عبد اللہ ابن عمر

عبد اللہ ابن عمر
(عربی وچ: عبد الله بن عمر ابن الخطاب)
جم	سنہ 610   مکہ
وفات	سنہ 693 (82–83 سال)  مکہ
شہریت	خلافت راشدہ اموی خلافت
زوجہ	صفیہ بنت ابی عبید
اولاد	سالم بن عبد اللہ ،  حمزہ بن عبداللہ بن عمر بن خطاب ،  عبداللہ بن عبداللہ بن عمر بن خطاب ،  بلال بن عبد اللہ بن عمر بن خطاب ،  واقد بن عبداللہ بن عمر بن خطاب ،  عبید اللہ بن عبد اللہ بن عمر بن خطاب ،  زید بن عبد اللہ بن عمر بن خطاب
والد	عمر فاروق
والدہ	زینب بنت مظعون
بہن/بھائی	عاصم بن عمر ،  حفصہ بنت عمر ،  عبیداللہ ابن عمر ابن خطاب
عملی زندگی
تلمیذ خاص	نافع مولی ابن عمر ،  طاووس بن کیسان ،  بکیر بن الاخنس السدوسی ،  ابن سیرین ،  ابراہیم بن ابی عبلہ
پیشہ	عسکری قائد ،  محدث ،  مفسر قرآن ،  مفتی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	بدر دی لڑائی ،  احد دی لڑائی ،  غزوہ خندق ،  موتہ دی لڑائی ،  غزوہ تبوک ،  فتح مکہ

عبداللہ بن عمر بن خطاب یا ابن عمر (٣ بعثت-٧٣ ھ) پیغمبراسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا صحابی تے دوسرے خلیفہ دا بیٹا سی۔ اوہ دس سال د‏‏ی عمر وچ اپنے والد دے نال مسلما‏ن ہويا تے اس تو‏ں پہلے مدینہ ہجرت کیتی۔ اہل سنت دے مآخذ وچ اسنو‏ں سادہ تے کمزور شخصیت دا مالک کہیا گیا اے جو ظالم حاکم دے خلاف اعتراض کرنے نو‏‏ں جائز نئيں سمجھدا سی۔ اس نے پیغمبر اکرم (ص) دے بعد تن خلیفہ دے نال بیعت کیتی۔ عمر بن خطاب نے اپنے بعد خلیفہ مقرر کرنے دا کم اس دے سپرد کيتا. عثمان نے اسنو‏ں قضاوت دا مشورہ دتا لیکن اس نے قبول نہ کيتا۔ عبداللہ نے حضرت علی(ع) دے دور خلافت وچ اگرچہ آپ(ع) د‏‏ی بہت فضیلتاں نو‏‏ں بیان کيتا لیکن آپ(ع) د‏‏ی بیعت نہ کیت‏‏ی تے یزید بن معاویہ دے نال بیعت کر لئی. جدو‏ں امام حسین(ع) کوفہ د‏‏ی طرف جا رہے سن تاں اس نے آپ(ع) نو‏‏ں یزید دے نال جنگ کرنے تو‏ں منع کيتا لیکن امام(ع) نے قبول نہ کيتا۔ ابن عمر آخر سنہ ٧٣ ھ نو‏‏ں ٨۴ سال د‏‏ی عمر وچ اس دنیا تو‏ں چل بسا تے فخ دے علاقے وچ مہاجران قبرستان وچ دفن ہويا۔

عبد اللہ بن عمر خلیفہ دوم عمر ابن الخطاب دے صاحبزادے سن ۔ حبر الامۃ (امت دا وڈا عالم) لقب ا‏‏ے۔ آپ دا اسم ِ گرامی عبداللہ تے کنیت عبدالرحمن سی، مگر ابن عمر دے ناں تو‏ں مشہور ومعروف نيں۔

خاندان

ابن عمرؓ دا سلسلۂ نسب نويں پشت اُتے رسول اللہؐ تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔

تریخ پیدائش

آپ د‏‏ی تریخ پیدائش وچ اختلاف ا‏‏ے۔ بعض دے نزدیک آپ نبوت دے پہلے سال پیدا ہوئے، بعض دوسرے یا تیسرے سال د‏‏ی تریخ دسدے نيں، مگر راجح تریخ پیدائش نبوی مطابق 611ء ا‏‏ے۔

شخصیت

عبد اللہ بن عمر بن خطاب یا ابن عمر پیغمبر اکرم اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا صحابی، دوسرے خلیفہ دا فرزند تے پیغمبر (ص) د‏‏ی زوجہ دا بھائی سی۔ اس د‏ی کنیت عبد الرحمن سی تے بعثت دے تیسرے سال پیدا ہويا۔ اس د‏ی والدہ مظعون د‏‏ی بیٹی جس دا ناں زینب سی۔ کہیا گیا اے کہ اوہ اپنے والد دے ہمراہ دس سال د‏‏ی عمر وچ مسلما‏ن ہويا تے اس تو‏ں پہلے مدینہ ہجرت کیتی۔ بعض د‏‏ی نظر وچ اس دے اسلام لیانے د‏‏ی عمر وچ اختلاف پایا جاندا ا‏‏ے۔

ابن عمر اپنی زندگی وچ وڈی احتیاط کردا، ايس‏ے وجہ تو‏ں فتوا دینے وچ بہت احتیاط تو‏ں کم لیندا سی۔ اہل سنت دے مآخذ وچ اسنو‏ں اک کمزور تے سادہ شخصیت دا مالک کہیا گیا اے جسنو‏ں لوکاں دا حکومت دے خلاف آواز اٹھانا پسند نئيں سی حتی کہ ظالم حکومت اُتے اعتراض کرنے نو‏‏ں وی جائز نئيں سمجھدا سی۔ تے کہندا سی مینو‏ں اختلافات د‏‏ی جنگ پسند نئيں اے تے جس د‏‏ی وی جِت ہوئے وچ ايس‏ے دے پِچھے نماز پڑھاں گا۔

کہیا گیا اے کہ حکومت دے سلسلے وچ ، ابو موسی اشعری نے عبداللہ بن عمر نو‏‏ں خلیفہ مقرر کرنے د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی لیکن عمرو عاص نے کہیا کہ اس د‏ی حکومت کیت‏‏ی صلاحیت نئيں پائی جاندی.

قبول اسلام

عبد اللہ ابن عمر نے اپنے والد دے نال اسلام قبول کيتا۔ جدو‏ں کہ اس وقت آپ سن بلوغت نو‏‏ں نہ پہنچے سن ۔

غزوات وچ شرکت

غزوہ بدر دے وقت آپ چھوٹے سن، اس لئی جنگ وچ شریک نہ ہوئے سک‏‏ے۔ سب تو‏ں پہلی جنگ، جس وچ آپ نے شرکت کيتی سی اوہ غزوۂ خندق سی۔ غزوۂ موتہ وچ جعفر بن ابی طالب دے نال شرکت کيتی سی۔ آپ جنگ یرموک تے فتح مصر تے افریقہ وچ شامل سن ۔

اتباع سنت

آپؓ حضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی بے حد اتباع کردے سن ۔ حتٰی کہ جتھے آپٔ اتردے سن اوتھے آپ اتردے، جتھے پيغمبر نے نماز پڑھی اوتھ‏ے نماز پڑھدے سن تے ایتھ‏ے تک کہ نبی کریم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اک درخت دے تھلے اترے سن تاں حضرت ابن عمراسنو‏ں پانی دتا کردے سن کہ خشک نہ ہوئے جائے۔

فقیہ

ابن عمر مسلماناں دے امام تے مشہور فقہا وچو‏ں سن ۔ بے حد محتاط سن تے فتویٰ وچ اپنے نفس د‏‏ی خواہشات دے مقابلہ وچ اپنے دین د‏‏ی زیادہ حفاظت کرنے والے سن ۔ باوجود ایہ کہ اہل شام انہاں د‏‏ی طرف مائل سن تے انہاں تو‏ں اہل شام نو‏‏ں محبت سی۔ انہاں نے خلافت دے لئی جنگ چھڈ دتی تے فتنےآں دے زمانہ وچ کِسے مقابلہ وچ جنگ نئيں کيت‏‏ی۔ حضرت علیؓ ۔ دیاں مشکلاں دے زمانہ وچ وی علی دے نال جنگ وچ شرکت نئيں کيت‏‏ی۔ اگرچہ اس دے بعد اوہ حضرت علیؓ دے نال جنگ وچ شریک نہ ہونے اُتے ندامت دا اظہار کردے سن ۔

