برصغیر وچ مسلم فتح
| ||||
---|---|---|---|---|
ترمیم |
برصغیر وچ مسلم فتح | |
---|---|
انتظامی تقسیم | |
ترمیم |
سلطان دا لقب رکھنے والا پہلا حکمران غزنی دا محمود ، جس نے خلافت عباسیہ دی بالادستی توں نظریاتی ربط قائم کيتا ، اس نے 10 ویں صدی دے دوران دریائے سندھ توں شروع ہونے والے ، پنجاب دے علاقے توں لے کے گجرات کاٹھیاواڑ دے وسیع حصےآں اُتے حملہ کيتا تے لٹ مار کيتی۔ [۱] سانچہ:مکمل حوالہ درکار [۲] سانچہ:مکمل حوالہ درکار [ مکمل حوالہ درکار ]
لاہور اُتے قبضہ تے غزنویاں دے خاتمے دے بعد ، غوری سلطنت نے حکومت کیتی تے غیاث الدین محمد نے ہندوستان وچ مسلم حکومت کیتی بنیاد رکھی۔ 1206 وچ ، بختیار خلجی نے بنگال اُتے مسلم فتح دی رہنمائی دی ، تے اس وقت اسلام دی مشرقی سب توں زیادہ وسعت دا نشان لگایا سی۔ غوری سلطنت جلد ہی دہلی سلطنت وچ تبدیل ہوگئی جو مملوک خاندان دے بانی قطب الدین ایبک دے زیر اقتدار سی ۔ دہلی سلطنت دے قیام دے نال ہی ، برصغیر پاک و ہند دے بیشتر حصےآں وچ اسلام پھیل گیا سی۔
چودہويں صدی وچ ، علاؤ الدین خلجی دے ماتحت ، خلجی خاندان نے عارضی طور اُتے جنوب دی طرف گجرات ، راجستھان تے دکن تک مسلم حکمرانی وچ توسیع دی ، جدوں کہ تغلق خاندان نے عارضی طور اُتے اپنی علاقائی رسائی نوں تمل ناڈو تک ودھیا دتا۔ دہلی سلطنت دے ٹُٹ جانے دے نتیجے وچ برصغیر پاک و ہند ، جداں گجرات سلطنت ، مالوا سلطانی ، بہمنی سلطنت تے دولت مند بنگال سلطانی ، جو دنیا دی اک اہم تجارتی ملک اے ، وچ متعدد مسلمان سلطنتاں تے خاندان ابھرے۔ [۳][۴] انہاں وچوں کچھ دے بعد مقامی طاقتاں دے ذریعہ ہندوویں دی دوبارہ فتح تے مزاحمت ہوئی ، تے کمما نائک، وجے نگر سلطنت، گاجا پتیس ، چیروز ، ریڈی سلطنت تے راجپوت ریاستاں ورگی ریاستاں۔
بابر دی قائم کردہ مغلیہ سلطنت دے مکمل عروج توں پہلے ، گن پاؤڈر سلطنتاں وچوں اک ، جس نے پورے جنوبی ایشیاء دے تقریبا تمام حکمران طبقات نوں اپنے نال جوڑ لیا ، شیر شاہ سوری دے زیر اقتدار سور سلطنت نے ہندوستان دے شمالی علاقےآں وچ وڈے علاقےآں نوں فتح کيتا۔ اکبر نے آہستہ آہستہ مغل سلطنت نوں وسعت دتی کہ اوہ تقریبا تمام جنوبی ایشیاء نوں شامل کرلیا ، لیکن 17 ویں صدی دے آخر وچ ایہ سلطنت اس وقت اپنے کمال تک پہنچی، جدوں شہنشاہ اورنگ زیب دے دور وچ فتویٰ عالمگیری دے ذریعہ اسلامی شریعت دے مکمل قیام دا مشاہدہ ہويا۔ [۵][۶]
افشاری حکمران نادر شاہ دے حملے دے بعد مغل نوں 18 ویں صدی دے شروع وچ وڈے پیمانے اُتے زوال دا سامنا کرنا پيا ، ایہ اک غیر متوقع حملہ سی جس نے مغل سلطنت دی کمزوری دا ثبوت دتا۔ [۷] اس توں طاقتور میسور کنگڈم ، نواب آف بنگال تے مرشد آباد ، مراٹھا سلطنت ، سکھ سلطنت ، نظام حیدرآباد نوں برصغیر پاک و ہند دے وڈے خطےآں اُتے قابو پالنے دے مواقع فراہم ہوئے۔
پلاسی دی جنگ ، بکسر دی لڑائی تے طویل اینگلو میسور دی جنگ دے بعد ، ایسٹ انڈیا کمپنی نے پورے برصغیر دا کنٹرول حاصل کرلیا۔ 18 ویں صدی دے آخر تک ، یورپی طاقتاں ، خاص طور اُتے برطانوی سلطنت نے ، مسلم دنیا اُتے سیاسی اثر و رسوخ بڑھانا شروع کيتا ، ہور برصغیر پاک و ہند وچ توسیع دی ، تے 19 ویں صدی دے آخر تک ، مسلم دنیا دا زیادہ تر حصہ برصغیر پاک و ہند دے نال نال ، یورپی نوآبادیاتی ، خاص طور اُتے برطانوی راج دے تسلط وچ آگیا ۔
ابتدائی مسلم موجودگی
[سودھو]مذہب دی ابتداء ہُندے ہی جنوبی ایشیاء وچ اسلام عرب ، ساحلی تجارتی رستےآں دے نال نال سندھ ، بنگال ، گجرات ، کیرالہ تے سیلون وچ واقع کمیونٹیز وچ موجود سی تے جزیرۃ العرب وچ ابتدائی قبولیت حاصل ہوگئی ، حالانکہ نويں مسلم جانشین ریاستاں دی طرف توں پہلا حملہ عرب دنیا دا کوئی واقعہ 636 عیسوی یا 643 عیسوی دے نیڑے ، خلافت راشدین دے دوران ہويا ، اس توں بہت پہلے کہ کوئی وی عرب فوج زمینی راستے توں ہندوستان دے سرحدی علاقے تک پہنچ جاندی اے۔
خلافت راشدین دے دور وچ ابتدائی مسلم مشناں دے ذریعہ سندھ تے اسلام دے درمیان تعلق قائم ہويا سی۔ 649 ء وچ مکران اُتے حملہ کرنے والا الحکیم ابن جبلہ ال عبدی ، علی ابن ابو طالب دا ابتدائی طرفدار سی۔ [۸] خلافت علی دے دوران ، سندھ دے بوہت سارے ہندو شیعہ [۹] زیر اثر آئے سن تے کچھ نے اونٹھ دی لڑائی(جنگ جمل) وچ وی حصہ لیا سی تے علی دی طرف توں لڑائی وچ لڑدے ہوئے شہید ہوگئے سن ۔ امویاں ( 661 – 750ء) دے تحت ، بوہت سارے شیعاں نے دور دراز دے علاقے وچ نسبتا امن دے نال رہنے دے لئی ، سندھ دے علاقے وچ پناہ حاصل کيتی سی۔ زیاد ہندی انہاں مہاجرین وچوں اک اے۔ [۱۰]
عرب بحری مہم
[سودھو]عثمان ابن ابو العاص الثقفی، بحرین تے عمانکے گورنر نے ، جدید دور دے نیڑے ممبئی تھانے وچ بحری مہم بھیجی ، انہاں دے بھائی الحکم نے بھروچ تک بحری سفر کيتا تے اک تیسری بیڑے اُتے انہاں دے چھوٹے بھائی مغیرہ دے ماتحت یا تاں 636 عیسوی یا 643 ء وچ دیبل تک سفر کيتا . اک ذریعہ دے مطابق ایہ تِناں مسانوں کامیاب رہی ، [۱۱] اُتے ، اک ہور ماخذ دے مطابق مغیرہ نوں دیبل وچ شکست دا سامنا کرنا پيا۔ [۱۲] ایہ مہمات خلیفہ عمر دی رضامندی دے بغیر بھیجی گئياں ، تے اس نے عثمان نوں سرزنش دی ، کہ جے عرباں نے کوئی مرد کھو دتا سی تاں خلیفہ انتقام لینے وچ عثمان دے قبیلے دے برابر تعداد وچ مرداں نوں ہلاک کر دیندا ۔ مہم، قزاقاں دے ٹھکانےآں اُتے حملے تے عرب تجارتی حفاظت دے لئی بھیجے گئے سن بحیرہ عرب ، تے بھارت دی فتح شروع کرنے دے لئی نئيں.[۱۳][۱۴][۱۵]
خلافت راشدین تے ہندوستانی سرحد
[سودھو]جدید دور دے پاکستان وچ کاپیسا دیاں ریاستاں - گندھارا دی ریاستاں ، زابلستان تے سندھ (جو اس وقت مکران سن ) ، ایہ سب قدیم زمانے توں ثقافتی تے سیاسی طور اُتے ہندوستان دا حصہ سن ، [۱۶] "تے ہند دی سرحد" دے ناں توں جانیا جاندا سی " اک ہندوستانی بادشاہ دے حکمران تے عرباں دے وچکار پہلا تصادم 643 ء وچ اس وقت ہويا جدوں عرب افواج نے سیستان وچ زابلستان دے بادشاہ رتبل نوں شکست دتی۔ [۱۷] عرباں دی سربراہی سہیل بن عبدی تے حکیم التغربی نے بحر ہند دے بحری ساحل اُتے 644 وچ جنگ رسل وچ اک ہندوستانی فوج نوں شکست دتی ، [۱۸] اس دے بعد دریائے سندھ پہنچ گیا۔ خلیفہ عمر بن الخطاب نے انھاں دریا عبور کرنے یا ہندوستانی سرزمین اُتے کم کرنے دی اجازت توں انکار کردتا تے عرب اپنے گھر پرت گئے۔ [۱۹]
عبد اللہ ابن عامر نے 650 ء وچ خراسان اُتے حملے دی قیادت دی ، تے اس دا جنرل ربیع بن زیاد الحریثی نے سیستان اُتے حملہ کيتا تے 651 ء وچ زرنج تے اس دے آس پاس دے علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا [۲۰] جدوں کہ احناف ابن قیس نے 652 ء وچ ہرات دے ہیپٹلیاں نوں فتح کرلیا تے 653 ء تک بلخ دی طرف ودھیا۔ عرب فتوحات ہن کاپیسا ، زابل تے سندھ دیاں ریاستاں توں ملحق نيں جو جدید دور دے افغانستان تے پاکستان وچ اے۔ عرباں نے نويں زیر قبضہ علاقےآں اُتے سالانہ خراج تحسین پیش کيتا ، تے مرو تے زرنج دے مقام اُتے 4000 جواناں دی چوکیاں چھڈ کے ہندوستان دی سرحد دے خلاف دباؤ ڈالنے دے بجائے عراق واپس چلے گئے ۔ [۲۱] خلیفہ عثمان بن افان نے 652 وچ مکران دے خلاف حملے دی منظوری دے دتی ، تے 653 ء وچ سندھ نوں دوبارہ مشن بھیج دتا۔ اس مشن نے مکران نوں نامهربان علاقہ قرار دتا سی ، تے خلیفہ عثمان ، شاید ایہ فرض کردے ہوئے کہ اس توں اگے زیادہ بدتر ملک اے ، اس نے ہندوستان اُتے ہور حملہ کرنے توں منع کيتا۔ [۲۲][۲۳]
یہ دورِ افغانستان تے پاکستان وچ سیستان ، خراسان تے مکران دے پے درپے عرب گورنرز دے خلاف کابل تے زابل دے حکمراناں دے درمیان طویل جدوجہد دا آغاز سی۔ کابل شاہی بادشاہاں تے انہاں دے زنبیل رشتہ داراں نے 653 توں 870 ء تک خیبر پاس تے گومل دے رستےآں تک ہندوستان تک پہنچ نوں روک دتا ، [۲۴] جدوں کہ جدید بلوچستان ، پاکستان ، کیکان یا ققانان ، نوکان ، ترن ، بقان ، کوئفس دے علاقےآں اُتے مشتمل اے۔ ، ماشکی تے مکران ، نوں 661 تا 711 ء دے درمیان کئی عرب مہماں دا سامنا کرنا پئے گا۔ [۲۵] عرباں نے انہاں سرحدی سرزمیناں دے خلاف متعدد چھاپے مارے ، لیکن سیستان تے خراسان وچ 653 توں 691 ء دے درمیان بار بار بغاوتاں نے انہاں صوبےآں نوں محکوم بنانے تے توسیع توں ہند وچ پھیل جانے دے لئی اپنے بیشتر فوجی وسائل نوں موڑ دتا۔ انہاں علاقےآں اُتے مسلم قابو پانے تے اس دے نتیجے وچ 870ء تک بار بار بہاؤ رہیا۔ عرب فوجاں مکران وچ تعینات ہونے نوں ناپسند کردیاں نيں ، [۲۶] تے زنیبل دی طاقت دے مشکل خطہ تے تخفیف دے باعث کابل دے علاقے تے زابلستان وچ انتخابی مہم توں گریزاں سن ۔ [۲۷] عرب حکمت عملی منظم فتح دے بجائے خراج لینا سی۔ زنیبل تے ترکی شاہ دی شدید مزاحمت نے "فرنٹیئر زون" وچ بار بار عرب فتح نوں روک دتا۔ [۲۸][۲۹]
الہند وچ اموی توسیع
[سودھو]معاویہ نے 661 ء وچ پہلے فتنے دے بعد عرباں اُتے امیہ دی حکمرانی قائم کيتی ، تے اس نے دوبارہ سلطنت مسلمہ وچ توسیع شروع کردتی۔ 663/665 ء دے بعد ، عرباں نے کاپیسا ، زابل تے ہن جو پاکستانی بلوچستان اے ، دے خلاف حملہ کيتا۔ عبد الرحمن بن سمرہ نے 663 ء وچ کابل دا محاصرہ کيتا ، جدوں کہ حارث بن مرہ فنازابر تے قندابیل توں مارچ کرکے بولان کولوں گزردے ہوئے قلات دے خلاف روانہ ہوئے۔ سندھ دے شاہ چاچ نے عرباں دے خلاف فوج بھیج دتی ، دشمن نے پہاڑی رستےآں نوں روک دتا ، حارث ماریا گیا تے اس دی فوج نوں فنا کردتا گیا۔ المحلب ابن ابی صفرہ نے 664 ء وچ جدید پاکستان وچ جنوبی پنجاب وچ ملتان دی طرف درہ خیبر دے راستے توں رخ کيتا ، فیر اس نے جنوب دی طرف کیکن وچ دھکیل دتا تے ہوسکدا اے کہ اس نے وی قندابیل اُتے چھاپہ ماریا ہوئے۔ ترکی شاہ تے زنبیل نے 670 ء وچ عرباں نوں اپنی اپنی سلطنتاں توں بے دخل کردتا ، تے زنبیل نے مکران وچ مزاحمت نوں منظم کرنے وچ مدد فراہم کيتی۔ [۱۸]
مکران تے زابلستان وچ لڑائیاں
[سودھو]مشرقی بلوچستان وچ عرباں نے 661 – 681 دے درمیان متعدد مہمات دا آغاز کيتا ، مہمات دے دوران چار عرب کمانڈر مارے گئے ، لیکن سنان بن سلمہ نے چاغی دے علاقے سمیت مکران دے کچھ حصےآں اُتے قبضہ کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی ، [۳۰] تے 673 ء وچ آپریشن دا مستقل اڈہ قائم کيتا۔ [۳۱] راشد بن امر ، مکران دے اگلے گورنر ، نے 672 ء وچ مشکی نوں محکوم کردتا ، [۳۲] منذر بن جرود العبادی نے 681 ء تک کیکان نوں چھاؤنی تے بوقان نوں فتح کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی ، جدوں کہ ابن حری البیہیلی نے 683 ء تک کیکان ، مکران تے بوقان اُتے عربی قبضہ محفوظ کرنے دے لئی متعدد مہمات چلائاں۔ [۳۳][۳۴] زنبیل نے 668 ، 672 تے 673 وچ خراج پیش کردے ہوئے عرب مہمات دا آغاز کيتا ، حالانکہ 673 وچ ہلمند دے جنوب وچ عرباں نے مستقل طور اُتے قبضہ کيتا [۳۵] زنبیل نے یزید بن سلمہ نوں 681 وچ جنزہ وچ شکست دتی۔ تے عرباں نوں اپنے قیدیاں دے تاوان دے لئی 500،000درہم دینا پئے ، [۳۶] لیکن عرباں نے سیستان وچ 685 وچ زنبیل نوں شکست دتی تے ہلاک کر دتا سانچہ:مبہم 693ء وچ اگلے حملہ وچ عرباں نے زابل وچ شکست کھادی [۳۷] سانچہ:مبہم سانچہ:Not in source
حجاج تے مشرق
[سودھو]حجاج ابن یوسف الثقیفی ، جو اموی مقصد دے لئی دوسرے فتنہ دے دوران اک اہم کردار ادا کر چکے سن ، نوں 694 ء وچ عراق دا گورنر مقرر کيتا گیا ، تے 697 ء وچ اس دی گورنری وچ خراسان تے سیستان نوں شامل کے دتا گیا۔ حجاج نے مکران ، سیستان ، ماوراء النہر تے سندھ وچ وی مسلم توسیع دی سرپرستی دی ۔ [۳۸][۳۹]
مکران تے زابل وچ مسانوں
[سودھو]مکران اُتے عرب دی گرفت کمزور ہوچکيتی سی جدوں عرب باغیاں نے اس صوبے اُتے قبضہ کرلیا ، تے حجاج نوں 694 ء توں 707 ء دے درمیان تن گورنر بھیجنا پئے اس توں پہلے کہ مکران نوں جزوی طور اُتے 694 ء وچ بازیاب کرایا گیا۔ [۲۸] الحجاج نے 698 ء تے 700 ء وچ وی زنبیل دا مقابلہ کيتا۔ عبیداللہ ابن ابوبکرہ دی زیرقیادت 20،000 مضبوط فوج نوں زنبل تے ترک شاہ دی لشکراں نے کابل دے نیڑے پھنسایا ، تے 15،000 جواناں نوں پیاس تے بھکھ توں دوچار کردتا ، تے اس قوت نوں "برباد فوج" دا خاکہ حاصل کيتا۔ [۴۰][۴۱] عبد الرحمٰن ابن محمد ابن اشعث نے 700 ء وچ اک احتیاطی لیکن کامیاب مہم دے تحت کوفہ تے بصرہ [۴۲] توں ہر اک وچ 20،000 فوجیاں دی قیادت دی ، لیکن جدوں اوہ سردیاں دے دوران رکنا چاہندا سی تاں ، الحجاج دی توہین آمیز سرزنش [۴۳] بغاوت دا باعث بنے۔ [۴۴] اس بغاوت نوں 704 ء وچ دبا دتا ، تے حجاج نوں زنیبل توں 7 سالہ جنگ بندی معاہدہ کرنا پيا ۔
سندھ تے ملتان وچ اموی توسیع
[سودھو]سندھ دے راجہ داہر نے سندھ توں عرب باغی واپس کرنے توں انکار کردتا سی [۱۲][۴۵] تے اس دے علاوہ ، مید تے ہور بھی۔ [۴۶] مید اپنے اڈاں توں کچھ ، دیبل تے کاٹھیاواڑ کشتی رانی کردے. انہاں چھاپےآں وچوں اک وچ سفر کر رہی مسلم خواتین نوں اغوا کيتا سی جو سری لندا توں عرب جا رہیاں سن، راجہ داہر نے قیدیاں دی واپسی وچ مدد کرنے دے لئی اپنی بے بسی ظاہر کیتی .اس طرح [۴۷] سندھ دے راجہ داہر دے خلاف حملے دا اک جواز مہیا ہوئے گیا[۴۸] سندھ وچ دو مہماں دی شکست دے بعد [۴۹][۵۰] حجاج نے عراق توں تقریبا 6،000 شامی گھڑسوار تے عراق توں موالی لشکر بھیجیا ، [۵۱] چھ ہزار اونٹھ سواراں ، تے 3،000 اونٹھاں اُتے مشتمل سامان کاروان تیار کيتا اسنوں اپنے بھتیجا محمد بن قاسم دی سربراہی وچ سندھ بھیجیا ۔تے دیبل وچ سمندر دے راستے پنج منجنیقاں اُتے مشتمل آرٹیلری بھیجی گئی .
