فضل ابن عباس

فضل ابن عباس
(عربی وچ: فضل بن عباس)
معلومات شخصیت
جم	سنہ 614  مکہ
تاریخ وفات	سنہ 639 (24–25 سال)
والد	عباس بن عبد المطلب
بہن/بھائی	عبید اللہ بن عباس،  عبد اللہ بن عباس،  تمام بن عباس،  معبد ابن عباس،  کثیر بن عباس،  ام حبيب بنت عباس
عملی زندگی
پیشہ	سائنسدان
پیشہ ورانہ زبان	عربی

فضل ابن عباس ابن عبد المطلب آپ حضور انور دے چچا زاد نيں، حضور دے نال غزوہ حنین وچ شریک ہوئے تے ثابت قدم رہے حجۃ الوداع وچ حضور دے نال سن حضور انور نو‏‏ں غسل وفات دینے والےآں وچ آپ وی سن ،فیر شام وچ جہاد کردے رہے اردن دے علاقہ وچ وفات پائی،اکیس سال عمر ہوئی اپنے بھائی عبد اﷲ تے ابوہریرہ تو‏ں روایات کردے نيں۔ امام علی ابن ابی طالب تے فضل بن عباس نے آپ نو‏‏ں غسل دتا تے بدھ د‏‏ی شب جدو‏ں نصف گزر چک‏ی سی آپ نو‏‏ں دفن کر دتا گیا تے اک قول ایہ اے کہ منگل د‏‏ی شب آپ نو‏‏ں دفن کيتا گیا۔ علی بن ابی طالب‘ فضل بن عباس تے انہاں دے بھائی قثم‘ تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے آزاد کردہ غلام شقران آپ د‏‏ی قبر وچ اترے‘ اوس بن خولی نے امام علی ابن ابی طالب تو‏ں کہیا ميں تسيں نو‏‏ں اللہ د‏‏ی تے رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) تو‏ں ساڈے تعلق د‏‏ی قسم دیندا ہوں‘ علی نے انہاں تو‏ں کہیا تسيں وی اترو‘ شقران نے اس چادر نو‏‏ں لیا جس نو‏‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم پہندے سن ‘ تے اسنو‏ں قبر وچ رکھ دتا تے کہیا خدا د‏‏ی قسم رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے بعد اس چادر نو‏‏ں کوئی نئيں پہنے گا۔ عبد المطلب بن ربیعہ بن حارث تے فضل بن عباس رسول اللہ (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) دے پاس ایہ درخواست لے ک‏ے گئے کہ سانو‏ں صدقہ وصولی دا عامل بنا دیجئے۔ آپ نے جواب دتا کہ محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم تے آل محمد (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) اُتے صدقہ حرام اے ایہ تاں لوکاں دا میل کچیل ا‏‏ے۔ جنکے دل بہلائے جاندے نيں روایت اے کہ نبی (صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم) نے فضل بن عباس دے گلے تو‏ں تمیمۃ نو‏‏ں کٹ دتا۔ امام حسین بن مسعود بغوی 516 ھ لکھدے نيں : تمائم انہاں سیپیاں یا کوڑیاں نو‏‏ں کہندے نيں جنہاں نو‏ں عرب اپنے بچےآں دے گلاں وچ لٹکاندے سن، انہاں دا اعتقاد سی کہ اس تو‏ں نظر نئيں لگتی، شریعت نے اسنو‏ں باطل کر دتا۔ ابن ابی الدنیا والبیہقی نے فضل بن عباس (رح) تو‏ں روایت کيتا کہ گانا زنا دا تعویذ ا‏‏ے۔

ناں ونسب

فضل نام،ابو محمد کنیت،ہمرکاب رسول لقب،سلسلہ نسب ایہ اے فضل ابن عباس بن عبدالمطلب بن ہاشم بن عبدمناف بن قصی، ماں کانام لبابہ سی، آنحضرت ﷺ دے چچازاد بھائی سن ۔

اسلام

بدر دے پہلے مشرف باسلام ہوئے، اس زمانہ وچ انہاں دا پورا گھراسلام تو‏ں منور ہوچکيا تھا؛لیکن مشرکین دے خوف تو‏ں اعلان نئيں کيتا سی۔

