شاہ شرف
 | |
|---|---|
| جم | 1640 بٹالا، پنجاب |
| موت | 1724 |
| کم کِتہ | صوفی شاعر |
| بولی | پنجابی |
| وڈے کم | دوہڑے، کافیاں اتے شترنامہ |
شاہ شرف (1640–1724) اگھے صوفی فقیر اتے شاعر سی۔ اوہناں دیاں رچناواں دوہڑے ، کافیاں اتے شترنامہ نیں۔[۱] میاں محمد بخش "سیف الملوک" وچّ اس بارے لکھدا اے :-
سخن شریف شرف دے رجے، کبے شاہ شرف دے،
پندھ پیاں نوں راہ دکھاون، راہبر اس طرف دے
جیون ویروے
[سودھو]شاہ شرف دا جنم 1656 نوں بٹالا سانجھے پنجاب وچّ (ضلع گرداسپور) وکھے ہویا سی۔ دادا کھتری سی، جو محکمہ مال وچّ قانونگو دے عہدے تے سی۔ اوہناں نے اسلام نوں پسند کیتا تے پروار سمیت مسلمان ہو گئے۔ شاہ شرف نوں جوانی وچّ فقیری دی لو لگی تے اہ لاہور چلے گئے۔ اتھے شیخ محمد فاضل قادری دے مرید بنے، جو کہ بٹالے دے وسنیک سن۔ اتھوں ہی ایہناں نوں ‘شاہ شرف` دا خطاب ملیا تے باقی ساری عمر مرشد پاس لاہور رہے۔ مولا بخش کشتہ، شاعر دی موت 1137 ہجری (1725 ) دندا اے، نال ہی لکھدا اے- کہ اسنے لگبھگ 66 سال جیون لنگھایا، اس حساب نال اوہناں دی جنم متی 1659 دی ہی بندی اے۔” شاہ شرف جنہاں نوں شیخ شرف دے ناں نال وی جانیاں جاندا اے۔ آپ نوں شیخ محمد فاضل جو کہ قادری ستاری (لاہور) دے رہن والے سن، اوہناں نوں صوفی دھارا ولّ لے کے آئے۔ اوہناں دا یقین ہے کہ جویں بیج بوٹا بنن لئی اپنے آپ نوں ختم کر لیندا اے، اسے طرحاں بندے نوں اپنے آپ نوں خدا وچّ لین ہویاں ہی اصلی ادھیاتمکتا دے درشن ہو سکدے نیں۔ اوہناں دیاں کافیاں دا پربھاو بعد والے کویاں وچّ صاف دیکھیا جا سکدا اے۔ آپ دا مرشد محمد فاضل قادر سی۔ شرف حالے چھوٹی عمر دا ہی سی ک اس دے بھرا دی موت ہو گئی اتے ودھوا بھرجائی نال رہ کرکے آپ دی تینویں آپ نوں طعنے مہنے دندی رہندی سی جس کرکے آپ دی بدنامی ہون کارن آپ نے گھر بار تیاگ دتا۔
رچنا
[سودھو]شاہ شرف دی رچنا دا کوئی لکھی شکل نئیں ملدی۔ پھر وی سبھ توں پہلا منشی گلاب سنگھ اینڈ سنز ولوں سن 1901 وچ ‘شبد-شلوک بھگتاں دے’ وچ شاہ شرف دے ہیٹھ لکھے شعر شامل نیں:
1) سری راگُ
تیری چتونِ میت پیارے من بؤرانا موہارے۔...