سندھ دی فتح
[سودھو]محمد بن قاسم 710 عیسوی وچ شیراز توں روانہ ہويا ، فوج ساحل دے نال نال مکران وچ تعز تک ، فیر وادی کیچ تک روانہ ہوئی۔ محمد نے فنازبر تے ارمابیل ( لسبیلہ ) دے بازآباد شہراں نوں دوبارہ محکوم کرلیا ، [۵۲] آخر مکران دی فتح مکمل کرنے دے بعد فوج نے دیبل دے نیڑے سمندر دے ذریعہ بھیجے گئے کمک تے توپاں دا مقابلہ کيتا تے حملہ کرکے دیبل نوں قبضہ کرلیا۔ [۵۱] دیبل توں عرباں نے شمال دی طرف دریائے سندھ دے نال شمال دی طرف ودھیا ، اس علاقے نوں بوڈھا تک صاف کيتا ، نیرون تے سدسوان ( سہون ) جداں کچھ شہراں نے پُرامن طورپر ہتھیار ڈالے۔ جدوں کہ سیسام اُتے آباد قبیلے جنگ وچ شکست کھا گئے۔ محمد بن قاسم حجاج دے ذریعہ بھیجے گئے کمک دوبارہ حاصل کرنے تے دوبارہ حاصل کرنے دے لئی واپس نیرون چلا گیا۔ عرباں نے جنوب وچ ہور جنوب دی طرف سندھ دریا عبور کيتا تے داہر دی فوج نوں شکست دتی ، جو ماریا گیا سی۔ [۵۳][۵۴] راؤر دے محاصرے تے گرفتاری دے بعد عرباں نے فیر سندھ دے مشرقی کنارے دے نال شمال دی طرف مارچ کيتا۔ برہمن آباد، فیر الور( اروڑ ) تے آخر وچ ملتان ، دوسرے درمیان دے شہراں دے نال ،بوہت گھٹ جانی نقصان دے نال ، فتح کيتا. عرباں نے 713 ء وچ جہلم دے نال ہی کشمیر دے دامن تک مارچ کيتا ، [۵۵] تے الکراج (شاید وادی کانگرا) اُتے حملہ کيتا گیا [۵۶] 715 [۵۶] ء وچ خلیفہ ولید دی موت دے بعد محمد نوں معزول کردتا گیا۔ جے سنگھ ، داہر دے بیٹے نے براہمن آباد اُتے قبضہ کرلیا تے عرب حکمرانی صرف سندھ دے مغربی ساحل تک ہی محدود سی۔ [۵۷] خلیفہ توں باغی یزید بن محلب نے مختصر وقت دے لئی 720 ء وچ سندھ دا اقتدار سنبھال لیا۔ [۵۸] سانچہ:Not in source [۵۹]
الہند وچ آخری اموی مہمات
[سودھو]جنید بن عبد الرحمٰن ال مری 723 ء وچ سندھ دے گورنر بنے۔ دیبل نوں محفوظ کيتا ، فیر جئے سنگھ نوں شکست دتی تے مار ڈالیا [۵۸] [۶۰] سندھ تے جنوبی پنجاب نوں محفوظ کيتا تے 724 عیسوی وچ الکراج (وادی کانگرا) اُتے حملہ کيتا۔ [۵۶][۶۱] اس دے بعد جنید نے متعدد ہندو سلطنتاں اُتے حملہ کيتا جو ہن راجستھان ، گجرات تے مدھیہ پردیش وچ مستقل فتح حاصل کرنے دا ارادہ رکھدے نيں ، لیکن 725 – 743 دے دوران مہمات دی تریخ تے اس دے بعد چلنا مشکل اے کیوں کہ درست ، مکمل معلومات دا فقدان اے۔ عرباں دے کئی دستے وچ سندھ توں مشرق وچ منتقل کر دتا [۱۱] تے شاید دونے، زمین تے سمندر توں حملہ کيتا میرمنڈ( جیسلمیر وچ ماروماڈا)، ال منڈل مارواڑ (گجرات وچ شاید اوکھامنڈل) یا، [۶۲] تے داہناج، شناخت نئيں کيتا گیا ، البیلامن ( بھلمل ) تے جورج ( گورجارہ ملک۔ شمالی گجرات تے جنوبی راجستھان)۔ [۶۳] تے بھلاو (( بروچ ) اُتے حملہ کرنا ، ولبھی نوں برخاست کرنا ۔ [۶۴] گورجرا بادشاہ سلوکا [۶۵] نے عرباں نوں "اسٹروانی تے والا" ، غالبا شمال دے علاقے جیسلمیر تے جودھ پور تے مالوا اُتے حملہ توں ہٹا دتا ، لیکن بالآخر 725 ء وچ بجن راول تے ناگابھٹا اول نے اوجین دے نیڑے شکست کھادی [۶۶] عرب قبائلی آپس وچ لڑائی تے عرب فوجیاں نے 731 عیسوی وچ نو فتح شدہ علاقے [۶۷] مستحق ہونے دی وجہ توں عرباں نے نويں فتح شدہ علاقےآں تے سندھ اُتے کنٹرول ختم کردتا۔
الحکم بن الکلبی نےسندھ نوں بازیاب کرایا تے 733 عیسوی وچ ، کوفہ ، بصرہ تے واسط دی طرح برہمن دے نیڑے اک جھیل دے مشرقی کنارے اُتے محفوظہ شہر ( "چھاؤنی") دی بنیاد رکھی .[۵۶] اس دے بعد حاکم نے ہند وچ جنید دی فتوحات اُتے دوبارہ دعوی کرنے دی کوشش کيتی۔ عرب ریکارڈاں وچ محض ایہ کہیا گیا اے کہ اوہ کامیاب سی ، ہندوستانی ریکارڈ نے ناساری [۶۸] تفصیلات درج کيتیاں کہ عرب افواج نے "کچیلہ ، سنڈھاوا ، سوراشٹر ، کیوٹکا ، موریہ تے گجرارا" بادشاہاں نوں شکست دتی۔ امر منصور دے ذریعہ شہر المنصورہ ("وکٹوریس") دی تعمیر امن محبوبہ دے نیڑے کيتی گئی سی۔ محمد 738 وچ . اس دے بعد الحکم نے 739 ء وچ مستقل طور اُتے فتح دے ارادے توں دکن اُتے حملہ کيتا ، لیکن نوساری وچ فیصلہوالی طور اُتے سلطنت چلوکيتا دے وائسرائے اویاناشرایا پلیکشین نے وکرمادتیہ دوم دی خدمت کردے ہوئے اسنوں شکست دتی۔ صحرائے تھر دے مغرب تک ہی عرب حکمرانی محدود سی۔
سندھ وچ خلافت دے آخری دن
[سودھو]750ء وچ تیسرے فتنہ دے بعد جدوں عباسی انقلاب نے امویاں دا تختہ الٹ دتا ، سندھ آزاد ہويا تے موسیٰ بن کعب التمیمی نے 752 ء وچ سندھپر قبضہ کرلیا ۔ [۶۹] زنبیل نے 728 ء وچ عرباں نوں شکست دتی سی ، تے 769 تے 785 ء وچ عباسیاں دے دو حملے کیتے سن ۔ عباسیاں نے کابل اُتے متعدد بار حملہ کيتا تے 787 ء تا 815 ء دے وچکار خراج وصول کيتا تے ہر مہم دے بعد خراج تحسین پیش کيتا۔ عباسی گورنر سندھ ، ہشام (دفتر وچ 768 – 773 ء) نے کشمیر اُتے چھاپہ ماریا ، پنجاب دے کچھ حصےآں نوں کارکوٹہ کنٹرول توں دوبارہ قبضہ کرلیا ، [۷۰] تے 758 تے 770 ء وچ گجرات دی بندرگاہاں اُتے بحری چھاپے مارے ، [۷۱] جو دوسرے عباسیاں دی طرح سن 776 تے 779 وچ شروع کیتے گئے بحری چھاپےآں نوں کوئی علاقہ نئيں ملا۔ عرباں نے 810 ء وچ سندیان (جنوبی کچ) اُتے قبضہ کيتا ، صرف 841 ء وچ اسنوں کھوئے۔ [۷۲] 842 ء وچ سندھ وچ خانہ جنگی شروع ہوگئی ، تے حبری خاندان نے منصورہ اُتے قبضہ کرلیا ، تے 871 تک ، پنج آزاد سلطنتاں وجود وچ آئیاں ، بنو حبری قبیلہ نے منصورہ وچ کنٹرول کيتا ، بنو منببیہ نے ملتان اُتے قبضہ کيتا ، مکران وچ بنو مدن دا حکمران ، مکشی تے ترن دے خاتمے دے نال ہی۔ دوسرے حکمراناں دے لئی ، خلافت دے سبھی براہ راست کنٹرول۔ [۷۳] اسماعیلی مشنریاں نے ملتان وچ سنی تے غیر مسلم دونے آبادیاں وچ اک قابل قبول سامعین پایا ، جو اسماعیلی فرقہ اسلام دا مرکز بن گیا۔ صفاری سلطنت زرنج دے کابل تے مستقل طور اُتے 871 عیسوی وچ ونبیل دی بادشاہی اُتے قبضہ کرلیا. مسلم فتوحات دا اک نویں باب اس وقت شروع ہويا جدوں سامانی خاندان نے سفاری بادشاہی دا اقتدار سنبھال لیا تے سبکتیگین نے غزنی پر قبضہ کرلیا۔
بعد وچ مسلم حملے
[سودھو]بعد وچ ترک تے وسطی ایشین خانداناں جداں سفاری خاندان تے سامانی راج دے تحت زیادہ مقامی دارالحکومتاں دے نال مسلم حملہ آوراں دا آغاز ہويا ، جنہاں نے خلافت دی سرکوبی دی تے اپنے ڈومیناں نوں شمال تے مشرق دونے طرف ودھایا۔ ہندوستان دے شمال مشرق وچ انہاں سلطنتاں توں چھاپےآں دا سلسلہ جاری رکھنا ہندوستان دی بادشاہتاں وچ استحکام دے خاتمے دا باعث بنے تے ہندوستان دے قلب وچ اسلام قائم کرنے دا باعث بنے۔
غزنوی سلطنت
[سودھو]سبکتیگین دے تحت ، غزنوی سلطنت مشرق وچ واقع کابل شاہی راجہ جئے پال سے متصادم ہوگئی۔ جدوں سبکتیگین دا انتقال ہوگیا تے اس دا بیٹا محمود 998 وچ تخت اُتے بیٹھیا، غزنی دے شمال وچ قارخانیاں دے نال اس وقت مصروف سی جدوں کابل شاہی راجہ نے مشرق وچ اک بار فیر دشمنی دی تجدید کيتی۔
.
