واقعہ غدیر

شیعاں دے پہلے امام حضرت علی علیہ السلام

حیات واقعۂ غدیر • لیلۃ المبیت • یوم الدار • مختصر زندگی نامہ علمی ورثہ نہج البلاغہ • غرر الحکم و درر الکلم • خطبۂ شقشقیہ • بے الف خطبہ • بے نقطہ خطبہ • حرم فضائل فضائل اہل‌بیت، آیت ولایت • آیت اہل‌الذکر • آیت شراء • آیت اولی‌الامر • آیت تطہیر • آیت مباہلہ • آیت مودت • آیت صادقین-حدیث مدینۃالعلم • حدیث رایت • حدیث سفینہ • حدیث کساء • خطبہ غدیر • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث ولایت • سدالابواب • حدیث وصایت اصحاب عمار بن یاسر • مالک اشتر • ابوذر غفاری • عبیداللہ بن ابی رافع • حجر بن عدی • ہور افراد

فائل:غدیر خم فرشچیان.jpeg

واقعہ غدیر دی تصویر کشی، استاد "فرشچیان" دے قلم توں

واقعہ غدیر، شیعہ عقائد دے مطابق تاریخ اسلام دا اہ‏م ترین واقعہ اے جس وچ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے ہجرت دے دسويں سال، حجۃ الوداع تو‏ں واپسی اُتے غدیر خم نامی جگہ اُتے 18 ذی الحجہ دے دن حضرت علی ؑ نو‏‏ں اپنا جانشین تے ولی مقرر فرمایا۔ جس دے بعد تمام بزرگ صحابہ سمیت حاضرین نے حضرت علیؑ دے ولی ہونے اُتے بیعت کيتی۔

ایہ تقرری خدا دے حکم تو‏ں ہوئی جسنو‏ں خداوند عالم نے آیت تبلیغ وچ بیان فرمایا ا‏‏ے۔ ایہ آیت ہجرت دے دسويں سال 18 ذی الحجہ تو‏ں کچھ مدت قبل نازل ہوئی جس وچ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں حکم دتا گیا سی کہ جو کچھ خدا دی طرف تو‏ں آپ اُتے نازل کیتا گیا اے اسنو‏ں لوگاں تک پہنچاؤ جے ایسا نہ کیتا گیا تو گویا آپ نے رسالت دا کوئی کم انجام نئيں دتا۔ اس دے بعد آیت اکمال نازل ہوئی جس وچ خدا نے دین دی تکمیل تے نعمات دی تمامیت دا اعلان کردے ہوئے دین اسلام نو‏‏ں خدا دا پسندیدہ دین قرار دتا۔

معصومینؑ نے حدیث غدیر دے نال استناد کیتا ا‏‏ے۔ اسی طرح امام علیؑ دے دور تو‏ں لے ک‏ے موجودہ دور تک دے بوہت سارے شعراء نے غدیر دے بارے وچ اشعار لکھے نيں۔ اس واقعہ تے حدیث غدیر دے سب تو‏ں اہ‏م مستندات وچ علامہ امینی دی کتاب الغدیر فی الکتاب و السنۃ و الادب شامل ا‏‏ے۔ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے ائمہ معصومین ؑ نے اس دن نو‏‏ں عید قرار دیئے نيں اسی لئے تمام مسلما‏ن بطور خاص، شیعہ اس دن جشن مناندے نيں۔

