بدھ سنگھ
بدھ سنگھ پنجابی بولی دا شاعر سی تے مہاراجہ رنجیت سنگھ دا درباری شاعر سی ۔ اوس نے ہندی اتے پنجابی وچ شاعری رچی ۔ اوسدی پنجابی شاعری وچ سی حرفیاں، بارانماہ اتے کجھ ہور نکیاں رچناواں شامل ہن ۔
شعری نمونے
[سودھو]سی حرفیاں بدھ سنگھ
1
الف اساں ولِ آویں جانی ! درداں تھیں درماندی ۔
سکدے نین کلیجہ دھڑکے، سر کڑکے بجّ دکھاں دی ۔
دے گل لط کٹھیساں برہوں، مینڈی کائی ن پار وساندی ۔
بدھ سنگھ دلبر آن ملاوو، نہیں زہر قہر دا کھاندی ۔
2
بے بہت دن گزرے سائیاں، میں ڈٹھیاں منہ دلبر دا ۔
سینہ مئیتے بھاہِ عشقَ دی، میں چگھدے نین عطر دا ۔
عشقَ کباب کباب کلیجہ، برہوں بھنّ بھنّ بیرے دھردا ۔
بدھ سنگھ شوق زہر دا پیالہ، جو پیندا سو مردا ۔
3
تے تن بھاہِ عشقَ دی لوکو، میں تتی تڑ تڑ بھجدی ۔
چشماں گوہر باجھ بجھیندی، مینوں جیوں جیوں ظالم لجھدی ۔
پچھ حکیم پھہیماں تھکی، بھورا ویدن مول ن سجھدی ۔
بدھ سنگھ دلبر جاں گل لاوے، لاٹ برہں دی بجھدی ۔
4
سے ثابت شمشیر شوق دی، سانوں شاہ رگ دے وچ اٹکی ۔
دلبر ہوئِ بے درد چلائی، سینہ کٹک کلیجہ کھٹکی ۔
ظالم ظلم کیتوئی ڈاڈھا، برہوں باج لوے جیوں پٹکی ۔
بدھ سنگھ دلبر در درماندی، میں ہوئِ رہی بٹ نٹکی ۔
5
جیم زنجیری زلف دل قیدی، جیندی لٹک کٹک ہوئِ لٹدی ۔
حکمتِ حکم سو ہوش ن رہندا، جدوں آن محبت جٹدی ۔
لکھ چراگ عقل گل تھیئے، جاں برہوں انھیری چھٹدی ۔
بدھ سنگھ حالَ ہکیکتِ ہجرے، توڑا جوڑیوں نرد جیوں پھٹدی ۔
6
ہے ہون حبیب نصیب اساں دے، جاں چسن مار کھزانی ۔
روشن طبع چراگ جو تھیندے، بت رخ سرماہ یغانی ۔
حسن گلستاں بود مئتر، گل چوں بلبل ثانی ۔
بدھ سنگھ لیلی من چوں مجنوں، جان کراں قربانی ۔
7
کھے خنجر محبوب دیاں مزگاں، خون نین کٹارے بھارے ۔
پیچی نظر سروہی وانہدی، زلف فرنگی تپکاں دھارے مارے ۔
خیالی کھال ڈھال سر لٹ دی، حسن اگنی قہر کرارے لارے ۔
بدھ سنگھ عاشق گھائل تھیئے، اک دیکھن دے متوارے پیارے مارے ۔
8
دال دریڑ عشقَ دی ڈاڈھی، جن مجنوں چورن کیتا ۔
رانجھا جوگی تے یوسف بردا، پنوں ناؤں ن گھر دا لیتا ۔
سوہنی ڈب مئی وچ نیں دے، منصور سولی چائ سیتا ۔
بدھ سنگھ مجل اجل دی وسدا، جن شوق ظاہر (زہر) چکھ پیتا ۔
9
زال جمال سمیں دلبر دے، تتھے روئِ پتنگ سو لڑدے ۔
بلبل باغ اسیرے بیچ، نین نیناں نال اڑدے ۔
شوق سناہ پہن دل ثابت، عاشق ٹک ٹک ہوئِ سو لڑدے ۔
بدھ سنگھ تیغ عشقَ دی کٹھے، سے جائ بہشتیں چڑھدے ۔
10
رے روشن رخ دیکھ محبوباں، میں تھیندی باغ فجر دا ۔
خوبی خاص خزانہ لدھا، جاں توڑیا کلپھُ کفر دا ۔
خاص خیال تھیئے دکھ مینڈے، من لیتا راہُ صبر دا ۔
بدھ سنگھ حاجت ہور ن رہندی، میں ڈٹھو منھ دلبر دا ۔
11
جے جروانا محبوب وننجیدا، میں تتی مول ن رسدی ۔