گیارہويں صدی دے اوائل وچ ، غزنی دے محمود نے برصغیر پاک و ہند وچ ستاراں مسانوں چلائاں۔ 1001 وچ ، غزنی دے سلطان محمود نے گندھارا(جدید افغانستان وچ )پشاور دی لڑائی وچ ہندو شاہی خاندان دے راجہ جے پال نوں شکست دتی تے پشاور دے مغرب وچ (جدید پاکستان وچ ) مارچ کيتا تے 1005 وچ اسنوں اپنی فوج دا مرکز بنا دتا۔
1030 وچ تحریر، البیرونی نے گندھارا دی فتح دے دوران ہونے والی تباہی تے شمال مغربی ہندوستان دے بیشتر حصے دے بارے وچ غزنی دے محمود نے 1001 وچ پشاور دی جنگ وچ جیاپال دی شکست دے بعد اس دی اطلاع دی۔
ہن مندرجہ ذیل اوقات وچ کوئی وی مسلمان فاتح ترکاں دے دِناں تک کابل تے دریائے سندھ دی سرحد توں اگے نئيں گذرا ، جدوں انہاں نے سامانی خاندان دے تحت غزنا وچ اقتدار اُتے قبضہ کيتا ، تے اعلیٰ طاقت ناصر-الدولا سبکتگین دے حصے وچ آگئی۔ اس شہزادے نے مقدس جنگ نوں اپنے بلانے دے طور اُتے منتخب کيتا ، تے ايسے وجہ توں خود نوں الغازی ("جنگجو / حملہ آور") کہیا۔ انہاں نے ہندوستان دے سرحدی حصے نوں کمزور کرنے دے لئی اپنے جانشیناں دے مفاد وچ ، اوہ سڑکاں جنہاں دے بعد اس دا بیٹا یمین الدولہ محمود تیس سال تے اس توں زیادہ عرصے وچ ہندوستان چلا گیا۔ خدا باپ بیٹا دونے اُتے رحم فرمائے! محمود نے ملک دی خوشحالی نوں یکسر برباد کردتا ، تے اوتھے حیرت انگیز کارنامے انجام دتے ، جس دے ذریعہ ہندو ہر طرف توں بکھرے ہوئے خاک دے ایٹماں دی طرح ، تے لوکاں دے منہ وچ پرانے قصے دی طرح ہوگئے۔ انہاں دا بکھرے ہوئے تھاںواں نوں پسند آرہیا اے ، یقینا all ، تمام مسلماناں دے خلاف سب توں زیادہ انتقام انگیزی۔ ایہی وجہ اے کہ ہندو علوم ساڈے ملک فتح کرنے والے ملک دے انہاں علاقےآں توں بہت دور کیوں ریٹائر ہوچکے نيں تے انہاں جگہاں اُتے بھج گئے نيں جتھے ہماریا ہتھ حالے تک نئيں پہنچ سکدا ، کشمیر ، بنارس تے ہور تھاںواں تک۔ تے اوتھے انہاں دے تے تمام غیر ملکیوں دے وچکار دشمنی سیاسی تے مذہبی ذرائع توں زیادہ توں زیادہ پرورش پاندی اے۔ [۷۴][۷۵]
ساڈے عہد دی کامیاب صدی دے دسويں تے ابتدائی سالاں دے اختتامی سالاں دے دوران ، محمود ترک سلطنتاں دا پہلا سلطان ، اس نے ہندوستان اُتے اپنے مذہبی طور اُتے حملہ کرنے دے دوران ، موجودہ پشاور وادی - گاندھار وچ ، بارہ یا چودہ دی تعداد وچ پے در پے حملے کيتا۔[۷۶]
اگ تے تلوار ، تباہی تے تباہی نے ہر جگہ اس دا راستہ نشان زد کيتا۔ گندھار جسنوں شمال دا باغ قرار دتا گیا سی ، انہاں دی موت اُتے اک عجیب تے ویران فضلہ بچ گیا سی۔ اس دے بھرے کھیت تے پھل دار باغات ، اک نال نہر جس نے انھاں پانی پلایا سی (جس دا راستہ ہن وی جزوی طور اُتے میدان دے مغربی حصے وچ تلاش کيتا جاسکدا اے ) ، تمام غائب ہوگئے سن ۔ اس دے متعدد پتھراں نے تعمیر کردہ شہر ، خانقانيں ، تے چوٹیاں نوں انہاں دی قیمتی تے قابل احترام یادگاراں تے مجسماں دی مدد توں برطرف کردتا ، برطرف کردتا ، زمین اُتے سُٹ دتا ، تے رہائش گاہ دے طور اُتے بالکل تباہ کردتا۔[۷۶]
غزنوی فتوحات دا آغاز ابتداء وچ ملتان دے اسماعیلی فاطمیاں دے خلاف کيتا گیا سی ، جو خلافت عباسیہ دے صوبےآں دے نال شمالی افریقہ تے مشرق وسطی وچ اپنے فاطمہ خلافت دے ہم وطناں دے نال مل کے جدوجہد وچ مصروف سن ۔ محمود نوں بظاہر اس انداز وچ عباسیاں دے حق وچ مدد کيتی امید سی۔ اُتے ، اک بار جدوں ایہ مقصد پورا ہوئے گیا ، تاں اوہ ہندوستانی مندراں تے خانقاہاں دی پرت مار دی فراوانی اُتے چلا گیا۔ 1027 تک ، محمود نے شمالی ہندوستان دے کچھ حصےآں اُتے قبضہ کر ليا سی تے عباس خلیفہ ، القادر باللہ توں غزنی دی خودمختاری دی باضابطہ منظوری حاصل کيتی سی۔
شمال مغربی ہندوستان (جدید افغانستان تے پاکستان) وچ غزنوی حکمرانی 1010 توں 1187 تک 175 سال تک جاری رہی۔ ايسے عرصے دے دوران ہی لاہور نے دوسرا راجگڑھ ، تے بعد وچ غزنوی سلطنت دا واحد راجگڑھ ہونے دے علاوہ کافی اہمیت اختیار کيتی۔
اس دے دور دے اختتام اُتے ، محمود دی سلطنت مغرب وچ کردستان توں شمال مشرق وچ سمرقند ، تے بحر کیسپین توں مغرب وچ پنجاب تک پھیلی۔ اگرچہ اس دے چھاپےآں نے اس دی فوجاں شمالی تے مغربی ہندوستان وچ پھیلائاں ، لیکن صرف پنجاب ہی اس دے مستقل حکمرانی وچ آیا۔ کشمیر ، دوآب ، راجستھان تے گجرات مقامی ہندوستانی راجاں دے کنٹرول وچ برائے ناں ہی رہے۔ 1030 وچ ، محمود شدید بیمار ہويا تے 59 سال دی عمر وچ اس دا انتقال ہوگیا۔ جداں کہ تن صدیاں پہلے دے حملہ آوراں دی طرح ، محمود دیاں فوجاں وارانسی ، متھورا ، اُجین ، مہیشور ، جیلااموخی ، سومناتھ تے دوارکا دے مندراں تک پہنچ گئياں۔
غوری سلطنت
[سودھو]معز الدین بہتر شہاب الدین محمد غوری دے طور اُتے جانیا جاندا اے غور جدید افغانستان دے علاقے توں اک فاتح سی . 1160 توں پہلے، سلطنت غزنویہ وسطی ایران نوں مشرق توں پنجاب نوں چلانے دے اک علاقے، دارالحکومتاں دے نال غزنی وچ اج دے افغانستان وچ غزنی دریا دے کنارے اُتے چھا گیا تے وچ لاہور اج وچ پاکستان . 1160 وچ ، غوریاں نے غزنویاں توں غزنی فتح کيتا ، تے 1173 وچ محمد بن سوم نوں غزنی دا گورنر بنا دتا گیا۔ 1186 تے 1187 وچ اس نے اک مقامی ہندو حکمران دے نال اتحاد کردے ہوئے ، لاہور اُتے فتح حاصل کيتی ، غزنوی سلطنت دا خاتمہ کيتا تے غزنویاں دے آخری علاقے نوں اپنے زیر اقتدار لیایا ، تے ایسا لگدا سی کہ اوہ پہلا مسلمان حکمران سی جو برصغیر وچ اپنے ڈومین نوں وسعت دینے وچ سنجیدہ دلچسپی رکھدا سی۔ تے اپنے پیش رو دی طرح محمود نے ابتدائی طور اُتے ملتان دی اسماعیلی بادشاہی دے خلاف آغاز کيتا سی جس نے نظاماری تنازعات دے دوران آزادی حاصل کيتی سی ، تے فیر مال غنیمت تے طاقت دے ذریعہ۔
1191 وچ ، اس نے اجمیر دے پرتھویراج سوم دے علاقے اُتے حملہ کيتا ، جس نے موجودہ راجستھان وچ دہلی توں اجمیر تک اپنے علاقے اُتے حکمرانی کيتی ، لیکن ترین دی پہلی جنگ وچ اسنوں شکست دا سامنا کرنا پيا ۔ [۷۷] اگلے ہی سال معیزالدین نے اک لکھ چودہ سواراں نوں جمع کيتا تے اک بار فیر ہندوستان اُتے حملہ کيتا۔ معزالدین دی فوج نے ترین وچ پرتھویراج دی فوج توں اک بار فیر ملاقات کيتی ، تے اس مرتبہ معزالدین جیت گیا۔ گووندراج نوں قتل کيتا گیا ، پرتھویراج نوں پھانسی دتی گئی [۷۸] تے معیز الد Dinنی دہلی چلا گیا۔ اک سال دے اندر ، معزالدین نے شمال مغربی راجستھان تے شمالی گنگا-یمونا دوآب اُتے قابو پالیا۔ ہندوستان وچ انہاں فتوحات دے بعد ، تے معیزالدین دی دہلی نوں اپنے ہندوستانی صوبےآں دا راجگڑھ بنانے دے بعد ، ملتان نوں وی اس دی سلطنت دا اک وڈا حصہ دے طور اُتے شامل کيتا گیا۔ معزالدین اس دے بعد ، خوارزمین سلطنت دے ترکاں توں اپنے مشرقی سرحدی علاقےآں نوں لاحق خطرہ توں نمٹنے دے لئی مشرق وچ واپس غزنی آیا ، جدوں کہ اس دی فوجاں شمالی ہندوستان دے راستے اگے ودھدی رہیاں ، بنگال تک چھاپے مار رہیاں سن۔
معیزالدین 1200 دے بعد لاہور واپس آئے۔ 1206 وچ معاذالدین نوں بغاوت نوں کچلنے دے لئی لاہور جانا پيا۔ غزنی توں واپسی دے دوران ، اس دا کارویں سوہاوہ (جو جدید پاکستان دے صوبہ پنجاب دے شہر جہلم دے نیڑے اے ) دے نیڑے دیمک وچ آرام ہويا۔ اسنوں 15 مارچ 1206 نوں شام دی نماز پڑھدے ہوئے قتل کيتا گیا سی۔ غوری دے قاتلاں دی شناخت متنازعہ اے ، کچھ لوکاں نے ایہ دعوی کيتا اے کہ اسنوں مقامی ہندو گکھڑاں تے دوسرے نے دعوی کيتا سی کہ اسنوں ہندو کھوکھراں نے قتل کيتا سی ، ایہ دونے وکھ وکھ قبیلے نيں۔
” | کھوکھر وڈی تعداد وچ مارے گئے ، تے صوبہ پرسکون ہوگیا۔ پنجاب وچ معاملات طے کرنے دے بعد۔ معیزالدین واپس غزنی دی طرف روانہ ہوئے۔ 1206 ء وچ جہلم ضلع وچ دھامائک وچ کیمپ لگاندے ہوئے ، سلطان نوں کھوکھراں نے قتل کيتا سی۔[۷۹][۸۰] | “ |
کچھ دا دعوی اے کہ معیز الدین نوں حششین نے قتل کيتا تھا ، جو اک بنیاد پرست اسماعیلی مسلک اے۔ [۸۱][۸۲]
ان دی خواہش دے مطابق معزالدین نوں اوتھے دفن کيتا گیا جتھے اوہ گر گیا ، دمک وچ ۔ اس دی موت دے بعد ، اس دے انتہائی قابل جرنیل ، قطب الدین ایبک ، نے معیز الدین دے ہندوستانی صوبےآں دا کنٹرول سنبھال لیا تے خود نوں دہلی سلطنت دا پہلا سلطان قرار دتا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ دی ضرورت ]
دہلی سلطنت
[سودھو]محمد دے جانشیناں نے دہلی سلطنت دی پہلی سلطنت قائم کيتی ، جدوں کہ مملوک خاندان نے 1211 وچ (پر ، دہلی سلطنت روايتی طور اُتے 1206 وچ قائم کيتی گئی تھی) نے سلطنت دی باگ ڈور اُتے قبضہ کرلیا۔ مملوک دا مطلب اے "غلام" تے ترک ترک غلام فوجیاں دا حوالہ دتا جو حکمران بنے۔ دہلی وچ مسلم حکمراناں دے زیر کنٹرول علاقے تیزی توں پھیل گیا۔ وسط صدی تک ، بنگال تے وسطی ہندوستان دا بیشتر حصہ دہلی سلطنت دے تحت سی۔ دہلی توں متعدد ترک-افغان خانداناں نے حکمرانی کيتی: مملوک (1206–1290) ، خلجی (1290–1320) ، تغلق (1320–1414) ، سید (1414–51) ، تے لودھی (1451–1526)۔ دہلی سلطنت دے زمانے وچ ، وجیاناگرہ سلطنت نے دہلی سلطنت دی جنوبی ہندوستان وچ تسلط قائم کرنے دی کوششاں دی کامیابی دے نال مزاحمت دی ، جو مسلماناں دے حملے دے خلاف اک رکاوٹ دی حیثیت توں سی۔ [۸۴] کچھ ریاستاں دہلی توں خود مختار رہی جداں پنجاب ، راجستھان ، دکن ، گجرات ، مالوا (وسطی ہندوستان) تے بنگال دی کچھ وڈی ریاستاں ، اس دے باوجود موجودہ پاکستان دے تمام علاقے دہلی دے اقتدار وچ آئے۔
دہلی دے سلطاناں نے قرب وسطی وچ مسلم حکمراناں دے نال جے سطحی سطح اُتے تعلقات نوں خوشگوار سمجھیا ، لیکن انہاں دی کوئی وفاداری نئيں سی۔ انہاں نے اپنے قوانین نوں قرآن تے شریعت اُتے مبنی بنایا تے غیر مسلم مضامین نوں اپنے مذہب اُتے عمل کرنے دی اجازت صرف اس صورت وچ دتی جدوں انہاں نے جزیہ (پول ٹیکس) ادا کيتا۔ انہاں نے شہری مراکز توں حکمرانی کيتی ، جدوں کہ فوجی کیمپاں تے تجارتی خطےآں نے پینڈو علاقےآں وچ پھیلا ہويا شہراں دے لئی مرکز فراہم کیہ۔
شاید سلطان دے سب توں زیادہ اہم شراکت 13ویں صدتی، باوجود منگولاں نے افغانستان تے مغربی پاکستان دی گرفتاری (دیکھنے دے لئی دی قیادت دی جس وچ وسطی ایشیا توں منگول حملے دے ممکنہ تباہی توں برصغیر موصل وچ اس عارضی کامیابی سی ایلخانی خاندان) سلطنت دے تحت ، "ہند مسلم" فیوژن نے فن تعمیر ، موسیقی ، ادب تے مذہب وچ پائیدار یادگاراں نوں چھڈ دتا۔ اس دے علاوہ ایہ وی سمجھیا جاندا اے کہ اردو دی بولی (جس دا لفظی معنی "ترک" یا مختلف ترکاں دی بولیاں وچ "کیمپ" اے ) دہلی سلطنت دے زمانے وچ سنسکرتک ہندی تے فارسی ، ترکی ، عربی دی آمیزش دے نتیجے وچ پیدا ہويا سی۔ ہندوستان دے مسلمان حملہ آور ۔
تیمور نے سنہ 1398 وچ دہلی دی برطرفی توں سلطنت نوں نمایاں طور اُتے تکلیف دا سامنا کرنا پيا ، لیکن اس نے 1526 وچ ظہیرالدین بابر دی فتح توں پہلے سلطنت دی آخری سلطنت لودی سلطنت دے ماتحت کچھ عرصہ بعد ہی اس دی بحالی دی ، جس نے بعد وچ مغل خاندان دی بنیاد رکھی جس نے 16 ویں توں 18 ویں صدی تک حکومت کيتی۔
تیمور
[سودھو]تیمور بن ترکئی برلاس ، تیمور لنگ یا "تیمور لنگڑے"، دے طور اُتے مغرب وچ جانیا جاندا اے 14ویں صدی دا اک ترک-منگول جنگجو سردار سی ، [۸۶][۸۷] [۸۸][۸۹] زیادہ تر مغربی تے وسطی ایشیا نوں فتح کيتا، تے وسطی ایشیاء وچ تیموری سلطنت (1370–1507) دا بانی تھا؛ تیموری سلطنت ہندوستان دے مغل خاندان دی حیثیت توں 1857 تک زندہ رہی۔
جنوبی ایشیاء وچ خانہ جنگی توں آگاہ ، تیمور نے شمالی ہندوستان دے شہر دہلی وچ تغلق خاندان دے سلطنت سلطان ناصر الدین محمود اُتے حملہ کرنے دے لئی سنہ 1398 وچ اک سفر شروع کيتا سی۔ انہاں دی اس مسانوں سیاسی طور اُتے ایہ بہانہ بنایا گیا سی کہ مسلم دہلی سلطنت اپنے "ہندو" مضامین دے بارے وچ بہت روادار اے ، لیکن دہلی سلطنت دی دولت نوں اکٹھا کرنے دی اصل وجہ اس توں نقاب نئيں اٹھاسکدی اے۔
