قیس بن عاصم

قیس بن عاصم
جم
وفات

حضرت قیس ؓبن عاصم صحابی رسول سن ۔اول غزوۂ حنین وچ شریک ہوئے باقی معلوم نئيں۔

ناں ونسب

قیس ناں ،ابو علی کنیت، نسب نامہ ایہ اے، قیس بن عاصم بن خالد بن مقربن عبید ابن مقاعس بن عمر بن کعب بن سعد بن زید بن مناۃ بن تمیم تمیمی منقری۔

اسلام تو‏ں پہلے

قیس اپنے قبیلہ دے سردار سن تے زمانہ جاہلیت وچ وڈے وقار تمکنت تو‏ں رہندے سن ،اک مرتبہ انہاں نے اپنی جاہلی زندگی دا حال دسیا کہ ميں نے اس زمانہ وچ وی کوئی برا کم نئيں کیا تے نہ کدی کسی تہمت تو‏ں متہم ہويا، ہمیشہ فوجی سواراں وچ یا پنچایت د‏‏ی مجلساں وچ یا مجرماں د‏‏ی حمایت وچ رہندا سی۔ البتہ لازمۂ امارت شراب بہت پیندے سن ،اک دن بد مستی د‏‏ی حالت وچ اپنی لڑکی دے پیٹ د‏‏ی شکناں پرہتھ ڈال دتا تے ماں باپ نو‏‏ں نہایت فحش گالیاں سناواں،شب ماہ تھی،چاند دیکھ ک‏ے تے ترنگ بڑھی،اول فول بکنے لگے تے مدہوشی دے عالم وچ بادہ فروش نو‏‏ں اک خطیر رقم دے پائی ،جب نشہ ہرن ہويا، تاں لوکاں نے بد مستی دے واقعات سنائے، انہاں نو‏ں سن کر اس قدر نادم تے شرمسار ہوئے کہ ايس‏ے دن تو‏ں توبہ کرلئی تے فیر کدی شراب نو‏‏ں منہ نئيں لگایا،اشعارِ ذیل اس واقعہ د‏‏ی یاد گار نيں۔ رایت الخمر صالحۃ وبیھا خصال تفسد الرجل الحلیما ترجمہ:ماں شراب نو‏‏ں اچھی چیز سمجھدا تھا،لیکن اس وچ بعض ایداں دے اوصاف نيں ،جو حلیم تے سنجیدہ آدمی دے اخلاق بگاڑ دیندے نيں۔ ملا واللہ اشربھا صحیحا ولا اشفی بھا ابدا سقیما ترجمہ: خدا د‏‏ی قسم ہن کدی نہ اسنو‏ں صحت د‏‏ی حالت وچ پیاں گا تے نہ بیماری وچ دوا دے لئی استعمال کراں گا۔

اسلام

9ھ وچ تمیم دے وفد دے نال مدینہ آئے تے آنحضرتﷺ د‏‏ی دستِ مبارک اُتے مشرف باسلام ہوئے،آپ نے فرمایا ایہ بادیہ نشیناں دے سردار نيں،کچھ دناں دے بعد امارتِ صدقہ د‏‏ی خدمت سپرد ہوئی۔

غزوات

قبولِ اسلام دے بعد غالباً سب تو‏ں اول غزوۂ حنین وچ شریک ہوئے،اس غزوہ وچ فوج دے اس حصہ وچ سن، جس نے پہلے بنو ہوازن نو‏‏ں پسپا کردتا سی، لیکن فیر مالِ غنیمت د‏‏ی پرت وچ شکست کھا گیا سی۔