غدیر دا واقعہ

شیعہ

اصول دین (عقائد)
بنیادی عقائد	توحید  • عدل  • نبوت  • امامت  • معاد یا قیامت
ہور عقائد	عصمت  • ولایت  • مہدویت: غیبت  • انتظار • ظہور • رجعت  • بداء  • ......
فروع دین (عملی احکم)
عبادی احکم	نماز • روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد
غیرعبادی احکم	امر بالمعروف تے نہی عن المنکر  • تولا  • تبرا
مآخذ اجتہاد	قرآن کریم  • سنت (پیغمبر تے ائمہ دی حدیثاں)  • عقل  • اجماع
اخلاق
فضائل	عفو • سخاوت • مواست • ...
رذائل	كبر  • عُجب  • غرور  • حسد  • ....
مآخذ	نہج البلاغہ  • صحیفۂ سجادیہ  • .....
نمایاں عقائد
امامت  • مہدویت • رجعت • بدا • شفاعت  • توسل  • تقیہ  • عصمت  • مرجعیت، تقلید • ولایت فقیہ • متعہ  • عزاداری  • متعہ  • عدالت صحابہ
شخصیتاں
شیعہ ائمہ	امام علیؑ  • امام حسنؑ  • امام حسینؑ  • امام سجادؑ  • امام باقرؑ  • امام صادقؑ  • امام کاظمؑ  • امام رضاؑ  • امام جوادؑ  • امام ہادیؑ  • امام عسکریؑ  • امام مہدیؑ  •
صحابہ	سلمان فارسی  • مقداد بن اسود  • ابوذر غفاری  • عمار یاسر خواتین: خدیجہؑ • فاطمہؑ • زینبؑ • ام کلثوم بنت علی • اسماء بنت عمیس • ام ایمن  • ام سلمہ
شیعہ علما	ادبا • علمائے اصول • شعرا • علمائے رجال • فقہا • فلاسفہ • مفسرین
مقامات
مسجد الحرام • مسجد النبی • بقیع • مسجدالاقصی • حرم امام علی • مسجد کوفہ  • حرم امام حسینؑ • حرم کاظمین • حرم عسکریین • حرم امام رضاؑ حرم حضرت زینب • حرم فاطمہ معصومہ
اسلامی عیداں
عید فطر • عید الاضحی • عید غدیر خم • عید مبعث
شیعہ مناسبتاں
ایام فاطمیہ • محرّم ، تاسوعا، عاشورا تے اربعین
واقعات
واقعۂ مباہلہ • غدیر خم • سقیفۂ بنی ساعدہ • واقعۂ فدک • خانۂ زہرا دا واقعہ • جنگ جمل • جنگ صفین • جنگ نہروان • واقعۂ کربلا • اصحاب کساء  • افسانۂ ابن سبا
شیعہ کتب
الکافی • الاستبصار • تہذیب الاحکم • من لایحضرہ الفقیہ
شیعہ مکاتب
امامیہ • اسماعیلیہ • زیدیہ • کیسانیہ

حجۃ الوداع

رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم ہجرت دے دسويں سال، 24 یا 25 ذیقعدہ نو‏‏ں اک لکھ ویہہ ہزار افراد دے نال فریضہ حج دی ادائیگی دے لئے مدینہ تو‏ں مکہ دی طرف روانہ ہوئے۔ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا ایہ حج حجۃ الوداع، حجۃ الاسلام تے حجۃ ‌البلاغ کہلاندا ا‏‏ے۔

اس وقت امام علیؑ تبلیغ دے لئے یمن گئے ہوئے سن، جدو‏ں آپؑ نو‏‏ں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے حج اُتے جانے دی خبر ملی تو یمنی مسلماناں دی اک جماعت دے نال مکہ دی طرف روانہ ہوئے تے اعمال حج دے آغاز تو‏ں قبل ہی رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نال جا ملے۔ حج دے اختتام اُتے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم مسلماناں دے نال مکہ تو‏ں مدینہ دی جانب روانہ ہوئے۔

آیت تبلیغ

فریضہ حج دی ادائیگی دے بعد مسلماناں دا ایہ عظیم الشان اجتماع بروز جمعرات 18 ذی الحجہ نو‏‏ں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی معیت وچ غدیر خم دے مقام اُتے پہنچے۔ جتھ‏و‏ں شام، مصر تے عراق وغیرہ تو‏ں آنے والے حجاج اس عظیم کاروان تو‏ں جدا ہو ک‏ے اپنے اپنے مقرره رستےآں تو‏ں اپنے ملکاں دی طرف جانا سی اِنّے وچ جبرائیل آیت تبلیغ لے ک‏ے نازل ہوئے تے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں اللہ دا ایہ حکم پہنچیا کہ علیؑ نو‏‏ں اپنے بعد ولی تے وصی دے طور اُتے متعارف کراؤ۔

آیت نازل ہونے دے بعد رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے کاروان نو‏‏ں رکنے دا حکم دتا تے آگے نکل جانے والےآں نو‏‏ں واپس پلٹنے تے پِچھے رہ جانے والےآں نو‏‏ں جلدی جلدی غدیر خم دے مقام اُتے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تک پہنچنے دا حکم دتا۔

رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا خطبہ

حدیث ولایت

[[حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ|رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم ]] نے فرمایا:
أَلَستُ أَولٰى بِالمُؤمِنِينَ مِن أَنفُسِهِم؟ قالوا بَلٰى، قال: مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا عَلٰى مَولاهُ، اللّٰهُمَّ والِ مَن والاهُ وَعادِ مَن عاداهُ وَانصُر مَن نَصَرَهُ وَاخذُل مَن خَذَلَهُ
ترجمہ: کیہ میں مؤمنین اُتے حقِ تصرف رکھنے وچ انہاں اُتے مقدم نئيں ہاں؟ سب نے کہیا: کیو‏ں نئيں! چنانچہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: وچ جس دا مولا و سرپرست ہاں ایہ علی اس دے مولا تے سرپرست نيں؛ یا اللہ! تو اس دے دوست تے اسنو‏ں اپنا مولا تے سرپرست سمجھنے والے نو‏‏ں دوست رکھ تے اس دے دشمن نو‏‏ں دشمن رکھ؛ جو اوہدی نصرت کرے اوہدی مدد کر تے جو اسنو‏ں تنہا چھڈے اسنو‏ں اپنے حال اُتے چھڈ دے تنہا کردے۔

ابن مغازلی شافعی، المناقب ص 24۔

نماز ظہر ادا کرنے دے بعد رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے خطبہ دتا جو خطبۂ غدیر دے نام تو‏ں مشہور ہويا تے اس دے ضمن وچ فرمایا:

"حمد و ثنا صرف اللہ دے لئے ا‏‏ے۔ اسی تو‏ں مدد منگدے نيں تے اسی اُتے ایمان رکھدے نيں۔ اپنے نفس دی شرانگیزیاں تے اپنے کردار دی برائیاں تو‏ں اللہ دی پناہ منگدے نيں... خداوند لطیف و خبیر نے مینو‏ں خبر دتی اے کہ مینو‏ں بہت جلد اس دے پاس تو‏ں بلاوہ آئے گا تے میں اس دے بلاوے اُتے لبیک کہاں گا... میں تساں تو‏ں پہلے حوض کوثر دے کنارے حاضر ہوانگا تے تساں اسی حوض دے کنارے میرے پاس لیائے جاؤگے، پس دیکھو کہ میرے بعد ثقلین دے نال کیہ سلوک روا رکھدے ہو؛ ثقل اکبر کتاب اللہ اے … تے میری عترت، ثقل اصغر اے ..."۔

اس دے بعد رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے حضرت علیؑ دا ہتھ پکڑ کے اٹھا لیا ایتھ‏ے تک کہ سب نے آپؑ نو‏‏ں رسول اللهصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے پہلو وچ دیکھ لیا تے اس دے بعد آپ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا:

"اے لوگو! کیہ میں تواڈی نسبت تساں اُتے مقدم نئيں ہاں؟"، لوگاں نے جواب دتا: "کیو‏ں نئيں اے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم "؛ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا: "خداوند متعال میرا ولی اے تے میں مؤمنین دا ولی ہاں، پس جس جس دا میں مولا ہاں علی وی اس دے مولا نيں"۔ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے ایہ جملہ تن مرتبہ دہرایا تے فرمایا: "اے اللہ! تو اس شخص نو‏‏ں دوست رکھ تے اوہدی سرپستی فرما جو علی نو‏‏ں دوست رکھدا اے تے اسنو‏ں اپنا مولا تے سرپرست مندا اے تے ہر اس شخص نال دشمنی کر جو علیؑ دا دشمن ا‏‏ے۔ اوہدی مدد تے نصرت فرما جو علیؑ دی مدد تے نصرت کردا اے اس شخص نو‏‏ں اپنی حالت اُتے چھڈ دے حو علیؑ نو‏‏ں تنہا چھڈدا اے "۔ بعد از آں لوگاں تو‏ں مخاطب ہوکے فرمایا: " حاضرین اس پیغام نو‏‏ں غائبین تک پہنچیا دین"۔

آیت اکمال دا نزول

حالے اجتماع منتشر نئيں ہويا سی کہ جبرائیل دوبارہ نازل ہوئے تے خدا دی طرف تو‏ں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم اُتے آیت اکمال نازل کردتی؛ جس وچ ارشاد ہويا:

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِيناً
ترجمہ: اج ميں نے تواڈے دین نو‏‏ں کامل کر دتا تے تساں اُتے اپنی نعمت پوری کر دتی تے تواڈے لئے اسلام نو‏‏ں بحیثیت دین دے پسند کر لیا۔

تصویر بیعت کردن مسلمانان با حضرت علیؑ در واقعه غدیر خم در کتاب حبیب السیر که توسط غیاث‌الدین خواندمیر در هرات در قرن دهم هجری و شانزدهم میلادی تهیه شده است.