تیمور نے 24 ستمبر نوں اٹک (اب پاکستان ) وچ دریائے سندھ نوں عبور کيتا۔ ہریانہ وچ ، اس دے فوجیاں نے ہر اک نوں 50 توں 100 ہندوویں نوں ہلاک کيتا۔ [۹۰]
تیمور دا حملہ بلا مقابلہ نئيں ہويا تے اس نے دہلی دے سفر دے دوران کچھ مزاحمت دا سامنا کيتا ، خاص طور اُتے شمالی ہندوستان وچ سرو کھپ اتحاد تے میرٹھ دے گورنر دے نال۔ اگرچہ الیاس اعوان دی بہادری توں متاثر تے لمحہ بہ لمحہ تعطل دا شکار رہیا ، لیکن تیمور شاہی خاندان وچ عروج دی داخلی جنگ توں پہلے ہی کمزور ہوچکے سلطان محمود دی فوجاں دا مقابلہ کرنے دے لئی سنہ 1398 وچ پہنچنے دے بعد ، دہلی دے لئی اپنی بے راہ روی دا مظاہرہ کرنے وچ کامیاب رہیا۔
سلطان دی فوج 17 دسمبر 1398 نوں آسانی توں شکست کھا گئی۔ تیمور دہلی وچ داخل ہويا تے شہر نوں برباد ، تباہ تے برباد کردتا گیا۔ دہلی دی جنگ توں پہلے تیمور نے اک لکھ توں زیادہ "ہندو" اسیراں نوں پھانسی دی۔ [۸۶] جباکرنس کرنسبکرنسش جتہکرنس تہرنسش پنسش تب
تیمور نے خود ہی انہاں دی یادداشتاں وچ جارحیتاں ریکارڈ کيتیاں ، جنہاں نوں اجتماعی طور اُتے تزک تیموری کہیا جاندا اے۔ [۸۶][۹۱] تیمور دی مطلوبہ سوانح عمری ، تزک تیموری ("تیمور دی یاداں") بعد وچ من گھڑت اے ، حالانکہ بیشتر تاریخی حقائق درست نيں۔ [۹۲]
مسلم مورخ عرفان حبیب "مغل ہندوستان دی سیاسی روایت تے تریخ سازی وچ تیمور" وچ لکھدے نيں کہ چودہويں صدی وچ ، لفظ "ہندو" ("الہند" دے لوک ، "ہند" "ہندوستان") "دونے ہندو" تے مسلمان "مذہبی مفہوم وچ شامل سن ۔ [۹۳]اُتے ، اس توں ایہ ثابت نئيں ہُندا کہ مسجد وچ جمع ہونے والے مرد مسلمان سن کیوں کہ ایہ ہندو ہی سن جو تحفظ دے لئی مسجد وچ جمع ہوئے سن ۔محمود تغلق دی افواج نوں شکست دینے دے بعد جدوں تیمور دہلی وچ داخل ہويا تاں اس نے تحفظ دی رقم دے بدلے وچ معافی منگ لی (مال امانی) لیکن چوتھے دن اس نے حکم دتا کہ شہر دے تمام لوکاں نوں غلام بنایا جائے۔ تے ايسے طرح اوہ سن ۔ یحییٰ دی اطلاع اے ، جو ایتھے متاثرین دی تسلی دے لئی عربی وچ اک متقی دعا داخل کردا اے ("خدا دی طرف اسيں لوٹتے نيں ، تے سب کچھ اس دی مرضی توں ہُندا اے ")۔ دوسری طرف یزدی نوں انہاں رنجشاں نوں ضائع کرنے وچ کوئی ہمدردی نئيں اے۔ اس نے ریکارڈ کيتا اے کہ تیمور نے 18 دسمبر 1398 نوں دہلی دے لوکاں نوں تحفظ فراہم کیہ سی ، تے جمع کرنے والےآں نے تحفظ دی رقم جمع کرنا شروع کردتی سی۔ لیکن تیمور دے فوجیاں دے وڈے گروہاں نے شہر وچ داخل ہونا شروع کيتا تے شکار پرندےآں دی طرح اس دے شہریاں اُتے حملہ کردتا۔ "کافر ہندویں" (ہندؤن گبر) نوں ایہ توکمپانی حاصل ہوئی سی کہ اوہ اپنی خواتین نوں خود توں جلاوطن کرنا شروع کردے ، تیمور دے فوجیاں نے دہلی دے تِناں شہراں نوں برطرف کردتا۔ انہاں نے ہور کہیا ، "بے وفا ہندو" ، پرانی دہلی دی جماعت جماعت وچ جمع ہوئے سن تے تیمور دے افسران نے انہاں نوں 29 دسمبر نوں اوتھے ذبح کرنے دے لئی بے رحمی توں رکھیا سی۔ واضح طور اُتے ، یزدی دے "ہندوؤں" وچ مسلمان وی شامل سن
دہلی دے قتل عام دے دوران مسلماناں نوں نشانہ بنایا گیا اس بیان دا تیمور دے اپنے لفظاں توں تضاد سی ، دہلی دے پندرہ روزہ قتل عام دے دوران ، تیمور نے خود بیان کيتا سی کہ "اہل سنت دے علاوہ ، علمائے کرام تے دوسرے مسلمان (مسلمان) ، پورے شہر نوں توڑ دتا گیا ، "یہ ثابت کردے ہوئے کہ تیمور نے دونے مذہبی گروہاں (مسلمان تے ہندو) وچ فرق کيتا۔ [۹۵]
دہلی دے اجتماعی قتل دے دوران تیمور دے فوجیاں نے ڈیڑھ لکھ توں زیادہ ہندوستانیاں دا قتل عام کيتا ، تے ہلاک نہ ہونے والے تمام باشندےآں نوں گرفتار کرلیا گیا تے انہاں نوں غلام بنا لیا گیا ۔ حوالےدی لوڑ؟ اکغعنس غرس ےرساکرنسکغنرس [ حوالہ دی ضرورت ] تیمور نے ہندوستان اُتے حملے اُتے یادداشتاں وچ "ہندوؤں" دے قتل عام ، انہاں دی عورتاں دی پرت مار تے عصمت دری تے دولت ہندستان ( عظیم تر ہندوستان ) دی پرت مار نوں تفصیل توں بیان کيتا اے۔ اس وچ ایہ تفصیل دتی گئی اے کہ کس طرح پنڈ ، قصبے تے پورے شہر منظم طریقے توں وڈے پیمانے اُتے ذبح تے نسل کشی دے ذریعہ انہاں دی "ہندو" مرد آبادی توں نجات پا چکے نيں۔
تیمور نے تقریبا جنوری 1399 وچ دہلی چھڈ دتا سی۔ اپریل وچ اوہ آکسکس (آمو دریا) توں اگے اپنے راجگڑھ پرت آیا سی۔ بھارت توں بے تحاشا مقدار وچ پرت لیا گیا۔ رائو گونزلیس ڈی کلیویجو دے مطابق ، گرفتار شدہ ہاتھیاں نوں محض اس دی فتح توں لوٹے ہوئے قیمتی پتھر لے جانے دے لئی کم کيتا گیا سی ، تاکہ سمرقند وچ اک مسجد بنائی جاسکے۔ - اج دے مورخین جو سمجھدے نيں اوہ اک بہت وڈی بی بی خانم مسجد اے ۔ ستم ظریفی دی گل ایہ اے کہ ایہ مسجد بہت تیزی توں تعمیر کيتی گئی سی تے اس دی تعمیر دے چند عشراں دے اندر اسنوں ناکارہ ہونا پيا سی۔
علاقائی سلطانیاں
[سودھو]شاہ میر خاندان نے 14 ویں صدی وچ کشمیر فتح کيتا سی۔ بنگلہ ، گجرات ، مالوا ، خاندیش ، جون پور تے بہمنی ورگی علاقائی سلطنتاں دہلی سلطنت دے خرچ اُتے پھیل گئياں۔ علاقائی سلطنت دے تحت اسلام قبول کرنا آسان سی۔ حجکابغرنس ےکغروسےاغرنسےاغرنسابصھنس اشھصنسشابجھصنسشب جا [ حوالہ دی ضرورت ]
دکن سلطنتاں
[سودھو]دکن سلطانیاں دی اصطلاح [۹۶] پنج مسلم خانداناں دے لئی استعمال کیتی گئی سی جنہاں نے متعدد دیر دے قرون وسطی دی ہندوستانی ریاستاں اُتے حکمرانی کيتی ، یعنی بیجاپور سلطنت ، [۹۷] گولکنڈہ سلطنت ، [۹۸] احمد نگر سلطانی ، [۹۹] بیدار سلطانی ، [۱۰۰] تے بیرار سلطانی [۱۰۱] جنوبی ہندوستان وچ ۔ دکن سلطنتاں نے دریائے کرشنا تے ونڈھیا سلسلے دے درمیان دکن سطح مرتفع اُتے حکمرانی کيتی۔ ایہ سلطانی اک ہور مسلم سلطنت بہمانی سلطنت دے ٹوٹنے دے دوران آزاد ہوئیاں ] [۱۰۲]
ان پنجاں سلطاناں دے حکمران خاندان مختلف نسل دے سن ۔ گولکونڈہ سلطنت دا قطب شاہی خاندان ترکمان نسل توں سی ، [۱۰۳] بیدر سلطانی دی باری شاہی خاندان دی بنیاد ترکی دے اک نوبل نے رکھی سی ، [۱۰۴] بیجاپور سلطنت دی عادل شاہی خاندان دی بنیاد اک جارجیائی – اوغز ترکائی غلام نے رکھی سی [۱۰۵] جدوں کہ احمد نگر سلطانی دی نظام شاہی خاندان تے بیرار سلطانی دے عماد شاہی خاندان ہندویں دے سن [۱۰۶] (احمد نگر برہمن تے بیرار کنیرسی سن . )۔
مغل سلطنت
[سودھو]سولہويں صدی دے اوائل وچ ہندوستان نے انہاں حکمراناں دی اک بکھری تصویر پیش دی جنہاں نوں اپنے مضامین دی فکر نئيں سی تے اوہ قوانین یا ادارےآں دا مشترکہ ادارہ تشکیل دینے وچ ناکام رہے سن ۔ واقعات دی تشکیل وچ بیرونی پیشرفتاں نے وی اپنا کردار ادا کيتا۔ پرتگالی ایکسپلورر واسکو ڈے گاما دے ذریعہ 1498 وچ افریقہ دا طواف کرنے توں یورپی باشندےآں نوں یورپ تے ایشیاء دے وچکار تجارتی رستےآں اُتے مسلم کنٹرول نوں چیلنج کرنے دا موقع ملا۔ وسطی ایشیاء تے افغانستان وچ ، اقتدار وچ تبدیلی نے تیموری خاندان (موجودہ ازبکستان وچ ) دے بابر نوں جنوب دی طرف دھکیل دتا ، پہلے کابل تے فیر برصغیر پاک و ہند دے مرکز دی طرف۔ اس دی سلطنت جس نے اس دی بنیاد رکھی اوہ تن صدیاں توں زیادہ عرصہ تک قائم رہیا۔
-
سن 1568 وچ رانتھمور قلعہ اُتے مغل شہنشاہ اکبر دے حملے دے دوران بیلاں نے محاصرے دی بندوقاں پہاڑیاں نوں گھسیٹتے ہوئے۔
-
مغل شہنشاہ اکبر دے ارتکاب توں نوجوان ہندو لڑکی روک کرنے دی کوششاں ستی
-
راجپوت خواتین اکبر دے حملے دے دوران جوہر دا ارتکاب کررہیاں نيں۔
بابر
[سودھو]چنگیز خان تے تیمور عظیم دونے دی اولاد ، بابر نے طاقت تے جرات نوں خوبصورتی نال محبت ، تے کاشت دے نال فوجی صلاحیت دے نال جوڑ دتا۔ انہاں نے شمال مغربی ہندوستان اُتے کنٹرول حاصل کرنے اُتے توجہ دتی ، اس طرح دہلی دے شمال وچ واقع قصبے پانی پت دی پہلی جنگ وچ آخری لودھی سلطان نوں شکست دے کے 1526 وچ ایسا کيتا۔ اس دے بعد بابر نے اپنے وسطی ایشیائی پیروکاراں نوں ہندوستان وچ ہی رہنے اُتے راضی کرنے تے راجپوتاں تے افغاناں دی طرح اقتدار دے لئی دوسرے دعویداراں اُتے قابو پانے دے کماں دا رخ کيتا۔ اوہ دونے کماں وچ کامیاب رہیا لیکن اس دے فورا بعد ہی 1530 وچ اس دا انتقال ہوگیا۔ مغل سلطنت جدید تریخ دی سب توں وڈی مرکزی ریاستاں وچوں اک سی تے ایہ برطانوی ہندوستان دی سلطنت دا پیش خیمہ تھی ۔
بابر دے بعد انہاں دے پوتے ، شاہجہان (سن 1628–58) ، تاج محل دے تعمیر کنندہ تے ہور عمدہ عمارتاں دے معمار سن ۔ مغل عہد دی دو اہم شخصیتاں اکبر (دور. 1556–1605) تے اورنگزیب (دور. 1658–1707) سن۔ دونے حکمراناں نے سلطنت نوں بہت وسعت دتی تے قابل منتظم سن ۔ اُتے ، اکبر اپنی مذہبی رواداری تے انتظامی ذہانت دے لئی جانیا جاندا سی جدوں کہ اورنگ زیب اک متقی مسلمان تے زیادہ راسخ العقیدہ اسلام دا سخت مداح سی۔
اورنگ زیب
[سودھو]اگرچہ کچھ حکمران اپنے اسلام دے پھیلاؤ وچ پرجوش سن ، جدوں کہ کچھ دوسرے نسبتا لبرل سن ۔ مغل بادشاہ اکبر ، مؤخر الذکر کيتی مثال دے طور اُتے ، دین ای الٰہی نے اک نویں مذہب قائم کيتا ، جس وچ مختلف عقائد دے عقائد وی شامل سن تے ایتھے تک کہ اس دی سلطنت وچ بوہت سارے مندر بنائے گئے سن ۔ اس نے دو بار جزیہ نوں ختم کردتا۔ اس دے برعکس ، اس دا پوتا اورنگزیب زیادہ مذہبی تے راسخ العقیدہ حکمران سی۔
اورنگ زیب دی ہلاکت دے بعد ڈیڑھ صدی وچ ، مسلم دا مؤثر کنٹرول کمزور ہونا شروع ہويا۔ سامراجی تے ایتھے تک کہ صوبائی اقتدار دی جانشینی ، جو اکثر موروثی ہوچکيتی سی ، سازش تے طاقت دے تابع سی۔ منصب داری دے نظام دا راستہ دتا زمینداری جس وچ اعلیٰ حکام دے ظہور اُتے لے گئے موروثی کرایہ جمع کرنے دی طاقتاں دے نال اشرافیہ اُتریا دے نظام،. جداں ہی دہلی دا کنٹرول ختم ہُندا گیا ، اقتدار دے لئی دوسرے دعویدار سامنے آئے تے آپس وچ ٹکراؤ ہوگیا ، اس طرح حتمی طور اُتے برطانوی قبضے دے لئی راہ تیار کررہی اے۔
درانی سلطنت
[سودھو]احمد شاہ ابدالی -. اک پشتون - سن 1747 توں شروع ہونے والی جنوبی ایشیاء وچ فتح دا آغاز ہويا۔ [۱۰۸] اک صدی دے محض اک چوتھائی دی قلیل جگہ وچ ، اس نے ایران دے عثمانیاں تے قجراں دے بعد اٹھارہويں صدی دی سب توں وڈی مسلمان سلطنت وچوں اک بنا لیا۔ انہاں دی فتوحات دا اعلیٰ نقطہ پانی پت 1761 دی تیسری جنگ وچ طاقتور مراٹھاں اُتے انہاں دی فتح سی۔ برصغیر پاک و ہند وچ ، اس دی سلطنت اٹک وچ دریائے سندھ توں لے کے مشرقی پنجاب تک پوری طرح پھیلی ہوئی سی۔ طویل مدتی فتح وچ یا مغل سلطنت دی جگہ لینے وچ دلچسپی نئيں لیندے ، اوہ سکھاں دے بغاوتاں وچ تیزی توں قابض ہوگیا۔ [۱۰۹] 1762 دے سکھ ہولوکاسٹ اُتے مبنی مسلم صوبائی حکومت دے تحت جگہ لے لی لاہور دا صفایا کرنے دے لئی سکھاں 30،000 سکھاں دے نال ہلاک کيتا جا رہیا اے دے نال، مغلاں دے نال شروع ہوئے گیا سی کہ اک جارحانہ 1746 دے سکھ ہولوکاسٹ ، [۱۱۰] تے اس توں کم کئی دہائیاں تک جاری رہی اس دا مسلمان جانشین بیان کردا اے۔ اس دی سلطنت نے انہاں دی وفات دے چند عشراں توں زیادہ عرصے وچ اس دا انکشاف کرنا شروع کردتا۔
برصغیر پاک و ہند وچ مسلم حکمرانی دا زوال
[سودھو]مراٹھا سلطنت
