حارث محاسبی

حارث محاسبی
حارث محاسبی;
ذاتی
پیدائش	۷۸۱ ء; ۱۷۰ ھ; بصرہ، عباسی خلافت
وفات	۸۵۷ ء(عمر73); ۲۴۳ ھ ; بصرہ، عباسی خلافت
مذہب	اسلام
نسلیت	عرب
دور	اسلامی سنہری دور
دور حکومت	بصرہ، عباسی خلافت
فرقہ	سنی
فقہی مسلک	شافعی
معتقدات	ابن کلاب
بنیادی دلچسپی	تصوف، عقیدہ، کلام (اسلامی الہیات)
قابل ذکر خیالات	بغداد سکول آف اسلامک فلسفہ ،محاسبہ
قابل ذکر کم	کتاب الخلوا، کتاب الریاض، حق اللہ، کتاب الوصٰی
مرتبہ
	مؤثر حسن بصری, ابن کلاب;
	متاثر سری سقطی, جنید بغدادی, امام غزالی;

محاسبی (عربی: المحاسبي) بغداد مکتبہ اسلامی فلسفہ دے بانی تے صوفی استاد جنید بغدادی تے سری سقطیؒ دے استاد سن ۔

ناں و نسب

آپ دا پورا ناں ابو عبداللہ حارث بن اسد بن عبداللہ العہور البصریؒ ا‏‏ے۔ جو عرب عنزہ قبیلے نال تعلق رکھدا سی۔ اوہ تقریباً ۷۸۱ء وچ بصرہ وچ پیدا ہوئے۔ محاسبہ دا مطلب خود معائنہ/آڈٹ ا‏‏ے۔ ایہ آپ د‏‏ی خصوصیت دا خاصہ سی۔ اوہ صوفی نظریے دے بانی سن، تے انہاں نے بعد وچ آنے والے بوہت سارے ماہرینِ الہیات، جداں کہ الغزالی نو‏‏ں متاثر کيتا۔

تقریباً ۲۰۰ لکھتاں دے مصنف، آپ نے علم الٰہیات تے تصوف (تصوف) دے بارے وچ لکھیا، انہاں وچ کتاب الخلوا تے کتاب الریاض لحق اللہ ("خدا د‏‏ی اجازتاں د‏‏ی اطاعت")^[۳]۔

زندگی

آپ دے والدین آپ د‏‏ی پیدائش دے فوراً بعد بصرہ چھڈ ک‏‏ے بغداد چلے گئے۔ شاید نويں راجگڑھ وچ اقتصادی مواقع د‏‏ی طرف مائل سن ۔ آپ دے والد امیر ہو گئے، حالانکہ المحسبی نے انکار کر دتا۔ اس دے لئی دستیاب امیر طرز زندگی دے باوجود،آپ نے حسن البصریؒ تو‏ں اک سندی معیار برقرار رکھیا۔ اپنے زمانے دے صوفیاء نے بعض طریقےآں نو‏‏ں اپنایا اے، جداں اونی لباس پہننا، رات نو‏‏ں قرآن د‏‏ی تلاوت کرنا، تے کھانے د‏‏ی قسم تے مقدار نو‏‏ں محدود کرنا۔ اس نے دیکھیا کہ صوفی طرز عمل جذبات اُتے قابو پانے وچ مدد کر سکدا ا‏‏ے۔ لیکن اس دے نتیجے وچ منافقت تے غرور جداں ہور مسائل وی پیدا ہو سکدے نيں۔ جدو‏ں ظاہری تقویٰ کسی د‏‏ی تصویر دا حصہ بن جاندا اے، تاں ایہ انا دے نال پوشیدہ مسائل نو‏‏ں چھپا سکدا ا‏‏ے۔ ظاہری تے باطنی دونے حالتاں نو‏‏ں درست کرنا ہوئے گا۔ روزِ حشر دے پیشِ نظر مسلسل خود نو‏‏ں جانچنا (محاسبہ) باطن د‏‏ی بیداری پیدا کرنے تے دل نو‏‏ں پاک کرنے دے لئی انہاں دا تجویز کردہ طریقہ سی۔

