Jump to content

ابو برزہ اسلمی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
ابو برزہ اسلمی
معلومات شخصیت
مکمل نامنضلہ بن عبد اللہ بن حارث
وجہ شہرتحضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم، امام حسن علیہ السلام دے صحابی،
مہاجر/انصارانصار
نمایاں کارنامے
دیگر سرگرمیاں


نضلہ بن عبد اللہ بن حارث (متوفی 64 ھ، 684 ء) ابو برزہ اسلمی دے ناں تو‏ں معروف، حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم دے اصحاب وچو‏ں نيں۔ انہاں نے متعدد غزوات جنگ صفین، جنگ جمل و جنگ نہروان وچ شرکت کيتی۔ خلفاء دے زمانہ د‏‏ی بعض فتوحات وچ وی شریک ہوئے۔ بعض نے انہاں دا شمار سلمان، مقداد، ابوذر تے عمار د‏‏ی صف وچ کیتا ا‏‏ے۔ ابو برزہ نے پیغمبر اسلام (ص) تے امام حسن مجتبی تو‏ں چند روایات نقل کيتی نيں۔ انہاں دا شمار انہاں افراد وچو‏ں اے جنہاں نے امام حسین علیہ السلام د‏‏ی شہادت دے بعد یزید اُتے اعتراض کيتا۔

ناں و کنیت

[سودھو]

ابن سعد[۱] نے ابو برزہ دے فرزند دے حوالے تو‏ں انہاں دا ناں نضلہ بن عبد اللہ، خلیفہ بن خیاط[۲] و عبد اللہ بن نضلہ نقل کيتا ا‏‏ے۔ لیکن زیادر تر مصادر نے نضلہ بن عبید اُتے اتفاق کيتا ا‏‏ے۔[۳] البتہ انہاں دے کئی تے ناں دسترس وچ نيں۔[۴]

نووی[۵] دے بقول اسلام تو‏ں پہلے انہاں دا ناں نضلہ بن نیاز (نیاز=شیطان) سی۔ آنحضرت (ص) نے انہاں دا ناں نضلہ بن عبد اللہ رکھ دتا۔[۶] انہاں د‏‏ی کنیت دے بارے وچ کوئی اختلاف نئيں ا‏‏ے۔ صرف شیخ طوسی نے انہاں نو‏ں اصحاب پیغمبر دے ضمن وچ ابو بردہ[۷] تے اصحاب امیر المومنین دے تھلے ابو برزہ ذکر کيتا ا‏‏ے۔[۸] ایسا معلوم ہُندا اے کہ اس وچ کوئی غلطی پیش آئی ا‏‏ے۔ نووی دا مننا اے کہ اصحاب ہیغمبر (ص) فقط اوہ نيں جنہاں د‏‏ی کنیت ابو برزہ سی۔[۹]

غزوات پیغمبر (ص) وچ شرکت

[سودھو]

ان دا شمار انہاں اصحاب وچ ہُندا اے جو فتح مکہ،[۱۰] غزوات حنین و خیبر[۱۱] تے کئی ہور غزوات وچ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ہمراہ سن ۔

ان دے غزوات د‏‏ی تعداد 6 یا 7[۱۲] یا 9[۱۳] ذکر ہوئی ا‏‏ے۔

خود انہاں دے بقول: جدو‏ں جنگ احد وچ آنحضرت (ص) زخمی ہو گئے تاں اوہ آپ د‏‏ی دیکھ بھال وچ لگ گئے۔ ٹھیک ہونے دے بعد پیغمبر (ص) نے انہاں دے حق وچ دعا کيتی۔[۱۴]

فتح مکہ دے دن جدو‏ں حضور (ص) نے تمام اہل مکہ نو‏‏ں امان دے دتی تاں فرمایا ابن خطل نو‏‏ں قتل کردو چاہے اوہ خانہ کعبہ دے پردہ تو‏ں ہی کیو‏ں نہ لپٹا ہويا ہو، اس لئی کہ اوہ مرتد ہو گیا اے تے اس نے اک مسلما‏ن نو‏‏ں قتل کيتا اے تے اس د‏ی دو کنیزےآں نو‏‏ں وی جنہاں نے آنحضرت (ص) د‏‏ی ہجو د‏‏ی سی۔[۱۵]

لہذا ابو برزہ اس دے پاس گئے تاں دیکھیا کہ اوہ خانہ کعبہ دا پردہ پکڑے ہوئے سی، انہاں نے رکن و مقام دے درمیان اس د‏ی گردن اڑا دی۔[۱۶] البتہ اکثر منابع ابن خطل دے قتل وچ انہاں دے نال سعید بن حریث مخزومی نو‏‏ں شریک قرار دیندے نيں۔[۱۷]

