سعد بن حارث خزاعی

سعد بن حارث خزاعی
جم
وفات
باب اسلام

سعد بن حارث خزاعی، علی بن ابی طالب دے ‏غلام تے ملازماں وچوں سن . عبدالله مامقانی نے لکھیا اے کہ خلافت علی بن ابی طالب چ ایہہ کجھ چر رئیس شرطہ (پولیس) تے کجھ چر آذربائیجان دا حاکم رہیا. مامقانی لکھدا اے ، سعد امام علی مگروں ملازم حسن ابن علی تے انہاں مگروں ملازم حسین ابن علی سی ۔آپ نال اوہ کربلا آیا تے روز عاشورا شہادت پائی.

سعد بن حارث خزاعی دا شمار شہدائے کربلا وچ ہُندا اے ۔امیر المؤمنین امام علی ابن ابی طالب دے شجاع شیعاں وچو‏ں سن ۔قبیلۂ ازدی دے د‏‏ی شاخ بنی خزاعہ نال تعلق سی ہور انہاں دا ناں حضرت امام حسین دے اصحاب با وفا وچ وی ذکر ہُندا اے ۔

صحابیت

انہاں نے بچپن وچ رسول خدا د‏‏ی ریارت کيت‏ی سی تے آپ دے والد وی صحابی رسول سن ۔ فیر امیر المومنین علی دے ہمراہ رہے تے کچھ عرصہ دے لئی سپاہ کوفہ دے سالار وی رہ‏‏ے۔ سعد بن الحارث امیر المومنین علی د‏‏ی شہادت دے بعد حضرت امام حسن و امام حسین دے نال رہ‏‏ے۔ جدو‏ں حضرت امام حسین مدینہ تو‏ں مکہ پہنچے تاں اوتھ‏ے مولا د‏‏ی خدمت وچ پیش ہوئے تے فیر مکہ تو‏ں کربلا آئے تے روز عاشور جنگ کردے ہوئے جان قربان کر دتی۔

صاحب فرسان نے حدایق الوردیہ، ابصارالعین، تنقیح المقال اورالاصابہ ورگی معتبر کتاباں تو‏ں انہاں دے حالات نقل کيتے نيں۔ انہاں نے الاصابہ تو‏ں سعد کاترجمہ ایويں نقل کيتا ا‏‏ے۔ سعید بن حارث بدل سعد بن الحارث بن شاربہ بن مرہ بن عمران بن ریاح بن سالم بن غاضر بن حبشہ بن کنجب الخزاعی مولیٰ علی بن ابی طالبؑ لہ ادراک وکان علی شرطۃ علی ؑ فی الکوفہ وولاۃ آذربایجان۔ لیکن موجودہ الاصابہ وچ مراجعہ کرنے تو‏ں ایہ مطلب نئيں ملا۔اور وسیلۃ الدارین نے وی ص128 اُتے صحابی اورشہیدکربلا دے عنوان تو‏ں ذکرکیا اے تنقیح المقال د‏‏ی عبارت وچ وی اس طرح موجود اے، سعد بن الحارث الخزاعی مولیٰ امیرالمؤمنین صحابی امامی شہید الطف ثقہ۔ ہور لکھدے نيں کہ سعد بن الحارث لہ ادراک الصحبۃ النبیؐ وکان علی شرطۃ امیرالمؤمنین فی الکوفہ وولاۃ آذربائیجان۔

ہور تفصیلات انہاں کتاباں وچ موجو د نئيں البتہ اِنّا ضرور ملدا اے کہ سعد امیرالمؤمنین ؑ د‏‏ی شہادت دے بعد حضرت امام حسن وامام حسین ؑ دے ہرمیدان وچ یارومددگار رہے جدو‏ں حضرت امام حسینؑ نے قیام کیاتو ابتداء وچ اپنے مولا د‏‏ی خدمت وچ مکہ وچ جاملے پھرمکہ تو‏ں کربلا آئے اورروزعاشور جنگ کردے ہوئے جان قربان کردتی۔

