بہاری (پنجابی شاعر)
بہاری پنجابی بولی دا اک شاعر سی ۔ بہاری شاعر گرو گوبند سنگھ دا ہم عصر سی ۔ اوہ گرو نوں لکھی جنگل وچ ملے ۔ اوہناں دا جم بھاگی باندر وچ ہویا ۔ اوہ دیوانے سادھوآں دی کوٹ پیر دی گدی دے مہنت سن ۔ اوہناں نے پنجابی وچ ماجھاں لکھیاں ۔
تخلیقاں
[سودھو]شعری نمونے
[سودھو]ماجھاں بہاری
1
درد پیارے دے گھائل کیتی، من تن ہی نت جاندی ۔
کرِ کرِ رہی علاج گھنیرے، نت پیڑ کلیجہ کھاندی ۔
پیڑ کلیجیوں نکل ویندی، گجھی رہے نیناں دی ۔
گوبند سنگھ پیارے ! سو سالاہیں، جِ لیہندے خبر دلاں دی ۔
2
لٹک تساڈی میں لوٹن کیتی، پھراں لٹیندی راہیں ۔
تاگتِ کڈھ کھڑی وچھوڑے، میں کتاں کیں دی باہیں ۔
جاں سواں تاں توں نالے سویں، جاں چلناں اٹھِ راہیں ۔
گورو گوبند سنگھ ! جب بھیتر ویکھاں، توں ہے ہیں میں ناہیں ۔
3
عاشق نال بروبر کیہی، جس دھڑ ہے سرُ ناہیں ۔
اوہ رہن پلکاں دے مارو، جیوں سورے رن مانہیں ۔
گلیاں وچ پھریں چپ کیتے، تلیاں بھڑکن بھاہیں ۔
نویں کھنڈیں تھرتھل بہاری، جاں عاشق کڈھن آہیں ۔
4
تیراں کولوں تکھیاں پلکاں، ظالم کرن تکبیراں ۔
کامنہاری کامن پائے، ایہہ تن کیتا لیراں ۔
محبوباں دی ایہا وہدت، لوں لوں دیندی سیراں ۔
محبوباں دے گھاؤ بہاری، سہنے پئے فقیراں ۔
5
جنہاں باجھہُ گھڑی ن جیواں، ہن ان کؤ بھئے مہینے ۔
سک محبوباں کیبر لایا، غرق گیا وچ سینے ۔
آہیں نالِ ن نکل ویندا، سننجے جی کمینے ۔
تن دیاں تپتاں مٹن بہاری، جاں ملسن یار نگینے ۔
6
سار سمال سواں گن تینڈے، میں کوں ستیاں سون ن دیندے ۔
لوک جانے ایہہ دوے جڑیاں، میں کوں تتو تائ تویندے ۔
سنیاں ہویاں ککھاں وانگوں، دھکھ دھکھ ڈھانڈھ بلیندے ۔
کہُ گوبند سنگھ نیناں دی گلّ، روئِ دیندے پر نال ن ویندے ۔
7
جاں ہسے تاں مٹھا لگے، رسے تاں کھرا پیارا ۔
جیوں جیوں بوند پیوت ہے چاترک، سیتل ہوئِ منجھارا ۔
جاں دسے تاں چانن تھیوے، بنُ ڈٹھیاں اندھیارا ۔
اکھیں کن نہ صحن بہاری، وچ متّ سماوے سارا ۔
8
بندرابن دیاں ٹھنڈھیاں چھاواں، موریں رن جھن لایا ۔
کڈھ کلیجہ کوئلے کیتا، کوئی دادرُ دندُ رچایا ۔
بجلی لشکے تے گھنیئر گرجے، میرا ستا پریم جگایا ۔
اکسُ مرلی والے باجھ بہاری، سانوں خونی ساون آیا ۔
9
رتی پریم جنہاں دے اندرِ، بنا شرابوں کھیوے ۔
اٹھِ پہر محلیں چانن اتھے، بلن پریم دے دیوے ۔
