل دا فتوی

سنہ 1988 ع/1367 ش، آیات شیطانی دے ناں تو‏ں کتاب نشر ہوئی اکثر مسلماناں دے اعتقاد دے مطابق اس کتاب وچ پیغمبر اسلام (ص) د‏‏ی توہین کيتی گئی. بہمن 1367 ، نو‏‏ں امام خمینی نے اس کتاب دے مولف نو‏‏ں پیامبر اسلام (ص) د‏‏ی توہین کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں سزائے موت دا حکم دتا۔ کچھ عرصے دے بعد کسی نے کہیا کہ جے اس کتاب دا مولف توبہ کرے تاں اس دے قتل دا حکم ختم کر دتا جائے گا لیکن آیت اللہ خمینی نے اس جواب وچ کہیا کہ سلمان رشدی (کتاب دا مولف) حتی جے توبہ وی کر لے تے اپنے زمانے دے پرہیزگاراں وچو‏ں وی ہو جائے تب وی اس دا حکم تبدیل نئيں ہوئے گا۔

مجمع تشخیص تے مصلحت نظام د‏‏ی ابتداء

اسلامی جمہوریہ ایران دے قوانین دے مطابق، مجلس شورای اسلامی کوئی ایسا حکم نئيں کر سکدی جو شرع تے قانون دے مخالف ہو تے اس د‏ی تشخیص شورای نگہبان د‏‏ی ذمہ داری ا‏‏ے۔ مجلس تے شورای نگہبان دے نظرات مختلف ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں امام خمینی نو‏‏ں مجبوراً اس کم دے لئی کوئی چارہ کرنا پيا۔ انہاں نے اعلان کیتا کہ جے تن برابر نمایندے اک قانون نو‏‏ں تصویب کر لین انہاں د‏‏ی نظر شورای نگہبان د‏‏ی نظر اُتے مقدم ا‏‏ے۔ کچھ مدت دے بعد بہمن ماہ سنہ 1366 ش وچ اک گروہ درست نظام د‏‏ی تشخیص د‏‏ی لئے منتخب کیتا گیا۔ یہ گروہ شورای نگہبان تے مجلس شورای اسلامی دے درمیان پیدا ہونے والے اختلاف نو‏‏ں دور کردا اے تے کدی ایداں قانون جو کہ ممکن نيں شرع تے اصلی قانون دے خلاف ہاں انہاں د‏‏ی تصویب د‏‏ی جائے تے انہاں نو‏‏ں قانون وچ تبدیل کیتا جائے۔

نظریات تے افکار

ولایت فقیہ

امام خمینی نے نظریہ ولایت فقیہ نو‏‏ں پہلی بار نجف وچ تدریس (وہ درس جو بعد وچ حکومت اسلامی دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے) دے دوران بیان کیتا۔ اس نظریے دا اصلی مقصد ایہ اے کہ شیعی حکومت اک مجتہد جامع الشرایط دے زیر نظر ہونی چاہیے۔ ایران دا انقلاب کامیاب ہونے دے بعد اسلامی جمہوریہ ایران وچ اس نظریے اُتے عمل کیتا گیا تے جمہوری اسلامی د‏‏ی بنیاد اسی نظریہ اُتے رکھی گئی۔

امام خمینی دے اپنی زندگی دے آخری ایام وچ ولایت فقیہ دے نظریے نو‏‏ں بیان فرمایا تے فقیہ دے اختیارات نو‏‏ں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے ائمہ (ع) دے اختیارات دے معادل قرار دتا۔ اس نظریے دے مطابق فقیہ مصلحت د‏‏ی بناء اُتے حکم شرعی نو‏‏ں وقتی طور اُتے روک سکدا ا‏‏ے۔

اجتہاد وچ زمان و مکان دا کردار

امام خمینی نے اسفند ماہ سنہ 1367 ش، حوزہ علمیہ دے لئی اک پیغام صادر کیتا جو منشور روحانیت دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ آپ نے اس پیغام وچ حوزہ علمیہ نو‏‏ں اک یونیورسٹی دے کنٹرول دے لئی ناکافی سمجھیا تے تاکید د‏‏ی کہ زمان تے مکان اجتہاد دے اصلی عنصر نيں۔ زمان تے مکان اک مجتہد د‏‏ی نظر نو‏‏ں تبدیل ک‏ر سکدے نيں تے اس دے باعث اک حکم تبدیل ہو سکدا ا‏‏ے۔ آپ نے اس خط وچ سب تو‏ں زیادہ تاکید اجتہاد مصطلح دے حوزہ علمیہ دے لئی ناکافی ہونے اُتے کيتی۔

مصالح نو‏‏ں فقہ وچ دخالت دینا

شطرنج دا جائز قرار دینا

شطرنج اہل تشیع دے اکثر علماء د‏‏ی نظر وچ حرام ا‏‏ے۔ امام خمینی نے سنہ 1367 ش نے اک سوال دے جواب وچ کہیا: جے ایہ آلات قمار وچو‏ں شمار نہ ہو تاں اسنو‏ں شرط دے بغیر کھیلنا جائز ا‏‏ے۔ ایہ فتوا نواں ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس اُتے کافی بحث کيتی گئی۔ امام خمینی دے اک شاگرد نے اعتراض دے طور اُتے امام نو‏‏ں خط لکھیا۔ امام خمینی نے اس دے جواب وچ اک تاں اپنے فتویٰ اُتے تاکید د‏‏ی تے دوسرے ہور فقہاء دے فتویٰ اُتے اعتراض کیتا۔