ہوئِ گمارا رہی سائیاں، میں بیاکلی کیوں مسدی ۔
جاوو نی کوئی موڑ لیاوو، ہن جند پئی سی کھسدی ۔
بدھ سنگھ دلبر درد ن مولے، انی میں بھاہِ عشقَ دی لجھدی ۔
12
سین سخی سکھ سیجے ستی، شہہ پنوں نال عجب دے ۔
کیف خوار سنسار ن لدھی، لٹ لیتی دھاڑ اجل دے ۔
گھنِ جلے سہُ پنوں رٹھی، دن پنے مرگ سبب دے ۔
بدھ سنگھ سچ سنیہ سسی دا، جا ملیا پاک مزب دے ۔
13
سین سہور ن رہیا سسی، سر کسی تیغ ہجر دی ۔
گست بگشت بسہرا کردی، جتھے تپدی ریت قہر دی ۔
پڑن ببول وسولی سولاں، دل اٹھے ہولک مردی ۔
بدھ سنگھ دیکھ سسی دا حیلہ، جیہڑی مرنوں مول ن ڈردی ۔
14
سواد سمال ن رہیا مینوں، جا ستی چھوڈِ سدھائے ۔
سکھ صلاحَ ن مینتھی پچھی، نہ ہس وداع کرائے ۔
بھڑکی بھاہ وچھوڑے والی، تاں میں رو رو حالَ ونجائے ۔
بدھ سنگھ باجھ سوہنے دے سسی، میں کیوں کر جیواں مائی ۔
15
سواد ثبوت تبوت سسی دا، غرق زمیں شدھ اکثر ۔
دلبر باں دل باہم گرد چوں کہ ترا بتیسر ۔
صفت مبارک دہد ملائک، سجدہ کند سیتسر ۔
بدھ سنگھ سسی عشقَ رساند، برن تبکہ افسر ۔
16
ضواد جمایک نظر نیاید، جانا جان ترسدی ۔
عشقَ مدام ن رسک گلستاں، چشم وار چمسدی ۔
عشقَ کتابُ بکھان دہردم، نام محبوب سمشدی ۔
بدھ سنگھ چشم بلبل خواہش، رخ رل گل درس دی ۔
17
توئِ تدبیر اسیر زلف دل، سوہنا پائِ جنزیر سو کسدا ۔
جھڑدے گل گلابی رخ تھیں، رخ گل گل برسدا ۔
چشم چراغ تپھیل سکردے، مینڈا دکھ اندھیرا نسدا ۔
بدھ سنگھ مکھ مہبوبی ملاہ، بھورا جن ڈٹھا سو پھسدا ۔
18
جوئ ذرا دل زمانہ تھیندی، چکھ لگ چٹک لٹک دی ۔
سکھ جواہر دست وجائے، دکھ لیتی پھاڑ پھٹک دی ۔
ماہی آب تھیاں دل ماہی، بن ماہی دے جان پٹک دی ۔
بدھ سنگھ سچ شہید سلیٹی، جس پیٹی سانگ کھٹکدی ۔
19
این الت تینڈی رانجھا، چت منجھ یرایت کیتا ۔
توکھبریزی نام محبوباں، نین گیڑے ہرشٹ پیتا ۔
خودی تکبر پٹ سٹے جڑ تھیں، ہتھ شوق کدالا لیتا ۔
بدھ سنگھ جبجبدار برآمد، جا ترس کمانا سیتا ۔
20
گین گلاب کھلے گل نرگس، رخسار نین دلبر دے ۔
پیچہ عشقَ زلف مدھودے، دند چمبے دان انر دے ۔
سینہ سار چشمن سیؤ ٹھوڈی، کد ناپھی چسماں انر دے ۔
بدھ سنگھ باغ محبوب شگفتہ، تتھے عاشق سیل سو کردے ۔
21
پھے فریاد سنی میہیوالا، میں رڑھدی لہر قہر دی ۔
کچا گھڑا ن جاتے کچی، ن میں لیتی سار ن سر دی ۔
گھمنگھیر کفر دے گھیری، جتھے بیڑی ترنوں ڈردی ۔
بدھ سنگھ ڈب موئیا سر سوہنی، پر تانگھ ن چھٹی دلبر دی ۔
22
کاف کپھار قہر دی سردی، دویا کانگ قہر دی کڑکے ۔
ڈھیہہ ڈھیہہ پین من مہییاں، جتھے پنکھ ن پنکھی پھڑکے ۔
لکھ سیسار کمے جل بلھنی، جیں ڈٹھیاں ای دل دھڑکے ۔
بدھ سنگھ مار چھلانگ پئی سوہنی، جتھے وننج ن چپا ہڑکے ۔
23
کاف قرار ن تھیندا مائی، میں درد پنوں دے مرساں ۔
چڑھساں دکھ برہوں دی سولی، منصور جویں دل کرساں ۔