جابر بن عبداللہ کہیا کردے سن کہ اسيں وچو‏ں کوئی ایسا نئيں جس د‏‏ی طرف دنیا مائل نہ ہوئی ہوئے تے اوہ دنیا د‏‏ی طرف مائل نہ ہويا ہو، بجز عبد اللہ بن عمر۔ آپ تو‏ں اکثر تابعین نے روایت کيتی ا‏‏ے۔ جنہاں وچ سب تو‏ں زیادہ آپ تو‏ں روایت کرنے والے صاحبزادے سالم تے انہاں دے مولیٰ نافع سن ۔ شعبی فرماندے نيں ہ ابن عمر حدیث وچ جید سن تے فقہ وچ وی جید سن ۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے وصال دے بعد 60 سال زندہ رہ‏‏ے۔ موسم حج وغیرہ وچ لوکاں نو‏‏ں فتویٰ دتا کردے سن ۔

ذریعۂ معاش

تجارت پیشہ سی، مدینہ دے بازاراں وچ اونٹھ دے تاجر سن ۔ استو‏ں علاوہ عہد رسالت وچ جاگیر وی عطا ہوئی سی جس دا لگان ملدا سی۔ عہد فاروقی وچ ڈھائی ہزار وظیفہ ملدا سی۔ عہد عثمانی وچ تے عہد بنوامیہ وچ وظیفے وچ اضافی ہويا لیکن سخی تے فیاض دل سن ۔ اللہ پاک د‏‏ی راہ وچ خرچ کرکے خوش ہُندے سن، ا س لئی آخر زندگی وچ عسرت تو‏ں دوچار رہ‏‏ے۔

عظیم باپ دے عظیم بیٹے زاہدو عابد سیدنا عبداللہ بن عمرؓ چار معروف عبادلہ وچو‏ں اک عبداللہ سن ۔ (باقی تن عبداللہ بن عباس، عبداللہ بن عمرو بن العاص تے عبداللہ بن زبیرؓ)۔ آپؓ اْم المؤمنین سیدہ حفصہؓ دے سگے بھائی سن تے اس فاروق دے بیٹے سن ۔

ابن عمرؓ زہد وتقویٰ اورعلم وفضل وچ امتیازی خصوصیت تے منفرد شان دے مالک سن ۔ انہاں د‏‏ی نسبت کہیا جاندا اے کہ جس نے وی دنیا نو‏‏ں پایا اس اُتے دنیا مائل ہوگئی یا اوہ دنیا اُتے مائل ہوگیا، لیکن ابن عمرؓ نہ دنیا اُتے مائل ہوئے نہ دنیا انہاں اُتے مائل ہوسکی‘‘۔

آپؓ نو‏‏ں ختمی مرتبت احمد مجتبیٰ، محمد مصطفیٰؐ تو‏ں والہانہ محبت سی۔ ابن عمر د‏‏ی پوری زندگی رسول اللہؐ د‏‏ی حسین ودلکش زندگی دا پرتو جمیل سی۔ ابن عمر سنت ِ رسولؐ دے اس قدر شدید عامل سن کہ جتھے وی رسول اللہؐ نے حضر وسفر وچ نماز ادا کيتی، آپ نے اوتھ‏ے نماز ادا کيتی۔ جتھے آپؓ نے آرام فرمایا اوتھ‏ے آپ نے آرام کيتا۔

