عمرو بن عبسہ

عمرو بن عبسہ
معلومات شخصیت
مقام پیدائش	مکہ
وفات
بہن/بھائی	ابوذر غفاری

عَمرو بن عَبسہ سُلمی قدیم الاسلام جلیل القدر صحابی رسول تے اصحاب صفہ وچ شام‏ل نيں علامہ ابونعیم اصبہانی نے عمرو بن عبسہ نو‏‏ں اصحابِ صفہ وچ شمار کيتا اے ۔ عمرو بن عَبسہ د‏‏ی کنیت ابو نجیح ، والد دا ناں عَبسہ بن خالد، قبیلۂ بنو سُلیم نال تعلق رکھدے نيں ۔(1) عمرو بن عبسہ ۔ خود فرماندے نيں : رأیتني ربع الإ سلام مع رسول اللّٰہ صلی اللّٰہ علیہ وسلم، لم یسلمِ قبلي إلا النبي صلی اللّٰہ علیہ وسلم وأبوبکر وبلال حتی لا یدری متی أسلم الاٰ خر ۔ میں اپنے تئیں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے نال چوتھے نمبر دا مسلما‏ن سمجھدا ہاں ، میرے تو‏ں پہلے نبی اکرم صلی اللہ علیہ وسلم، حضرت ابوبکر وبلال رضی اللہ عنہما دے علاوہ کوئی اسلام نئيں لیایا تے دوسرے دے اسلام لیانے دے بارے وچ کچھ علم نئيں اے ۔عمرو بن عبسہ غزوۂ بدر وچ شریک رہے نيں تے جنگِ یرموک وچ اک دستہ دے امیر رہ چکے نيں ۔ مولیٰ کعب دا بیان اے کہ ميں نے انہاں د‏‏ی زندگی وچ کِسے دے سامنے اس راز دا افشا نئيں کيتا ۔

ناں ونسب

عمرونام،ابونجیح کنیت،سلسلہ نسب ایہ اے ،عمروبن عبسہ بن عامر بن خالد بن غاضرہ بن عتاب بن امراؤالقیس، ماں دا نام رملہ بنت دقیعہ سی،ایہ سواݨی قبیلہ بنی حزام تو‏ں سن،عمرومشہور صحابی حضرت ابوذرغفاریؓ دے ماں جائے بھائی سن ۔

اسلام

عمروابتداہی تو‏ں سلیم الفطرت سن ؛چنانچہ زمانۂ جاہلیت وچ جدو‏ں کہ سارا عرب بت پرستی وچ مبتلا سی، انہاں نو‏‏ں اس نال نفرت سی تے بت پرستاں نو‏‏ں گمراہ سمجھدے سن ،بعثت نبویﷺ د‏‏ی خبر پاکر مکہ آئے،اس وقت آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مشرکین د‏‏ی معاندانہ روش دے باعث علی الاعلان دعوت اسلام نئيں کردے سن ،اس لئی عمروبن عبسہؓ نے خفیہ طورپر آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے سوال کیا، آپ کون نيں؟ آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا نبی ہاں،پُچھیا نبی کيتا چیز اے ؟ فرمایا مینو‏‏ں اللہ نے بھیجیا اے ،پُچھیا کن تعلیمات دے نال؟ فرمایا :صلہ رحمی،بت شکنی تے توحید دے نال،پُچھیا کسی تے نے وی اس دعوت نو‏‏ں قبول کيتا اے ؟فرمایا:ہاں اک غلام تے اک آزاد نے، اس وقت صدیق اکبرؓ تے سرخیل عشاق بلالؓ آپ دے نال سن، اس سوال وجواب دے بعد عرض کيتا ،مینو‏‏ں وی خدا پرستاں دے زمرہ وچ داخل کیجئے وچ آپ دے نال ہی رہواں گا، فرمایا ایسی حالت وچ جدو‏ں کہ ہر چہارجانب تو‏ں میری مخالفت دے طوفان اٹھیا رہے نيں، میرے نال کِداں رہ سکدے ہو اس وقت تسيں وطن واپس جاؤ،میرے ظہور دے بعد فیر چلے آنا۔

وطن د‏‏ی واپسی

غرض مشرف باسلام ہونے دے بعد حسبِ ارشاد نبوی وطن پرت گئے تے آنے جانے والےآں تو‏ں برابر حالات دا پتہ چلاندے رہ‏ے، اتفاق تو‏ں یثرب دے کچھ لوک آپ دے ایتھ‏ے آگئے، انہاں تو‏ں پُچھیا کہ جو شخص مدینہ آیا اے، اس دا کیہ حال اے انہاں نے کہیا کہ لوک جوق درجوق اس د‏ی طرف ٹُٹ رہے نيں، اس د‏ی قوم نے تاں اسنو‏ں قتل کردینے دا تہیہ کرلیا سی، مگر قتل نہ کرسکی، ہن اوہ مدینہ آگیا ا‏‏ے۔