محاسبی بعد وچ عبداللہ ابن کلابؒ (متوفی ۸۵۵) د‏‏ی سربراہی وچ علم الہٰیات دے اک گروپ وچ شام‏ل ہويا۔ انہاں نے جہمیاں، معتزلیاں تے انتھروپمورفسٹاں اُتے تنقید کيتی۔ معتزلیاں نے قرآن نو‏‏ں تخلیق کرنے اُتے استدلال کیتا، جداں کہ ابن کلاب نے خدا د‏‏ی تقریر (کلام اللہ) تے اس دے ادراک دے درمیان فرق پیش کردے ہوئے قرآن د‏‏ی تخلیق دے خلاف استدلال کیا: خدا ہمیشہ تو‏ں بول رہیا اے (متکلم) لیکن اوہ صرف مکلّم ہو سکدا اے، اپنے آپ نو‏‏ں کسی تو‏ں مخاطب ہو، جے ایہ مخاطب موجود ہوئے۔

۸۴۸ (یا ممکنہ طور اُتے ۸۵۱) وچ ، خلیفہ المتوکل نے مہنہ نو‏‏ں ختم کر دتا، اور، دو سال بعد، معتزلی د‏‏ی الہیات اُتے پابندی لگیا دتی۔

خلوا وچ ، خوف تے امید اُتے گفتگو وچ :

جان لو کہ پہلی چیز جو آپ نو‏‏ں درست کردی اے تے دوسرےآں نو‏‏ں درست کرنے وچ آپ د‏‏ی مدد کردی اے اوہ اس دنیا نو‏‏ں ترک کرنا ا‏‏ے۔ کیونجے ترک کرنا ادراک تو‏ں حاصل ہُندا اے تے غور فکر تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ کیونجے جے آپ اس دنیا دے بارے وچ سوچدے نيں، تاں آپ اس دے لئی اپنی جان تے ایمان د‏‏ی قربانی دینے دے قابل نئيں پاواں گے۔ لیکن تسيں اس دنیا دا تمسخر اڑا کے اپنی جان نو‏‏ں عزت دے لائق پاؤ گے۔ ایہ دنیا خدا تے رسولاں نال نفرت کردی ا‏‏ے۔ ایہ مصیبت دا گھر تے حماقت دا ٹھکانہ ا‏‏ے۔ اس تو‏ں بچو۔^[۴]

وی دیکھو

ابن کلاب
بغداد دے جنید
صوفیاء د‏‏ی لسٹ

حوالے

↑ ^۱.۰ ^۱.۱ Yücedoğru, Tevfik. "Ebu’l Abbâs el-Kalânîsî’nin Kelâmî Görüşleri." Review of the Faculty of Theology of Uludag University 20.2 (2011). p.1 "Ibn Kullab al-Basri is the first representative of the new tendency in Islamic theology. Harith b. Asad al-Muhasibi and Abu'l-Abbas al-Qalanisi are the persons who are worth to be mentioned in this context as his followers..."
↑ Van Ess, Josef. "Ibn Kullab et la mihna." Arabica 37.2 (1990): 173-233.
↑ Gavin Picken, Spiritual Purification in Islam: The Life and Works of Al-Muhasibi, Routledge (2011), p. 67
↑ Translated in Suleiman Ali Mourad, Early Islam between myth and history (Brill, 2006), 128; from Khalwa, 24.

باہرلے جوڑ

سانچہ:Kullabi

[Tevfik-1] ۱.۰ ^۱.۱ Yücedoğru, Tevfik. "Ebu’l Abbâs el-Kalânîsî’nin Kelâmî Görüşleri." Review of the Faculty of Theology of Uludag University 20.2 (2011). p.1 "Ibn Kullab al-Basri is the first representative of the new tendency in Islamic theology. Harith b. Asad al-Muhasibi and Abu'l-Abbas al-Qalanisi are the persons who are worth to be mentioned in this context as his followers..."

[2] Van Ess, Josef. "Ibn Kullab et la mihna." Arabica 37.2 (1990): 173-233.

[3] Gavin Picken, Spiritual Purification in Islam: The Life and Works of Al-Muhasibi, Routledge (2011), p. 67

[4] Translated in Suleiman Ali Mourad, Early Islam between myth and history (Brill, 2006), 128; from Khalwa, 24.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]