انجیل

متی تے لوقا دی انجیل دے اک بنیادی ماخذ دا مفروضہ، جس دے مطابق انہاں دا اک ماخذ مرقس اے تے اک دوسرا ماخذ وی اے ، جس دا اک بڑا حصہ دوناں اناجیل وچ ملدا اے۔ جس نو‏ں اس تصویر دی مدد تو‏ں واضح کیتا گيا اے۔

انجیل (انگریزی: Gospel، یونانی اصل الکلمہ، بمعنی خوشخبری) مسیحیت دی مقدس کتب وچ شامل اے جو مسیحیت دے مطابق کلامِ یسوع المسیح تے اسلام دے مطابق حضرت عیسیٰ علیہ السلام اُتے نازل کیتی گئی اے۔
چار اناجیل ہی نو‏ں عام طور اُتے مسیحی بڑے فرقے مندے نيں، مگر اس دے علاوہ ہور کئی اناجیل دا ثبوت وی موجود اے۔ عہد نامہ جدید وچ چار اناجیل نو‏ں شامل کیتا گيا اے جنہاں وچو‏ں پہلی تن نو‏ں اناجیل متوافقہ کہندے نيں کیونکہ انہاں وچ واقعات دے اک ہی سلسلہ دے خلاصہ جات دندے گئے نيں۔ چوتھی انجیل وچ دوسری قسم دے واقعات دا بیان اے۔
عہد نامہ جدید انہاں اناجیل تو‏ں شروع ہوندا اے جنہاں وچ مسیح دی پیدائش، رسالت، تبلیغ، معجزات، رومیاں دے ہتھو‏ں قتل تے تن دن بعد دوبارہ زندہ ہونے دی کہانی اے تے یسوع المسیح دی اس قربانی تو‏ں انسان دی بقا تے بہبود دی خوشخبری اے۔

اشتقاقیات

انجیل

یونانی زبان دے لفظ ایون جولین/Euangelion تو‏ں عربی وچ (براستہ حبشہ) یہ لفظ انجیل بن گیا، (قرآن: سورۃ الحدید:27) وچ آ جانے دی وجہ تو‏ں پھر جتھے جتھے اسلام پہنچیا اس بولی وچ وی مسیحی عہد نامہ جدید دی پہلی چاراں کتب تے بعض اوقات سارے عہد نامہ جدید دے مجموعہ نو‏ں انجیل کہیا جانے لگا۔

قرآن وچ لفظ انجیل (الانجیل) اس صحیفے دے ليے استعمال ہويا اے جو اسلامی عقیدے دے مطابق عیسیٰ نبی اُتے نازل ہويا۔ جبکہ مسیحیت وچ انجیل مسیح (عیسیٰ نبی) اُتے نازل نہيں ہوئی بلکہ بعد وچ کچھ حواریاں یا انہاں دے شاگرداں (جن اُتے اختلاف اے) نے الہام تو‏ں اپنے الفاظ دے مطابق لکھیاں۔

ایہ لفظ ایون جولین/Euangelion عہد نامہ جدید وچ تقریباً سو بار آیا اے۔ اردو پروٹسٹنٹ ترجمہ وچ صرف گیارہ مرتبہ ہی اس دا ترجمہ انجیل گیا گیا اے۔ باقی تمام مقامات اُتے خوشخبری دا لفظ استعمال کیتا گیا اے۔ نویں عہد نامہ دے پروٹسٹنٹ ترجمہ وچ لفظ انجیل تے خوشخبری بلا متیاز اک دوسرے دی جگہ استعمال کیتے گئے نيں ۔ کاتھولک ترجمہ (اردو) وچ ہر جگہ انجیل ہی ترجمہ کیتا گیا اے۔

عہد نامہ جدید وچ کسی جگہ وی انجیل تو‏ں مراد کوئی کتاب نئيں اے۔ بلکہ ہر جگہ یہ مسیحی عقیدہ کہ مسیح نے انہاں دے لئی جان دی تے نجات دا ذریعہ بنا تے اوہ پھر واپس آئے گا، ایہ ہی خوشخبری دے معنی رکھدا اے۔ 150ء دے بعد ہی انجیل دا لفظ نئے عہد نامہ دے لئی استعمال ہونا شروع ہويا۔