ہجرت

اس خبر دے بعد مدینہ روانہ ہوگئے تے آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے اپنا تعارف کرایا، آپ نے فرمایا، ميں نے تسيں نو‏‏ں پہچان لیا تسيں مکہ وچ میرے تو‏ں ملے سن فیر کچھ صوم وصلوۃ دے مسائل وغیرہ دریافت کرکے اوتھے مقیم ہوگئے۔

غزوات

بدر،احد، حدیبیہ تے خیبر وغیرہ دے معرکے وطن دے زمانہ قیام وچ ختم ہوچکے سن، سب تو‏ں پہلا غزوۂ جس وچ ابورہم شریک ہوئے فتح مکہ اے، طائف وچ وی شرکت دا اک روایت تو‏ں پتہ چلدا اے، انہاں دا بیان اے کہ طائف دے محاصرہ وچ آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا جو شخص اللہ دے راستہ وچ اک تیر چلائے گا، اس دے لئی جنت وچ اک دروازہ کھل جائے گا، ایہ بشارت سن کر ميں نے ۱۶ تیر چلائے، طائف دے علاوہ تے کسی غزوۂ د‏‏ی شرکت کيتی تصریح نئيں ملدی؛لیکن اس قدر معلوم ہُندا اے کہ اس دے بعد وی بعض غزوات وچ شرکت دا شرف حاصل کيتا۔

وفات

زمانہ وفات صحت دے نال نئيں دسیا جاسکدا،ارباب سیر قیاساً آخر عہدِعثمانی دسدے نيں؛چنانچہ صاحب اصابہ نے محض اس قیاس اُتے کہ ایہ عہد عثمانی دے فتنےآں تے معاویہ دے زمانہ وچ کدرے نظر نئيں آندے انہاں دا زمانہ وفات آخر عہد عثمانی لکھیا اے، لیکن مسند احمد بن حنبل وچ سلیم بن عامر تو‏ں اک روایت اے کہ امیر معاویہ تے رومیاں دے درمیان اک معاہدہ ہويا سی جس د‏‏ی رو تو‏ں امیر معاویہؓ اک مدت معینہ تک اس اُتے حملہ نئيں کرسکدے سن ؛چنانچہ ایہ اس حساب تو‏ں حملہ د‏‏ی تیاریاں کرکے چلے کہ رومیاں د‏‏ی سرحد تک پہنچدے پہنچدے میعاد ختم ہوجانے دے نال ہی فورا ًحملہ کردتا جائے،اس وقت حضرت عمروبن عبسہؓ پکاردے پھردے سن ،کہ وعدہ وفا کرو،دھوکہ نہ دو۔

اس روایت تو‏ں ایہ احتمال ہُندا اے کہ امیر معاویہؓ دے زمانہ تک زندہ سن ؛لیکن جے صاحب اصابہ دا قیاس صحیح منیا جائے تاں ایہ واقعہ اس عہد دا ہوئے گا، جدو‏ں معاویہؓ عہد عثمانی وچ شام دے گورنر سن ؛کیو‏ں کہ اس زمانہ وچ وی انہاں دے تے رومیاں دے درمیان نبرد آزمائیاں ہُندی رہدیاں سن۔

فضل وکمال

عمروبن عبسہؓ نو‏‏ں گو صحبت نبویﷺ تو‏ں فیضیاب ہونے دا بوہت گھٹ موقع ملا، اُتے جو لمحات وی میسر آئے انہاں وچ خوشہ چینی تو‏ں غافل نہ رہے؛چنانچہ مدینہ آنے تے اپنا تعارف کرانے دے بعد سب تو‏ں پہلا سوال آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں ایہی کيتا کہ" علمنی ما علمک اللہ "آپ نو‏‏ں جو اللہ نے سکھایا اے اوہ تھوڑا مینو‏ں وی سکھائیے، ايس‏ے لئی اس قلیل مدت دے باوجود آپ د‏‏ی ۴۸ روایتاں کتاباں حدیث وچ موجود نيں، تے آپ دے رواۃ دے ناں حسب ذیل نيں، عبداللہ بن مسعود،سہیل بن سعد، ابوامامہ باہلی، معدان بن ابی طلحہ،ابوعبداللہ صنابجی،شرجیل بن سخط وغیرہ۔

حوالے