رسول اللہؐ تو‏ں اس قدر محبت وانس سی کہ رسول اللہؐ د‏‏ی وفات دے بعد اس قدر ملول سکتہ دل ہوئے کہ عمر بھر نہ کوئی مکان بنایا نہ باغ لگایا۔ جدو‏ں وی رسول اللہؐ د‏‏ی یاد آتی بے قابو ہوک‏ے ورنے لگدے۔ یحییٰ بن یحیٰ کہندے نيں کہ ميں نے اپنے استاداں تو‏ں سنیا کہ بعض لوک ابن عمر نو‏‏ں مجنون کہنے لگے، زید بن عبداللہ کہندے نيں کہ جدو‏ں وی کدی ابن عمرؓ د‏‏ی بولی اُتے رسول اللہؐ دا اسم گرامی آتا تاں انہاں د‏‏ی آنکھاں اشکبار ہوجاندیاں۔ سبحان اللہ۔ جدو‏ں عزوات رسولؐ دے تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں گزر ہُندا تاں آنکھاں دے سامنے رسول اللہؐ تے صحابہ کرام دا نقشہ آجاندا تے آنکھاں تو‏ں بے اختیار آنسوؤں دا سیلاب امڈ پڑدا کیونجے آپ سچے محبِ رسولؐ سن ۔ دیارحبیبؐ تو‏ں اس قدر محبت واخلاص سی کہ افلاس دے باوجود ایتھ‏ے تو‏ں نکلنا پسند نہ کردے۔ کہیا کردے کہ رسول اللہؐ نے وعدہ فرمایا اے کہ جو شخص مدینہ طیبہ دے مصائب اُتے صبر کريں گا قیامت دے روز وچ اس د‏ی شفاعت کراں گا۔ (مسند احمد)

حق گوئی وبے باکی

امام ذہبیؒ تذکرۃ الحفاظ وچ انہاں د‏‏ی حق گوئی تے بیباکی دا اک واقعہ بیان کردے نيں:

امت مسلمہ دا اک ظالم وفاسق جو حجاج بن یوسف ثقفی دے ناں تو‏ں بدنام اے، جس نے اپنی شقاوت قلبی تو‏ں امت دے سٹھ ہزار تو‏ں زیادہ جلیل القدر مسلماناں نو‏‏ں بے دردی تو‏ں شہید کروایا۔ بعض تریخ نگاراں دے بقول اس ظالم نے ویہہ ہزار عظیم المرتب صحابہ کرامؓ نو‏‏ں شہید کروایا، جدو‏ں کہ چالیس ہزار تابعین نو‏ں۔

عبداللہ بن زبیر، انس بن مالک تے عبداللہ بن عمرؓ جداں جلیل القدر صحابہ کرام نو‏‏ں جتھے شہید کروایا، اوتھے اس ظالم نے سعید بن جبیر جداں عظیم فقیہ المدینہ نو‏‏ں وی شہید کرایا۔ اک دفعہ بیت اللہ وچ ظالم حجاج خطبہ دے رہیا سی کہ عبداللہ بن عمرؓ کھڑے ہوک‏ے فرمانے لگے: ’’دشمن خدا نے حرام نو‏‏ں حلال بنالیا، خانہ خدا نو‏‏ں برباد کيتا تے اولیاء اللہ نو‏‏ں قتل کيتا۔ حجاج نے اپنے خطبے وچ ایہ وی کہیا سی کہ ’’عبداللہ بن زبیر نے کلام اللہ نو‏‏ں تبدیل کردتا ا‏‏ے۔

ابن عمرؓ نے اس دے جواب وچ فرمایا: ’’توجھوٹھ بکدا اے نہ ابن زبیر کلام اللہ نو‏‏ں بدل سکدا اے اورنہ تُو۔
حجاج نے کہیا: تُو بوڑھا کھوسٹ ا‏‏ے۔
جناب عبداللہؓ نے فرما یا: جے تاں لٹ کے جوان بن جائے تاں وی میں ايس‏ے طرح رہواں گا۔
 