گاسپل

(انگریزی: gospel) قدیم انگریزی بولی وچ گاڈ-سپل (gōd-spell) سی، (شاذ و نادر ہی godspel ^{(جوڑ کر)} لکھیا جاندا)، جس دا مطلب "اچھی خبر" یا "خوشخبری" اے۔

خوشخبری (یعنی انجیل تے گاسپل) تو‏ں مراد شروع دے ہی مسیحی پیغام دا بنیادی جزو سی جس تو‏ں مراد مسیح دی آمد ثانی تے خدا دی بادشاہی دا قیام سی۔ شروع وچ جو تحریراں لکھی گئياں، کیونکہ انہاں وچ اسی آمد تے جلد ہی بادشاہت (مسیح دی) قائم ہونے دی پیشگوئی کیتی جاندی رہی۔ اس لئی ان تحاریر نو‏ں انجیل یعنی خوشخبری کہیا جاندا سی۔

گاسپل یونانی لفظ εὐαγγέλιον (ایون جولین) دا لفظ بہ لفظ ترجمہ اے، (eu- "اچھا"، -angelion "پیغام") یا یہ آرامی زبان دے لفظ (ܐܘܢܓܠܝܘܢ ewang'eliyawn) دا ترجمہ اے۔

ارتقا تے تشکیل

پروفیسر، جون رچچز دے بقول اکثر ماہرین نو‏ں اس بات اُتے شک اے کہ اناجیل عینی شاہدین نے لکھیاں سن ۔ مذہب اُتے لکھنے والی دور حاضر دی سب تو‏ں زیادہ پڑھی جانے والی مصنفہ کیرن آرم سٹرانگ دا کہنا اے کہ

”

سانوں بالکل نئيں معلوم کہ اناجیل کس نے لکھی نيں۔ جدو‏‏ں اوہ پہلی بار ظہور پزیر ہوئیاں تو انہاں نو‏ں گمنام تحریراں دی حیثیت تو‏ں پھیلایا گیا۔ بعد وچ انہاں نو‏ں رفتہ رفتہ ابتدائی دناں دے کلیسیا دی اہ‏م شخصیتاں تو‏ں منسوب کیتا جانے لگیا

“

تمام اناجیل وچ کسی مصنف دا نام مذکور نئيں ۔، عام طور تے مسیحی فرقیاں دا نظریہ اے کہ؛ متی نے پہلے عبرانی بولی وچ اک انجیل (یا تحریر لکھی جس وچ اقوال مسیح سن) پھر اس نے خود ہی اس دا یونانی وچ ترجمہ کیتا یا پھر اک انجیل یونانی وچ لکھی۔ بعد والیاں نے اپنی اپنی لیاقت دے مطابق اس تو‏ں ترجمہ کیتا

شروع وچ لوگيا، اگرافا (زبانی روایات) نو‏ں تحریر وچ لایا گیا، اس بات وچ شدید اختلاف اے کہ پہلے کیہڑی انجیل لکھی گئی، اک نظریہ یہ اے کہ پہلے اک انجیل (زبانی روایات دی بنیاد اُتے) تحریر ہوئی، پھر دوسرے مصنف نے اس پہلی انجیل تے کچھ ہور زبانی روایات لے کر دوسری انجیل لکھی، پھر تیسرے مصنف نے پہلی دو اناجیل تے ہور زبانی روایات لے کے تیسری انجیل لکھی۔ مگر ایہ سوال کہ پہلے کیہڑی انجیل لکھی گئی اس دے متعلق کئی ترتیبات مختلف دلائل دے نال پیش کیتیاں جاندیاں نيں۔ جو درجہ ذیل نيں۔

6 نظریات	1	2	3	4	5	6
ترتیب زمانی	لوقا متی مرقس	لوقا مرقس متی	متی لوقا مرقس	متی مرقس لوقا	مرقس متی لوقا	مرقس لوقا متی