تپے ریت تتھے تھلمارو، اتھے جیؤ دھاناں بھنّ سرساں ۔
بدھ سنگھ ڈرساں مول ن بھرساں، ہبھ دکھ انی میں سندھ صباحی ترساں ۔
24
گاف گناہ ہویا کی مینتھی، ساکوں ہسّ ن آئِ بلاوے ۔
جاں ہسّ بولاں تاں پھر جھڑکے، مینوں تتی نوں پھر پھر تاوے ۔
تہِ جیہا کوئی ہور ن مینوں، جےَ ٹک پھیرا پاوے ۔
بدھ سنگھ بھاہ تداہیں بجھسی، جاں لے پیارا گل لاوے ۔
25
لام لہاں سو وکھت ن مائی، میں نج جمی کیوں لائیاں ۔
سکھ گھڑی اک سیت ناہیؤں، اکھیں جگرے خون رنگائیاں ۔
ہار سنگار ڈراویں لگدے، سننجے عشقَ اساں نال چائیاں ۔
بدھ سنگھ سوہنے سجن کولوں، میں جیہیاں لکھ گھمائیاں ۔
26
میم مکرانجد میرم کہکے، سوہنا جے بدلاں کی کٹدا ۔
ابروں تان کمان کمانی، نین تیر قہر تھیں پٹدا ۔
کچل ٹکور پھجاٹی پٹی، لمل مزہ چکھ ٹھٹدا ۔
بدھ سنگھ گھائلے تھیندے چنگے، ہبھ درد دلاں تھیں ہٹدا ۔
27
نون نگاہ اک تینڈی رانجھا، مینڈی جاں اپھزائ کریندی ۔
باگے ارم جہان شگفتا، جاں رخ گل چکھ درسیندی ۔
دائم درد دلاں تھیں نسدے، ہم وسدے صدقے لیندی ۔
بدھ سنگھ سیال جنجالوں چھٹی، ہبھ ہٹی چاہ منیندی ۔
28
واؤ وبال سسی سر جوڑی، ہنڈھے تھلیں رلیندی ۔
جیوں جیوں کھوج پنوں دا لیہندی، تؤں تؤں بھاہ بلیندی ۔
سر تھیں وال مٹھی بھر پٹدی، دل اٹھدی پیڑ ڈھہیندی ۔
بدھ سنگھ تانگھ سجن دی سسی، دھر سسی ناؤں کوکیندی ۔
29
ہے ہن حیف کیتونے ہوتاں، جنہاں میہر دلاں وچ ناہیں ۔
اچاچیت اتے وکھت صبح دے، میں لٹ لیتی صاب(صاف) گناہیں ۔
گھنّ جلے سہُ پنوں مینڈا، میرے اندر بھڑکن بھاہیں ۔
بدھ سنگھ عشقَ سلامت کھڑساں، ن مڑساں قدم پچھاہیں ۔
30
ہے ہن آکھ کراں کی مائی، ساکوں جانی چھوڈ سدھائے ۔
پرسوں آکھ گئے مڑ آون، کئی دن مہینے لائے ۔
تپن سکن تے دل کھچن، ایہہ پیس تتی دے آئے ۔
بدھ سنگھ بھاگ تداہاں جاگن، جاں لے سوہنا گل لائے ۔
31
الف اسیر جنزیر زلف دل، پائِ سوہنے کیتا ۔
جادو پائِ نیناں دے سانوں، چت چیٹک چائ خس لیتا ۔
جامہ پاڑ سکھاں دا ظالم، گل دکھ پراہنُ سیتا ۔
بدھ سنگھ شرم سلاہُ کتھائیں، جاں دتا عشقَ پلیتا ۔
32
الف آرام ن تھیندا جانی، بن ڈٹھے مکھ تیرے ۔
سولاں درداں تے لے لے کردا، ساکوں آن پائے نی گھیرے ۔
بخش گناہ ن داہ اساں کوں، وے میں مرساں سنجھ سویرے ۔
بدھ سنگھ سیال نہال تاں تھیوے، جاں گل لگاں تیرے ۔
33
ہمجا ہیر اسیر عشقَ دی، گھر کھیڑے پئی تسکدی ۔
لگا گھاؤ کلیجے کاری، تن سارے پیڑ چسکدی ۔
اٹھن سول گھٹا کر ہولا، سر بجل دکھ لشکدی ۔
بدھ سنگھ باجھ طبیب حبیباں، بنسیباں سیال سسکدی ۔
34
یہ یک رنگ ہوئی ساں رانجھا، مینڈے ہبھے دکھ نسائے ۔
دایم درد دلاں تھی نٹھے، سکھ ساتھی سجن پائے ۔
کھڑدے باغ بہشتاں جہدے، سر مانگ سندھور بھرائے ۔
بدھ سنگھ سیال جنجالوں چھٹی، دکھ سٹی پنڈ سبائے ۔