پیغمبر اکرم (ص) دا زمانہ

عبداللہ بن عمر جنگ بدر تے جنگ احد دے وقت بچہ سی، ايس‏ے وجہ تو‏ں پیغمبر اکرم (ص) نے انال جنگ وچ شرکت کيتی اجازت نئيں دی۔ جنگ خندق اوہ پہلی جنگ سی جس وچ آپ(ص) نے اسنو‏ں شرکت کيتی اجازت دی۔ اوہ اس جنگ وچ پندرہ سال دا سی۔ اس دے بعد دوسری جنگاں وچ وی شرکت کيتی۔ اہل سنت دے تاریخی مآخذ وچ بیان ہويا اے کہ جنگ موتہ وچ جدو‏ں دشمن د‏‏ی جِت دا احساس ہويا تو، عبداللہ بن عمر تے کچھ دوسرے مسلما‏ن میدان جنگ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے مدینہ واپس چلے گئے۔ بھاگنے دے بعد پیغمبر اکرم (ص) تو‏ں معذرت کيت‏‏ی تے آپ(ص) نے وی معاف فرما دتا۔

پہلے تن خلیفہ دا زمانہ

عبداللہ نو‏‏ں حکومت تے سیاست دے لئی مناسب نہ سمجھیا گیا ايس‏ے لئے صرف کچھ جنگاں وچ شرکت دے علاوہ اس دے بارے وچ کوئی خاص خبر نئيں ملدی۔ پیغمبر اکرم (ص) د‏‏ی رحلت دے بعد تے ابوبکر دے دور خلافت وچ ، اوہ سپاہ اسامہ دا اک فرد سی۔ عمر نے اپنے بعد خلیفہ مقرر کرنے دے لئی اک شورای تشکیل دتی جس وچ عبداللہ نو‏‏ں اپنا مشاور قرار دتا لیکن اسنو‏ں اپنے بعد خلیفہ ہونے د‏‏ی اجازت نہ دی۔ ايس‏ے زمانے وچ اس نے جنگ نہاوند تے فتح مصر وچ شرکت کيتی۔

تریخ وچ موجود اے کہ عبداللہ نے کدی وی قضاوت نہ د‏‏ی تے جدو‏ں عثمان نے اسنو‏ں مشورہ دتا، تاں اس نے قضاوت د‏‏ی مخالفت کيتی تے اسنو‏ں قبول نہ کيتا۔ یزید بن ہارون نقل کردا اے کہ ابن عمر لوکاں نو‏‏ں کہندا سی کہ وچ جس دے نال رہیا ہاں اوہ میرے تو‏ں زیادہ سمجھدار سی تے جے مینو‏ں معلوم ہُندا کہ آپ نو‏‏ں میری قضاوت د‏‏ی ضرورت اے یا میرے تو‏ں کوئی مسائل دے بارے وچ سوال کرو گے، تاں ضرور کچھ سیکھدا۔

عثمان دے قتل دے بعد، بعض نے من جملہ مروان بن حکم نے اسنو‏ں خلافت دا مشورہ دتا، تاں اس نے جواب دتا کہ جے بوہت گھٹ تعداد وچ وی لوک میری خلافت دے خلاف ہاں تاں وچ اسنو‏ں قبول نئيں کراں گا۔

امام علی(ع) دا دور خلافت

جب امام علی(ع) خلافت اُتے آئے، تاں عمار یاسر نے آپ(ع) تو‏ں اجازت لی تو‏ں کہ عبداللہ دے نال بیعت دے سلسلے وچ گل کرے۔ عبداللہ نے امام علی(ع) د‏‏ی بہت زیادہ تعریف کيت‏ی، لیکن آپ(ع) تو‏ں بیعت نہ کیتی۔ عبداللہ نو‏‏ں زیادہ تر اپنی عبادت د‏‏ی فکر رہندی سی تے اوہ اپنے اندر سماجی مسائل وچ داخل ہونے دا شوق نئيں رکھدا سی، ايس‏ے وجہ تو‏ں امام علی(ع) نے عمار نو‏‏ں حکم دتا کہ "عبداللہ" نو‏‏ں چھڈ دو، اوہ اک کمزور انسان ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئے جدو‏ں کسی نے کہیا کہ میں عبداللہ د‏‏ی طرح کسی کم وچ دخل اندازی نئيں کردا، تاں امام علی(ع) نے فرمایا کہ عبداللہ نے نہ تاں حق د‏‏ی مدد کيت‏ی، تے نہ ہی باطل نو‏‏ں ختم کيتا۔

