بہاؤالدین نقشبند

حضرت سید خواجہ بہاؤالدین محمد بن محمد البخاری المعروف شاہ نقشبند رحمتہ اللہ علیہ
مزار بہاؤالدین نقشبند
تریخ پیدائش	نومبر 1327ء قصبہ ہندواں، بخارا، ماوراء النہر
تریخ وفات	21 فروری 1390ء (72 سال) قصر عارفاں، بخارا، (موجودہ صوبہ بخارا ، ازبکستان)
قابل احترام	اسلام

خواجہ خواجگان بہاؤالدین نقشبند بخاری نقشبندی (پیدائش: نومبر 1327ء— وفات: 21 فروری 1390ء) مسلم صوفی سلسلہ نقشبندیہ دے بانی سن۔ ایہ سلسلہ پوری دنیا وچ سب توں زیادہ مقبول تے وڈا سلسلہ منیا جاندا اے۔ سلسلہ مجددیہ، سلسلہ خالدیہ، سلسلہ سیفیہ اس دیاں مشہور شاخاں نیں ۔

ولادت

تساں دا اسم شریف محمد تے والد گرامی دا ناں وی محمد اے۔ آپ دا تعلق سادات خاندان توں اے۔ اسلامی تریخی شہر بخارا توں تن میل دے فاصلہ اُتے قصر ہندواں نیا ناں قصر عارفاں نامی قصبہ وچ محرم الحرام 728 ہجری وچ پیدا ہوئے۔

تعارُف

اسمِ گرامی بہاؤ الدین،لقب نقشبند، عُرف مشکل کشاا‏‏ے۔ آپ ساداتِ بخارا (1) تو‏ں نيں۔ وِلادت با سعادت 6 محرم الحرام 718ھ وچ قصرِ عارِفاں وچ (شہر بخارا تو‏ں اک فرسنگ دے فاصلہ پر) ہوئی۔ قصرِ عارِفاں دا پہلا ناں ”کوشک ِہندواں“ سی جو حضرت خواجہ د‏‏ی برکت تو‏ں ”قصر عارِفاں“بن گیا۔

جداں کہ پہلے ذکر کيتا جا چکيا اے کہ پیدا ش تو‏ں پہلے حضرت محمد بابا سماسی قدس سرہٗ نے آپ د‏‏ی وِلادت د‏‏ی بشارت دتی سی تے تولد دے تیسرے روز آپ دے جدِّ امجد آپ نو‏‏ں حضرت بابا سماسی قدس سرہٗ د‏‏ی خدمت وچ لے گ ے، جنھاں نے آپ نو‏‏ں اپنی فرزندی وچ قبول فرما کر اپنے خلیفہ سیّد امیر کلال قدس سرہٗ تو‏ں آپ د‏‏ی تربیت دے بارے وچ عہد لیا۔

نسبت ِباطنی

اِس دا رہ ِقطبیت دے مرکز دا انتسا بِ باطنی بظاہر حضرت سیّد امیر کلال قدس سرہٗ تو‏ں اے تے ظاہری تربیت وی اُنہی تو‏ں ہو ی مگر حقیقتاً آپ اویسی نيں کیونجے آپ د‏‏ی تربیت باطنی خواجہ عبدالخالق غجدوانی قدس سرہٗ د‏‏ی رُوحانیت تو‏ں ہو ی۔

تربیت ِباطنی

آپ فرماندے نيں کہ اوا ل احوال،تجلیات و جذبات وبے قراری دے زمانہ وچ راتاں نو‏‏ں مَاں اطراف ِبخارا وچ گزشتہ اولیا ے عظام دے مزارات اُتے حاضری دتا کردا سی۔ اک رات تن مزاراں اُتے حاضری دی، جس مزار اُتے پہنچدا اک چراغ ٹمٹماندا ہويا نظر آندا۔ حالانکہ چراغ وچ پورا تیل تے بتی ہُندی مگر بتی نو‏‏ں ذرا ُکسانے د‏‏ی ضرورت ہُندی تاکہ تیل تو‏ں باہر آجا ے تے بتی بخوبی جلے۔