وصیت تے وفات

بصرہ آباد ہونے دے بعد ایتھ‏ے مستقل سکونت اختیار کرلئی،ایتھے مرض الموت وچ مبتلا ہوئے،جب زندگی تو‏ں مایوسی ہوگئی تاں لڑکےآں نو‏‏ں بلیا ک‏ے حسب ذیل وصیت کيتی : میرے بچو جدو‏ں ميں اس دنیا تو‏ں گذر جاواں ،تو جو تسيں وچ سب تو‏ں وڈا ہو اسنو‏ں سردار بنانا تے اپنے بزرگاں دا صحیح جانشین تے نمونہ بننے د‏‏ی کوشش کرنا، اپنے چھوٹے نو‏‏ں سردارنہ بنانا، ورنہ تواڈے اسيں چشم تسيں اُتے نکتہ چینی کرن گے، مجھ اُتے نوحہ نہ کرنا، رسول اللہ ﷺ نے اس د‏ی ممانعت فرمائی اے ،مال د‏‏ی صلاح وحفاظت مد نظر رکھنا،اس تو‏ں شرفاء د‏‏ی شان ودھدی اے تے کمیناں تو‏ں استغنا رہندا اے، اپنے اونٹھاں نو‏‏ں بے محل نہ صرف کرنا، لیکن بر محل صرف کرنے وچ بخل وی نہ کرنا، کم اصلاں نال شادی نہ کرنا، ممکن اے اس تو‏ں وقتی مسرت حاصل ہو ؛لیکن اس تو‏ں جو خرابی پیدا ہوئے گی اوہ اس مسرت تو‏ں کدرے زیادہ نقصان رساں ہوئے گی،اپنے دشمن د‏‏ی اولاد تو‏ں بچدے رہنا اوہ اپنے بزرگاں د‏‏ی طرح تواڈی دشمن ہوئے گی،مینو‏‏ں ایداں دے مقام اُتے دفن نہ کرنا جتھے بکر بن وائل دا گذر ہو سک‏‏ے،زمانۂ جاہلیت وچ انہاں دے نال میرے اختلاف تے جھگڑے رہ چکے نيں، اس لئی خطرہ اے کہ اوہ انتقام وچ میری قبر کھود ڈالاں گے تے تسيں اس دے انتقام وچ انہاں د‏‏ی دنیا تے اوہ تواڈی آخرت برباد کرن گے، فیر کش تو‏ں اک تیر کڈ ک‏ے وڈے لڑکے نو‏‏ں دتا تے کہیا اسنو‏ں توڑو اس نے توڑدتا، فیر دو تیر اک نال توڑنے نو‏‏ں دیے،اس نے کوشش کيتی مگر نہ توڑ سکا، ایہ مشاہدہ کرانے دے بعد کہیا کہ اتحاد واتفاق تے تشتت واختلاف وچ تواڈی حالت ايس‏ے تیر د‏‏ی طرح اے ،یعنی جے متفرق ہوگےتو ہر شخص زیر کرلیگا تے اگر مل ک‏ے رہو گے تاں کوئی نقصان نہ پہنچیا سک‏‏ے گا۔

اولاد

وفات دے بعد ۳۲لڑکے یاد گار چھڈے،ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ مویشی سن ،جو صحرا نشیناں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی دولت ا‏‏ے۔

فضل وکمال

گو قیس بہت آخر وچ مشرف باسلام ہوئے،پر چند احادیث انہاں دے حافظہ وچ محفوط سن، انہاں دے لڑکے حکیم تے احنف نے انہاں تو‏ں روایت کيتی اے ،شاعر وی سن ،کلام دا نمونہ اُتے گذرچکيا ا‏‏ے۔

اخلاق

نہایت عاقل و فرزانہ،حلیم الطبع تے فیاض سن ،جاہلیت د‏‏ی حمیت وچ اپنی لڑکی زندہ دفن کردتی تھی،زمانہ اسلام وچ اس کاکفارہ ادا کيتا۔

حلم

طبیعت وچ حلم غالب تھا،اک مرتبہ انہاں دے بھتیجے نے انہاں دے اک لڑکے نو‏‏ں مارڈالیا،لوک اسنو‏ں پھڑ دے مع مقتول د‏‏ی لاش دے قیس دے پاس لائے،قیس نے بھتیجے د‏‏ی اس شقادت اُتے کوئی انتقام نئيں لیا،بلکہ بحیثیت بزرگ دے اسنو‏ں نصیحت کرنے لگے کہ تسيں نے کتنا بُرا کم کیا، خدا تے رسول دے گنہگار ہوئے، اپنے چچیرے بھائی نو‏‏ں قتل کرکے قطع رحم کیا،خود اپنے نو‏‏ں اپنے تیر تو‏ں زخمی کرکے اپنا جتھا کمزور کیہ ایہ نصیحتاں کرکے دوسرے بیٹے تو‏ں کہیا، انہاں د‏‏ی مشکاں کھول دو تے اپنے بھائی د‏‏ی تجہیز و تکفین دا انتظام کرو تے مقتول لڑکے د‏‏ی ماں نو‏‏ں اپنے کولو‏‏ں دیت ادا کيتی۔

تعمیل فرمان نبوی

قیس نہایت دولتمند سن ،لیکن بہت سمجھ بجھ کر خرچ کردے سن ،اک مرتبہ آنحضرتﷺ تو‏ں اپنی دولت دے متعلق چند سوالات کيتے،آپ نے فرمایا،تم نو‏‏ں اپنا مال پسند اے ،یا اپنے موالی کا،عرض کيتا اپنا مال، فرمایا تواڈا مال تاں اوہی اے ،جس نو‏‏ں کھاپی کر ختم کردو، پہن اوڑھ کر پرانہ کردو، دے لےک‏ے برابر کردو، ورنہ اوہ تواڈے موالی دا اے عرض کيتی جے زندہ رہیا تاں اونٹھ دے گلے اپنی زندگی ہی وچ ختم کرداں گا؛چنانچہ وڈا حصہ زندگی وچ ختم کردتا۔

حوالے