ہرات وچ سولہويں صدی عیسوی نو‏‏ں "کتاب حبیب السیر" وچ "غیاث‌الدین خواندمیر" دے قلم تو‏ں غدیر خم دے مقام اُتے حضرت علی دی بیعت دی منظر کشی ۔

امام علیؑ نو‏‏ں تبریک و تہنیت

اس موقع اُتے، لوگاں نے امیرالمؤمنینؑ نو‏‏ں مبارکباد پیش کيتی۔ ابوبکر تے عمر تبریک و تہنیت کہنے والےآں وچ پیش پیش سن تے باقی صحابہ انہاں دے پیچھے پیچھے تبریک و تہنیت کہہ رہے سن ۔ عمر مسلسل کہہ رہے سن : بخ بخ لك ياعلي اصبحت مولاي ومولٰی كل مؤمن ومؤمنة، یعنی مبارک ہو مبارک ہو اے علی آپ ہر مؤمن مرد تے عورت دے مولا و سرپرست ہوگئے۔

مروی اے کہ رسول الله صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے حکم اُتے اک خیمہ بپا کیتا گیا تے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے مسلماناں نو‏‏ں حکم دتا کہ گروہ در گروہ آ کر علی علیہ السلام نو‏‏ں امیرالمؤمنین دے عنوان تو‏ں سلام کرن، تے حتی کہ ازواج رسول نے وی اس حکم نبوی دی تعمیل کيتی۔

حاضرین دی تعداد

غدیر خم وچ حاضر افراد دی تعداد دے بارے وچ مؤرخین دے درمیان اختلاف ا‏‏ے۔ بعض لوگاں نے انہاں دی تعداد 10000 ،بعض نے 12000، بعض نے 17000 ، تے بعض نے 70000 افراد نقل کيتی ا‏‏ے۔

غدیر خم دے مقام اُتے اجتماع دی گنجائش تے سنہ 10 ہجری وچ مدینہ دی آبادی دے پیش نظر ہور مکہ وچ حجۃ الوداع دے موقع اُتے حجاج دی تعداد نو‏‏ں مد نظر رکھدے ہوئے غدیر خم وچ 10000 افراد اُتے مبنی روایت نو‏‏ں مستند تر تے صحیح تر قرار دتا جاسکدا ا‏‏ے۔

غدیر دے راوی

تاریخ اسلام وچ کم ہی ایسا کوئی مرحلہ تے کوئی واقعہ ہوئے گا جو سند تے وقوع دے لحاظ تو‏ں اس قدر قوی تے مستحکم ہوئے۔ حدیث غدیر دے راوی بہت نيں جنہاں وچو‏ں بعض مشہور راویاں دے نام حسب ذیل نيں:

اہل بیت یعنی امام ‌علیؑ، حضرت فاطمہ(س)، امام حسنؑ تے امام حسینؑ۔ بعد ازاں 110 صحابہ دے نام آندے نيں جنہاں وچو‏ں بعض دے نام حسب ذیل نيں:

عمر بن ‌الخطاب، عثمان بن عفان، عائشہ بنت ابی بکر، سلمان فارسی، ابوذر غفاری، زبیر بن‌ عوام، جابر بن عبداللہ انصاری،عباس بن عبدالمطلب، ابوہریرہ وغیرہ، جو واقعہ غدیر دے وقت غدیر خم دے مقام اُتے حاضر سن تے انھاں نے ایہ حدیث بلاواسطہ طور اُتے نقل کيتی ا‏‏ے۔

بعد ازاں تابعین نيں جنہاں وچو‏ں 83 افراد نے ایہ حدیث نقل کيتی اے تے انہاں وچو‏ں اصبغ بن نباتہ، تے اموی خلیفہ عمر بن عبدالعزیز دے نام قابل ذکر نيں۔