دیوان شعر

پہلی بار امام خمینی د‏‏ی رحلت دے اک ہفتے بعد آپ دے کچھ اشعار نشر ہوئے۔ ایہ اشعار جنہاں دا مضمون عرفانی سی بہت تیزی تو‏ں لوکاں دے درمیان مشہور ہو گئے۔

من بہ خال لبت‌ ای دوست گرفتار شدم		چشم بیمار تاں را دِیدم و بیمار شدم
فارغ از خود شدم و کوس انا الحق بزدم		ہمچو منصور خریدار سر دار شدم
غم دلدار فکندہ است بہ جانم، شرری		کہ بہ جان آمدم و شہرہ بازار شدم
در میخانہ گشایید بہ رویم شب و روز		کہ من از مسجد و از مدرسہ بیزار شدم
جامہ زہد و ریا کندم و بر تن کردم		خرقہ پیر خراباندی و ہشیار شدم
واعظ شہر کہ از پند خود آزارم داد		از دم رند می‌ آلودہ مددکار شدم
بگذارید کہ از بتکدہ یادی بکنم		من کہ با دست بت میکدہ بیدار شدم

کچھ عرصے دے بعد امام خمینی دے اشعار دا اک مجموعہ شائع کیتا گیا جس دا ناں دیوان امام رکھیا گیا۔ دیوان شعر امام ایسا مجموعہ اے جس دے 6 ابواب وچ غزلاں، رباعیاں، قصیدے، مسمط، بند تے مختلف جگہ تو‏ں جمع کيتے گئے اشعار نيں جو پہلی بار موسسہ تنظیم و نشر امام خمینی د‏‏ی جانب تو‏ں 438 صفحاں اُتے مشتمل سی ۔

اس دیوان وچ غزل تے رباعیاں دے علاوہ کچھ اشعار امام خمینی د‏‏ی بہو (سید احمد خمینی د‏‏ی بیوی) دے لئی پڑھے گئے سن انہاں دا ذکر کیتا گیا ا‏‏ے۔ عصر حاضر دے کچھ شاعر جداں حمید سبزواری، جواد محقق، عبد الجبار کاکایی، رحیم زریان، محمد علی بہمنی، کامران شرفشاہی، سعید بیابانہاں دی، صابر امامی، عباس چشامی تے امیر مر بولی نے اس دیوان دے بارے وچ اپنی رائے دا اظہار کیتا ا‏‏ے۔

ترجمہ دے علاوہ، اک کتاب فرھنگ موضوعی تے شرح تے تفسیر دیوان امام خمینی دے عنوان تو‏ں نشر ہوئی ا‏‏ے۔ اس دے مولف قادر فاضلی نيں۔

ہور ویکھو

• ایران

حوالے

مآخذ

• انصاری، حمید، حدیث بیداری، موسسہ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تہران، ۱۳۷۸ش.
• خمینی، سید روح الله (امام)، صحیفہ امام، موسسہ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
• خمینی، سید روح الله (امام)، ولایت فقیہ.
• رجبی، محمد حسن، جیون سیاسی امام خمینی: از آغاز تا تبعید، تہران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۸ش.
• حافظیان، ابو الفضل، اجازات حسبیہ امام خمینی، فصل نامہ حکومت اسلامی، ۱۳۷۸، شمارہ۱۲.
• فصل نامہ حضور، شمارہ ۳۴، زمستان ۱۳۷۹ش.
• اسلام تے انقلاب :صحفہ ، 54 ، 59 ۔
• اصغر شیرازی ۔ ایران دا آئین ، 1997ء صحفہ 22 تے 23 ۔
• نصر ولی : شیعہ نشاۃ ثانیہ (2006ء) صحفہ 134۔

کتاباں

• ڈینیئل ایل ایلٹون (2001ء): ایران دی تریخ ، گرین وڈ پریس ۔
• جیمز ڈی فرونزو(2007ء): انقلاب تے انقلابی تحریکاں ، ویسٹ ویو پریس ؛
• ایفریم کارش(2007ء): اسلامی امپیریلزم: اک تریخ ، ییل یونیورسٹی پریس ۔
• محسن میلانی (1994ء) : ایران دے اسلامی انقلاب دی بننا :شہنشاہی توں اسلامی جمہوریہ ، ویسٹ ویو پریس ۔
• باقر معین (2000ء) ، خمینی : آیت اللہ دا جیون > سینٹ مارٹن پریس ۔

باہرلے جوڑ

• امام حمینی دی ویب سائیٹ Archived 2015-02-09 at the وے بیک مشین
• روح اللہ حمینی دے چیون بارے ڈاکومنٹری
• اج تریخ دے آیئنے چ Archived 2006-02-18 at the وے بیک مشین
• شخص جسنے جگ بدل دتا
• میں خمینی نوں جانیا