2) راگ آسا-کافی
تو کیا جانے شرفا کھیلِ پریمکا۔
پیرم کا کھیل نہیں تے کھیلا۔
3) راگا جھنجھوٹی
پنڈت پچھدی میں واٹا بھلیندی ہاریا میری جانِ۔
شبد-شلوک بھگتاں دے توں بعد ڈاکٹر. سریندر سنگھ، بولی ڈیپارٹمنٹ پنجاب نے کوہلی ہوراں توں ‘چونویاں کافیاں’ دا مجموعہ تیار کروا کے سنّ 1965 وچ شائع کیتا۔ جس وچ 81 کافیکاراں دیاں رچناواں شامل نیں تے شاہ-شرف دیاں اٹھ قافیاں اس چ نیں-
ڈاکٹر. جیت سنگھ سیتل نے پنجابی ساہت دا آلوچناتمک اتہاس` وچ (پنے 318-19) کوی دے لکھے اک ‘شترنامہ’ دا الیکھ کیتا اے اتے ونگی پیش کیتی اے
جے کر شطر قبول کرداں سوتں روز انزل۔
واقف رمزنا ہندی مڑ کے، عشقَ ہمیل نا پاندا گل۔
شوق نکیل الف وچ بینی، سیس سجود جھکاندا دل۔
عشقَ مراد مہار ہجردی، پکڑی لئی جاوے جت ول۔
شاہ شرف دے کالم دا مول سور پریم اے۔ عشقَ صوفی-سادھنا دا دھرا اے۔ عشقَ دے راہ اتے چل کے اوہ پرم تتو نال امبھیدبھا دی اوستھا مانن دا اہل ہندا اے۔ پریم کوئی سوکھا عمل نہیں۔ شاہ شرف مطابق ایہہ کٹھور سادھنا اے۔ سچا پریم کیتے بناں جیون بیکار اے۔ شاہ شرف نے پوروک پریتم نوں ملن دا حوصلہ کیتا اے:
‘سہُ نوں ملیا لوڑیدے’
مد ساڈے بندھنِ توڑیئے۔
پریم وچ برہوں دا سلھ بھاویں سہنا پیدا اے، پر ایہہ پیڑ وی مزا دیندی اے۔ خدا دی دتی ہوئی اے، اس نوں سہن کرنا بندا اے-سچ تاں ایہہ اے کہ جو حق دا رستہ پچھان لیندا ہن، پھر اوہ دم نہیں ماردے، چپ ہو جاندے ہن۔ رضا وچ رہندے ہن۔ کیہو جہی ستھتی وی کیوں نا پیدا ہو جائے، اوہ عشقَ دے راہ تے چلنوں ہٹدے نہیں:-
قدم نہ پاچھے دیئی ہالوں،
توڑے سر وکھ کیچے دھڑِ نالوں،
تاں بھی حالَ نہ کہیں وے اڑیا۔
اس توں سدھ اے کہ اوہ اک چنگا تجربہ کار شاعر(انوبھوی کوی) سی، جسدی شاعری آسان پر اثر پاؤن آلی سی۔ اسدی بولی بھاویں پنجابی اے، پر کتے-کتے لیہندی دا اثر اے۔ صوفیاں وچوں شاہ شرف نے شاہ حسین دا بہت اثر قبول(پربھاو گرہن) کیتا اے۔ شاہ شرف دیاں کافیاں وچ ویوگ دی پیڑ دا بھاوَ بڑے سچجے ڈھنگ نال پرگٹایا گیا اے۔ شاہ شرف دی کویتا 8 راگاں (سری، آسا، آساوری، جھنجھوٹی، دھناسری، بلاول، کدارا، بسنت) دی ورتوں کیتی گئی اے، اس لئی ساری رچنا گییتا پردھان اے ایہناں راگاں وچوں بوہتی ورتوں دھناسری دی اے۔
شاہ شرف نے اپمان ودھان بڑی سفلتا نال کیتا اے۔
‘سہُ بن کد سکھ پاوئی’
اس بھاوَ نوں درڑھ، کرن تے تیرب پربھاو پاؤن لئی مچھلی اتے کونج دی تڑپ دا سندر اپمان ودھان کیتا۔
شاہ شرف شعر-سرجنا وچ نپن اے پر اسدی اتنی گھٹ رچنا موجود ہون کارن اس دی شعری عظمت نوں وستار نال درسایا نہیں جا سکدا۔