شروع رات وچ خواجہ محمد واسع قدس سرہٗ (1)کے مزار ِمبارک اُتے پہنچیا، اوتھ‏ے اِشارہ ملنے اُتے خواجہ محمود انجیر فغنوی قدس سرہٗ دے مزار اُتے پہنچیا فیر خواجہ مزداجن قدس سرہٗ دے مزار اُتے پہنچیا تاں فیتہ تے چراغ اُسی حالت وچ سی اُس د‏‏ی بتی وی اُچی د‏‏ی تے قبلہ رُو ہو ک‏ے بیٹھ گیا۔ ايس‏ے توجہ وچ غیبت ہو گ ی تے دیکھیا کہ قبلہ د‏‏ی جانب اک تخت اُتے اک بزرگ تشریف فرما نيں تے اُنہاں دے سامنے سبز پردہ لٹکا ہويا سی۔ اس تخت دے اِرد گرد اک جماعت حاضر اے، اِس جماعت وچو‏ں مَاں نے حضرت محمد بابا سماسی قدس سرہٗ نو‏‏ں پہچانا تاں جان گیا کہ ایہ بزرگاں د‏‏ی جماعت ا‏‏ے۔

فیر خیال گزریا کہ ایہ بزرگ کون نيں؟ اُنہاں وچو‏ں اک شخص اُٹھا تے دسیا کہ ایہ بزرگ خواجہ عبدالخالق غجدوانی قدس سرہٗ نيں اوریہ جماعت انہاں دے خلفا د‏‏ی اے تے سب دے ناں بتا ے کہ ایہ خواجہ احمد صدیق نيں، ایہ خواجہ اولیا کبیر، ایہ خواجہ عارِف ریوگری، ایہ خواجہ محمود انجیرفغنوی، ایہ خواجہ علی رامیتنی تے ایہ خواجہ محمد بابا سماسی نيں قدس اللہ اسرارہم تے ایہ وی کہیا کہ خواجہ محمد بابا سماسی قدس سرہٗ نو‏‏ں تسيں نے زندگی وچ دیکھیا اے، ایہ تواڈے پیر نيں۔ فیر اس جماعت نے میرے تو‏ں کہیا کہ کان لگیا کر سنو حضرت خواجہ عبدالخالق غجدوانی تسيں تو‏ں کچھ ارشاد فرما اں گے، جو تینو‏ں راہِ حق دے سلوک وچ کم آ اں گے۔مَاں نے حضرت خواجہ نو‏‏ں سلام عرض کیا، حضرت خواجہ نے جواب وچ دو ارشادات ایداں دے فرما ے جو ہر اک مرتبہ سلوک، اِبتدا، وسط تے انتہا دے ل ے کارآمد نيں؛

اوّل ایہ کہ جو چراغ تینو‏ں اس حالت وچ دِکھا ے گ ے نيں، اوہ تیرے ل ے بشارت نيں کہ تینو‏ں اس راستے د‏‏ی استعداد و قابلیت اے مگر استعداد د‏‏ی بتی نو‏‏ں اُکسانا چاہیے تاکہ روشن ہو جا ے تے اسرار ظاہر ہاں تے قابلیت دے مطابق عمل کرو کہ مقصود حاصل ہو۔دوم جس د‏‏ی آپ نے تاکید فرما ی کہ ہر حال وچ جادہ شریعت تے استقامت اُتے ثابت قدم رہنا چاہیے، عزیمت و سنت اُتے عمل کرنا تے بدعت تو‏ں دُور رہنا چاہیے۔ ہمیشہ سنت رسول اللہﷺ تے آثارِ صحابہ د‏‏ی تلاش وچ سرگرداں رہنا چاہیے۔