[سودھو]اس وچ کوئی شک نئيں کہ مغل خاندان دی طویل گہما گہمی وچ ابھرنے والی واحد سب توں اہم طاقت مراٹھا کنفیڈریسی (1674 عیسوی - 1818 عیسوی) سی۔ [۱۱۲] ہندوستان وچ مغل حکمرانی دے خاتمے دے لئی ، وڈی حد تک ، مراٹھا ذمہ دار نيں۔ [۱۱۳] مغلاں دے زوال دے بعد مراٹھا سلطنت نے ہندوستان دے وڈے حصےآں اُتے حکمرانی کيتی۔ طویل تے فضول جنگ نے دنیا دی اک طاقت ور سلطنت نوں دیوالیہ کردتا۔ ماونسٹارٹ ایلفن اسٹون نے مسلماناں نوں ایہ مایوس کن دور قرار دتا کیونجے انہاں وچوں بوہت سارے افراد نے مراٹھا سلطنت دے خلاف لڑنے دی خواہش کھو دتی تھی ۔ [۱۱۴][۱۱۵][۱۱۶] مراٹھا سلطنت اپنے عروج اُتے جنوب وچ تامل ناڈو (تریچونوپولی) "موجودہ تروچیراپلی " توں لےکے شمال وچ افغان سرحد تک پھیلا ہويا اے۔ [۱۱۷][۱۱۸][۱۱۹] سن 1771 دے اوائل وچ ، مہادجی ، اک قابل ذکر مراٹھا جنرل ، نے دہلی اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا تے شاہ عالم دوم نوں مغل تخت اُتے کٹھ پتلی حکمران دے طور اُتے نصب کيتا۔ شمالی ہندوستان وچ ، اس طرح مراٹھاں نے ایہ علاقہ دوبارہ حاصل کرلیا تے 1761 وچ پانی پت وچ شکست دے نتیجے وچ وقار کھو گیا۔ [۱۲۰] اُتے ، کشمیر ، خیبر پختون خوا تے مغربی پنجاب دے علاقےآں نوں مراٹھاں نے سن 1758 توں 1759 دے درمیان قبضہ کر ليا ، سکھ اقتدار اُتے چڑھ جانے توں پہلے ہی اوہ افغان حکمرانی وچ رہیا۔ [۱۲۱] مہد جی نے پنجاب اُتے حکمرانی کيتی کیونجے ایہ مغل دا علاقہ ہُندا سی تے سکھ سرداراں تے سی ایس لوتولج دے دوسرے راجاں نے انہاں نوں خراج تحسین پیش کيتا۔ [۱۲۲] برصغیر پاک و ہند دا کافی حد تک حصہ تیسری اینگلو مراٹھا جنگ دے بعد برطانوی سلطنت دے زیربحث آیا ، جس نے 1818 وچ مراٹھا سلطنت دا خاتمہ کيتا۔
سکھ سلطنت
[سودھو]شمال مغربی ہندوستان وچ ، پنجاب وچ ، سکھاں نے بارہ مسلاں دے ماتحت اپنے آپ نوں اک طاقتور قوت دے طور اُتے تیار کيتا۔ 1801 تک ، رنجیت سنگھ نے لاہور پر قبضہ کر ليا تے شمالی جو مغربی ہندوستان توں افغان جوا اتار دتا۔ [۱۲۳] افغانستان وچ زمان شاہ درانی نوں طاقتور بارکزئی دے سربراہ فتح خان نے شکست دتی جس نے محمود شاہ درانی نوں افغانستان دا نویں حکمران مقرر کيتا تے خود نوں افغانستان دا وزیر مقرر کيتا۔ [۱۲۴] اُتے سکھ ہن افغاناں توں برتر سن تے انہاں نے افغان صوبےآں نوں الحاق کرنا شروع کردتا۔ درانی سلطنت اُتے سکھ سلطنت دی سب توں وڈی فتح اٹک دی لڑائی وچ 1813 وچ سکھ تے افغانستان دے وزیر فتح خان تے اس دے چھوٹے بھائی دوست محمد خان دے وچکار ہوئی۔ سکھاں دی فوج دے ذریعہ افغاناں نوں بے دخل کردتا گیا تے اس جنگ وچ افغاناں نے 9،000 توں زیادہ فوجیاں نوں کھو دتا۔ دوست محمد شدید زخمی ہوگیا سی جدوں کہ اس دا بھائی وزیر فتح خان اس خوف توں کہ اوہ اس دا بھائی ہلاک ہوئے گیا سی واپس کابل فرار ہوگیا۔ [۱۲۵] 1818 وچ انہاں نے ملتان دے محاصرے وچ افغان گورنر نواب مظفر خان تے اس دے پنج بیٹےآں نوں ملتان دے تجارتی شہر وچ افغاناں تے مسلماناں نوں ذبح کيتا۔ [۱۲۶] سن 1819 وچ آخری ہندوستانی صوبہ کشمیر پر سکھاں نے فتح کيتا جس نے کمزور افغان جنرل جبار خان اُتے اک ہور کرش جیت درج کيتی۔ [۱۲۷] کوہ نور ہیرا وی مہاراجہ رنجیت سنگھ نے سن 1814 وچ لیا سی۔ 1823 وچ اک سکھ فوج نے دوست محمد خان نوں سلطان افغانستان تے اس دے بھائی عظیم خان نوں نوشہرہ (قریب نیڑے پشاور) پہنچایا۔ 1834 تک سکھ سلطنت دا دائرہ خیبر تک پھیل گیا۔ ہری سنگھ نالوا سکھ جنرل 1837 وچ اپنی موت تک خیبر ایجنسی دے گورنر رہے۔ انہاں نے قبائلی صوبےآں وچ سکھ دی گرفت مضبوط کرلئی- ہندوستان دے شمالی علاقہ جات گلگت ، بلتستان تے لداخ نوں 1831–1840 دے درمیان منسلک کيتا گیا سی۔ [۱۲۸]
ہندوستان اُتے مسلم اثرات
[سودھو]اک مشہور تریخ دان ، ول ڈورانٹ نے قرون وسطی دے ہندوستان دے بارے وچ لکھیا ، "ہندوستان دی اسلامی فتح تریخ وچ شاید خون دی داستان اے۔ ایہ اک حوصلہ شکنی دی داستان اے ، کیوں کہ اس دی واضح اخلاقی گل ایہ اے کہ رہتل اک قیمتی نیکی اے ، جس دا نظم و آزاری ، آزادی ، سبھیاچار تے امن دا اک نازک پیچیدہ ، کِسے وی وقت وحشیاں دے ذریعہ بغیر حملہ کرنے یا اس دے اندر بڑھدے ہوئے برباد ہوسکدا اے۔ " [۱۲۹]
تبدیلی مذہب دے نظریات
[سودھو]علمی تے رائے عامہ دونے وچ قابل فہم تنازعہ موجود اے کہ برصغیر پاک و ہند وچ اسلام قبول کرنے دا طریقہ ، عام طور اُتے مندرجہ ذیل مکاتب فکر دی نمائندگی کردا اے: [۱۳۰]
- تبادلاں دا مجموعہ سی ، ابتدا وچ اس شخص دے خلاف تشدد ، دھمکی یا دوسرے دباؤ تاں۔ [۱۳۰]
- غالبا مسلم رہتل تے عالمی سطح اُتے پولیٹیکل اسٹیشن دے دائرہ وچ وسعت تے انضمام دے اک سماجی تے ثقافتی عمل دے طور پر۔
- ایہ تبدیلیاں غیر مذہبی وجوہات دی بنا اُتے عمل آوری تے سرپرستی جداں مسلم حکمران طبقے وچ معاشرتی نقل و حرکت دی وجہ توں ہوئیاں نيں
- کہ مسلماناں دی اکثریت ایرانی سطح مرتفعین یا عرباں توں آنے والے تارکین وطن دی اولاد اے۔ [۱۳۱]
- تبادلہ صوفی سنتاں دے اعمال دا نتیجہ سی تے اس وچ دل دی حقیقی تبدیلی شامل سی۔
پر ، ہندو جنہاں نے اسلام قبول کيتا ہندوستان وچ مسلماناں وچ ذات پات دے نظام دی وجہ توں ، اوہ ضیا الدین برنی نے فتاویٰ جہانداری وچ قائم کيتا ، [۱۳۲] جتھے انہاں نوں اک "اجلاف" ذات سمجھیا جاندا سی تے انہاں دا نشانہ بنایا جاندا سی۔ "اشرف" ذاتاں دے ذریعہ امتیازی سلوک۔ [۱۳۳] "مذہب تلوار دے نظریہ" دے ناقدین جنوبی ہند ، جدید دور بنگلہ دیش ، سری لندا ، مغربی برما ، انڈونیشیا تے فلپائن وچ پائی جانے والی مضبوط مسلم برادریاں دی موجودگی دی طرف اشارہ کردے نيں جس دے نال نال قلب دے ارد گرد دے برابر مساوی کمیونٹیز دی کمی اے۔ "تلوار دے نظریہ دے ذریعہ تبدیلی" دی تردید دے طور اُتے جنوبی ایشیاء وچ تاریخی مسلم سلطنتاں کيتی۔ [۱۳۱] مسلماناں دی فتح جنوبی ایشیاء دی میراث اج وی اک چرچا رہیا اے۔ تمام مسلمان حملہ آور محض چھاپہ مار نئيں سن ۔ بعد وچ حکمران بادشاہتاں نوں جیتنے دے لئی لڑے تے نويں حکمران خاندان قائم کرنے اُتے قائم رہے۔ انہاں نويں حکمراناں تے انہاں دے بعد دے ورثاء (جنہاں وچوں کچھ مسلم حکمراناں دی ہندو بیویاں پیدا ہوئیاں سن) دے طریق کار وچ کافی مختلف سی۔ جدوں کہ کچھ نوں یکساں طور اُتے نفرت سی ، دوسرےآں نے اک مشہور مندرجہ ذیل تیار کيتا۔ ابن بطوطہ دی یاداں دے مطابق جو 14 ویں صدی وچ دہلی دے راستے گئے سن ، پچھلی سلطاناں وچوں اک خاص طور اُتے سفاکانہ سی تے اسنوں دہلی دی آبادی توں شدید نفرت سی۔ انہاں دی یادداشتاں توں ایہ وی اشارہ ملدا اے کہ عرب دنیا ، فارس تے ترکی دے مسلمان اکثر شاہی عدالتاں وچ اہم عہدےآں دے حامی سن جس توں ایہ معلوم ہُندا اے کہ مقامی لوکاں نے دہلی انتظامیہ وچ کِسے حد تک محکوم کردار ادا کيتا اے۔ اصطلاح " ترک " عام طور اُتے انہاں دی اعلیٰ معاشرتی حیثیت دی نشاندہی کرنے دے لئی استعمال ہُندی سی۔ حوالےدی لوڑ؟ اُتے ایس اے اے رضوی [۱۳۴] نے محمد بن تغلق دی طرف اشارہ کيتا کہ اوہ نہ صرف مقامی لوکاں دی حوصلہ افزائی کردا اے بلکہ باورچیاں ، دوستاں تے باغیاں جداں کاریگر گروہاں نوں وی اعلیٰ انتظامی عہدےآں اُتے ترقی دیندا اے۔ اس دے دور وچ ، امکان اے کہ اسلام وچ تبدیلی زیادہ توں زیادہ معاشرتی حرکات تے بہتر معاشرتی موقف دے حصول دے ذریعہ ہويا اے۔
اورنگ زیب
[سودھو]اورنگ زیب دی دکن ماساں جنوبی ایشیاء دی تریخ دا سب توں وڈا اموات کيتا سی ، جس دے اندازہ دے مطابق اس دے دور حکومت وچ مسلمان تے ہندو یکساں طور اُتے 4.6 ملین افراد ہلاک ہوئے سن ۔ [۱۳۵] مغل مرہٹہ جنگ (اک چوتھائی صدی دے دوران 100،000 سالانہ) دے دوران اورنگ زیب دی فوج دا اندازہ لگایا گیا اے کہ پچیس لکھ فوج ہلاک ہوگئی ، جدوں کہ جنگ زدہ علاقےآں وچ ویہہ لکھ شہری قحط ، طاعون تے قحط دی وجہ توں ہلاک ہوگئے۔ [۱۳۶]
تجارت وچ توسیع
[سودھو]تجارت وچ توسیع وچ اسلام دا اثر سب توں زیادہ قابل ذکر رہیا۔ ہندوستان دے نال مسلماناں دا پہلا رابطہ بحیرہ عرب وچ اپنی تجارت دی حفاظت دے لئی جدید دور دے ممبئی دے نیڑے قزاقاں دے ٹھکانے اُتے عرب حملہ سی۔ ايسے وقت وچ بوہت سارے عرب ہندوستانی بندرگاہاں اُتے آباد ہوئے ، جس نے چھوٹی چھوٹی مسلم برادریاں نوں جنم دتا۔ انہاں برادریاں دی ترقی نہ صرف مذہب تبدیل ہونے دی وجہ توں ہوئی بلکہ ایہ حقیقت ایہ وی سی کہ جنوبی ہند دے بوہت سارے ہندو بادشاہاں (جداں چولا سلطنت نال تعلق رکھنے والے) نے مسلماناں نوں کرایہ اُتے لیا۔ [۱۳۷]
عالمی تریخ وچ مسلم دور دا اک اہم پہلو اسلامی شرعی عدالتاں دا ظہور سی جو مغرب وچ مراکش توں لے کے شمال مشرق وچ منگولیا تے جنوب مشرق وچ انڈونیشیا تک مشترکہ تجارتی تے قانونی نظام نافذ کرنے دی اہلیت رکھدا سی۔ جدوں کہ جنوبی ہندوستان پہلے ہی عرباں / مسلماناں دے نال تجارت کر رہیا سی ، شمالی ہندوستان نوں نويں مواقع مل گئے۔ چونکہ ایشیاء دی ہندو تے بدھ ریاستاں نے اسلام نوں مسخر کر ليا ، تے جداں ہی افریقہ وچ اسلام پھیل گیا - ایہ اک انتہائی مرکزی قوت بن گئی جس نے اک مشترکہ قانونی نظام دی تشکیل وچ سہولت فراہم دی جس دے ذریعہ مصر یا تیونس دے جاری کردہ خطوط دے اعتبار توں ہندوستان یا انڈونیشیا وچ اس دا اعزاز حاصل کيتا جاسکدا اے۔ -مسلمس حوالےدی لوڑ؟ )۔ اپنی حکمرانی نوں مستحکم کرنے دے لئی ، مسلم حکمراناں نے ابتدائی طور اُتے اک ایداں دے نظام نوں فروغ دتا جس وچ پادریاں ، انتظامی شرافت تے سوداگر طبقاں دے وچکار گھومنے والا دروازہ سی۔ اس نظام دی وجہ توں ایکسپلورر محمد ابن عبد اللہ ابن بطوطہ دے سفر آسان ہوگئے سن ۔ انہاں نے دہلی وچ اک امام دی حیثیت توں ، مالدیپ وچ عدالدی عہدیدار دی حیثیت توں ، تے مالبار وچ بطور سفیر تے تاجر دی حیثیت توں خدمات انجام دتیاں۔ اس دے کِسے وی منصب وچ کدی وی تضاد نئيں سی کیونجے انہاں وچوں ہر اک کردار نے دوسرے نوں پورا کيتا۔ اسلام نے اک ایسا معاہدہ تشکیل دتا جس دے تحت سیاسی طاقت ، قانون تے مذہب نوں اس انداز وچ متحد کردتا گیا تاکہ تاجر طبقہ دے مفادات دا تحفظ کيتا جاسکے۔ اس دی وجہ توں عالمی تجارت قرون وسطی دی دنیا وچ زیادہ توں زیادہ حد تک پھیل گئی۔ شیر شاہ سوری نے تمام ٹیکساں نوں ختم کرکے تجارت دی بہتری دے لئی اقدامات اٹھائے جس توں آزاد تجارت دی ترقی وچ رکاوٹ اے۔ انہاں نے سڑکاں دے وڈے نیٹ ورک بنائے تے گرانڈ ٹرنک روڈ (1540-15154) تعمیر کيتا ، جو چٹاگانگ نوں کابل توں جوڑدا اے۔ اس دے کچھ حصے اج وی استعمال وچ نيں۔ جغرافیائی خطے بولی تے سیاست دے تنوع وچ اضافہ کردے نيں۔
ثقافتی اثر و رسوخ
[سودھو]تقسیم تے حکمرانی کيتی پالیسیاں ، دوقومی نظریہ ، تے برطانوی سلطنت توں آزادی دے تناظر وچ ہندوستان دی تقسیم دے بعد برصغیر دی نفسیات نوں پولرائز کيتا گیا اے ، جس دا مقصد شمال توں ہندوستان دے ہور آباد زرعی معاشراں دے مقابلہ وچ معروضی جائزہ مشکل اے۔ مغرب. انضمام تے ہم آہنگی دی سطح وچ مسلم حکمرانی انہاں دوسرےآں توں مختلف اے۔ انہاں نے اپنی شناخت برقرار رکھی تے قانونی تے انتظامی نظام متعارف کروائے جو معاشرتی طرز عمل تے اخلاقیات دے موجودہ نظاماں نوں بالائے طاق رکھدے نيں۔ اگرچہ ایہ تنازعہ دا ذریعہ سی اس دے نتیجے وچ اک انوکھا تجربہ ہويا جس وچوں اک مسلم کمیونٹی مضبوطی توں اک اسلامی جماعت اے جدوں کہ بیک وقت اس دے ساتھیاں وچ انفرادیت تے منفرد اے۔
ہندوستانی سبھیاچار اُتے اسلام دے اثرات ناقابل تلافی رہے نيں۔ اس نے انسانی کوشش دے تمام شعبےآں دی ترقی نوں مستقل طور اُتے متاثر کيتا - بولی ، لباس ، کھانا ، فن دی تمام شکلاں ، فن تعمیر تے شہری ڈیزائن ، تے معاشرتی رسوم و رواج۔ اس دے برعکس ، مسلمان حملہ آوراں دی زباناں وچ مقامی زباناں دے نال رابطے دے ذریعہ اردو وچ ترمیم کيتی گئی ، جس وچ عربی رسم الخط استعمال ہُندا اے۔ ایہ بولی دے طور اُتے وی جانیا جاندا سی ہندوستانی ، اک چھتری اصطلاح دی مقامی بولی اصطلاحات لئے استعمال ہندی دے نال نال اردو ، جنوبی ایشیا وچ دونے اہم زباناں اج بنیادی طور اُتے سنسکرت گرائمر ڈھانچے تے ذخیرہ لفظاں توں ماخوذ.