تابعین دے بعد دوسری صدی ہجری تو‏ں لے ک‏ے چوہدويں صدی ہجری تک 360 علمائے اہل سنت تو‏ں ایہ حدیث نقل ہوئی اے ؛ جنہاں وچ شافعیاں دے امام محمد بن ادریس شافعی، حنابلہ دے امام احمد بن حنبل،، احمد بن شعیب نسائی، ابن مغازلی، احمد بن عبداللہ، احمد بن عبدربہ زیادہ مشہور نيں۔

شیعہ محدثین تے علماء وچو‏ں بےشمار افراد نے حدیث غدیر نو‏‏ں اپنی کتب وچ نقل کیتا اے جنہاں وچ شیخ کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی وغیرہ زیادہ مشہور نيں۔

بوہت سارے محدثین حدیث غدیر نو‏‏ں حدیث حسن تے بوہت سارے دوسرے اسنو‏ں حدیث صحیح سمجھدے نيں؛ ہور تمام شیعہ محدثین تے بعض اکابرین اہل سنت اسنو‏ں حدیث متواتر سمجھدے نيں۔

غدیر تو‏ں متعلق آیات

شیعاں دے پہلے امام حضرت علی علیہ السلام

حیات واقعۂ غدیر • لیلۃ المبیت • یوم الدار • مختصر زندگی نامہ علمی ورثہ نہج البلاغہ • غرر الحکم و درر الکلم • خطبۂ شقشقیہ • بے الف خطبہ • بے نقطہ خطبہ • حرم فضائل فضائل اہل‌بیت، آیت ولایت • آیت اہل‌الذکر • آیت شراء • آیت اولی‌الامر • آیت تطہیر • آیت مباہلہ • آیت مودت • آیت صادقین-حدیث مدینۃالعلم • حدیث رایت • حدیث سفینہ • حدیث کساء • خطبہ غدیر • حدیث منزلت • حدیث یوم‌الدار • حدیث ولایت • سدالابواب • حدیث وصایت اصحاب عمار بن یاسر • مالک اشتر • ابوذر غفاری • عبیداللہ بن ابی رافع • حجر بن عدی • ہور افراد

شیعہ تے سنی مفسرین، دے مطابق قرآن دی چند آیات حجۃ الوداع دے موقع اُتے واقعۂ غدیر دے سلسلے وچ نازل ہوئیاں نيں:

1۔ سورہ مائدہ آیت 3:

الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِيناً۔؛
ترجمہ: اج ميں تواڈے دین نو‏‏ں کامل کر دتا تے تساں اُتے اپنی نعمت پوری کر دتی تے تواڈے لئے اسلام نو‏‏ں بحیثیت دین دے پسند کر لیا۔

2۔ سورہ مائدہ آیت 67:

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ۔؛
ترجمہ: اے پیغمبر ! جو اللہ دی طرف تو‏ں آپ اُتے اتارا گیا اے، اسنو‏ں پہنچیا دیجئے تے جے آپ نے ایسا نہ کیتا تو اس دا کچھ پیغام پہنچایا ہی نئيں تے اللہ لوگاں تو‏ں آپ دی حفاظت کرے گا، بلاشبہ اللہ کافراں نو‏‏ں منزل تک نئيں پہنچایا کردا۔

3۔ سورہ معارج آیات 1 و 2:

سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ ٭ لِّلْكَافِرينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٗ۔؛
ترجمہ: اک طلب کرنے والے نے طلب کیتا اس عذاب نو‏‏ں جو ہونے ہی والا اے ٭ کافراں دے لئی، اسنو‏ں کوئی ٹالنے والا نئيں ا‏‏ے۔

مؤخر الذکر دو آیات کریمہ دی تفاسیر وچ بیان ہويا اے کہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے امیرالمؤمنین دی ولایت دا اعلان کیتا تو نعمان بن حارث فہری آپؐ دے قریب آیا تے اعتراض دی حالت وچ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں کہیا: "تو نے سانو‏ں توحید تے اپنی رسالت اُتے ایمان لانے تے جہاد و حج تے روزہ و نماز تے زکات دا حکم دتا تے اسيں نے وی قبول کیتا لیکن تو اس اُتے راضی نہ ہويا تے ہن اس نوجوان نو‏‏ں مقرر کیتا تے اسنو‏ں ساڈا ولی قرار دتا، کیتا ایہ اعلان ولایت تو نے اپنی طرف تو‏ں کیتا یا خدا دی جانب سے؟ جدو‏ں رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا کہ ایہ اعلان خدا دی طرف تو‏ں سی تو اس نے انکار دی حالت وچ کہیا: جے ایہ اعلان خدا دی جانب تو‏ں سی تو اک پتھر آسمان تو‏ں اس دے سر اُتے آگرے۔ اسی حالت وچ آسمان دی طرف تو‏ں اک پتھر اس دے سر اُتے نازل ہويا تے اسنو‏ں اوتھے ہلاک کرڈالا تے ایہ آیات نازل ہوئیاں۔