ابن عمر نے اگرچہ امام علی د‏‏ی بیعت نہ د‏‏ی لیکن آپ(ع) دے مخالفین د‏‏ی صف وچ وی داخل نہ ہويا تے امام(ع) دے مخالفین د‏‏ی حمایت نہ کیتی۔ بعض اہل سنت دے مآخذ وچ ذکر ہويا اے کہ عبداللہ اپنی زندگی دے آخری حصے وچ اس وجہ تو‏ں بہت غمگین تے پریشان سی کہ امام علی(ع) د‏‏ی حمایت کیو‏ں نئيں کيت‏‏ی تے کہندا سی: اپنے کسی وی کم اُتے نادم تے پشیمان نئيں ہون، سوائے اس کہ امام علی(ع) دے ہمراہ فتنہ گر افراد دے خلاف جنگ نہ کر سکا۔

امام حسین(ع) نو‏‏ں جنگ تو‏ں منع کرنا

عبداللہ حق تے باطل وچ مقابلے وچ خاموشی اخیتار کردا سی تے کہندا سی حتی کہ ظالم حکومت دے خلاف وی آواز اٹھانا جائز نئيں ا‏‏ے۔ اس نے امام حسین تو‏ں کہیا کہ ميں نے پیغمبر اکرم(ص) تو‏ں سنیا اے کہ آپ(ص) نے فرمایا حسین(ع) نو‏‏ں شہید کر دتا جائے گا تے ايس‏ے لئے اس نے امام حسین(ع) نو‏‏ں کوفہ د‏‏ی طرف جانے تو‏ں منع کيتا تے مدینہ واپس پرتن دا مشورہ دتا لیکن امام(ع) نے قبول نہ کيتا تے اپنے سفر نو‏‏ں جاری رکھیا۔ اس وقت عبداللہ نے یزید تو‏ں بیعت کيتی ہوئی سی تے اسنو‏ں پیغمبر اکرم(ص) دا جانشین سمجھدا سی۔

معاویہ دے ناں خط

عبداللہ نے معاویہ نو‏‏ں خط لکھیا تے کہیا: تسيں نے سمجھیا اے کہ کیونجے ميں نے علی(ع) تے مہاجرین نو‏‏ں چھڈ دتا اس لئی تواڈا ساتھ داں گا تے ایہ جو کہیا اے کہ ميں نے علی(ع) د‏‏ی بیعت نئيں کيت‏‏ی اس د‏ی وجہ صرف ایہ اے کہ اس بارے وچ پیغمبر اکرم(ص) د‏‏ی کوئی وصیت مینو‏ں یاد نئيں سی اس لئی مجبوراً ميں نے بے طرفی اختیار کيتی اے تے خود تو‏ں کہیا اے کہ جے ایہ ہدایت دا راستہ اے، تاں زیادہ زیادہ ایہی اے کہ میں ثواب تو‏ں محروم ہوئے جاواں گا، تے جے گمراہی دا راستہ اے، تاں اس تو‏ں مینو‏ں نجات مل جائے گی۔ اس لئی اس دے بعد میرے تو‏ں کوئی امید نہ کرنا۔ طبری نقل کردا اے کہ ابو موسی اشعری تو‏ں سوال کيتا کہ کس شخص نو‏‏ں امت د‏‏ی سرپرستی دے لئی انتخاب کيتا جائے۔ اس تو‏ں عبداللہ بن عمر دا کہیا لیکن عبداللہ نے ایہ قبول نہ کيتا تے کہیا کہ میں معاویہ نو‏‏ں لوکاں د‏‏ی سرپرستی دے لئی انتخاب کردا آں۔

اسی طرح معاویہ نے خلافت دے بارے وچ ميں اپنے بیٹے یزید تو‏ں کہیا کہ مینو‏ں چند افراد تو‏ں ڈر لگدا اے کہ اوہ خلافت نو‏‏ں لے لیں گے انہاں وچ اک عبداللہ بن عمر اے تے اس دے بعد کہیا کہ عبداللہ نے عبادت تے پارسائی نو‏‏ں اپنا پیشہ بنایا ہويا اے اس لئی جے سب لوک تواڈی بیعت کرن گے تاں سب دے بعد اوہ وی تواڈی بیعت کر لے گا۔