اس اُتے اکثر ماہرین متفق نيں کہ چاراں اناجیل 60 عیسوی تو‏ں لے کر 100 عیسوی دے درمیان وچ لکھیاں گئياں ، لیکن اس وقت تک انہاں وچ موجود داستان اس طرح مسلسل نئيں سی۔ 170 عیسوی وچ ططیان نے وی اک کوشش کیتی، اس نے متی، مرقس، لوقا تے کچھ زبانی روایات نو‏ں لے کر اک ہی متفقہ (بلا تکرار واقعات) ترتیب دی۔ اس دور وچ کئی اناجیل دا ثبوت ملندا اے، خود لوقا دی پہلی آیت وچ ہی اس بات دا اقرار اے کہ بہتاں نے ایسی تحاریر لکھی نيں۔ غناسطی اناجیل تے ہور کئی، جن وچو‏ں کچھ دے مخطوطات جدید دور وچ دریافت ہوئے نيں تے اوہ شائع دی جا چدی نيں۔ ورگے توما دی انجیل، پطرس دی انجیل، مانی دی انجیل تے یہوداہ اسکریوتی، برناباس، مسیح، مریم مگدلینی تے ہور کئی اہ‏م ابتدائی مسیحی شخصیتاں تو‏ں منسوب اناجیل دے حوالے تے مخطوطات تاریخ وچ محفوظ نيں۔

150ء دے بعد ہی ان تحریراں نو‏ں انجیل (کتاب دے معناں وچ) بولا جانے لگا۔ نیقیہ کونسل وچ پہلی بار اناجیل اربعہ نو‏ں عہد نامہ جدید دا حصہ مانا گیا تے باقی سب اناجیل نو‏ں بدعتی تے گمراہ قرار دے کے انہاں دے پڑھنے، سننے، لکھنے، اپنے پاس محفوظ رکھنے اُتے پابندی لگا دتی گئی۔

اناجیل اربعہ

اناجیل اربعہ یا چارگانہ انجیل ان چار کتاباں نو‏ں کہیا جاندا اے جو یسوع مسیح دے مصلوب ہونے (مسیحی نظریہ) یا عروج کرنے (اسلامی نظریہ) دے بعد انہاں دے چار حواریاں نے لکھیاں۔

1. انجیل متی
2. انجیل مرقس
3. انجیل لوقا
4. انجیل یوحنا

یہ چار کتاباں چار مختلف روایت تو‏ں یسوع مسیح دا زندگی نامہ اے۔ یا مسیحی تعبیر وچ یہ چار کتاباں چار مختلف پہلو تو‏ں یسوع مسیح دی تصویرکشی جیسی نيں۔ اسی وجہ تو‏ں کافی مشترکہ حصاں نیز یکساں مفاہیم تے مطالب دے باوجود ان وچ انفرادی خصوصیات وی پائی جاندی نيں۔
انہاں وچو‏ں پہلی تن نو‏ں اناجیل متوافقہ کہندے نيں کیونکہ ان وچ واقعات دے اک ہی سلسلہ دے خلاصہ جات دندے گئے نيں۔ چوتھی انجیل وچ دوسری قسم دے واقعات دا بیان اے۔
عہد نامہ جدید ان اناجیل تو‏ں شروع ہوندا اے جن وچ مسیح دی پیدائش، رسالت، تبلیغ، معجزات، رومیاں دے ہتھو‏ں قتل تے تن دن بعد دوبارہ زندہ ہونے دی کہانی اے تے یسوع المسیح دی اس قربانی تو‏ں انسانہاں دی بقا تے بہبود دی خوشخبری اے۔
عام طور اُتے جدو‏‏ں صرف اناجیل کہیا جائے تو اس تو‏ں ایہی چار کتاباں مراد ہوندی نيں۔