جیہی لائن توڑ نباہنِ، سفل تنھاں دا جیوے ۔
ہرِ امرت سنتاں دے مکھ ورسے، گرمکھ ہوئِ سو پیوے ۔
10
اچن چیتیاں تے چپ-چپاتیاں، لگیاں پریم-نگاہاں ۔
جھلاں دے وچ پھراں ککیندی، ہتھ گھتی وچ کاہاں ۔
اگے بھی پریم سو ہوندا آہا، کہ لگا دوش اساہاں ۔
11
گھڑی نہالی واٹ متراں دی، جو کوئی آکھے آوے ۔
سارا دہُ نہاردے گزرے، میں کوں دکھی رینِ وہاوے ۔
جس کمم نوں میں ہتھ لگائیں، سو کم کھاون دھاوے ۔
شانتِ ملن سو لڑیندے سجن، ساڈی تاں دلگیری جاوے ۔
12
دتی کنڈ ن جاہِ پیاریا ! میں تیرے درد رننجانی ۔
گھنڈا ہیڑے دی ہرنی وانگوں، بان غرق گیا سن کانی ۔
تاگتِ کڈھِ کھڑی وچھوڑے، میں تٹی پھراں پرانی ۔
گل وچ پلو ستگور والا، میں ارد بازار وکانی ۔
13
یار یاراں کولوں ودیا منگدے، آکھ دکھا کیا کریئے ۔
سرُ نوں کٹِ رسالُ بنائیئ، پیشِ متراں دی دھریئ ۔
جے سر دتے راضی تھیون، سرُ دیندیاں کیوں ڈریئ ۔
سر صدقے کربان بہاری، جے وچُ نگاہاں دے مریئے ۔
14
لوہا وس پیا استاداں، ملِ دلِ کیتا کاہیں ۔
جاں مکھ دیکھن لایق تھیا، تاں سبھ لوک صلاحیں ۔
توں ہی مینڈا سجن پڑدے کہن، جنِ اوڑک پریتِ نباہی ۔
دل دے محرم نال بہاری، بھیکھ منگنُ پاتشاہی ۔
15
کلر دھان ن ہونی کبہوں، جے کوٹکُ بدل برکھانے ۔
تن منُ چت دیئیے سبھ اپنا، للچی کبہو ن اگھانے ۔
اپرادھی ن رہے اپرادھہں، سنِ سنِ بید پرانے ۔
اگنِ پانی دی آنچ بہاری، موٹھُ کٹھورُ ن مانے ۔
16
پریم پکام لگا تن اندر، کرک کلیجے نوں آوے ۔
اندر وننجِ شناکھتُ ہویا، رتُ پیوے ماس کھاوے ۔
سدہں وید دکھالہُ ناڑی، اوہ غرق گیا گرکاوے ۔
سرنگ پیکامُ ن کڈھہُ مولے، متُ درد بھی (نالِ) نکل جاوے ۔
17
جانی میرا میں جانی دا، جانی باجھ بگانی ۔
جانی لایا کرک کلیجے، تاں کیتی درد دوانی ۔
جانی باجھ میں گھڑی ن جیواں، جانی پھرے گمانی ۔
جب جانی تب جان بہاری، جانِ جانِ وچ جانی ۔
18
منِ مہتابُ جوتِ تنھاں نوں، اکھی بلن مثعلاں ۔
جنہاں ساڈا منُ تنُ لیتا، باجھ تنھاں کیوں جالاں ۔
لگی محبت پیا وچھوڑا، پل پل تونہی سمالاں ۔
آہیں دے لکھ لیکھ بہاری، درگہہ جائ دکھالاں ۔
19
نکڑیاں ہوندیاں دی پئی محبت، ہوئی بند دلاں نوں ۔
سکن اکھیں تے من جھورے، متراں وچھڑیاں نوں ۔
رتیا ہویاں دلاں وچھوڑن، پؤسی صبر تنھاں نوں ۔
جیودیاں ن ملن بہاری، کی کرسن یاد میاں نوں ۔
20
آکھ دکھا سبھرائیے ہیرے ! تدھ رانجھن کت گن پایا ۔
