ضمام بن ثعلبہ

ضمام بن ثعلبہ
جم
وفات
شہریت	حجاز
عملی زندگی
پیشہ	محدث

ناں ونسب

ضمام نام، باپ دا ناں ثعلبہ سی، قبیلہ بنی سعد تو‏ں نسبی تعلق سی۔

اسلام تو‏ں پہلے

ضمام فطرۃً سلیم الطبع سن ؛چنانچہ زمانہ جاہلیت وچ وی جدو‏ں سارا عرب طرح طرح دے فواحش وچ مبتلا سی، ضماد دا دامن اخلاق انہاں تو‏ں محفوظ رہیا۔

اسلام

9ھ وچ جدو‏ں اسلام دا چرچا سارے عرب وچ پھیل گیا تے دور دور دے قبیلے مدینہ آنے لگے، تاں ضمامہ دے قبیلہ نے انہاں نو‏ں تحقیق حال دے لئی آنحضرتﷺ د‏‏ی خدمت وچ بھیجیا جس وقت ایہ پہنچے،اس وقت آپ مسجد وچ تشریف فرما سن، ضمام مسجد دے دروازہ اُتے اونٹھ بنھ کر اندر داخل ہوئے،آنحضرتﷺ دے گرد صحابہ دا مجمع سی، ضمام سِدھے آپ دے پاس پہنچے تے پُچھیا تسيں وچ عبدالمطلب دا پوت‏ا کون اے ،آنحضرتﷺ نے فرمایا میں ہاں،ضمام نے کہیا محمد!فرمایا ہاں ،اس دےبعد ضمام نے کہیا اے ابن عبدالمطلب! میں تسيں تو‏ں سختی دے نال چند سوالات کراں گا ،تم آزردہ نہ ہونا، فرمایا نئيں آزردہ نہ ہواں گا، جو پوچھنا چاہندے ہو پُچھو، کہیا ميں تسيں تو‏ں اس خدا دا واسطہ دلا ک‏ے پوچھدا ہاں ،جو تواڈا معبود ، تواڈے اگلاں دا معبود تے تواڈے بعد آنے والےآں دا معبود اے، کيہ خدا نے تسيں نو‏‏ں ساڈا رسول بناکر بھیجیا اے، فرمایا خدا د‏‏ی قسم ہاں، کہیا ميں تسيں تو‏ں اس خدا واسطہ دلا ک‏ے پوچھدا ہاں جو تمہار ا معبود تواڈے اگلاں دا معبود تے تواڈے پچھلاں دا معبود اے، کيہ خدا نے تسيں نو‏‏ں ایہ حکم دتا اے کہ بلا کسی نو‏‏ں شریک کیتے ہوئے صرف ايس‏ے د‏‏ی پرستش کرو تے اس دے علاوہ انہاں بتاں نو‏‏ں چھڈ دیؤ جنہاں د‏‏ی ساڈے آبا واجداد پرستش کردے چلے آئے نيں،فرمایا خدا د‏‏ی قسم ہاں، پُچھیا میں تسيں تو‏ں اس خدا دا واسطہ دلا ک‏ے پوچھدا ہاں جو تواڈے اگلاں دا تے تواڈے پچھلاں دا معبود اے، کیہ تسيں نو‏‏ں خدا نے ایہ حکم دتا اے کہ اسيں پنج وقت د‏‏یاں نمازاں پڑھیئے آنحضرتﷺ نے اس دا جواب وی اثبات وچ دتا، ضمام نے ايس‏ے طرح روزہ، حج تے زکوٰۃ اسلام دے تمام ارکان دے متعلق قسم دلا دلا ک‏ے سوالات کیتے تےآپ ﷺ اثبات وچ جواب دیندے رہ‏ے، ایہ سوالات کرنے دے بعد ضمام نے کہیا ميں شہادت دیندا ہاں کہ خدا دے سوا کوئی معبود نئيں تے محمد اس دے بندے تے رسول نيں تے میں عنقریب انہاں تمام فرائض نو‏‏ں پورا کراں گا، تے جن جنہاں چیزاں تو‏ں آپ نے منع کيتا اے انہاں نو‏ں چھڈ دواں گا تے اس وچ کِسے قسم د‏‏ی کمی تے زیادتی نہ کراں گا، اس اقرار دے بعد ایہ پرت گئے،آنحضرت ﷺ نے لوکاں تو‏ں فرمایا کہ جے اس گیسواں والے نے سچ کہیا اے ،توجنت وچ جائے گا۔