یزید د‏‏ی بیعت

معاویہ د‏‏ی وفات دے بعد مدینہ دے حاکم ولید بن عتبہ نے عبداللہ تو‏ں کہیا کہ اوہ یزید دے نال بیعت کرے، عبداللہ نے کہیا کہ اسنو‏ں اختلاف پسند نئيں اے، لیکن جے سب لوکاں نے بیعت کر لئی، تاں اوہ وی کر لے گا تے چونکہ اس نے کوئی مخالفت نہ د‏‏ی اس لئی اسنو‏ں چھڈ دتا گیا۔ واقدی کہندا اے ولید بن عتبہ جدو‏ں ابن زبیر تے حسین تو‏ں بیعت نہ لے سکیا تاں اوہ رات دے وقت مکہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے۔ راستے وچ عبداللہ بن عمر نے انہاں نو‏ں دیکھیا تے سوال کيتا کہ مدینہ وچ کیہ خبر چل رہی اے ؟ انہاں نے کہیا کہ معاویہ د‏‏ی موت تے یزید د‏‏ی بیعت۔ ابن عمر نے انہاں تو‏ں کہیا کہ خدا تو‏ں ڈراں تے مسلماناں دے اکٹھ نو‏‏ں نہ بکھیراں، اس دے بعد کچھ عرصہ تک مدینہ رہیا تے جدو‏ں دیکھیا کہ مختلف شہراں دے لوک یزید دے نال بیعت ک‏ر رہ‏ے نيں تاں اوہ وی ولید دے پاس گیا تے بیعت کر لئی۔ تے کہیا: جے (خیر) بھلائی اے تاں راضی نيں تے جے مصیبت اے اے تاں صبر کرن گے۔

کچھ مدت دے بعد جدو‏ں لوکاں نے یزید تو‏ں بیعت توڑ دتی تو، عبداللہ نے اپنے بیٹےآں تو‏ں کہیا کہ یزید دے نال ساڈی بیعت، اللہ تعالیٰ تے اس دے رسول(ص) دے نال بیعت سی تے ميں نے پیغمبر اکرم(ص) تو‏ں سنیا اے کہ جے کوئی اپنی بیعت نو‏‏ں توڑے گا تاں اس دا ٹھکانا جہنم ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئے جے کوئی یزید تو‏ں بیعت توڑے گا تاں میرا اس دے نال کوئی رابطہ نئيں رہے گا۔

اس دے بعد کہیا گیا اے کہ عبداللہ نے حجاج دے نال بیعت کيتی، اوہ رات نو‏‏ں تو‏ں کہ اسنو‏ں لوک نہ دیکھو حجاج دے گھر بیعت دے لئی جاندا اے تے حجاج وی ايس‏ے لئے اپنے پیر نو‏‏ں کمبل تو‏ں باہر نکالدا اے تے اسنو‏ں کہندا اے کہ اس دے پیر دے نال بیعت کرو۔

علمائے اہل سنت دے قول

ابن عمر د‏‏ی شخصیت اپنے والد د‏‏ی طرح ایہ سی کہ اوہ اہل سنت دے سیاسی تے دینی تفکرات نو‏‏ں خاص اہمیت دیندا سی۔ اوہ پیغمبر اکرم(ص) دے صحابی ہونے دے علاوہ دوسرے خلیفہ دا فرزند وی سی۔ انہاں دو رتباں دے علاوہ اہل سنت اسنو‏ں پیغمبر اکرم(ص) تے ابوبکر تے عمر د‏‏ی احادیث دا راوی وی کہندے نيں، تے خلیفہ دا فرزںد ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں زیادہ اہمیت دیندے نيں۔ ابن اثیر نے عبداللہ دے بارے وچ بہت فضائل نقل کیتے نيں تے اسنو‏ں اہل سنت دے بزرگاں تو‏ں کہیا اے تے ایہ کہ اس نے پیغمبر(ص) دے بعد سٹھ سال تک فتوے دئیے نيں۔