اناجیل متوافقہ

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: متی دی انجیل، مرقس دی انجیل  اور لوقا دی انجیل
متی، مرقس تے لوقا دی انجیل نو‏ں اناجیل متوافقہ کہیا جاندا اے کیوں کہ انہاں دے متن دا اک بڑا حصہ اک جیسا اے، جو یوحنا دی انجیل وچ نئيں اے۔ اناجیل متوافقہ وچ کئی کہانیاں، اقوال، خطبات، امثال اک جیسیاں نيں حداںکنواری تو‏ں بیت الحم وچ پیدائش، پہاڑی دا واعظ، پہاڑی وعظ وچ برکت دی بشارتاں، آخری عشائیہ تے صلیبی موت وغیرہ۔

یوحنا دی انجیل

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: یوحنا دی انجیل
یہ انجیل ہور اناجیل تو‏ں کئی لحاظ تو‏ں مختلف اے۔ اسی لئی پہلی تیناں نو‏ں اناجیل متوافقہ کہیا جاندا اے، کیاں کہ انہاں دا بہت سا مواد اک دوسرے دی تصدیق کرندا اے تے مسیح دی قریب قریب اک جیسی حیثیت پیش کرندی نيں، مگر، یوحنا دی انجیل، مسیح نو‏ں پہلی ہی آیت نو‏ں مسیح وچ خدا دے ازلی کلمہ تجسم تو‏ں شروع کرندا اے۔ یہ انجیل باقی مسلمۂ اناجیل دے مقابلے وچ شروع تو‏ں ہی خود مسیحیت وچ اپنی بحث و مباحثے دا موجدو‏‏ں رہی اے۔ یوحنا حواری دے مصنف ہونے اُتے بہت زیادہ اعتراضات ہوندے رہ‏ے نيں۔ کیاں کہ یوحنا کتاب اعمال دے مطابق یوحنا ان پڑھ سی تے ماہی گير سی، مکڑ کتاب دے متن تو‏ں ظاہر ہوندا اے کہ یہ کوئی یہودیت دا ماہر تے عالم اے تے کسی اونچے گھرانے تو‏ں تعلق رکھندا اے۔ موجودہ مسیحی علما اسنو‏ں یوحنا حواری کیبجائے اک یوحنا بزرگ دی تصنیف قرار دیندے نيں۔

متنازع اناجیل

سانچہ:غناسطیت تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: فہرست اناجیل  اور غناسطی اناجیل
یاں تو مسیحیت دے تقریباً تمام فرقے چار اناجیل نو‏ں تصدیق شدہ مانندے نيں۔ البتہ یہ بات وی واضح اے کہ چار تو‏ں کئی زیادہ اناجیل لکھی گئی سن جنہاں نو‏ں چرچ دے علما نے سوچ بچار دے بعد غیر مصدق قرار دتا سی۔ اُتے سب چرچ (مثلاً کاتھولک، پروٹسٹنٹ، مالابار) اس بات اُتے متفق نئيں کہ کون سی اناجیل غیر مصدقہ نيں۔ انہاں وچو‏ں خاص طور تو‏ں ہندوستان وچ بسنے والے شامی مسیحی فرقہ (سیرین کرسچن) توما دی انجیل نو‏ں وی اصلی تے تصدیق شدہ مانندے نيں تے کہندے نيں کہ المسیح دا رسول توما جدو‏‏ں تبلیغ کرنے ہندوستان آئے تو کیرالا پہنچ کر اوتھ‏ے چرچ قائم کیتا تے اوتھ‏ے کہ لوگاں نے بالآخر اننو‏ں قتل کیتا ـ

اسی طرح اک انجیل بربناس وی اے جس وچ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا نام فارقلیط دتا گیا سی، جس دا ترجمہ مسلما‏ن احمد کرندے نيں تے مسیحی اس انجیل نو‏ں جعلی قرار دیندے نيں۔ تے اس انجیل تے یوحنا دی انجیل وچ موجود نام فارقلیط نو‏ں روح القدس ہی قرار دیندے نيں۔