اس دے بعدحضرت خواجہ نے مینو‏ں سیّد امیر کلال قدس سرہٗ د‏‏ی متابعت دا حکم دتا۔

تلقینِ طریقہ

اوتھ‏ے تو‏ں ميں نسف پہنچ ک‏ے سیّد امیر کلال د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا۔ حضرت سیّد امیر کلال قدس سرہٗ نے مینو‏ں ذکر کيتی تلقین د‏‏ی تے بطریقِ خفیہ نفی اثبات وچ مشغول فرمایا، اک مدت تک اس سبق اُتے عزیمت حاصل کيتی تے ذکر جہر نہ کيتا۔

چونکہ مینو‏ں اخبارِ رسول اللہﷺ تے آثارِ صحابہ کرام رضوان اللہ علیہم اجمعین اُتے عمل دا حکم سی اس ل ے علما  د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا کردا سی تے احادیث پڑھیا کردا سی تے انہاں اُتے عمل ک‏ے دے اپنے باطن وچ مشاہدہ کردا سی۔

حضرت امیر قدس سرہٗ تو‏ں رُخصت

اک عرصہ بعد سیّد امیر کلال قدس سرہٗ نے فرمایا؛

اے بہاؤالدین! حضرت محمد بابا سماسی قدس سرہٗ نے تواڈے حق وچ جو وصیت فرما ی سی، مَاں نے اُسنو‏‏ں پورا کيتا۔ جس طرح انہاں نے میری تربیت فرما ی سی، مَاں نے وی ايس‏ے طرح تواڈی تربیت وچ نو‏‏ں ی دقیقہ فروگزاشت نئيں کيتا تے مَاں نے تواڈے ل ے ایہ پستان خشک ک ے نيں، تواڈی ہمت دا مرغ بلند پرواز واقع ہويا اے، ترک وتاجیک تو‏ں جس جگہ تو‏ں نو‏‏ں ی خوشبو تواڈے دماغ وچ پہنچے طلب کرو تے اپنی ہمت دے بموجب طلب وچ کوتاہی نہ کرو۔

خواجہ سید بہاؤالدین محمد نقشبندی

محمد بن محمد بہاؤ الدین البخاری ∗سلسلہ نقشبندیہ دے بانی انہاں دا لقب شاہ نقشبند (لفظی معنی: مصور) دی تشریح علم الٰہی دی لاثانی تصویر کھیچنے والا توں کیتی گئی۔ جاں زیادہ صوفیانہ انداز وچ اپنے دل وچ کمال حقیقی دا نقش رکھنے والا۔ انہاں الشاہ دا جو لقب دتا گیا اے اس توں مراد روحانی رہبر اے۔ نسبت الاویسی توں ایہ مراد اے کہ انہاں دی نسبت روحانی براہ راست حضرت سیدنا خضر علیہ السلام تے حضرت محمد رسول اللہ ﷺ نال سی۔

مزار اقدس شيخ بہاؤالدين نقشبندبخارا ـ ازبكستان

آثار ولایت

∗ بچپن ای توں آپ دی پیشانی اُتے آثار ولایت و ہدایت نمایاں سن تے ایہ کیوں نہ ہوf جدونکہ آپ دی ولادت توں وی پہلے اوتھے توں گذرتے ہوئے قطب عالم محمد بابا سماسی نے فرمایا سی کہ مینوں ایتھے توں اک مرد خدا دی خوشبو آندی اے۔ اک تے مرتبہ فرمایا ہن اوہ خوشبو زیادہ ہو گئی اے تے جدوں تساں پیدا ہوئے تے دعا دے لئی تساں دے کول لیائے گئے تو انہاں اپنی فرزندی وچ قبول فرمایا تے توجہات توں نوازیا۔ اس طرح شاہ نقشبند دی ابتدائی روحانی تربیت بابا سماسی نے دتی تے بعد وچ تہانوں سید امیر کلال دے سپرد فرمایا۔