لاہِ ادبُ وڑی وچ اتن، کملی آپ سدایا ۔
راجُ ہوئکے پیا پیالہ، تینڈا شہہ مکلاؤُ آیا ۔
ساری عمر ڈھونڈھیدیاں گزری، وچے ہی شہہ پایا ۔
21
عاشق مانوں رہے ن گجھا، جے سطر میلا ہووے ۔
ماریا غرض پھرے ڈگلاندا، تن جھورے منُ رووے ۔
جتھے نظر چنگیری ہووے، اتھے جائ کھلووے ۔
اس عاشق نوں میل ن لگے، جو ہڈّ پلیت ن ہووے ۔
22
تو لکھ کے پتیا لے آئیو، اودھو اسیں پریم دردِ دکھ بھریاں ۔
تو بدردُ تینوں دردُ ن کوئی، اسیں کون وکھت دیاں کھڑیاں ۔
مرلی والے وسِ کر لیتیاں، سرِ پائِ پریم دیاں جڑیاں ۔
سے کیوں ملنِ ببھوتُ بہاری، جنِ سرِ سوہاگ دیاں دھڑیاں ۔
23
جیوں جیوں جانی مینوں چلن سنائے، تؤں تؤں سوگ بھریواں ۔
اسے سوگ تساڈے کولوں، ن میں مراں ن جیواں ۔
اندرُ پاٹ تھیا ٹویرا، ٹک ٹک کیہڑا سیواں ۔
مینوں لے چلُ نالِ بہاری، توڑے خدمتدار سدیواں ۔
24
خاصے باجھ ن رہن دلدری، جیوں سوم ن رجدا مالوں ۔
پانی باجھِ دریاؤ ن رجن، جویں درکھت ن رجدا ٹالوں ۔
ریتِ باجھِ پاتشاہ ن رجن، جویں فقر ن رجدا ہالوں ۔
اس بھتِ نواں سنیہُ بہاری، نین ن رجنِ بھالوں ۔
25
بھکھ جیڈُ زہمتِ نہیں کوئی، انُ جیڈُ نہیں دارو ۔
کام جیڈُ کملا نہیں کوئی، اگُ جیڈُ نہیں چارو ۔
پؤن جیڈُ کوئی دھاوا ناہیں، کال جیڈُ نہیں مارو ۔
پاپ جیڈُ کوئی ڈونگھا ناہیں، دھرمُ جیڈُ نہیں تارو ۔
26
کوڑ جیڈا کوئی دشمن ناہی، سچُ جیڈا نہیں سجن ۔
جیڈُ وچھوڑے مؤت ن کائی، ملنے جیڈ ن رجن ۔
ستگور کے پرسادِ بہاری، جس سمرن تس رجن ۔
27
رامُ وساریو کتُ بھرواسے، تینوں کیہا گمان پئیو ری ۔
لالچ لگکے جنمُ گوائیو، خودی خراب کتوئی ۔
جاں جم آوی پکڑِ چلاوی، تینڈا بھائی بندھ ن کوئی ۔
ستگور کے پرسادِ بہاری، تینڈی ہرِ سمرن گتِ ہوئی ۔
28
سطر جورُ کیتے دریائیں، راہیں ریت رسانی ۔
انگلیاں کٹِ قلم کریہی، نین کریں مسوانی ۔
دل دا ٹکڑا کاگد کریئے، ہنجھو کریئے پانی ۔
لکھ حقیقت یاراں بھیجی، میں رو رو حرف پچھانی ۔
29
سبھے کھوہ بھر متھرا دے، سو بھیجے کشن سنیہے ۔
آپ ن آوے تے لکھ ن بھیجے، اوہُ کے جاناں ہرِ کیہے ۔
کانے کھٹے کہ مسُ نکھٹی، کے کاگد کھادھے لیہے ۔
کے لکھنہار نہ ملمُ بہاری، جو پتیاں لکھ دیہے ۔
30
نکلِ بان گئے دسلو، جو کس مارے نیہی ۔
اگے پھٹّ چماندے آہے، ہن لگا وچِ دیہی ۔
رتی رتّ رگاں وچ ناہیں، توڑے دیکھو پائِ ولیہی ۔