مسلم حکمرانی نے ہندوستان دا زیادہ توں زیادہ شہریکرن تے بوہت سارے شہراں تے انہاں دی شہری ثقافتاں دا عروج دیکھیا۔ سب توں زیادہ اثر تجارت اُتے پيا جس دے نتیجے وچ مراکش توں انڈونیشیا تک مشترکہ تجارتی تے قانونی نظام موجود سن ۔ زیادہ مضبوطی توں مرکزی حکمرانی دے نظام دی طرف توں تجارت تے تجارت اُتے زور دینے دی اس تبدیلی نے زراعت اُتے مبنی روايتی معیشت دے نال ہور تصادم کيتا تے معاشرتی تے سیاسی تناؤ نوں ایندھن وی فراہم کیہ۔
بدلدے ہوئے معاشی حالات توں وابستہ ترقی کارخانےآں ، یا چھوٹی فیکٹریاں دا قیام تے ہندوستان تے پوری دنیا دے ذریعے ٹکنالوجی دی درآمد تے پھیلاؤ سی۔ سیرامک ٹائل دا استعمال عراق ، ایران ، تے وسطی ایشیاء دی تعمیراتی روایات توں اپنایا گیا سی۔ راجستھان دی نیلی مٹی دے برتن درآمد شدہ چینی برتناں دی مقامی تغیر سی۔ سلطان عابدین (1420–70) دی وی مثال اے کہ کشمیری کاریگراں نوں کتاب بائنڈنگ تے کاغذ سازی سیکھنے دے لئی سمرقند بھیج دتا گیا۔ خورجہ تے سیوان مٹی دے برتناں ، مورد آباد نوں پیتل دے سامان دے لئی ، میرزپور نوں قالین دے سامان دے لئی، فیروز آباد ، پرنٹنگ دے لئی فرخ آباد ، لکڑی دے نقشے دے لئی ساحر پور تے نگینہ ، بیدار دے لئی بیدر تے لکھنؤ ، زیورات دے لئی بنارس تے بنارس دے ناں توں مشہور ہوئے ٹیکسٹائل ، تے ايسے طرح. پلٹ سائڈ اُتے اس طرح دی ترقی دی حوصلہ افزائی کرنے دے نتیجے وچ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس وی لگیا۔
متعدد ہندوستانی سائنسی تے ریاضیاتی پیشرفت تے ہندو اعداد پوری دنیا وچ پھیل گئے سن تے پوری دنیا وچ مسلم ملکاں دے تحت عہد علوم وچ بوہت سارے علمی کم تے پیشرفت نوں آرٹس اینڈ سائنسز دی آزاد خیال سرپرستی نے درآمد کيتا سی۔ حکمران۔ اسلام دے ذریعہ لیائی جانے والی زباناں وچ مقامی زباناں دے نال رابطے دے ذریعہ ترمیم کيتی گئی سی جس دی وجہ توں اردو بولی جداں متعدد نويں زباناں تشکیل پذیر ہوئیاں ، جس وچ ترمیم شدہ عربی رسم الخط استعمال ہُندا ہے ، لیکن زیادہ فارسی لفظاں دے نال۔ اج کل ہندوستان وچ متعدد بولیاں وچ انہاں زباناں دے اثرات موجود نيں۔
ہندوستان وچ اسلامی تے مغل فن تعمیر تے فن وسیع پیمانے اُتے نمایاں نيں ، اس دیاں مثالاں تاج محل تے جامع مسجد نيں ۔ ايسے دوران ، مسلم حکمراناں نے ہندوستان دے متعدد قدیم فن تعمیرات نوں ختم کرکے انھاں اسلامی ڈھانچے وچ تبدیل کردتا ، خاص طور اُتے وارانسی ، متھورا ، ایودھیا تے نويں دہلی دے قطب کمپلیکس وچ ۔
ہندوویں دی ہجرت
[سودھو]راجپوتاں سمیت ہندوویں دے چند گروہ ہندوستان وچ مسلماناں دے باقاعدہ حملےآں دی وجہ توں چتر دے زوال توں پہلے اج دے نیپال وچ داخل ہوئے رہے سن ۔ [۱۳۸] دی طرف توں 1303 وچ چتوڑگڑھ دے زوال دے بعد علاؤ الدین خلجی دے خلجی خاندان ، خطے توں راجپوتاں وڈے گروپاں وچ کیہ اج نیپال اے وچ بھاری مذہبی ظلم و ستم دی وجہ توں نقل مکانی کی. اس واقعے نوں راجپوت تے نیپالی دونے روایات دی تائید حاصل اے۔ [۱۳۹] [۱۴۰] [۱۴۱] [۱۳۸] [۱۴۵] ہندوستانی اسکالر راہول رام نے زور دے کے کہیا اے کہ راجپوت امیگریشن جو اج نیپال وچ اے اس وچ کوئی شک نئيں لیکن کچھ سرکردہ خانداناں دے خون دی پاکیزگی وچ سوالات پیدا ہوئے سکدے نيں۔ [۱۴۶] مورخ جیمز ٹوڈ نے ذکر کيتا اے کہ راجستھان دی اک روایت اے کہ چیوٹور تے محمد غوری دے وچکار جنگ دے بعد 12 ویں صدی دے آخر وچ میواڑ توں ہمالیہ تک راجپوتاں دے ہجرت دا ذکر اے۔ [۱۴۷] مورخ جان ٹی ہیچک تے جان ویلپٹن دا دعوی اے کہ مسلماناں دی طرف توں باقاعدگی توں حملے 12 ویں صدی توں برہمناں دے نال راجپوتاں دی بھاری آمد دا باعث بنے۔ [۱۴۸] [۱۴۹]
اج کل نیپال دے وسطی خطے وچ راجپوتاں دے داخلے دی خاص طور اُتے خاصہ مالا حکمراناں نے آسانی توں مدد کيتی جنہاں نے گریٹر نیپال دے ادھے توں زیادہ حصے اُتے مشتمل اک وڈی جاگیرداری ریاست تیار کيتی سی۔ [۱۳۸] راجپوتاں سمیت ہندو تارکین وطن نوں خاصی مماثلت دے نتیجے وچ خاص معاشرے وچ جلدی توں ملیا دتا گیا۔ [۱۳۸] اس دے علاوہ، مجے نے اج کيتا اے دے مغربی علاقے دے قبائلیاں نیپال تارکین وطن زیادہ میتری نال راجپوت سرداراں نوں خوش آمدید کہیا. [۱۵۰]
دہلی سلطنت دے تحت شبیہ شکنی
[سودھو]مورخ رچرڈ ایٹن نے دہلی سلطاناں دے ذریعہ بتاں تے مندراں دی تباہی دی اک مہم دی میزبانی دی اے ، جس دی مثال سالاں توں ملدی اے جتھے مندراں دی بے حرمتی توں حفاظت کيتی گئی سی۔ [۱۵۳][۱۵۴] اپنے مقالے وچ ، انہاں نے دہلی سلطنت دے دوران ہندوستان وچ 1234 توں لے کے 1518 تک ہندو مندراں دی بے حرمتی یا بربادی دی 37 واقعات درج کيتیاں ، جنہاں دے لئی مناسب ثبوت موجود نيں۔ [۱۵۵][۱۵۶] انہاں نے نوٹ کيتا کہ قرون وسطی دے ہندوستان وچ ایہ غیر معمولی گل نئيں سی ، کیونجے ہندوؤں تے بدھ مت دے بادشاہاں نے 642 توں 1520 دے درمیان حریف ہندوستانی ریاستاں دے خلاف ہندوؤں تے بدھ مت دے پیروکاراں دے درمیان ہندوؤں تے بدھسٹاں دے وچکار تنازعہ شامل ہونے دی متعدد ریکارڈ کيتی گئی نيں۔ تے جینز ۔ [۱۵۷] انہاں نے ایہ وی نوٹ کيتا کہ دہلی سلطان دی وی بہت ساری مثالاں موجود نيں ، جنہاں دے پاس اکثر ہندو وزرا ہُندے سن ، تے دونے ہی مسلم تے ہندو ذرائع دے مطابق ، مندراں دی حفاظت ، دیکھ بھال تے مرمت دا حکم دیندے سن ۔ مثال دے طور اُتے ، اک سنسکرت تحریر وچ لکھیا اے کہ سلطان محمد بن تغلق نے اپنی دکن دی فتح دے بعد بیدار وچ اک سیوا مندر دی مرمت دی سی۔ فتح دے دوران اکثر دہلی سلطاناں نے مندراں نوں پرتن یا نقصان پہنچانے دا اک نمونہ پیش کيتا سی ، تے فیر فتح دے بعد مندراں دی سرپرستی یا مرمت دی سی۔ ایہ نمونہ مغل سلطنت دے نال اختتام پذیر ہويا ، جتھے اکبر اعظم دے وزیر اعلیٰ ابوالفضل نے غزنی دے محمود جداں سابق سلطاناں دی زیادتیاں اُتے تنقید کيتی۔
بوہت سارے معاملات وچ ، منہدم شدہ باقیات ، چٹاناں تے دہلی سلطاناں دے ذریعہ تباہ شدہ مندراں دے ٹوٹے مجسمے دے ٹکڑےآں نوں مسیتاں تے ہور عمارتاں دی تعمیر دے لئی دوبارہ استعمال کيتا گیا۔ مثال دے طور اُتے ، دہلی وچ قطب کمپلیکس کچھ کھاتاں دے ذریعہ 27 منہدم ہندو تے جین مندراں دے پتھراں توں بنایا گیا سی۔ [۱۵۸] ايسے طرح ، مہاراشٹرا دے خانپور وچ مسلم مسجد نوں لوٹے ہوئے حصےآں توں تعمیر کيتا گیا سی تے ہندو مندراں دی باقیات نوں منہدم کردتا گیا سی۔ [۱۵۹] محمد بن بختیار خلجی نے دہلی سلطنت دے آغاز وچ 1193 وچ نالندا تے اودانتپوری یونیورسٹیاں وچ بدھ مت تے ہندو کتاباں خاناں تے انہاں دے نسخےآں نوں تباہ کردتا۔ [۱۶۰][۱۶۱]
غوری دی کمان وچ راجستھان ، پنجاب ، ہریانہ تے اتر پردیش وچ مندراں نوں تباہ کرنے تے ہندو بتاں دے چہراں یا سراں دی بدنامی دی مہم دی اس دور وچ پہلی تاریخی ریکارڈ 1193 توں لے کے 1194 تک رہی۔ مملوکاں تے خلجیاں دے تحت ، ہیکل دی بے حرمتی کيتی مہم بہار ، مدھیہ پردیش ، گجرات تے مہاراشٹر تک پھیلی تے 13 ویں صدی دے آخر تک جاری رہی۔ ایہ مہم چودہويں صدی وچ ملک کافر تے الغ خان دے ماتحت تلنگانہ ، آندھرا پردیش ، کرناٹک تے تمل ناڈو تک تے 15 ویں صدی وچ بہمنیاں دے ذریعہ پھیل گئی۔ [۱۶۰] اڑیسہ دے مندراں نوں تغلقاں دے تحت چودہويں صدی وچ تباہ کيتا گیا سی۔
تباہی تے بے حرمتی دے علاوہ ، دہلی سلطنت دے سلطاناں نے کچھ معاملات وچ تباہ شدہ ہندو ، جین تے بودھ مندراں دی تعمیر نو نوں منع کردتا سی ، تے انھاں نے پرانے مندراں دی مرمت یا کِسے نويں مندر دی تعمیر اُتے پابندی عائد کردتی سی۔ [۱۶۲][۱۶۳] جے بعض سرپرست یا مذہبی طبقہ نے جزیہ (فیس ، ٹیکس) ادا کيتا تاں بعض معاملات وچ ، سلطنت مندراں دی مرمت تے تعمیر دے لئی اجازت دے گی۔ مثال دے طور اُتے ، چینیاں دی طرف توں سلطانی فوج دے ذریعہ تباہ شدہ ہمالیائی بودھ مندراں دی مرمت دی تجویز توں انکار کردتا گیا ، اس وجہ توں کہ اس طرح دے مندر دی مرمت اس وقت دی اجازت دتی جاسکدی اے جدوں چینی سلطنت دے خزانے نوں جزیہ ٹیکس ادا کرنے اُتے راضی ہوجائے۔ [۱۶۴][۱۶۵] فیروز شاہ تغلق نے اپنی یادداشتاں وچ دسیا اے کہ کس طرح اس نے مندراں نوں تباہ کيتا تے اس دے بجائے مسیتاں بنائاں تے انہاں لوکاں نوں ہلاک کيتا جنہاں نے نويں مندر بنانے دی ہمت دی سی۔ [۱۶۶] دہلی سلطانیت دے مختلف سلطاناں دے وظیراں ، امیراں تے دربار مورخین دے ہور تاریخی ریکارڈاں وچ دسی گئی بتاں تے مندراں دی عظمت بیان کيتی گئی اے جنہاں دی انہاں نے اپنی مہمات وچ مشاہدہ کيتا سی تے انہاں نوں کس طرح تباہ تے بے حرمتی کيتا گیا سی۔ [۱۶۷]
نالیندا
[سودھو]1193 وچ ، نالیندا یونیورسٹی دا احاطہ بختیار خلجی دے تحت افغان خلجی – غلزئی مسلماناں نے تباہ کيتا سی۔ اس واقعہ نوں ہندوستان وچ بدھ مت دے زوال دے آخری سنگ میل دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے۔ انہاں نے نالندا دی وڈی بودھ لائبریری تے وکرمشیلہ یونیورسٹی ، [۱۶۸] ہور بھارت وچ متعدد بدھ مت خانقاہاں نوں وی جلیایا۔ جدوں تبت دے مترجم ، چاگ لوٹاسو دھرماسوئین (چاگ لو۔تصا با ، 1197–1264) ، نے 1235 وچ شمالی ہندوستان دا دورہ کيتا تاں ، نالندا نوں نقصان پہنچیا ، لُٹیا گیا تے وڈے پیمانے اُتے ویران ہويا ، لیکن فیر وی کھڑے نيں تے ستر طلباء دے نال کم کررہے نيں۔
مہابودھی ، سوم پورہ ، وجراسان تے ہور اہم خانقانيں نئيں چھیڑی گئياں۔ غوری تباہ کاریاں نے صرف انہاں خانقاہاں نوں تکلیف دتی جو انہاں دی پیش قدمی دے راستے وچ سن تے دفاعی قلعےآں دی طرح مضبوط ہوئے سن ۔
12 ویں صدی دے آخر تک ، بہار وچ بدھ مت دے گڑھ اُتے مسلم فتح دے بعد ، جنوب وچ پہلے ہی بدھ مت دی کمی واقع ہوگئی سی ، شمال وچ وی انکار ہوگئی سی کیونجے بچ جانے والے افراد نیپال ، سکم تے تبت دی طرف پِچھے ہٹ گئے سن یا جنوب وچ برصغیر پاک و ہند فرار ہوگئے سن ۔
مارٹینڈ
[سودھو]مارٹینڈ سن مندر نوں 8 ویں صدی عیسوی وچ کارکوٹا خاندان دے تیسرے حکمران للیتاڈیتیا مکتاپیڈا نے تعمیر کيتا سی۔ [۱۶۹] مذکورہ مندر نوں 15 ویں صدی دے اوائل وچ مسلم حکمران سکندر بوٹشیکن دے حکم اُتے مکمل طور اُتے تباہ کردتا گیا سی ، اس مسمار توں اک سال تک جاری رہیا۔ انہاں نے 1389 توں 1413 تک حکومت کیتی تے کشمیر دے ہندوویں نوں اسلام وچ تبدیل کرنے دی انہاں دی کڑی کوششاں دے لئی انہاں نوں یاد کيتا جاندا اے۔ انہاں کوششاں وچ متعدد پرانے مندراں دی تباہی ، جداں مارٹینڈ ، ہندو رسومات ، رسومات تے تہواراں دی ممانعت تے ایتھے تک کہ ہندو انداز وچ لباس پہننا وی شامل اے۔ اوہ "کشمیر دے قصائی" دے طور اُتے جانے جاندے نيں تے کشمیری ہندوویں وچ سب توں زیادہ نفرت کرنے والے شخصیتاں وچوں نيں۔ [۱۷۰] 0
وجے نگر
[سودھو]یہ شہر 14 ویں صدی توں 16 ویں صدی دے درمیان ، وجے نگر سلطنت دے عروج دے دوران پروان چڑھا تھا ۔ اس وقت دے دوران ، ایہ اکثر ریاستاں دے نال تنازعہ وچ رہندا سی جو شمالی دکن وچ عروج اُتے تھی ، تے جنھاں اکثر اجتماعی طور اُتے دکن سلطنت کہیا جاندا اے۔ وجے نگر سلطنت نے صدیاں توں مسلم حملےآں دا کامیابی دے نال مقابلہ کيتا۔ لیکن 1565 وچ ، سلطنت دی فوجاں نوں سلطنتاں دے اتحاد دے ہتھوں اک زبردست تے تباہ کن شکست دا سامنا کرنا پيا ، تے راجگڑھ قبضہ کر ليا گیا۔ فاتح فوج نے فیر کئی مہینےآں دے دوران شہر نوں تباہ کردتا۔ سلطنت نے اپنی سست گراوٹ نوں جاری رکھیا ، لیکن اصل راجگڑھ دوبارہ قبضہ یا دوبارہ تعمیر نئيں کيتا گیا۔
سومناتھ