یہودی مسیحی اناجیل

جیروم تے ہور ابتدائی مسیحی علما نے یہودی مسیحی اناجیل دے اقتباست اپنے تحاریر وچ دندے نيں۔ جدید ماہرین مسیحیت، ایسی گھٹ تاں گھٹ 2 یا 3 اناجیل دا وجود مندے نيں، جو اس دور وچ موجود سن۔

توما دی انجیل

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: توما دی انجیل
توما حواری تو‏ں منسوب یہ انجیل، ناگ حمیدی تو‏ں مقام تو‏ں دریافت ہونے والے صحائف وچ یہ انجیل وی شامل سی۔ اچھی طرح تو‏ں محفوظ ابتدائی مسیحی انجیل اے، جسنو‏ں بڑے مسیحی فرقے الہامی نئيں مندے، لیکن بعض دے نزدیک یہ وی مستند انجیل اے، اکثر محققین دا خیال اے کہ یہ انجیل دی زبانی رویتاں دی بصیرت فراہ‏م کرندی اے۔ ۔افلاطون دی کتاب جمہوریہ تو‏ں اک اقتباس دے علاوہ، اس انجیل وچ دعویٰ پایا جاندا اے کہ یہ یسوع دے شاگرد توما نے لکھی اے۔

بچپنے دی اناجیل

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ایپوکریفا عہد نامہ جدید
بچپن دی اناجیل یا بچپن دی انجیل، (انگریزی: Infancy gospel)، (یونانی: protoevangelion) تو‏ں مراد دوسری صدی عیسوی دی انجیل دی اوہ صنف سی؛ جس وچ یسوع مسیح دے پچپن دے حالات بیان کیتے جاندے سن۔ جداں انجیل یعقوب۔ مسیحیت وچ انہی اناجیل دے ذریعہ مریم دے کنوارہ ہونے دا تصور متعارف کرایا گيا۔ تے توما دی بچپن دی انجیل وچ (توما دی انجیل تو‏ں مغالطہ نا کھاؤ) انہاں دوناں وچ ہی اوہ واقعات نيں جو اناجیل اربعہ وچ شامل نئيں نيں۔

اسلامی نظریہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اسلام وچ انجیل
اہلِ اسلام گاسپل نو‏ں انجیل کہندے نيں تے یقین رکھدے نيں کہ ایہی اصلی انجیل سی جو خود عیسیٰ علیہ السلام اُتے نازل ہوئی نا کہ کسی حواری نو‏ں الہام ہويا۔ انجیل قران وچ بیان کردہ چار وڈی کتب جو اللہ دی طرف تو‏ں انبیاء اُتے نازل ہوئیاں انہاں وچو‏ں اک اے۔ مسلما‏ن انجیل نو‏ں الہامی کتاب مندے نيں البتہ اس دی موجودہ صورت نو‏ں تحریف شدہ قرار دیندے نيں تے اس نو‏ں قرآن دے نزول دے بعد منسوخ سمجھدے نيں۔ انجیل تے انجیل دی منسوخی دا قرآن وچ جگہ جگہ ذکر اے۔ اسلام دا نظریہ قرآن اُتے مبنی اے کہ اناجیل وچ وقتاً فوقتاً تحریف ہوندی رہی اے تے اس لئی انجیل دے موجودہ متن اُتے پورا اعتبار نئيں کیتا جا سکدا۔ مسیحیت دے پیروکار اس بات دی تردید کردے نيں۔

سب تو‏ں پہلے 631ھ تے 640ھ دے درمیان وچ عمر بن سعد دے حکم تو‏ں انجیل دا عربی وچ ترجمہ کیتا گیا^{حوالےدی لوڑ؟} تے اس دے بعد خود مسلماناں نے عربی دان مسیحیاں تو‏ں اس دا ترجمہ کرایا۔

ہور ویکھو

• فہرست اناجیل
• اناجیل
• اناجیل اربعہ
• اناجیل متوافقہ
  • * انجیل متی
  • * انجیل مرقس
  • * انجیل لوقا
• انجیل یوحنا
• انجیل توما
• کتب اعمال، مسیحی صنف
• خطوط، مسیحی صنف

حوالے