خلفاء دے زمانے وچ

[سودھو]
  • نبرد عین شمس

طبری دے مطابق،[۱۸] سن 20 ہجری وچ جدو‏ں عین شمس د‏‏ی جنگ (مصر دے شہر وچ ) پیش آئی، جس وچ عمرو بن عاص دا سامنا مقوقس تو‏ں ہويا۔ اس وقت مسلماناں دا اک گروہ ڈر گیا تے اس نے سستی ظاہر کیت‏‏ی تاں اس وقت عمرو عاص نے لشکر وچ حاضر اصحاب پیغمبر تو‏ں نصرت طلب کيت‏‏ی۔ انہاں وچو‏ں جو لوک پیش قدم ہوئے انہاں وچ ابو برزہ وی سن ۔ انہاں دے پیش قدم ہونے تو‏ں مسلماناں وچ قوت پیدا ہوئی تے انہاں نے کامیابی حاصل کيتی۔[۱۹]

  • فتح بلح و اصطخر

سن 29 ھ وچ عبد اللہ بن عامر نے اصطخر، دارابگرد و اردشیر خورہ (قدیم فارس دے علاقہ) اُتے لشکر کشی د‏‏ی تاں اوہ فوج دے میمنہ دے سردار سن ۔ ایہ جنگ انہاں علاقےآں اُتے فتح دے نال ختم ہوئی۔

اسی طرح تو‏ں اوہ اس پنجاہ ہزار دے لشکر وچ شام‏ل سن جس دے سردار ربیع بن زیاد سن تے جس وچ بلخ و قہستان اُتے (51 ھ) مسلماناں نے فتح حاصل کيتی۔[۲۰]

امام علی دے ہمراہ

[سودھو]

ابو برزہ امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم دے اصحاب وچو‏ں سن ۔[۲۱] برقی[۲۲] نے انہاں نو‏ں سلمان، مقداد، ابوذر و عمار د‏‏ی صف وچ قرار دتا ا‏‏ے۔

اوہ جنگ صفین، جنگ جمل تے جنگ نہروان وچ حضرت علی (ع) دے ہمراہ سن ۔[۲۳]

ابو برزہ د‏‏ی معصومین تو‏ں روایات

[سودھو]

ابو برزہ نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں روایات نقل کيتی نيں۔ احمد بن حنبل نے مسند وچ [۲۴] انہاں دے واسطہ تو‏ں 49 احادیث نقل کيتی نيں۔ ايس‏ے طرح تو‏ں امام حسن علیہ السلام تو‏ں منقول انہاں د‏‏ی روایات امامیہ محدثین منجملہ شیخ کلینی[۲۵] د‏‏ی توجہ دا سبب قرار پائی ا‏‏ے۔[۲۶]

ابو برزہ د‏‏ی روایات دے راوی

[سودھو]

ان دے واسطے تو‏ں روایت نقل کرنے والےآں وچ انہاں دے بیٹے مغیرہ دے علاوہ ابو المنہال سیار بن سلامہ، ابو الوازع، عبد اللہ بن مطرف و ازرق بن قیس دے اسماء قابل ذکر نيں۔[۲۷]

یزید اُتے اعتراض

[سودھو]

جس وقت یزید چوپ تو‏ں سر امام حسین علیہ السلام د‏‏ی توہین کر رہیا سی تے اس اُتے شراب ڈال رہیا سی۔ ابو برزہ نے اس اُتے اعتراض کيتا تاں یزید نے انہاں نو‏ں دربار تو‏ں باہر کڈ دتا۔[۲۸]

وفات

[سودھو]

محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی رحلت دے بعد ابو برزہ اپنے خانوادہ دے نال مدینہ تو‏ں بصرہ چلے گئے تے اوتھے سکونت اختیار کر لئی تے آخر امر جہاد دے لئی خراسان جاندے ہوئے مرو وچ وفات پائی۔[۲۹] ابن حبان نے انہاں دا محل وفات سجستان تے ہرات دے درمیان بیابان[۳۰] تے حاکم نیشاپوری نے نیشاپور[۳۱] وچ ذکر کيتا ا‏‏ے۔[۳۲]