اپنے قبیلہ وچ تبلیغ

ضمام شروع ہی تو‏ں فطرت سلیم رکھدے سن ،زمانہ جاہلیت وچ وی انہاں دا دامن آلودگیاں تو‏ں پاک رہیا،اسلام نےاس وچ ہور جلا دےدتی؛چنانچہ مدینہ تو‏ں واپسی دے بعد انہاں نو‏ں اپنے گمراہ قبیلہ دے اسلام د‏‏ی فکر ہوئی تے سِدھے بنی سعد پہنچے،اہل قبیلہ انہاں د‏‏ی آمد د‏‏ی خبر سن کر جوق جوق حالات سننے دے لئی جمع ہوئے،ایہ لوک اس خیال وچ سن کہ ضمام کوئی چنگا اثر لے ک‏ے نہ آئے ہون گے، مگر اپنی امیداں دے برخلاف ضمام د‏‏ی زبان تو‏ں پہلا جملہ ایہ سنیا ،"لات وعزیٰ دا برا ہوئے" محترم دیوتاواں د‏‏ی شان وچ اس گستاخی اُتے ہر طرف تو‏ں"ضمام خاموش ضمام خاموش" تسيں نو‏‏ں خوف نئيں معلوم ہُندا کہ اس گستاخی د‏‏ی پاداش وچ تسيں نو‏‏ں جنون برص یا جذام ہوجائے د‏‏یاں آوازاں اٹھیاں، ضمام نے انہاں تمام دا ایہ جواب دتا، تسيں لوکاں د‏‏ی حالت اُتے افسوس اے ،لات و عزیٰ کسی قسم دا نقصان نئيں پہنچیا سکدے، خدا نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں رسول بنا ک‏ے بھیجیا اے تے انہاں اُتے ایسی کتاب اتاری اے جو اس (گمراہی) تو‏ں نجات دلائیگی جس وچ ہن تک تسيں گھرے ہوئے ہو میں شہادت دیندا ہاں کہ محمد خدا دے بندے تے اس دے رسول نيں، میں محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے کولو‏‏ں تواڈے لئی ایسا پیام لیایا ہاں جس وچ انہاں نے بعض چیزاں دے کرنے دا حکم دیاہے تے بعض چیزاں تو‏ں منع کيتا اے، انہاں د‏‏ی اس پرجوش تقریر دا ایہ اثر ہويا کہ شام تک پورا قبیلہ اسلام دے نور تو‏ں منور ہو گیا۔

فضل وکمال

مذہبی علوم وچ ضمام نو‏‏ں کوئی خاص کمال نہ سی، لیکن فہم وفراست ،انداز گفتگو اورنمایندگی وچ وڈا ملکہ سی خود بولی وحی الہام نے انہاں نو‏ں سمجھداری د‏‏ی سند عطا فرمائی سی ؛چنانچہ اک موقع اُتے آپ نے انہاں دے متعلق ارشاد فرمایا سی کہ ضمام سمجھدار آدمی نيں، حضرت عمرؓ فرماندے سن کہ ميں نے ضمام تو‏ں بہتر تے مختصر لفظاں وچ سوال کرنے والا نئيں دیکھیا، (اصابہ:3/271)حضرت ابن عباسؓ فرماندے سن کہ ميں نے کسی قوم وچ ضماد تو‏ں بہتر کوئی فرد نئيں پایا۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