[سودھو]بھیما اول دے دور وچ 1024 عیسوی دے نیڑے ، غزنی دے محمود نے گجرات اُتے چھاپہ ماریا ، تے سومناتھ مندر نوں پرت لیا۔ 1169 عیسوی دے اک نوشتہ دے مطابق ، بھیم نے ہیکل نوں دوبارہ تعمیر کيتا۔ اس شلالیھ وچ محمود دی وجہ توں کِسے تباہی دا ذکر نئيں کيتا گیا اے ، تے کہیا گیا اے کہ ہیکل "وقت دی وجہ توں بوسیدہ ہوچکيا اے "۔ [۱۷۱] 1299 وچ ، علاؤ الدین خلجی دی فوج نے بلوغ خان دی سربراہی وچ واگھلا خاندان دے کارنڈیو دوم نوں شکست دتی ، تے سومناتھ مندر نوں برطرف کردتا۔ مندر دی تعمیر مہیپالیا دیوا ، سوراشٹر دے چوداسام بادشاہ نے سن 1308 وچ دی سی۔ بعد دی صدیاں وچ اس اُتے بار بار حملہ ہويا ، جس وچ مغل بادشاہ اورنگ زیب وی شامل تھا ۔ [۱۷۲] 1665 وچ ، اک بار فیر اس مندر نوں مغل بادشاہ اورنگ زیب دے ذریعہ تباہ کرنے دا حکم دتا گیا۔ [۱۷۳] 1702 وچ ، اس نے حکم دتا کہ جے ہندوویں نے اوتھے عبادت نوں بحال کيتا اے تاں ، اسنوں مکمل طور اُتے منہدم کردتا جائے۔ [۱۷۴]
ایہ وی دیکھو
[سودھو]- برصغیر پاک و ہند وچ ابتدائی ہندو مسلم فوجی تنازعات دی لسٹ
- افغانستان اُتے اسلامی فتح
- پشتون سلطنتاں تے خانداناں دی لسٹ
- ہندوستان وچ اسلامی سلطنتاں
- نادر شاہ دا مغل سلطنت اُتے حملہ
- اسلامی بنگال دی تبتی مہم
- پاکستان دی تریخ
- بنگلہ دیش دی تریخ
- دہلی سلطنت
- مغل سلطنت
- مغل عہد
- شبیہ شکنی
- ہندوویں اُتے ظلم
- بدھسٹاں اُتے ظلم و ستم
نوٹ تے حوالے
[سودھو]نوٹ
[سودھو]فوٹ نوٹ
[سودھو]- ↑ Heathcote 1995.
- ↑ Anjum 2007.
- ↑ Hermann Kulke and Dietmar Rothermund, A History of India, 3rd Edition, Routledge, 1998, سانچہ:آئی ایس بی این, pp 187-190
- ↑ Vincent A Smith, سانچہ:گوگل کتاباں, Chapter 2, Oxford University Press
- ↑ Jackson, Roy (2010). Mawlana Mawdudi and Political Islam: Authority and the Islamic State. Routledge. ISBN 978-1-136-95036-0.
- ↑ Chapra, Muhammad Umer (2014). Morality and Justice in Islamic Economics and Finance (in English). Edward Elgar Publishing. pp. 62–63. ISBN 978-1-78347-572-8.
- ↑ "An Outline of the History of Persia During the Last Two Centuries (A.D. 1722–1922)". London: Packard Humanities Institute. p. 33. https://books.google.com/books?id=-wMVAAAAQAAJ&pg=PP27&lpg=PP27&dq=%22An+Outline+of+the+History+of+Persia+During+the+Last+Two+Centuries%22&source=bl&ots=4uxBbPnnPU&sig=ACfU3U1Cjvdq1se1dKjQmEXG6JT7n_Iazw&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi-m9aq7rXoAhWtmeAKHULWDloQ6AEwAXoECAoQAQ#v=onepage&q=%22An%20Outline%20of%20the%20History%20of%20Persia%20During%20the%20Last%20Two%20Centuries%22&f=false. Retrieved on 2010-09-24.
- ↑ MacLean, Derryl N. (1989), Religion and Society in Arab Sind, pp. 126, BRILL, سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ S. A. A. Rizvi, "A socio-intellectual History of Isna Ashari Shi'is in India", Volo. 1, pp. 138, Mar'ifat Publishing House, Canberra (1986).
- ↑ S. A. N. Rezavi, "The Shia Muslims", in History of Science, Philosophy and Culture in Indian Civilization, Vol. 2, Part. 2: "Religious Movements and Institutions in Medieval India", Chapter 13, Oxford University Press (2006).
- ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ al-Balādhurī 1924: "'Uthmân ibn-abu-l-'Âși ath-Thaķafi … sent his brother, al-Hakam, to al-Bahrain, and went himself to 'Umân, and sent an army across to Tânah. When the army returned, he wrote to 'Umar, informing him of this expedition. 'Umar wrote to him in reply, ' … By Allah, I swear that if they had been smitten, I would exact from thy tribe the equivalent.' Al-Hakam sent an expedition against Barwaș [Broach] also, and sent his brother, al-Mughîrah ibn-abu-l-'Âsi, to the gulf of ad-Daibul, where he met the enemy in battle and won a victory."
- ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Fredunbeg, Mirza Kalichbeg, "The Chachnama: An Ancient History of Sind", pp57
- ↑ Sen, Sailendra Nath, "Ancient Indian History and Civilization 2nd Edition", pp346
- ↑ Khushalani, Gobind, "Chachnama Retold An Account of the Arab Conquests of Sindh", pp221
- ↑ Editors: El Harier, Idris, & M'Baye, Ravene, "Spread of Islam Throughout the World ", pp594
- ↑ Mehta, Jaswant Lal, "Advanced Study in The History of Medieval India Vol 1", pp31
- ↑ Wink, Andre, " Al-Hind The Making of the Indo-Islamic Worlds Vol 1", pp119
- ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ Wink, Andre, " Al-Hind The Making of the Indo-Islamic Worlds Vol 1", pp201
- ↑ Crawford, Peter, "The War of the Three Gods: Romans, Persians and the Rise of Islam", pp192
- ↑ Shaban M. A., "The Abbasid Revolution ", pp22 – pp23
- ↑ Editor = Daryaee, Touraj, "The Oxford Handbook of Iranian History", pp215 – pp216
- ↑ Elliot, Henry, "Historians of India: Appendix The Arabs in Sind, Vol III, Part 1", pp9
- ↑ Khushalani, Gobind, "Chachnama Retold An Account of the Arab Conquests of Sindh", pp72
- ↑ al-Balādhurī 1924
- ↑ Fredunbeg, Mirza Kalichbeg, "The Chachnama: An Ancient History of Sind", pp71 – pp79
- ↑ Hoyland, Robert G., "In Gods Path: The Arab Conquests and Creation of An Islamic Empire", pp191
- ↑ Wink, Andre, " Al-Hind The Making of the Indo-Islamic Worlds Vol 2", pp113
- ↑ ۲۸.۰ ۲۸.۱ Wink (2002), pg.129 – pp131
- ↑ Kennedy, Hugh, "The Great Arab Conquests", pp194 – pp196
- ↑ Dashti, Naseer, "The Baloch and Balochistan", pp65
- ↑ al-Balādhurī 1924
- ↑ Dashti, Naseer, "The Baloch and Balochistan", pp78
- ↑ Khushalani, Gobind, "Chachnama Retold An Account of the Arab Conquests of Sindh", pp76
- ↑ al-Balādhurī 1924
- ↑ Wink, Andre, " Al-Hind The Making of the Indo-Islamic Worlds Vol 1", pp128 – pp129
- ↑ al-Balādhurī 1924: "Yazîd ibn-Ziyâd proceeded against them [the people of Kabul] and attacked them in Junzah, but he and many of those with him were killed, and the rest put to flight … ransomed abu-'Ubaidah for 500,000 dirhams."
- ↑ al-Balādhurī 1924
- ↑ Hoyland, Robert G., "In Gods Path: The Arab Conquests and Creation of An Islamic Empire", pp150
- ↑ Hitti, Philip, "History of The Arabs 10th Edition", pp209
- ↑ Kennedy, Hugh, "The Great Arab Conquests", pp196
- ↑ Hoyland, Robert G., "In Gods Path: The Arab Conquests and Creation of An Islamic Empire", pp152
- ↑ Kennedy, Hugh, "The Armies of The Caliph ", pp39
- ↑ Kennedy, Hugh, "The Prophet and The Age of The Caliphates", pp101
- ↑ Kennedy, Hugh, "The Great Arab Conquests", pp197 -pp198
- ↑ Editors: El Harier, Idris, & M'Baye, Ravene, "Spread of Islam Throughout the World ", pp604 – pp605
- ↑ Wink (2002), pg.164
- ↑ Nicholas F. Gier, FROM MONGOLS TO MUGHALS: RELIGIOUS VIOLENCE IN INDIA 9TH-18TH CENTURIES, Presented at the Pacific Northwest Regional Meeting American Academy of Religion, Gonzaga University, May, 2006
- ↑ Alexander Berzin, "Part I: The Umayyad Caliphate (661 – 750 CE), The First Muslim Incursion into the Indian Subcontinent", The Historical Interaction between the Buddhist and Islamic Cultures before the Mongol Empire Last accessed 21 June 2016
- ↑ al-Balādhurī 1924
- ↑ Fredunbeg, Mirza Kalichbeg, "The Chachnama: An Ancient History of Sind", pp69
- ↑ ۵۱.۰ ۵۱.۱ Wink (2004) pg 201-205
- ↑ Wink (2004) pg 131
- ↑ Kennedy, Hugh, "The Great Arab Conquests", pp301
- ↑ Haig, Wolseley, "The Cambridge History of India, Vol III", pp5
- ↑ Fredunbeg, Mirza Kalichbeg, "The Chachnama: An Ancient History of Sind", pp176
- ↑ ۵۶.۰ ۵۶.۱ ۵۶.۲ ۵۶.۳ Blankinship, Khalid Y, "The End of Jihad State ", pp132
- ↑ al-Balādhurī 1924: "Dâhir's son Hullishah, had come back to Brahmanâbâdh."
- ↑ ۵۸.۰ ۵۸.۱ al-Balādhurī 1924: "Al-Junaid ibn'Abd-ar-Rahmân al-Murri governed the frontier of as-Sind for 'Umar ibn-Hubairah al-Fazâri."
- ↑ Blankinship, Khalid Y, "The End of Jihad State ", pp131
- ↑ Wink, Andre, " Al-Hind The Making of the Indo-Islamic Worlds Vol 1", pp208
- ↑ Misra, Shyam, Manohar, "Yasoverman of Kanau ", pp56
- ↑ Atherton, Cynthia P., "The Sculpture of Early Medieval Rajastann", pp14
- ↑ Bhandarkar 1929; Wink 2002
- ↑ Blankinship, Khalid Y, "The End of Jihad State ", pp133
- ↑ Misra, Shyam, Manohar, "Yasoverman of Kanau ", pp45
- ↑ Bhandarkar 1929; Rāya 1939; Majumdar 1977; Puri 1986; Wink 2002
- ↑ Puri 1986; Wink 2002
- ↑ Bhandarkar 1929; Majumdar 1977; Puri 1986; Wink 2002; Sen 1999
- ↑ Elliot, Henry, "Historians of India: Appendix The Arabs in Sind, Vol III, Part 1", pp51
- ↑ Editors = Idris El Harer, El Hadje Ravane M'Baye, "The Spread of Islam Throughout The World", pp613
- ↑ Wink (2002), pg.210
- ↑ Editors = Idris El Harer, El Hadje Ravane M'Baye, "The Spread of Islam Throughout The World", pp614
- ↑ Editors: Bosworth, C.E. &Asimov, M.S, "History of Civilizations of Central Asia " Vol IV, pp298 – pp301
- ↑ البرونی دا ہندوستان ۔ (سن 1030 ء)۔ ایڈورڈ سی سچاؤ دا ترجمہ تے دو جلداں وچ تشریح۔ کیگنیا پال ، ٹریچ ، ٹربنر ، لندن۔ (1910)۔ جلد وچ ، پی۔ 22.
- ↑ Alberuni's India. (c. 1030 AD). Translated and annotated by Edward C. Sachau in two volumes. Kegana Paul, Trench, Trübner, London. (1910). Vol. I, p. 22.
- ↑ ۷۶.۰ ۷۶.۱ Henry Walter Bellow. The races of Afghanistan: Being a brief account of the principal nations inhabiting that country (1880). Asian Educational services, 73.
- ↑ Satish Chandra, Medieval India: From Sultanat to the Mughals (1206–1526), (Har-Anand Publications, 2006), 25.
- ↑ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Vol. I, ed. Spencer C. Tucker, (ABC-CLIO, 2010), 263.
- ↑ اسلامی سلطنتاں دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا ناگندر کرر سنگھ ، ناجیندر کمار سنگھ ، انمول پبلی کیشنز پی وی ٹی نے شائع کيتا۔ لمیٹڈ 2000 صفحہ 28 ISBN [[Special:BookSources/ 81-261-0403-1، ISBN [[Special:BookSources/ 978-81-261-0403-1
- ↑ International Encyclopaedia of Islamic Dynasties by Nagendra Kr Singh, Nagendra Kumar Singh. Published by Anmol Publications PVT. LTD. 2000 Page 28 ISBN [[Special:BookSources/81-261-0403-1, ISBN [[Special:BookSources/978-81-261-0403-1
- ↑ Ira M. Lapidus, A History of Islamic Societies 2nd ed. Cambridge University Press 2002
- ↑ "Mu'izz-al-Din Muhammad ibn Sam (Ghorid ruler of India)". http://www.britannica.com/EBchecked/topic/396618/Muizz-al-Din-Muhammad-ibn-Sam. Retrieved on 9 August 2009.