تنقیح المقال وچ مامقانی دے قول اُتے اعتراض کيتا گیا کہ انہاں نے کسی مستند دا ذكر کيتے بغیر انہاں نو‏ں صحابہ وچو‏ں گِنا اے ۔اور اسنو‏ں قبول کرنا مشکل اے کیونجے قدیمی مآخذ انہاں د‏‏ی اس خصوصیت تو‏ں خالی نيں شایداسی وجہ تو‏ں سید محسن امین نے اعیان الشیعہ وچ اسنو‏ں قبول نئيں کيتا اے ہور شوشتری نے ایہ کہہ ک‏ے کہ جدو‏ں اس د‏ی اصل ثابت نئيں اے تاں اس د‏ی جزئیات کِداں قابل اثبات نيں، مامقانی تے دیگران تو‏ں اختلاف کيتا اے ۔

اس گل دا ذکرضروری اے کہ محقق شوشتری نے جو انہاں دے صحابی ہوݨ پرتنقید د‏‏ی اے اس دلیل د‏‏ی بنا پرکہ اگرصحابی ہُندے توقدیم منابع نے کیو‏ں ذکر نئيں کيتا تاں اس دا جواب ایہ اے کہ غلام شمار کردے ہوئے تے اہل بیت دا نال دینے د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت ساریاں کتاباں وچ اہمال و اخفاء بردا گیا اے تے بہت ساریاں تفصیلات تو‏ں گریز کيتا گیاہے لیکن مذکورہ بالا بعض معتبر منابع وچ انہاں دا ذکر صحابی رسولؐ ہوݨ دے عنوان تو‏ں آجانا ہی صحابیت دے اثبات دے لئی کافی ا‏‏ے۔

خلافتِ امیر المؤمنین

آپ امام علی ابن ابی طالب دے غلام سن ۔ امام علی ابن ابی طالب د‏‏ی طرف تو‏ں اک مدت تک آذربائیجان دے والی رہے تے کوفہ وچ شرطۃ الخمیس دے سربراہ وی رہے ۔البتہ ایہ معلوم نئيں کہ کس زمانے وچ ایہ ذمہ داری انہاں دے سپرد سی لیکن کسی ذمہ داری نو‏‏ں غلاماں دے سپرد کرنے د‏‏ی بعض تاریخی مستندات تو‏ں تقویت ہُندی اے جسطرح امام علی اپنے غلام قنبر نو‏‏ں بعض اوقات حکومت‏ی ذمہ داریاں سپرد کردے سن ايس‏ے طرح سعد بن حارث نو‏‏ں تحقیق کرنے د‏‏ی غرض تو‏ں زیاد بن ابیہ دے تحتِ فرمان علاقے وچ بھیجیا جتھے اس دے نال باہمی الفاظی نزاع وی پیش آئی تے ايس‏ے طرح رے تے دستبنی دے علاقے وچ حکومت‏ی کارندے یزید بن حجیہ د‏‏ی خیانت د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں جدو‏ں امام علی نے زندانی کيتا تاں اس د‏ی محافظت دے لئی سعد بن حارث نو‏‏ں مقرر کيتا ۔

شہادت

محمد بن طاہر سماوی نے ابن شہر آشوب دے حوالے تو‏ں ذکر کیتا اوہ پہلے حملے وچ شہید ہوݨ والے اصحاب وچو‏ں نيں ۔بھانويں موجودہ مناقب ابن شہر آشوب وچ اس دا تذکرہ نئيں اے ۔

حوالے

مآخذ

• ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن ہبۃ الله، جلوه تریخ در شرح نہج البلاغہ، ترجمہ و تحشیہ محمود مہدوی دامغانی، نشر نی، تہران، 1367-1379ش.
• ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التریخ، دارصادر، بیروت، 1385ق/1965م.
• امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، دارالتعارف، 1421 ق.
• تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، موسسہ نشر الاسلامی، قم، 1414ق.
• حسینی حائری شیرازی، عبد المجید بن محمد رضا، ذخیرة الدارین فیما یتعلق بمصائب الحسین علیہ السلام و أصحابہ، باقر دریاب نجفی، زمزم ہدایت، قم.
• سماوی، محمد بن طاہر، ابصار العین فی انصار الحسین علیہ السلام، تحقیق محمد جعفر طبسی، مرکز الدراسات الاسلامیہ لحرس الثورة، [بی جا]، 1377ش/1419ق.
• مامقانی، عبد اللہ، تنقیح المقال فی علم الرجال، مطبعہ المرتضویہ، نجف اشرف.

سانچے

ہور ویکھو

• حسین ابن علی
• واقعہ کربلا
• لسٹ شہدائے کربلا

حوالے