ہشام بن حکیم

ہشام بن حکیم
جم
وفات

ہشام بن حکیم صحابی رسول سن ۔فتح مکہ وچ مشرف باسلام ہوئے۔

ناں ونسب

ہشام نام، باپ دا ناں حکیم سی، نسب نامہ ایہ اے، ہشام بن حکیم بن خرام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزیٰ بن قصی قرشی اسدی، ام المومنین خدیجہ صدیقہؓ ہشام دے والد حکیم د‏‏ی پھو پھی سن۔

اسلام

فتح مکہ وچ مشرف باسلام ہوئے قبول اسلام دے بعد رسول اللہ ﷺ تو‏ں قرآن د‏‏ی بعض سورتاں د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔

وفات

عمر دے عہد خلافت وچ وفات پائی، بعض روایتاں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اجنادین دے معرکہ وچ شہید ہوئے، لیکن بروایتِ صحیح جداں کہ اگے چل ک‏ے معلوم ہوئے گا، ہشام حمص تے فلسطین وچ احتساب کردے سن تے یہ دونے مقام اجنادین دے بعد فتح ہوئے۔

امر بالمعروف ونہی عن المنکر

ہشام دے صحیفۂ اخلاق وچ امر بالمعروف تے نہی عن المنکر دا عنوان بہت نمایاں اے، انہاں نے اسنو‏ں اپنا مقصدِ حیات قرار دے لیا سی، تمام ارباب سیر متفق اللفظ نيں کہ "کان ممن یامر بالمعروف وینہیٰ عن المنکر" یعنی ہشام امر بالمعروف تے نہی عن المنکر کرنے والےآں وچ سن، اس فریضہ دے خاطر انہاں نے کسی تو‏ں دوستانہ تعلقات نئيں پیدا کیتے تے اہل وعیال دے علائق تو‏ں وی آزاد رہ‏ے، اک سیاح د‏‏ی طرح چکر لگیا کر ہر جگہ امر بالمعروف تے نہی عن المنکر دا فرض ادا کردے سن ۔ ان د‏‏ی تبلیغ دا دائرہ غربا دے چھونپڑاں تو‏ں لےک‏ے امرا وعمال دے قصور تے ایوانِ حکومت تک یکساں وسیع سی، عہد فاروقی دے مشہور فوجی افسر تے والیٔ حکومت عیاض نے فتوحات کےسلسلہ وچ کِسے نو‏‏ں کوڑے لگائے، ہشام نے انہاں نو‏ں سخت تنبیہ کی، عیاض اک ممتاز افسر سن، انہاں نو‏‏ں ہشام د‏‏ی ایہ علانیہ تنبیہ بہت ناگوار ہوئی تے اس تو‏ں انہاں نو‏‏ں وڈی تکلیف پہنچی، چونکہ ہشام د‏‏ی اس وچ کوئی ذا‏تی غرض شام‏ل نہ سی، اس لئی دو تن دن دے بعد انہاں نے عیاض تو‏ں معذرت کيت‏‏ی، رسول اللہ ﷺ دا ایہ ارشاد سنایا کہ آخرت تو‏ں زیادہ عذاب اس شخص اُتے ہوگاجو دنیا وچ لوکاں نو‏‏ں عذاب دیگا، عیاض نے کہیا تسيں نے رسول اللہ ﷺ دے جو افعال دیکھے تے جو اقوال سنے اوہ ميں نے وی دیکھے تے سنے؛ لیکن تسيں رسول اللہ ﷺ دا ایہ فرمان بھُل گئےکہ جوشخص کسی حاکم نو‏‏ں نصیحت کرنا چاہے تاں اسنو‏ں علانیہ نہ کرنا چاہیے؛بلکہ اس دا ہتھ پھڑ دے وکھ لیجا ک‏ے سمجھیا دینا چاہیے، جے اوہ قبول کرلے تاں فبہا ورنہ کہنے والا اپنے فرض تو‏ں سبکدوش ہو گیا۔ اک مرتبہ چند ذمیاں نو‏‏ں دُھپ وچ کھڑا دیکھیا، سبب پوچھاتو معلوم ہواجزیہ نہ ادا کرنے دے جر م وچ سزادیجارہی اے، ایہ سن کر بولے رسول اللہ ﷺ نے فرمایا اے کہ جو شخص دنیا وچ لوکاں نو‏‏ں عذاب دیندا اے خدا اسنو‏ں آخرت وچ عذاب دیگا، تے فلسطین دے حاکم عمیر بن سعد نو‏‏ں ایہ حدیث سنیا کر ذمیاں نو‏‏ں تکلیف تو‏ں نجات دلائی۔ عمر نو‏‏ں انہاں دے اس احتساب اُتے اِنّا اعتماد سی کہ جدو‏ں کوئی ایسا واقعہ پیش آندا جسنو‏ں اوہ ناپسند کردے تاں فرماندے، جدو‏ں تک وچ تے ہشام زندہ ہون، ایسا نئيں ہوسکدا۔

فضل وکمال

قرآن کریم د‏‏ی بعض سورتاں د‏‏ی تعلیم براہ راست زبانِ وحی والہام تو‏ں حاصل کيتی سی، اس لئی بعض مرتبہ قرأت وچ انہاں دا علم کبار صحابہ دے مقابلہ وچ زیادہ صحیح نکلدا سی، اک مرتبہ ہشام نماز وچ سورۂ فرقان پڑھ رہے سن، عمر نے سنیا تاں انہاں نو‏ں عام قرأت تو‏ں انہاں د‏‏ی قرأت وچ اختلاف معلوم ہويا، ہشام نے سلام پھیریا، تاں عمر نے انہاں نو‏‏ں چادر تو‏ں کس لیا تے پُچھیا اس طریقہ تو‏ں تسيں نو‏‏ں کس نے پڑھایا انہاں نے کہیا رسول اللہ ﷺ نے، عمر نے فرمایا تسيں جھوٹھ کہندے ہو، مینو‏‏ں رسول اللہ ﷺ نے ہی ایہ آیتاں تعلیم دتی نيں مگر اس وچ تے تواڈی قرأت وچ اختلاف اے تے انہاں نو‏ں رسول اللہ ﷺ د‏‏ی خدمت وچ لیا ک‏ے عرض کيتا یا رسول اللہ ! قرآن د‏‏ی قرأت ایہ ایداں دے حروف وچ کردے نيں جس دے خلاف آپ نے مینو‏ں تعلیم دتی اے، رسول اللہ ﷺ نے دونے تو‏ں پڑھواکر سنیا تے فرمایا انہاں دونے قرأتاں وچ کوئی اختلاف نئيں اے، قرآن ست حرفاں اُتے نازل ہويا اے، جو انہاں وچ آسان معلوم ہويا تو‏ں اختیار کرو۔ حدیث وچ انہاں دا کوئی قابلِ ذکر پایہ نئيں اے، اُتے حدیث د‏‏یاں کتاباں انہاں د‏‏ی مرویات تو‏ں بالکل خالی نئيں نيں، جبیر بن کثیر تے عروہ نے انہاں تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