- ↑ Jamal Malik (2008). Islam in South Asia: A Short History. Brill Publishers. p. 104.
- ↑ Vijayanagar | historical city and empire, India | Britannica.com
- ↑ Sanyal, Sanjeev (15 November 2012). Land of seven rivers: History of India's Geography. Penguin Books Limited. pp. 130–1. ISBN 978-81-8475-671-5.
- ↑ ۸۶.۰ ۸۶.۱ ۸۶.۲ B.F. Manz, "Tīmūr Lang", in انسائیکلوپیڈیا الاسلامیہ, Online Edition, 2006
- ↑ The Columbia Electronic Encyclopedia, "Timur", 6th ed., Columbia University Press: "... Timur (timoor') or Tamerlane (tăm'urlān), c.1336–1405, Mongol conqueror, b. Kesh, near Samarkand. ...", (LINK)
- ↑ "Timur", in انسائیکلوپیڈیا بریٹانیدا: "... [Timur] was a member of the Turkic Barlas clan of Mongols..."
- ↑ "Baber", in انسائیکلوپیڈیا بریٹانیدا: "... Baber first tried to recover Samarkand, the former capital of the empire founded by his Mongol ancestor Timur Lenk ..."
- ↑ Hari Ram Gupta. History of the Sikhs: The Sikh Gurus. ISBN 8121502764. See page 13
- ↑ Lane-Poole, Stanley (1907). "Chapter IX: Tinur's Account of His Invasion". History of India. The Grolier Society. سانچہ:گوگل کتاباں
- ↑ B.F. Manz, "Tīmūr Lang", in Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Timur in the Political Tradition and Historiography of Mughal India
- ↑ Timur in the Political Tradition and Historiography of Mughal India, Irfan Habib, p. 295-312
- ↑ Sikhism Origin and Development.
- ↑ Haidar, Navina Najat; Sardar, Marika (2015). Sultans of Deccan India, 1500–1700: Opulence and Fantasy (in English). Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-0-300-21110-8.
Deccan sultanates.
Unknown parameter|url-access=
ignored (help) - ↑ Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books. p. 119. ISBN 978-9-38060-734-4.
- ↑ Annemarie Schimmel, Classical Urdu Literature from the Beginning to Iqbāl, (Otto Harrasowitz, 1975), 143.
- ↑ Brian Spooner and William L. Hanaway, Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order, (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.
- ↑ "Barīd Shāhī dynasty | Muslim dynasty". https://www.britannica.com/topic/Barid-Shahi-dynasty. Retrieved on 2019-03-13.
- ↑ Robert Sewell. Lists of inscriptions, and sketch of the dynasties of southern India (The New Cambridge History of India Vol. I:7), Printed by E. Keys at the Government Press, 1884
- ↑ "The Five Kingdoms of the Bahmani Sultanate". orbat.com. https://web.archive.org/web/20070223071144/http://orbat.com/site/cimh/kings_master/kings/ibrahimII_adil_shahi/5_provinces.html. Retrieved on 2007-01-05.
- ↑ Census of India, 1991: Mahbubnagar (in English). Government of Andhra Pradesh. 1994.
- ↑ Khan, Iqtidar Alam (2008). Historical Dictionary of Medieval India (in English). Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5503-8.
- ↑ Chaurasia, Radhey Shyam (2002). History of Medieval India: From 1000 A.D. to 1707 A.D. p. 101.
- ↑ Ferishta, Mahomed Kasim (1829). History of the Rise of the Mahometan Power in India, till the year A.D. 1612 Volume III. London: Longman, Rees, Orme, Brown and Green. Unknown parameter
|translator-last=
ignored (help); Unknown parameter|translator-link=
ignored (help); Unknown parameter|translator-first=
ignored (help) - ↑ شیخ محمد اکرام (1964). "XIX. A Century of Political Decline: 1707–1803". In Ainslie T. Embree. Muslim Civilization in India. New York: Columbia University Press. Retrieved 5 November 2011.
- ↑ Asger Christensen. "Aiding Afghanistan: The Background and Prospects for Reconstruction in a Fragmented Society" pp 12. NIAS Press, 1995. سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ Hamid Wahed Alikuzai. "A Concise History of Afghanistan in 25 Volumes, volume 14." pp. 202. Trafford Publishing, 2013. سانچہ:آئی ایس بی این
- ↑ A Popular Dictionary of Sikhism: Sikh Religion and Philosophy, p.86, Routledge, W. Owen Cole, Piara Singh Sambhi, 2005
- ↑ Islamic Renaissance In South Asia (1707–1867) : The Role Of Shah Waliallah … - M.A.Ghazi – Google Books
- ↑ "The Marathas", in انسائیکلوپیڈیا بریٹانیدا
- ↑ "Bal Gangadhar Tilak", in انسائیکلوپیڈیا بریٹانیدا
- ↑ Elphinstone, Mountstuart; Cowell, Edward Byles (1866). The History of India: The Hindú and Mahometan Periods.
- ↑ Jaques, Tony (2007). Dictionary of Battles and Sieges. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-33537-2.
- ↑ Sarkar, Jadunath (1988). Fall of the Mughal Empire: 1789–1803. Sangam. ISBN 978-0-86131-749-3.
- ↑ Mehta, J. L. Advanced study in the history of modern India 1707–1813
- ↑ Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia [2 ... 2011. Retrieved 2014-08-18.
- ↑ War, Culture and Society in Early Modern South Asia, 1740–1849 – Kaushik Roy, Lecturer Department of History Kaushik Roy. 2011. Retrieved 2014-08-18.
- ↑ The Great Maratha Mahadaji Scindia – N. G. Rathod – Google Books. Retrieved 2014-08-18.
- ↑ Singh, Ganda (1959). Ahmad Shah Durrani: Father of Modern Afghanistan. Asia Publishing House. Archived from the original on 7 February 2013. Retrieved 2013-02-07. Unknown parameter
|url-status=
ignored (help); Unknown parameter|df=
ignored (help) - ↑ History of the Marathas – R.S. Chaurasia. Retrieved 2014-08-18.
- ↑ Glover, William J (2008). Making Lahore Modern: Constructing and Imagining a Colonial City. University of Minnesota Press. ISBN 978-0-8166-5021-7.
- ↑ Adamec, Ludwig W (2011). Historical Dictionary of Afghanistan. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7957-7.
- ↑ Griffin, Lepel H; Griffin, Sir Lepel Henry (1905). Ranjit Singh and the Sikh Barrier Between Our Growing Empire and Central Asia. Clarendon Press. ISBN 9788120619180.
- ↑ Hunter, William Wilson (2004). Ranjit Singh: And the Sikh Barrier Between British Empire and Central Asia. ISBN 9788130700304.
- ↑ Jaques, Tony (2007). Dictionary of Battles and Sieges. Lancer Publishers & Distributors. ISBN 978-0-313-33539-6.
- ↑ Singh, Harbakhsh (July 2010). War Despatches: Indo-Pak Conflict 1965. APH Publishing. ISBN 978-1-935501-29-9.
- ↑ Will Durant. The Story of Civilization: Our Oriental Heritage. p. 459. Unknown parameter
|url-status=
ignored (help) - ↑ ۱۳۰.۰ ۱۳۰.۱ der Veer, pg 27–29
- ↑ ۱۳۱.۰ ۱۳۱.۱ Eaton, Richard M. The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760. Berkeley: University of California Press, c1993 1993. Retrieved 1 May 2007
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Aggarwal, Patrap (1978). Caste and Social Stratification Among Muslims in India. Manohar.
- ↑ S.A.A. Rizvi The Wonder That Was India – II
- ↑ Matthew White (2011). Atrocitology: Humanity's 100 Deadliest Achievements. Canongate Books. p. 113.
- ↑ Malešević, Siniša. The Rise of Organised Brutality. Cambridge University Press. p. 119.
- ↑ McLeod (2002), pg. 33
- ↑ ۱۳۸.۰ ۱۳۸.۱ ۱۳۸.۲ ۱۳۸.۳ Pradhan 2012.
- ↑ Hamilton 1819.
- ↑ D.R. Regmi 1961.
- ↑ Wright 1877.
- ↑ Hamilton 1819, pp. 240-244.
- ↑ Hamilton 1819, pp. 129-132.
- ↑ Hamilton 1819, pp. 12-13,15-16.
- ↑ Scottish scholar Francis Buchanan-Hamilton doubts the first tradition of Rajput influx to what is today Nepal which states that Rajputs from چتور گڑھ came to Ridi Bazaar in 1495 A.D. and went on to capture the Gorkha Kingdom after staying in Bhirkot.[۱۴۲] He mentions the second tradition which states that Rajputs reached پالپا ضلع through Rajpur at دریائے کالی گنددی.[۱۴۳] The third tradition mentions that Rajputs reached Palpa through کوماویں ڈویژن and جوملا ضلع.[۱۴۴]
- ↑ Ram 1996.
- ↑ Todd 1950.
- ↑ Hitchcock 1978.
- ↑ Whelpton 2005.
- ↑ Pandey 1997.
- ↑ Eaton, Richard (September 2000). "Temple Desecration and Indo-Muslim States". Journal of Islamic Studies 11 (3): 283–319. doi: .
- ↑ (2000) India Handbook. McGraw-Hill, 959. ISBN 978-0-658-01151-1.
- ↑ Richard M. Eaton, Temple Desecration and Indo-Muslim States, Part II, Frontline, 5 January 2001, 70-77.
- ↑ Richard M. Eaton, Temple Desecration and Indo-Muslim States, Part I, Frontline, 22 December 2000, 62-70.
- ↑ Annemarie Schimmel, Islam in the Indian Subcontinent, سانچہ:آئی ایس بی این, Brill Academic, pp 7-10
- ↑ James Brown (1949), The History of Islam in India, The Muslim World, 39(1), 11-25
- ↑ Eaton, Richard M. (2004). Temple desecration and Muslim states in medieval India. Gurgaon: Hope India Publications. ISBN 978-8178710273.
- ↑ Welch, Anthony (1993), Architectural patronage and the past: The Tughluq sultans of India, Muqarnas, Vol. 10, 311-322
- ↑ The Tughluqs: Master Builders of the Delhi Sultanate. http://archnet.org/system/publications/contents/3053/original/DPC0347.PDF. Retrieved on ۱۶ اکتوبر ۲۰۱۸.
- ↑ ۱۶۰.۰ ۱۶۰.۱ Richard Eaton, سانچہ:گوگل کتاباں, (2004)
- ↑ Gul and Khan (2008), Growth and Development of Oriental Libraries in India, Library Philosophy and Practice, University of Nebrasaka-Lincoln
- ↑ Eva De Clercq (2010), ON JAINA APABHRAṂŚA PRAŚASTIS, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung. Volume 63 (3), pp 275–287
- ↑ R Islam (1997), A Note on the Position of the non-Muslim Subjects in the Sultanate of Delhi under the Khaljis and the Tughluqs, Journal of the Pakistan Historical Society, 45, pp. 215–229; R Islam (2002), Theory and Practice of Jizyah in the Delhi Sultanate (14th Century), Journal of the Pakistan Historical Society, 50, pp. 7–18
- ↑ A.L. Srivastava (1966), Delhi Sultanate, 5th Edition, Agra College
- ↑ Peter Jackson (2003), The Delhi Sultanate: A Political and Military History, Cambridge University Press, سانچہ:آئی ایس بی این, pp 287-295
- ↑ Firoz Shah Tughlak, Futuhat-i Firoz Shahi – Memoirs of Firoz Shah Tughlaq, Translated in 1871 by Elliot and Dawson, Volume 3 – The History of India, Cornell University Archives, pp 377-381
- ↑ Hasan Nizami et al, Taju-l Ma-asir & Appendix, Translated in 1871 by Elliot and Dawson, Volume 2 – The History of India, Cornell University Archives, pp 22, 219, 398, 471
- ↑ Page 292, "India's Interaction With China, Central and West Asia", written by Abdur Rahman, year 2002.
- ↑ Animals in stone: Indian mammals sculptured through time By Alexandra Anna Enrica van der Geer. pp. Ixx.
- ↑ Kaw, M. K., ed. (2004). Kashmir and Its People: Studies in the Evolution of Kashmiri Society. A.P.H. Publishing Corporation. ISBN 9788176485371. Retrieved 7 July 2015.
- ↑ Acyuta Yājñika; Suchitra Sheth (2005). The Shaping of Modern Gujarat: Plurality, Hindutva, and Beyond. Penguin Books India. pp. 40–47. ISBN 978-0-14-400038-8.
- ↑ Gerardo Eastburn (February 2011). The Esoteric Codex: Zoroastrianism. Lulu.com. p. 93. ISBN 978-1-312-93584-6.
- ↑ Satish Chandra, Medieval India: From Sultanat to the Mughals, (Har-Anand, 2009), 278.
- ↑ Yagnik & Sheth 2005.
- ^ "ECIT Indian History Resources". https://web.archive.org/web/20120113055955/http://www.infinityfoundation.com/ECITChachnamaframeset.htm. Retrieved on 5 December 2005.
- ^ "History of India syllabus". https://web.archive.org/web/20051211084038/http://radar.ngcsu.edu/~mgilbert/indiasyl.htm. Retrieved on 5 December 2005.
- ^ "About DeLacy O'Leary". https://web.archive.org/web/20060322204851/http://www.columbia.edu/cu/cup/catalog/data/071030/0710307470.HTM. Retrieved on 10 April 2006.
- گوپال مندر نیلی گوڈن کرشنا دے لئی وقف اے جو الہی چرواہا اے ، دُدھ پالنے والےآں دا عاشق اے تے کائنات دے نگہبان لارڈ وشنو دا اٹھویں مجسم اے۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین سنگ مرمر دے نال گھیرے ہوئے ڈھانچے مراٹھا فن تعمیر دی اعلیٰ مثال اے۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین بھگوان کرشنا دی دو فٹ لمبی مجسمہ چاندی وچ کھدی ہوئی اے تے اسنوں سنگ مرمر دی قربان گاہ اُتے چاندی دے چڑھائے ہوئے دروازےآں دے نال رکھیا گیا اے۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین غزنی دے محمود نے ایہ دروازے 1026 عیسوی وچ گجرات دے مشہور سومناتھ مندر توں خراسان وچ غزنی لے گئے سن ۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین بعد وچ ، افغان شاہ محمود شاہ ابدالی دروازے لے کے لاہور پہنچے ، جتھے توں شری ناتھ مادھا جی شندے اج عظیم ماراٹھا مہاڈ جی سنڈیا دے ناں توں مشہور نيں۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین بعد وچ ہند دے حکمران نے انھاں گوپال مندر وچ قائم کيتا ، جس توں دروازےآں دا طویل سفر روکیا گیا۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین مہاراجہ دولت راؤ سندھیا دی ملکہ بایاجیبائی شنڈے نے 19 ویں صدی وچ اس مندر دی تعمیر دی سی۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین شہر دے وسط وچ واقع بازار دے وسط وچ اس دا مقام اس دی مقبولیت وچ اضافہ کردا اے۔ Archived 2012-01-11 at the وے بیک مشین غزنی دے شہنشاہ سولتہ محمود ، پبلشر برٹش لائبریری دا مسجد تے مقبرہ
حوالے
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- ہندوستان وچ اسلام دی تریخ نیریا ہریش ہیبر (متعدد صفحات اُتے مشتمل مضمون)
- جدید ہندو تریخ دی لائبریری - اسلامی عہد
- ہندوستان وچ مسلم میراث دا جواب
- ہندوستان وچ جہاد دی میراث
- بدھ مت تے اسلام دا تاریخی تعامل (ہندوستان نوں فتح کرنے والے مسلم حکمراناں دے مختلف مراحل اُتے اک کتاب وی شامل اے )
- پاکستان دی کہانی
- جنوبی ایشیا وچ دستکاری ، مینوفیکچرنگ تے تجارت دی تریخ
- ہندوستان دے مسلم ادوار دے مطالعہ دے وسائل
- CS1 maint: English language specified
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- Pages with citations using unsupported parameters
- All articles with unsourced statements
- Articles with unsourced statements since August 2019
- Pages using multiple image with auto scaled images
- سولہويں صدی وچ اسلام
- پندرہويں صدی وچ اسلام
- چودہويں صدی وچ اسلام
- تیرہويں صدی وچ اسلام
- بارہويں صدی وچ اسلام
- جنوبی ایشیا
- ہندومت دی تریخ
- پاکستان دی تریخ
- قرون وسطی دی ہندوستان دی تریخ
- برصغیر وچ اسلامی حکومت
- اسلامی فتوحات
- ماخذ وچ نامکمل اندراجات