اکابر اربعہ نقشبندیہ

اکابر اربعہ نقشبندیہ وچ انہاں دا شمار کیتا جاندا اے

علامہ محمد مراد مکی معرب مکتوبات وچ لکھدے نیں

1. خواجہ جہاں عبدالخالق غجدوانی
2. خواجہ سید محمد بہاؤالدین نقشبند بخاری
3. خواجہ علاؤالدین عطار
4. خواجہ عبید اللہ احرار

بعض نے انہاں حضرات نوں شامل کیتا

1. خواجہ سید محمد بہاؤالدین نقشبند بخاری
2. خواجہ محمد پارسا
3. خواجہ علاؤالدین عطار
4. خواجہ عبید اللہ احرار

حصول علم باطنی

∗گو تساں نے ظاہری طور اُتے طریقت دی تعلیم و تربیت سید امیر کلال توں حاصل کیتی لیکن روحانی طور اُتے آپکی تربیت قطب عالم عبد الخالق غجدوانی نے اویسی طریقہ اُتے فرمائی۔ چنانچہ خود فرماندے نیں وچ اوائل احوال وچ جذبات و بیقراری دے عالم وچ راتاں نوں اطراف بخارا وچ پھریا کردا سی تے ہر مزار اُتے جاندا سی۔ اک رات وچ تن مزارات اُتے گیا۔ آخر وچ جس بزرگ دے مزار اُتے گیا اوتھے حالت بے خودی وچ میں دیکھیا کہ قبلہ دی جانب توں کندھ شق ہو گئی تے اک وڈا تخت ظاہر ہویا جس اُتے اک بزرگ تشریف فرما سن۔ الغرض اک شخص نے مینوں دسیا کہ ایہ عبد الخالق غجدوانی رحمۃ اللہ علیہ نیں ۔ میں خواجہ دی خدمت وچ سلام عرض کیتا۔ تساں نے سلام دا جواب دتا تے اوہ ارشادات فرمائے جو سلوک دے ابتدا تے درمیان و انتہا توں تعلق رکھدے نیں ۔ یعنی مکمل سلوک دی تعلیم دی دتی۔ اس موقع اُتے تاکیدی طور اُتے تساں نے مینوں ارشاد فرمایا استقامت توں شریعت دے شاہراہ اُتے چلنا۔ کدی اس توں قدم باہر نہ نکالنا۔ عزیمت تے سنت اُتے عمل کرنا تے بدعت توں دور رہنا۔ اسی لئی مدت العمر تساں شریعت و سنت اُتے کاربند رہے تے اتباع شریعت تے رسم و بدعت توں نفرت طریقہ عالیہ نقشبندیہ دی امتیازی علامات نیں ۔ نقشبندی سلسلہ تساں ول منسوب اے۔ طریقہ عالیہ نقشبندیہ دیاں تن اصطلاحات وقوف زمانی، وقوف عددی تے وقوف قلبی شاہ نقشبند قدس سرہ نے مقرر فرمائی نیں تے تساں اویسی وی نیں کہ تہانوں روحانی نسب خواجہ عبد الخالق توں حاصل ہوئی۔[۱]

وصال

مزار اقدس - (بخارا)

تساں دا وصال بروز پیر 3 ربیع الاول 791ھ مطابق 21 فروری 1390ء نوں 73 برس دی عمر وچ آبائی گاوٴں قصر عارفاں وچ ہویا۔ انہاں دی قبر اُتے اک شاندار مزار تعمیر کیتا گیا تے ایہ بخارا دے قابل ذکر تھاں وچ شامل اے۔ [۲] مشہور ایہ اے کہ تساں نے وصیت فرمائی سی کہ میرے جنازہ دے سامنے ایہ شعر پڑھیا جائے
مفلسانیم آمدہ در کوئے تو
شیئا للہ از جمال روئے تو
ترجمہ: میرے مولیٰ وچ اک مفلس دی حیثیت توں آپ دی بارگاہ وچ حاضر ہویا آں، خدارا اپنا جلوہ جہاں آرا مینوں دکھادے۔[۳] مزار دی لوکیشن

حوالے