اس وچھوڑے دی پیڑ بہاری، سجری ن تھیندی بیہی ۔
31
ہک دن ماہی میں اندر ستی، مینڈی شام ہلائی کھڑکی ۔
کھڑکی ہلی تے دھمک پہتی، تٹی کنّ دی لڑکی ۔
اندر ماؤں گالھی دتیاں، باہرِ بابل جھڑکی ۔
شام سلونے دی لٹک بہاری، اساں روندیاں چاٹی رڑکی ۔
32
بے پرواہی تے اسلمستی، مہتاباں کؤ سنہدی ۔
سنہدی سہج سہاریاں تائیں، دردونداں نوں کنہدی ۔
ایہہ دل مینڈی تینڈے کارنِ، راتی ڈیہاں لنہدی ۔
اجنُ سک ن گئی بہاری، سجن تساڈے منھ دی ۔
33
آہِ درد مت مارو کوئی، تین لوک جلِ جائے ۔
آہ درد تے پنکھی ڈردے، سن آکاش ڈرائے ۔
آہ درد تے دھرتی کمبے، مت الٹی ندی وہائے ۔
دھنّ عاشق دی آہ بہاری، جتھے آہِ سمائے ۔
34
عاشق عاشق سبھ کوئی آکھے، سر ٹیڈھی پگڑی دھر کے ۔
سر تھے پرے صدق دا ڈیرہ، سبھ مڑ آئن ڈر کے ۔
مان منی تے خودی تکبر، کوئی ن رہیو جر کے ۔
سجناں دے اچ محل بہاری، کوئی عاشق پہتا مر کے ۔
35
میر پیر سبھ وس کر لیتے، کال قہر دیاں تبراں ۔
سبھنا دے سرِ ایکو جیہی، مؤت غریباں گبراں ۔
قاضی پنڈت تے فانی دے، اکِ سیونِ اک قبراں ۔
دیکھِ بہاری اوناں سنگ کیہی ورتی، وت ن آئیاں خبراں ۔
36
جنگلِ بیلے جیوں ڈؤں لگا، کدے ن تھیندا مٹھا ۔
ڈیہیں راتیں سک اکہی، جورُ نیناں دا لتھا ۔
متراں کولوں مکھ ن موڑاں، جے سؤ لوک اکٹھا ۔
یار اساڈا آہِ بہاری، سنکے دوزکُ نٹھا ۔
37
اسیں سک تساڈی آئے، تساں رکھائے پڑدے ۔
لوکاں دی بدناویں کولوں، اسیں ڈردے عرض ن کردے ۔
عاشق سٹِ گھتے وچ دوزک، دوزک نو لے تردے ۔
جے سؤ سٹھِ وگن تلواریں، اسیں آئی باجھ ن مردے ۔
38
کر مسلت عاقی گڑھ لیچن، مسلت لوہے بھنے ۔
کر مسلت دریاؤ تریون، سپ کیچن دند بھنے ۔
سبھ کچھ مسلت وسّ بہاری، عشقَ ن مسلت منے ۔
39
ہائے ! محبت کیہی لائی، میرے سینے اندر رڑکے ۔
جیوں جیوں دیکھاں باغ ماہی دا، میرے اندر آتش بھڑکے ۔
امبڑی جھڑکے مینوں بابل مارے، ویر بلاون لڑ کے ۔
اس وچھوڑے دی آتش کولوں، دم نکل جائے سڑ سڑ کے ۔
40
محنت کیتی سپھلی سائیں، جو رہے جی سنگے ۔
جو پد پائن استھر ہووے، سو کیا پھر پھر منگے ۔
سبھ آساں سبھ کامنا تج کر، آتم ہر رنگ رنگے ۔
سیئی سادھ سوئی سنت بہاری، جس مایہ موہ ن ڈنگے ۔
41
اپنا آپ مار نرمل ہوئِ، صاحب دے رنگ رتے ۔
جیوتّ موئے موئے سے جیوے، نہچؤ جانؤ ستے ۔
سبھ سیوں آپ کؤ گھٹّ سدائن، درلبھ تن کی متے ۔