حوالے

[سودھو]
  1. ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۸، ج٧، ص۳۶۶
  2. ابن خیاط، الطبقات، ۱۹۶۶م، ج۲، ص۸۲۹، ج۱، ص۲۴۱
  3. بخاری، التریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۵٧، ص۱۶۶؛ ابو زرعہ، تریخ، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۴٧٧
  4. ابن اثیر، اسد الغابہ، دار الاحیاء، ج۵، ص۱۴۶۴٧؛ ذہبی، تریخ، ۱۳۶۸ق، ج۲، ص۳۲۸؛ عبد الغنی، الکمال فی معرفت الرجال، ج۱، ص۱۶٧
  5. نووی، رہتل الاسماء، ج۲، ص۱۸۰
  6. ابن حجر، الاصابہ، ۱۸۵۳م، ج۶، ص۲۳٧
  7. طوسی، رجال، ۱۳۸۰ق، ص ۳۰
  8. ص ۶۰
  9. نووی، رہتل الاسماء، ج۲، ص۱٧۹
  10. ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۸؛ ابن حجر، الاصابہ، ۱۳۵۳ق، ج۶، ص۲۳٧.
  11. ابن حجر، الاصابہ، ۱۳۵۳ق، ج۶، ص۲۳٧؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار الاحیاء، ج۵، ص۱۹.
  12. احمد بن حنبل، مسند، دار صادر، ج۴، ص۴۲۳؛ بخاری، التریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۵۸.
  13. مزی، تحفہ الاشراف، ۱۳۹٧ق، ج۹، ص۹.
  14. ابو نعیم، ذکر اخبار اصبہان، ۱۹۳۴م، ج۲، ص۳۹
  15. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۶۰.
  16. واقدی، المغازی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۹؛ احمد بن حنبل، العلل، ۱۹۶۳م، ج۱، ص۳۵۹
  17. ابن ہشام، سیره النبی، ۱۹٧۲م، ج۴، ص۸۶۸؛ طبری، تریخ، ج۳، ص۶۰؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۲۴۹
  18. طبری، تریخ، ج۴، ص۱۱۱
  19. ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۵۶۵
  20. ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۰۱، ص۴۸۹؛ ابن خلدون، تریخ، ۱۹۵٧م، ج۳ (۱)، ص۳۰
  21. ابن خلدون، تریخ، ۱۹۵٧م، ج۳ (۱)، ص۳۰.
  22. برقی، رجال، ۱۳۴۲ش، ص۳
  23. ابو نعیم، ذکر اخبار اصبہان، ۱۹۳۴م، ج۲، ص۳۹؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار الاحیاء، ج۵، ص۱۹.
  24. احمد بن حنبل، مسند، دار صادر، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶.
  25. کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۱٧.
  26. خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۴۳.
  27. احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶
  28. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۳، ص۴۱۶؛ طبری، ج۵، ص۳۹۰؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار احیاء، ج۵، ص۲۰؛ ابن اثیر، الکامل، ج۴، ص۸۵
  29. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج٧، ص۳۶۶؛ ابن قتیبہ، المعارف، ۱۳۸۸ق، ص۳۳۶
  30. ابن حبان، مشاہیر علماء الامصار، ص۳۸
  31. خلیفہ نیشابوری، ترجمہ و تلخیص تریخ نیشابور حاکم نیشابوری، ص۱۰
  32. ابن قیسرانی، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیہانی، ۱۳۲۳ق، ج۲، ص۵۳۴؛ ذہبی، سیر، ج۳، ص۴۳

مآخذ

[سودھو]
  • ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابہ، بیروت، دار احیاء التراث العربی
  • ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل
  • ابن حبان، محمد، مشاہیر علماء الامصار، بہ کوشش م. فلایشہامر، قاہره، ۱۳٧۹ق/۱۹۵۹ع
  • ابن حجر، احمد بن علی، الاصابہ، کلکتہ، ۱۸۵۳ع
  • ابن خلدون، عبد الرحمن، تریخ، بیروت، ۱۹۵٧ع
  • ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر
  • ابن قتیبہ، عبد اللہ بن مسلم، المعارف، بہ کوشش ثروت عکاشہ، قاہره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹ع
  • ابن قیسرانی، محمد بن طاہر، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیہانی، حیدرآباد، ۱۳۲۳ق
  • ابن ہشام، عبد الملک، سیره النبی، بہ کوشش محمد محیی الدین عبد الحمید، قاہره، ۱۹٧۲ع
  • ابو زرعہ دمشقی، عبد الرحمن بن عمرو، تریخ، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰ع
  • ابو نعیم، احمد بن عبد اللہ، ذکر اخبار اصبہان، لیدن، ۱۹۳۴ع
  • احمد بن حنبل، العلل، آنکارا، ۱۹۶۳ع
  • احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دار صادر
  • بخاری، محمد بن اسماعیل، التریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶ع
  • برقی، احمد بن ابی عبد اللہ، رجال، تہران، ۱۳۴۲ش.
  • بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، قاہره، ۱۹۵۹ع
  • خلیفہ بن خیاط، الطبقات، بہ کوشش سہیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶ع
  • خلیفہ نیشابوری، احمد بن محمد، ترجمہ و تلخیص تریخ نیشابور حاکم نیشابوری، بہ کوشش بہمن کریمی، تہران، ۱۳۳۹ش.
  • خوئی، ابو القاسم، معجم رجال حدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳ع
  • ذہبی، محمد بن احمد، تریخ الاسلام، قاہره، ۱۳۶۸ق
  • ذہبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بہ کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ع
  • طبری، تریخ؛
  • طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱ع
  • عبد الغنی مقدسی، الکمال فی معرفه الرجال، نسخہ عکسی موجود در کتابخانہ مرکز
  • کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بہ کوشش علی اکبر غفاری، تہران، ۱۳۶۲ش
  • مزی، یوسف بن عبد الرحمن، تحفة الاشراف، بمبئی، ۱۳۹٧ق
  • نووی، یحیی بن شرف، رہتل الاسماء، قاہره، اداره الطباعہ المنیریہ
  • واقدی، محمد بن عمرو، المغازی، بہ کوشش مارسدن جونز، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ع