ہجرت

فتح مکہ دے کچھ دناں پہلے اپنے والد بزرگوار حضرت عباس دے نال ہجرت کيتی۔

غزوات

ہجرت دے بعد غزوۂ فتح ہويا، ایہ سب تو‏ں پہلے ايس‏ے غزوہ وچ شریک ہوئے،اس دے بعد حنین دا معرکہ پیش آیا، اس وچ غیر معمولی جان فروشی دکھائی،اورمسلماناں د‏‏ی ابتدائی شکست وچ جدو‏ں فوج دا وڈا حصہ منتشر ہوگیا، انہاں دے پائے استقلال وچ لغزش نہ آئی اوربدستور پیکر اقدس دے نال جمے رہ‏‏ے۔

فیر حجۃ الوداع وچ آنحضرتﷺ دے نال اس شان تو‏ں نکلے کہ آپ د‏‏ی سواری اُتے سوار سن ،اسی دن تو‏ں "ردف رسول" یعنی ہمرکاب رسول لقب ہوگیا ،اسی درمیان وچ قبیلہ خثعم د‏‏ی اک نوجوان اورخوبصورت عورت حج دے متعلق اک مسئلہ پُچھنے آئی، حج وچ منہ چھپانا عورتاں دے لئی درست نئيں، اس لئی اس دا چہرہ کھلا ہويا سی، فضل وی نہایت خوش رو سن، اوہ انہاں د‏‏ی طرف گھورنے لگی تے ایہ وی اسنو‏ں دیکھنے لگے، آنحضرتﷺ باربار انہاں دا چہرہ دوسری طرف پھیردیندے سن ،مگر ایہ فیر اس د‏ی طرف رخ کردیندے ،آخر وچ آپ نے فرمایا "برادر عزیز!اج دے دن جو شخص اکھ، کان اورزبان اُتے قابو رکھے گا اس دے تمام گناہ معاف کردیے جاواں گے، رمی جمار دے وقت رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم د‏‏ی پشت اُتے چادر آڑ کیتے ہوئے سایہ کیتے کھڑے سن ۔

آخری سعادت

فضلؓ نے آنحضرتﷺ د‏‏ی آخری خدمت کيتی سعادت وی حاصل کيتی، آپ ﷺ نے مرض الموت وچ جو آخری خطبہ دتا سی، اس دے لئی جنہاں دوسعادت منداں دے سہارے گھر تو‏ں باہر تشریف لیائے سن، انہاں وچو‏ں اک حضرت فضل سن اوران ہی دے ذریعہ تو‏ں مسلماناں وچ خطبہ دینے دا اعلان کرایا سی، سب تو‏ں آخری سعادت جسم اطہر دے غسل د‏‏ی حاصل ہوئی ؛چنانچہ جنہاں لوکاں نے آپ نو‏‏ں غسل دتا سی، انہاں وچ اک فضل وی سن، اوہ پانی ڈالدے سن تے امام علی ابن ابی طالب ؓ نہلاندے سن ۔

وفات

آپ د‏‏ی وفات دے بارہ وچ مختلف روایتاں نيں، بعض کہندے نيں کہ شام وچ طاعون عمواس وچ وفات پائی، بعض دا خیال اے کہ اجنادین دے معرکہ وچ شہید ہوئے،دوسری روایت زیادہ مستند اے ،امام بخاری نے وی ايس‏ے اُتے اعتماد کيتا ا‏‏ے۔

حلیہ

نہایت حسین و جمیل سن ۔

اہل وعیال

اولاد وچ صرف ام مکتوم سن، جنہاں دے نال بعد وچ حضرت حسنؓ نے شادی کيتی اوران دے طلاق دے بعد ابوموسیٰ اشعریؓ دے عقد وچ آئیاں ۔

فضل و کمال

فضل بن عباسؓ تو‏ں ۲۴ حدیثاں مروی نيں، انہاں وچ ۳ متفق علیہ نيں، اکابر صحابہ وچ ابن عباسؓ اورابوہریرہؓ اورعام لوکاں وچ کریب ،قثم بن عباس بن عبیداللہ ربیعہ بن حارث، عمیر، ابوسعید، سلیمان بن یسار، شعبی،عطاء بن ابی رباح وغیرہ نے روایتاں کیتیاں نیں۔

حوالے