سوئی سنت سو بھگت بہاری، جنہاں ہؤمے کیتی ہتے ۔
42
صاحب سمرتھ سکھاں دا داتا، سبھ دیوے سکھ انمنگے ۔
سبھہوں کے ہردے مہہ رویا، سبھسے دے ہے سنگے ۔
کرپا کرِ جن بھجن سکھایا، سے ساچے رنگ رنگے ۔
ہوئے گھر دے داس بہاری، جو چھاپے تیرے دنگے ۔
43
سادھ سنگتِ دا جس رسُ آیا، سو مل مانے رلیاں ۔
جیوں برکھ ساتھ پھل پھل پاکے، عجب ٹاسیاں پھلیاں ۔
بچن جتھارتھ ورکھا ہووے، ڈھل ڈھل ساکھاں پلیاں ۔
جائ پہنچہِ خصم بہاری، شاہاں ڈالیاں گھلیاں ۔
44
تن ہمانی دے وچِ پایا، سوئنا روپا ساسا ۔
رات دوس وچ کڈھ کڈھ لیون، پل پل کرن بناسا ۔
پوے ن ہک، تے نکلن بہتے، تس رہن دا کیا بھرواسا ۔
ایسے گڑھ مہہ بیٹھ بہاری، ہوا کہاں مواسا ۔
45
بھاہِ لگی مینوں درشٹی آئی، جیوں داوانل ترن جالے ۔
کال بلی سبھ جگ چن ماریا، تپے تپیشر نالے ۔
اچنچیت سر بمب بجاوے، ون دتیاں کاگل کالے ۔
اک ہرجن اس سیوں بچے بہاری، ہور کیتی کال حوالے ۔
46
جگ وچ دھم پئی سوماں دی، کوئی کرم ن بھلا کیتو نے ۔
اپنے آپ کؤ دکھ دیئ دیئ، اکٹھا دھن کیتو نے ۔
جیوں مکھیاں ماکھیوں بہو کیتی، اک آئِ کر گھنّ گیئو نے ۔
سوم مر ہوئے سرپ بہاری، ایہہ پھل پلو پئیو نے ۔
47
جنہاں عدل من اوپرِ کیتا، تن کا عدل جگ منے ۔
جسکا من اپنا ہے مورکھ، تس سکھ کوئی ن گھنے ۔
آپ کھائِ جو ساگا الونا، سو دان کہ دئے سونے ۔
جگ اسمیدھُ کیوں کرے بہاری، جو آپ درے در پنے ۔
48
جے کوئی ہک ویری مل لیوے، اوہ اسدا ہو چکیا ۔
میں تینوں لکھ ویر مل لیتا، بھی تیرا ہوئِ ن مکیا ۔
گناہ گار وڈ لون حرامی، سیوا سمرن تھیں لکیا ۔
کوکر کنوں میں گھٹ بہاری، اپنے صاحب اگے ن جھکیا ۔
49
گھٹ گھٹ دے وچ ڈھانڈھی بالی، اس ترشنا راکھشیانی ۔
پائِ کر ڈور سگل دے گل وچ، نچائے کپِ پرانی ۔
مانس تے اس گدھا بنایا، لد دھندا بوجھ ستانی ۔
اک ہرجن سیوں ڈرے بہاری، ہور جیتی چارے کھانی ۔
50
اماں نی ! ہؤں مردی وننجاں، مینڈے اٹھن سول کلیجے ۔
برہُ قصائی اندر وڑیا، کیتی ریزے ریزے ۔
جس دن دی گھر کھیڑیاں آندی، سکھ ن ستی سیجے ۔
تنھاں وٹہُ قربانُ بہاری، جو چاک اساتھے بھیجے ۔
51
پیراں باجھ مریدُ ن سوہنِ، تھماں باجھ ن کڑیاں ۔
پتراں باجھ ن سوہنِ ماواں، لکھ ہیرے موتی جڑیاں ۔
کنتاں باجھ ن سوہنِ ناری، توڑے ہوون حوراں پریاں ۔
سو کیوں ملن ببھوت بہاری، جنہاں سر سہاگ دیاں دھڑیاں ۔