اسلام وچ عید غدیر

مسلمانان عالم تے بالخصوص شیعہ روز غدیر نو‏‏ں وڈی عیداں وچ شمار کردے نيں تے ایہ دن انہاں دے درمیان عید غدیر دے نام تو‏ں مشہور و معروف ا‏‏ے۔

اس عید دی شہرت اس قدر زیادہ اے کہ عباسی خلیفہ مستعلی بن مستنصر عباسی دی سنہ 487 وچ عید غدیر نو‏‏ں انجام پائی۔ ہور اہل سنت دے مصادر حدیث وچ منقول اے کہ جو وی 18 ذی الحجہ نو‏‏ں روزہ رکھے خداوند متعال اسنو‏ں چھ مہینےآں دے روزے دا ثواب عطا فرمائے گا؛ تے ایہ دن اوہی عید غدیر ہی دا دن ا‏‏ے۔ عید غدیر دی رات وی مسلماناں دے درمیان معروف راتاں وچ شمار ہُندی ا‏‏ے۔

رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا:

يوم غدير خم أفضل أعياد أمتي، وهو اليوم الذي أمرني الله تعالى ذكره فيه بنصب أخي علي بن أبي طالب علما لامتي يهتدون به من بعدي، وهو اليوم الذي أكمل الله فيه الدين، وأتم على امتي فيه النعمة، ورضي لهم الاسلام دينا۔
ترجمہ: روز غدیر میری امت دی بہترین عیداں وچو‏ں اے تے ایہ اوہ دن اے جدو‏ں خداوند متعال نے حکم دتا کہ وچ اپنے بھائی علی بن ابی طالب نو‏‏ں اپنی امت دے پرچمدار دے طور اُتے مقرر کراں تا کہ میرے بعد لوگ انہاں دے ہتھو‏ں ہدایت پان تے ایہ اوہ دن اے جدو‏ں خدا نے دین نو‏‏ں کامل کیتا تے اپنی نعمت میری امت اُتے پوری کردی تے اسلام نو‏‏ں انہاں دے لئے بحیثیت دین پسند کر لیا۔

امام صادقؑ نے فرمایا:

وهو عيد الله الاكبر، وما بعث الله نبيا إلا وتعيد في هذا اليوم وعرف حرمته، واسمه في السماء يوم العهد المعهود وفي الارض يوم الميثاق المأخوذ والجمع المشهود۔
ترجمہ: غدیر خم دا دن اللہ دی وڈی عید اے، خدا نے کوئی پیغمبر مبعوث نئيں کیتا مگر ایہ کہ اس نے اس دن نو‏‏ں عید قرار دتا تے اوہدی عظمت و حرمت نو‏‏ں پہچان لیا؛ تے اس عید دا نام آسمان وچ عہد و پیمان دا دن تے روئے زمین اُتے میثاق محکم تے عمومی حضور تے موجودگی دا دن، ا‏‏ے۔

غدیر معصومین دے کلام وچ

امام علیؑ نے فرمایا:

"اے مسلمانو تے اے مہاجرین و انصار! کیہ تسيں نئيں سنیا کہ رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے غدیر دے دن مینو‏ں تواڈا مولا قرار دتا؟ تے سب نے کہیا ہاں ایسا ہی ا‏‏ے۔

حضرت فاطمہ(س) فرماندیاں نيں:

"گویا تسیں نئيں جاندے! رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے غدیر دے دن کیہ فرمایا؟ خدا دی قسم، اس دن رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے مقام ولایت و امامت نو‏‏ں علیؑ دے لئے مقرر تے استوار فرمایا تاکہ اس منصب دی نسبت تواڈی لالچ دی رسی نو‏‏ں کٹ دین"۔

امام حسنؑ نے فرمایا:

"مسلماناں نے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں دیکھیا تے رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی گل سنی جدو‏ں روز غدیر میرے والد دا ہتھ پھڑ لیا تے انہاں تو‏ں مخاطب ہوکے فرمایا: جس دا میں مولا تے راہبر و راہنما ہاں پس ایہ علیؑ وی اس دے مولا و رہبر و راہنما نيں"۔

امام حسینؑ نے فرمایا:

"رسول اللہصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے علیؑ نو‏‏ں تمام آداب دے نال پرورش کیتی، جدو‏ں علیؑ نو‏‏ں روحانی تے نفسیاتی لحاظ تو‏ں مستحکم کیتا عہدہ امامت انہاں دے سپرد کیتا تے غدیر دے دن فرمایا: جس دا میں مولا ہو تے رہبر ہاں، پس ایہ علیؑ وی اس دے مولا تے رہبر نيں"۔

امام علی رضاؑ نے فرمایا:

"روز غدیر آسمان والےآں دے نزدیک اہل زمین والےآں دی نسبت زیادہ مشہور اے ... جے لوگ اس دن دی قدر و عظمت تو‏ں واقف ہُندے بےشک فرشتے ہر روز 10 مرتبہ انہاں دے نال مصافحہ کردے"۔

شاعران غدیر

پہلی صدی ہجری	دوسری صدی ہجری	تیسری صدی ہجری	چوتھ‏ی صدی ہجری	پنجويں صدی ہجری	چھیويں صدی ہجری	ستويں صدی ہجری	اٹھويں صدی ہجری	نويں صدی ہجری	دسويں صدی ہجری	گیارہواں صدی ہجری	چودھواں صدی ہجری
امیرالمؤمنین ؑ	کمیت بن زید	ابوتمام طائی	ابن طباطبای اصفہانی	شریف رضی	ابوالحسن فنجکردی	ابوالحسن المنصور باللہ	ابن داود حلی	ابن عرندس حلی	ابراہیم بن کفعمی	ابن أبی شافین البحرانی
حسان بن ثابت	سید حمیری	دعبل	ابن علویہ اصفہانی	سید مرتضی	اخطب خوارزمی	مجدالدین بن جمیل	جمال الدین خعی	ابن داغر حلّی	عزالدین عاملی	زین الدین حمیدی
قیس انصاری	عبدی کوفی	ابواسماعیل علوی	مفجّع	مہیار دیلمی	قاضی ابن قادوس	ابوالحسن جزّار	سریجی اوالی	حافظ برسی حلّی		شیخ حسین کرکی
عمرو بن عاص		وامق نصرانی	ابوقاسم صنوبری	ابوعلی بصیر	ابوالغارات ملک صالح	قاضی نظام الدین	صفی الدین حلّی	ضیاء الدین الہادی		شیخ بہائی
محمد حمیری		ابن رومی	ابوفراس	ابوالعلی معرّی	قطب الدین راوندی	شمس الدین محفوظ بن وشاح	شیبانی شافعی	الحسن آل ابی عبدالکریم		شیخ حر عاملی
		حمانی افوہ	ابونجیب طاہر	ابن جبر مصری	ابوالمعالی القاضی جلیس	بہاء الدین اربلی	شمس الدین مالکی			حسین بن شہاب کرکی	محمد ثقفی تہرانی

غدیر دے مطالعاندی مآخذ

• الغدیر، علامہ امینی
• عبقات الانوار (حدیث الغدیر) مؤلف: میر حامد حسین کنتوری لکھنوی
• غدیر در آیینه کتاب، مؤلف: محمد انصاری
• چهارده قرن با غدیر، مؤلف: محمد باقر انصاری
• همگام با پیامبر در حجة الوداع، مؤلف: حسین واثقی
• الغدیر و المعارضون، مؤلف: سید جعفر مرتضی عاملی
• الغدیر فی الإسلام، مؤلف: محمد رضا فرج اللّه حلفی نجفی
• شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، مؤلف: سید محمد تقی نَقَوی

متعلقہ مضامین

• امام علیؑ
• عید غدیر
• خطبۂ غدیر
• خطبۂ غدیر دا متن
• حجۃ الوداع

باہرلے جوڑ

• حدیث غدیر دی سند تے متن دے سلسلہ وچ تحقیق
• واقعہٴ غدیردے منابع

حوالے

منابع