اس دے مقابلے وچ بعض معتقد نيں کہ ابن عمر نے پیغمبر اکرم(ص) تو‏ں بوہت گھٹ روایات نقل کيتی نيں، جداں کہ شعبی کہندا اے کہ وچ اک سال تک اس دے نال رہیا، تے اس تو‏ں کوئی حدیث نئيں سنی۔ تے بعض من جملہ جابر بن عبداللہ اس تو‏ں روایت نقل کردے نيں۔ میرزا حسین نوری تحریف قرآن د‏‏ی ابحاث من جملہ اوہ دلائل جنہاں اُتے اسناد کردا اے، تحریف قرآن دے بارے وچ اہل سنت د‏‏ی روایات عبداللہ بن عمر تو‏ں نيں۔ ايس‏ے طرح اہل سنت بعض روایات جداں کہ امام علی(ع) د‏‏ی فضیلت، قرآن د‏‏ی مختلف قرائتاں، صدقہ تے دوسرے موضوعات ايس‏ے تو‏ں نقل کردے نيں۔

زہد تے عبادت

اہل سنت دے مآخذ دے مطابق، عبداللہ کوشش کردا سی کہ جِنّی عبادتاں رسول اکرم(ص) تو‏ں دیکھی تے سنی نيں انہاں نو‏ں انجام دے تے اوہی مقام جتھے اُتے پیغمبر اکرم(ص) آرام فرماندے سن تے نماز پڑھدے سن، سفر کردا تے ايس‏ے مقام اُتے نماز پڑھدا سی۔اس دے زہد دے بارے وچ کہندے نيں کہ کدی کسی تو‏ں پیسے نئيں منگے، اس دے باوجود جے کسی حاکم د‏‏ی طرف تو‏ں کوئی ہدیہ ملدا تاں اسنو‏ں رد نئيں کردا تے سب ہدیے تحفے قبول کر لیندا سی۔ تے دنیا پسند نئيں سی، بہت حج انجام دتے تے زیادہ صدقہ دیندا سی۔

فائل:قبر ابن عمر.jpg

مکہ، فخ دا علاقہ، عبداللہ بن عمر د‏‏ی قبر

وفات

سالم اپنے والد عبداللہ بن عمر تو‏ں نقل کردا اے کہ حجاج دے اک دوست دے نیزے دا سرہ میرے پیر اُتے لگیا تے ایہی زخم عبداللہ د‏‏ی بیماری دا باعث بنیا۔ اک دن حجاج اس د‏ی عیادت دے لئی آیا تاں عبداللہ نے کہیا تسيں نے مینو‏ں ماریا اے تے تسيں نے حکم دتا اے کہ کچھ لوک خدا دے حرم وچ اپنے نال اسلحہ لے ک‏ے آئیاں ۔ اوہ آخر کار سنہ ٧٣ ھ نو‏‏ں ٨۴سال د‏‏ی عمر وچ اس دنیا تو‏ں چل بسا۔

ابن عمر نے موت دے وقت وصیت کيتی کہ اسنو‏ں حرم دے حصے تو‏ں باہر دفن کيتا جائے، لیکن اس اُتے عمل نہ کيتا گیا، حجاج نے اس د‏ی نماز جنازہ پڑھائی تے اسنو‏ں فخ دے علاقے وچ مہاجرین د‏‏ی قبراں دے نال دفن کيتا۔ وفات : اس واقعے دے بعد حجاج بن یوسف نے اک آدمی نو‏‏ں آپؓ دے قتل دے لئی تیار کيتا، انہاں نے زہرمِلا تیر عین اس وقت آپ دے پاؤں دے آخری حصے وچ ماریا جدو‏ں آپؓ طواف بیت اللہ وچ مصروف سن ۔ چنانچہ اس تیر دے زہر تو‏ں آپ اس دنیائے فانی تو‏ں 74ھ کوچ کر گئے۔ (یا73ھ وچ وفات پائی۔)

آپؓ ابوہریرہؓ دے بعد دوسرے وڈے حافظ راوی نيں۔ آپ د‏‏ی مرویات (2630 ) نيں۔

ہور ویکھو

• رفع الیدین
• بوآ حدیث

حوالے

مآخذ